[1] <0> ACTUS PRIMUS. [2] SCENA I. [3] MEDEA. [4] Di coniugales tuque genialis tori, Lucina, custos quaeque domituram freta Tiphyn nouam frenare docuisti ratem, et tu, profundi saeue dominator maris, 5 clarumque Titan diuidens orbi diem, tacitisque praebens conscium sacris iubar Hecate triformis, quosque iurauit mihi deos Iason, quosque Medeae magis fas est precari: noctis aeternae chaos, <10> auersa superis regna manesque impios dominumque regni tristis et dominam fide meliore raptam, uoce non fausta precor. [5] nunc, nunc adeste sceleris ultrices deae, crinem solutis squalidae serpentibus, 15 atram cruentis manibus amplexae facem, adeste, thalamis horridae quondam meis quales stetistis: coniugi letum nouae letumque socero et regiae stirpi date. [6] mihi peius aliquid, quod precer sponso manet: <20> uiuat. [7] per urbes erret ignotas egens exul pauens inuisus incerti laris, iam notus hospes limen alienum expetat, me coniugem optet quoque non aliud queam peius precari, liberos similes patri 25 similesque matri - parta iam, parta ultio est: peperi. [8] querelas uerbaque in cassum sero? non ibo in hostes? manibus excutiam faces caeloque lucem - spectat hoc nostri sator Sol generis, et spectatur, et curru insidens <30> per solita puri spatia decurrit poli? non redit in ortus et remetitur diem? da, da per auras curribus patriis uehi, committe habenas, genitor, et flagrantibus ignifera loris tribue moderari iuga: 35 gemino Corinthos litori opponens moras cremata flammis maria committat duo. [9] hoc restat unum, pronubam thalamo feram ut ipsa pinum postque sacrificas preces caedam dicatis uictimas altaribus. [10] per uiscera ipsa quaere supplicio uiam, si uiuis, anime, si quid antiqui tibi remanet uigoris; pelle femineos metus et inhospitalem Caucasum mente indue. [11] quodcumque uidit Pontus aut Phasis nefas, 45 uidebit Isthmos. [12] effera ignota horrida, tremenda caelo pariter ac terris mala mens intus agitat: uulnera et caedem et uagum funus per artus - leuia memoraui nimis: haec uirgo feci; grauior exurgat dolor: <50> maiora iam me scelera post partus decent. [13] accingere ira teque in exitium para furore toto. [14] paria narrentur tua repudia thalamis: quo uirum linques modo? hoc quo secuta es. [15] rumpe iam segnes moras: 55 quae scelere parta est, scelere linquenda est domus. [16] SCENA II. [17] CHORUS. [18] Ad regum thalamos numine prospero qui caelum superi quique regunt fretum adsint cum populis rite fauentibus. [19] primum sceptriferis colla Tonantibus <60> taurus celsa ferat tergore candido; Lucinam niuei femina corporis intemptata iugo placet, et asperi Martis sanguineas quae cohibet manus, quae dat belligeris foedera gentibus 65 et cornu retinet diuite copiam, donetur tenera mitior hostia. [20] et tu, qui facibus legitimis ades, noctem discutiens auspice dextera huc incede gradu marcidus ebrio, <70> praecingens roseo tempora uinculo. [21] et tu quae, gemini praeuia temporis, tarde, stella, redis semper amantibus: te matres, auide te cupiunt nurus quamprimum radios spargere lucidos. [22] uincit uirgineus decor longe Cecropias nurus, et quas Taygeti iugis exercet iuuenum modo muris quod caret oppidum, <80> et quas Aonius latex Alpheosque sacer lauat. [23] si forma uelit aspici, cedent Aesonio duci proles fulminis improbi 85 aptat qui iuga tigribus, nec non, qui tripodas mouet, frater uirginis asperae, cedet Castore cum suo Pollux caestibus aptior. [24] sic, sic, caelicolae, precor, uincat femina coniuges, uir longe superet uiros. [25] haec cum femineo constitit in choro, unius facies praenitet omnibus. [26] sic cum sole perit sidereus decor, et densi latitant Pleiadum greges, cum Phoebe solidum lumine non suo orbem circuitis cornibus alligat. [27] ostro sic niueus puniceo color <100> perfusus rubuit, sic nitidum iubar pastor luce noua roscidus aspicit. [28] ereptus thalamis Phasidis horridi, effrenae solitus pectora coniugis inuita trepidus prendere dextera, 105 felix Aeoliam corripe uirginem nunc primum soceris, sponse, uolentibus. [29] concesso, iuuenes, ludite iurgio, hinc illinc, iuuenes, mittite carmina: rara est in dominos iusta licentia. [30] candida thyrsigeri proles generosa Lyaei, multifidam iam tempus erat succendere pinum: excute sollemnem digitis marcentibus ignem. [31] festa dicax fundat conuicia fescenninus, soluat turba iocos - tacitis eat illa tenebris, 115 si qua peregrino nubit furtiua marito. [32] ACTUS SECUNDUS. [33] SCENA I. [34] MEDEA, NUTRIX. [35] Medea) Occidimus: aures pepulit hymenaeus meas. [36] uix ipsa tantum, uix adhuc credo malum. [37] hoc facere Iason potuit, erepto patre patria atque regno sedibus solam exteris <120> deserere durus? merita contempsit mea qui scelere flammas uiderat uinci et mare? adeone credit omne consumptum nefas? incerta uaecors mente non uaesana feror partes in omnes; unde me ulcisci queam? 125 utinam esset illi frater! est coniunx: in hanc ferrum exigatur. [38] hoc meis satis est malis? si quod Pelasgae, si quod urbes barbarae nouere facinus quod tuae ignorent manus, nunc est parandum. [39] scelera te hortentur tua <130> et cuncta redeant: inclitum regni decus raptum et nefandae uirginis paruus comes diuisus ense, funus ingestum patri sparsumque ponto corpus et Peliae senis decocta aeno membra: funestum impie 135 quam saepe fudi sanguinemet nullum scelus irata feci: saeuit infelix amor. [40] quid tamen Iason potuit, alieni arbitri iurisque factus? debuit ferro obuium offerre pectus - melius, a melius, dolor <140> furiose, loquere. [41] si potest, uiuat meus, ut fuit, Iason; si minus, uiuat tamen memorque nostri muneri parcat meo. [42] culpa est Creontis tota, qui sceptro impotens coniugia soluit quique genetricem abstrahit 145 natis et arto pignore astrictam fidem dirimit: petatur, solus hic poenas luat, quas debet. [43] alto cinere cumulabo domum; uidebit atrum uerticem flammis agi Malea longas nauibus flectens moras. [44] Nutrix) sile, obsecro, questusque secreto abditos manda dolori. [45] grauia quisquis uulnera patiente et aequo mutus animo pertulit, referre potuit: ira quae tegitur nocet; professa perdunt odia uindictae locum. [46] Medea) 155 leuis est dolor qui capere consilium potest et clepere sese: magna non latitant mala. [47] libet ire contra. [48] Nutrix) siste furialem impetum, alumna: uix te tacita defendit quies. [49] Medea) Fortuna fortes metuit, ignauos premit. [50] Nutrix) tunc est probanda, si locum uirtus habet. [51] Medea) numquam potest non esse uirtuti locus. [52] Nutrix) spes nulla rebus monstrat adflictis uiam. [53] Medea) qui nil potest sperare, desperet nihil. [54] Nutrix) abiere Colchi, coniugis nulla est fides 165 nihilque superest opibus e tantis tibi. [55] Medea) Medea superest, hic mare et terras uides ferrumque et ignes et deos et fulmina. [56] Nutrix) rex est timendus. [57] Medea) rex meus fuerat pater. [58] Nutrix) non metuis arma? [59] Medea) sint licet terra edita. [60] Nutrix) moriere. [61] Medea) cupio. [62] Nutrix) profuge. [63] Medea) paenituit fugae. [64] Medea fugiam? [65] Nutrix) mater es. [66] Medea) cui sim uides. [67] Nutrix) profugere dubitas? [68] Medea) fugiam, at ulciscar prius. [69] Nutrix) uindex sequetur. [70] Medea) forsan inueniam moras. [71] Nutrix) compesce uerba, parce iam, demens, minis 175 animosque minue: tempori aptari decet. [72] Medea) Fortuna opes auferre, non animum potest. [73] sed cuius ictu regius cardo strepit? ipse est Pelasgo tumidus imperio Creo. [74] SCENA II. [75] CREON, MEDEA. [76] Creon) <180> Medea, Colchi noxium Aeetae genus, nondum meis exportat e regnis pedem? molitur aliquid: nota fraus, nota est manus. [77] cui parcet illa quemue securum sinet? abolere propere pessimam ferro luem equidem parabam: precibus euicit gener. [78] concessa uita est, liberet fines metu abeatque tuta. [79] fert gradum contra ferox minaxque nostros propius affatus petit. [80] arcete, famuli, tactu et accessu procul, iubete sileat. [81] regium imperium pati <190> aliquando discat. [82] uade ueloci uia monstrumque saeuum horribile iamdudum auehe. [83] Medea) quod crimen aut quae culpa multatur fuga? [84] Creon) quae causa pellat, innocens mulier rogat. [85] Medea) si iudicas, cognosce, si regnas, iube. [86] Creon) aequum atque iniquum regis imperium feras. [87] Medea) iniqua numquam regna perpetuo manent. [88] Creon) i, querere Colchis. [89] Medea) redeo: qui auexit, ferat. [90] Creon) uox constituto sera decreto uenit. [91] Medea) qui statuit aliquid parte inaudita altera, <200> aequum licet statuerit, haud aequus fuit. [92] Creon) auditus a te Pelia supplicium tulit? sed fare, causae detur egregiae locus. [93] Medea) difficile quam sit animum ab ira flectere iam concitatum quamque regale hoc putet 205 sceptris superbas quisquis admouit manus, qua coepit ire, regia didici mea. [94] quamuis enim sim clade miseranda obruta, expulsa supplex sola deserta, undique afflicta, quondam nobili fulsi patre <210> auoque clarum Sole deduxi genus. [95] quodcumque placidis flexibus Phasis rigat Pontusque quidquid Scythicus a tergo uidet. [96] palustribus qua maria dulcescunt aquis, armata peltis quidquid exterret cohors 215 inclusa ripis uidua Thermodontiis, hoc omne noster genitor imperio regit. [97] generosa, felix, decore regali potens fulsi: petebant tunc meos thalamos proci, qui nunc petuntur. [98] rapida fortuna ac leuis <220> praecepsque regno eripuit, exilio dedit. [99] confide regnis, cum leuis magnas opes huc ferat et illuc casus - hoc reges habent magnificum et ingens, nulla quod rapiat dies: prodesse miseris, supplices fido lare 225 protegere. [100] solum hoc Colchico regno extuli, decus illud ingens Graeciae et florem inclitum, praesidia Achiuae gentis et prolem deum seruasse memet. [101] munus est Orpheus meum, qui saxa cantu mulcet et siluas trahit, <230> geminique munus Castor et Pollux meum est satique Borea quique trans Pontum quoque summota Lynceus lumine immisso uidet, omnesque Minyae: nam ducum taceo ducem, pro quo nihil debetur: hunc nulli imputo; 235 uobis reuexi ceteros, unum mihi. [102] incesse nunc et cuncta flagitia ingere. [103] fatebor: obici crimen hoc solum potest, Argo reuersa. [104] uirgini placeat pudor paterque placeat: tota cum ducibus ruet <240> Pelasga tellus, hic tuus primum gener tauri ferocis ore flammanti occidet. [105] Fortuna causam quae uolet nostram premat, non paenitet seruasse tot regum decus. [106] quodcumque culpa praemium ex omni tuli, 245 hoc est penes te. [107] si placet, damna ream; sed redde crimen. [108] sum nocens, fateor, Creo; talem sciebas esse, cum genua attigi fidemque supplex praesidis dextra peti; iterum miseriis angulum et sedem rogo <250> latebrasque uiles: urbe si pelli placet, detur remotus aliquis in regnis locus. [109] Creon) non esse me qui sceptra uiolentus geram nec qui superbo miserias calcem pede, testatus equidem uideor haud clare parum 255 generum exulem legendo et adflictum et graui terrore pauidum, quippe quem poenae expetit letoque Acastus regna Thessalica optinens. [110] senio trementem debili atque aeuo grauem patrem peremptum queritur et caesi senis <260> discissa membra, cum dolo captae tuo piae sorores impium auderent nefas. [111] potest Iason, si tuam causam amoues, suam tueri: nullus innocuum cruor contaminauit, afuit ferro manus 265 proculque uestro purus a coetu stetit. [112] tu, tu malorum machinatrix facinorum, feminae cui nequitia, ad audendum omnia robur uirile est, nulla famae memoria, egredere, purga regna, letales simul <270> tecum aufer herbas, libera ciues metu, alia sedens tellure sollicita deos. [113] Medea) profugere cogis? redde fugienti ratem uel redde comitem - fugere cur solam iubes? non sola ueni. [114] bella si metuis pati, 275 utrumque regno pelle. [115] cur sontes duos distinguis? illi Pelia, non nobis iacet; fugam, rapinas adice, desertum patrem lacerumque fratrem, quidquid etiam nunc nouas docet maritus coniuges, non est meum: <280> totiens nocens sum facta, sed numquam mihi. [116] Creon) iam exisse decuit. [117] quid seris fando moras? [118] Medea) supplex recedens illud extremum precor, ne culpa natos matris insontes trahat. [119] Creon) uade: hos paterno ut genitor excipiam sinu. [120] Medea) 285 per ego auspicatos regii thalami toros, per spes futuras perque regnorum status, Fortuna uaria dubia quos agitat uice, precor, breuem largire fugienti moram, dum extrema natis mater infigo oscula, <290> fortasse moriens. [121] Creon) fraudibus tempus petis. [122] Medea) quae fraus timeri tempore exiguo potest? [123] Creon) nullum ad nocendum tempus angustum est malis. [124] Medea) parumne miserae temporis lacrimis negas? [125] Creon) etsi repugnat precibus infixus timor, 295 unus parando dabitur exilio dies. [126] Medea) nimis est, recidas aliquid ex isto licet: et ipsa propero. [127] Creon) capite supplicium lues, clarum priusquam Phoebus attollat diem nisi cedis Isthmo. [128] sacra me thalami uocant, <300> uocat precari festus Hymenaeo dies. [129] SCENA III. [130] CHORUS. [131] audax nimium qui freta primus rate tam fragili perfida rupit terrasque suas post terga uidens animam leuibus credidit auris, 305 dubioque secans aequora cursu potuit tenui fidere ligno inter uitae mortisque uias nimium gracili limite ducto. [132] nondum quisquam sidera norat, <310> stellisque, quibus pingitur aether non erat usus, nondum pluuias Hyadas poterat uitare ratis, non Oleniae lumina caprae, nec quae sequitur flectitque senex 315 Arcada tardus plaustra Bootes, nondum Boreas, nondum Zephyrus nomen habebant. [133] ausus Tiphys pandere uasto carbasa ponto legesque nouas <320> scribere uentis: nunc lina sinu tendere toto, nunc prolato pede transuersos captare notos, nunc antemnas medio tutas ponere malo, nunc in summo 325 religare loco, cum iam totos auidus nimium nauita flatus optat et alto rubicunda tremunt sipara uelo. [134] candida nostri saecula patres <330> uidere procul fraude remota. [135] sua quisque piger litora tangens patrioque senex factus in aruo, paruo diues, nisi quas tulerat natale solum non norat opes. [136] bene dissaepti foedera mundi traxit in unum Thessala pinus iussitque pati uerbera pontum partemque metus fieri nostri mare sepositum. [137] dedit illa graues improba poenas per tam longos ducta timores, cum duo montes, claustra profundi, hinc atque illinc subito impulsu uelut aetherio gemerent sonitu, spargeret arces nubesque ipsas 345 mare deprensum. [138] palluit audax Tiphys et omnes labente manu misit habenas, Orpheus tacuit torpente lyra ipsaque uocem perdidit Argo. [139] quid cum Siculi uirgo Pelori, rabidos utero succincta canes, omnes pariter soluit hiatus? quis non totos horruit artus totiens uno latrante malo? 355 quid cum Ausonium dirae pestes uoce canora mare mulcerent, cum Pieria resonans cithara Thracius Orpheus solitam cantu retinere rates paene coegit <360> Sirena sequi? quod fuit huius pretium cursus? aurea pellis maiusque mari Medea malum, merces prima digna carina. [140] nunc iam cessit pontus et omnes 365 patitur leges: non Palladia compacta manu regum referens inclita remos quaeritur Argo - quaelibet altum cumba pererrat; terminus omnis motus et urbes <370> muros terra posuere noua, nil qua fuerat sede reliquit peruius orbis: Indus gelidum potat Araxen, Albin Persae Rhenumque bibunt - 375 uenient annis saecula seris, quibus Oceanus uincula rerum laxet et ingens pateat tellus Tethysque nouos detegat orbes nec sit terris ultima Thule. [141] ACTUS TERTIUS. [142] SCENA I. [143] NUTRIX, MEDEA. [144] Nutrix) alumna, celerem quo rapis tectis pedem? resiste et iras comprime ac retine impetum. [145] incerta qualis entheos gressus tulit cum iam recepto maenas insanit deo Pindi niualis uertice aut Nysae iugis, 385 talis recursat huc et huc motu effero, furoris ore signa lymphati gerens. [146] flammata facies, spiritum ex alto citat, proclamat, oculos uberi fletu rigat, renidet: omnis specimen affectus capit. [147] haeret: minatur aestuat queritur gemit. [148] quo pondus animi uerget? ubi ponet minas? ubi se iste fluctus franget? exundat furor. [149] non facile secum uersat aut medium scelus; se uincet: irae nouimus ueteris notas. [150] magnum aliquid instat, efferum immane impium: uultum Furoris cerno. [151] di fallant metum! [152] Medea) si quaeris odio, misera, quem statuas modum: imitare amorem. [153] regias egone ut faces inulta patiar? segnis hic ibit dies, <400> tanto petitus ambitu, tanto datus? dum terra caelum media libratum feret nitidusque certas mundus euoluet uices numerusque harenis derit et solem dies, noctem sequentur astra, dum siccas polus 405 uersabit Arctos, flumina in pontum cadent, numquam meus cessabit in poenas furor crescetque semper - quae ferarum immanitas, quae Scylla, quae Charybdis Ausonium mare Siculumque sorbens quaeue anhelantem premens <410> Titana tantis Aetna feruebit minis? non rapidus amnis, non procellosum mare Pontusue coro saeuus aut uis ignium adiuta flatu possit imitari impetum irasque nostras: sternam et euertam omnia. [154] timuit Creontem ac bella Thessalici ducis? amor timere neminem uerus potest. [155] sed cesserit coactus et dederit manus: adire certe et coniugem extremo alloqui sermone potuit - hoc quoque extimuit ferox; <420> laxare certe tempus immitis fugae genero licebat - liberis unus dies datus est duobus. [156] non queror tempus breue: multum patebit. [157] faciet hic faciet dies quod nullus umquam taceat - inuadam deos 425 et cuncta quatiam. [158] Nutrix) recipe turbatum malis, era, pectus, animum mitiga. [159] Medea) sola est quies, mecum ruina cuncta si uideo obruta: mecum omnia abeant. [160] trahere, cum pereas, libet. [161] Nutrix) quam multa sint timenda, si perstas, uide: <430> nemo potentes aggredi tutus potest. [162] SCENA II. [163] IASON, MEDEA. [164] Iason) o dura fata semper et sortem asperam, cum saeuit et cum parcit ex aequo malam! remedia quotiens inuenit nobis deus periculis peiora: si uellem fidem 435 praestare meritis coniugis, leto fuit caput offerendum; si mori nollem, fide misero carendum. [165] non timor uicit fidem, sed trepida pietas: quippe sequeretur necem proles parentum. [166] sancta si caelum incolis <440> Iustitia, numen inuoco ac testor tuum: nati patrem uicere. [167] quin ipsam quoque, etsi ferox est corde nec patiens iugi, consulere natis malle quam thalamis reor. [168] constituit animus precibus iratam aggredi. [169] atque ecce, uiso memet exiluit, furit, fert odia prae se: totus in uultu est dolor. [170] Medea) fugimus, Iason, fugimus - hoc non est nouum, mutare sedes; causa fugiendi noua est: pro te solebam fugere. [171] discedo, exeo, <450> penatibus profugere quam cogis tuis. [172] at quo remittis? [173] Phasin et Colchos petam patriumque regnum quaeque fraternus cruor perfudit arua? quas peti terras iubes? quae maria monstras? pontici fauces freti 455 per quas reuexi nobilem regum manum adulterum secuta per Symplegadas? paruamne Iolcon, Thessala an Tempe petam? quascumque aperui tibi uias, clausi mihi - quo me remittis? exuli exilium imperas <460> nec das. [174] eatur. [175] regius iussit gener: nihil recuso. [176] dira supplicia ingere: merui. [177] cruentis paelicem poenis premat regalis ira, uinculis oneret manus clausamque saxo noctis aeternae obruat: 465 minora meritis patiar - ingratum caput, reuoluat animus igneos tauri halitus interque saeuos gentis indomitae metus armifero in aruo flammeum Aeetae pecus, hostisque subiti tela, cum iussu meo <470> terrigena miles mutua caede occidit; adice expetita spolia Phrixei arietis somnoque iussum lumina ignoto dare insomne monstrum, traditum fratrem neci et scelere in uno non semel factum scelus, 475 ausasque natas fraude deceptas mea secare membra non reuicturi senis: 478 per spes tuorum liberum et certum larem, per uicta monstra, per manus, pro te quibus <480> numquam peperci, perque praeteritos metus, per caelum et undas, coniugi testes mei, miserere, redde supplici felix uicem. [178] aliena quaerens regna, deserui mea: 483 ex opibus illis, quas procul raptas Scythae usque a perustis Indiae populis agunt, 485 quas quia referta uix domus gaza capit, ornamus auro nemora, nil exul tuli nisi fratris artus: hos quoque impendi tibi; tibi patria cessit, tibi pater, frater ,pudor - hac dote nupsi. [179] redde fugienti sua. [180] Iason) perimere cum te uellet infestus Creo, lacrimis meis euictus exilium dedit. [181] Medea) poenam putabam: munus ut uideo est fuga. [182] Iason) dum licet abire, profuge teque hinc eripe: grauis ira regum est semper. [183] Medea) hoc suades mihi, 495 praestas Creusae: paelicem inuisam amoues. [184] Iason) Medea amores obicit? [185] Medea) et caedem et dolos. [186] Iason) obicere tandem quod potes crimen mihi? [187] Medea) quodcumque feci. [188] Iason) restat hoc unum insuper, tuis ut etiam sceleribus fiam nocens. [189] Medea) tua illa, tua sunt illa: cui prodest scelus, is fecit - omnes coniugem infamem arguant, solus tuere, solus insontem uoca: tibi innocens sit quisquis est pro te nocens. [190] Iason) ingrata uita est cuius acceptae pudet. [191] Medea) 505 retinenda non est cuius acceptae pudet. [192] Iason) quin potius ira concitum pectus doma, placare natis. [193] Medea) abdico eiuro abnuo - meis Creusa liberis fratres dabit? [194] Iason) regina natis exulum, afflictis potens. [195] Medea) non ueniat umquam tam malus miseris dies, qui prole foeda misceat prolem inclitam, Phoebi nepotes Sisyphi nepotibus. [196] Iason) quid, misera, meque teque in exitium trahis? abscede, quaeso. [197] Medea) supplicem audiuit Creo. [198] Iason) quid facere possim, loquere. [199] Medea) pro me uel scelus. [200] Iason) hinc rex et illinc - (Medea) est et his maior metus: Medea. [201] nos confligere. [202] certemus sine, sit pretium Iason. [203] Iason) cedo defessus malis. [204] et ipsa casus saepe iam expertos time. [205] Medea) Fortuna semper omnis infra me stetit. [206] Iason) Acastus instat. [207] Medea) propior est hostis (Creon) utrumque profuge. [208] non ut in socerum manus armes nec ut te caede cognata inquines Medea cogit: innocens mecum fuge. [209] Iason) et quis resistet, gemina si bella ingruant, Creo atque Acastus arma si iungant sua? [210] Medea) his adice Colchos, adice et Aeeten ducem, Scythas Pelasgis iunge: demersos dabo. [211] Iason) alta extimesco sceptra. [212] Medea) ne cupias uide. [213] Iason) suspecta ne sint, longa colloquia amputa. [214] Medea) nunc summe toto Iuppiter caelo tona, intende dextram, uindices flammas para omnemque ruptis nubibus mundum quate. [215] nec deligenti tela librentur manu 535 uel me uel istum: quisquis e nobis cadet nocens peribit, non potest in nos tuum errare fulmen. [216] Iason) sana meditari incipe et placida fare. [217] si quod ex soceri domo potest fugam leuare solamen, pete. [218] Medea) contemnere animus regias, ut scis, opes potest soletque; liberos tantum fugae habere comites liceat, in quorum sinu lacrimas profundam. [219] te noui nati manent. [220] Iason) parere precibus cupere me fateor tuis; 545 pietas uetat: namque istud ut possim pati, non ipse memet cogat et rex et socer. [221] haec causa uitae est, hoc perusti pectoris curis leuamen. [222] spiritu citius queam carere, membris, luce. [223] Medea) sic natos amat? <550> bene est, tenetur, uulneri patuit locus. [224] suprema certe liceat abeuntem loqui mandata, liceat ultimum amplexum dare: gratum est. [225] et illud uoce iam extrema peto, ne, si qua noster dubius effudit dolor, 555 maneant in animo uerba: melioris tibi memoria nostri sedeat; haec irae data oblitterentur. [226] Iason) omnia ex animo expuli precorque et ipse, feruidam ut mentem regas placideque tractes: miserias lenit quies. [227] MEDEA, NUTRIX. [228] Medea) discessit. [229] itane est? uadis oblitus mei et tot meorum facinorum? excidimus tibi? numquam excidemus. [230] hoc age, omnis aduoca uires et artes. [231] fructus est scelerum tibi nullum scelus putare. [232] uix fraudi est locus: 565 timemur. [233] hac aggredere, qua nemo potest quicquam timere. [234] perge, nunc aude, incipe quidquid potest Medea, quidquid non potest. [235] tu, fida nutrix, socia maeroris mei uariique casus, misera consilia adiuua. [236] est palla nobis, munus aetherium, domus decusque regni, pignus Aeetae datum a Sole generis, est et auro textili monile fulgens quodque gemmarum nitor distinguit aurum, quo solent cingi comae. [237] haec nostra nati dona nubenti ferant, sed ante diris inlita ac tincta artibus. [238] uocetur Hecate. [239] sacra letifica appara: statuantur arae, flamma iam tectis sonet. [240] SCENA III. [241] CHORUS. [242] nulla uis flammae tumidiue uenti <580> tanta, nec teli metuenda torti, quanta cum coniunx uiduata taedis ardet et odit; non ubi hibernos nebulosus imbres Auster aduexit properatque torrens 585 Hister et iunctos uetat esse pontes ac uagus errat; non ubi impellit Rhodanus profundum, aut ubi in riuos niuibus solutis sole iam forti medioque uere <590> tabuit Haemus. [243] caecus est ignis stimulatus ira nec regi curat patiturue frenos aut timet mortem: cupit ire in ipsos obuius enses. [244] parcite, o diui, ueniam precamur, uiuat ut tutus mare qui subegit. [245] sed furit uinci dominus profundi regna secunda. [246] ausus aeternos agitare currus <600> immemor metae iuuenis paternae quos polo sparsit furiosus ignes ipse recepit. [247] constitit nulli uia nota magno: uade qua tutum populo priori, 605 rumpe nec sacro uiolente sancta foedera mundi. [248] quisquis audacis tetigit carinae nobiles remos nemorisque sacri Pelion densa spoliauit umbra, <610> quisquis intrauit scopulos uagantes et tot emensus pelagi labores barbara funem religauit ora raptor externi rediturus auri, exitu diro temerata ponti 615 iura piauit. [249] exigit poenas mare prouocatum: Tiphys in primis, domitor profundi, liquit indocto regimen magistro; litore externo, procul a paternis <620> occidens regnis tumuloque uili tectus ignotas iacet inter umbras. [250] aulis amissi memor inde regis portibus lentis retinet carinas stare querentes. [251] ille uocali genitus Camena, cuius ad chordas modulante plectro restitit torrens, siluere uenti, cum suo cantu uolucris relicto adfuit tota comitante silua, <630> Thracios sparsus iacuit per agros, at caput tristi fluitauit Hebro: contigit notam Styga Tartarumque, non rediturus. [252] strauit Alcides Aquilone natos, 635 patre Neptuno genitum necauit sumere innumeras solitum figuras: ipse post terrae pelagique pacem, post feri Ditis patefacta regna uiuus ardenti recubans in Oeta <640> praebuit saeuis sua membra flammis tabe consumptus gemini cruoris, munere nuptae. [253] strauit Ancaeum uiolentus ictu saetiger; fratrem, Meleagre, matris 645 impius mactas morerisque dextra matris iratae: meruere cuncti morte quod crimen tener expiauit Herculi magno puer inrepertus, raptus, heu, tutas puer inter undas. [254] ite nunc, fortes, perarate pontum fonte timendo. [255] Idmonem, quamuis bene fata nosset, condidit serpens Libycis harenis; omnibus uerax, sibi falsus uni 655 concidit Mopsus caruitque Thebis. [256] ille si uere cecinit futura, exul errabit Thetidis maritus; igne fallaci nociturus Argis Nauplius praeceps cadet in profundum; <660> crimini poenas patrio pependit fulmine et ponto moriens Oileus. [257] coniugis fatum redimens Pheraei uxor impendes animam marito. [258] ipse qui praedam spoliumque iussit 665 aureum prima reuehi carina ustus accenso Pelias aeno arsit angustas uagus inter undas. [259] iam satis, diui, mare uindicastis: parcite iusso. [260] ACTUS QUARTUS. [261] SCENA I. [262] NUTRIX. [263] pauet animus, horret: magna pernicies adest. [264] immane quantum augescit et semet dolor accendit ipse uimque praeteritam integrat. [265] uidi furentem saepe et aggressam deos, caelum trahentem: maius his, maius parat 675 Medea monstrum. [266] namque ut attonito gradu euasit et penetrale funestum attigit, totas opes effundit et quidquid diu etiam ipsa timuit promit atque omnem explicat turbam malorum, arcana secreta abdita, <680> et triste laeua +comparans+ sacrum manu pestes uocat quascumque feruentis creat harena Libyae quasque perpetua niue Taurus coercet frigore Arctoo rigens, et omne monstrum. [267] tracta magicis cantibus 685 squamifera latebris turba desertis adest. [268] hic saeua serpens corpus immensum trahit trifidamque linguam exertat et quaerit quibus mortifera ueniat: carmine audito stupet tumidumque nodis corpus aggestis plicat <690> cogitque in orbes. [269] Çparua suntÈ inquit Çmala et uile telum est, ima quod tellus creat: caelo petam uenena. [270] iam iam tempus est aliquid mouere fraude uulgari altius. [271] huc ille uasti more torrentis iacens 695 descendat anguis, cuius immensos duae, maior minorque, sentiunt nodos ferae (maior Pelasgis apta, Sidoniis minor), pressasque tandem soluat Ophiuchus manus uirusque fundat; adsit ad cantus meos <700> lacessere ausus gemina Python numina, et Hydra et omnis redeat Herculea manu succisa serpens, caede se reparans sua. [272] tu quoque relictis peruigil Colchis ades, sopite primum cantibus, serpens, meis. [273] È 705 postquam euocauit omne serpentum genus, congerit in unum frugis infaustae mala: quaecumque generat inuius saxis Eryx, quae fert opertis hieme perpetua iugis sparsus cruore Caucasus Promethei, <710> et quis sagittas diuites Arabes linunt pharetraque pugnax Medus aut Parthus leuis, aut quos sub axe frigido succos legunt lucis Suebae nobiles Hercyniis; quodcumque tellus uere nidifico creat 715 aut rigida cum iam bruma decussit decus nemorum et niuali cuncta constrinxit gelu, quodcumque gramen flore mortifero uiret, dirusque tortis sucus in radicibus causas nocendi gignit, attrectat manu. [274] Haemonius illas contulit pestes Athos, has Pindus ingens, illa Pangaei iugis teneram cruenta falce deposuit comam; has aluit altum gurgitem Tigris premens, Danuuius illas, has per arentes plagas 725 tepidis Hydaspes gemmifer currens aquis, nomenque terris qui dedit Baetis suis Hesperia pulsans maria languenti uado. [275] haec passa ferrum est, dum parat Phoebus diem, illius alta nocte succisus frutex; <730> at huius ungue secta cantato seges. [276] mortifera carpit gramina ac serpentium saniem exprimit miscetque et obscenas aues maestique cor bubonis et raucae strigis exsecta uiuae uiscera. [277] haec scelerum artifex 735 discreta ponit: his rapax uis ignium, his gelida pigri frigoris glacies inest. [278] addit uenenis uerba non illis minus metuenda. [279] sonuit ecce uesano gradu canitque. [280] mundus uocibus primis tremit. [281] SCENA II. [282] MEDEA. [283] comprecor uulgus silentum uosque ferales deos et Chaos caecum atque opacam Ditis umbrosi domum, Tartari ripis ligatos squalidae Mortis specus. [284] supplicis, animae, remissis currite ad thalamos nouos: rota resistat membra torquens, tangat Ixion humum, 745 Tantalus securus undas hauriat Pirenidas, grauior uni poena sedeat coniugis socero mei: lubricus per saxa retro Sisyphum soluat lapis. [285] uos quoque, urnis quas foratis inritus ludit labor, Danaides, coite: uestras hic dies quaerit manus. [286] nunc meis uocata sacris, noctium sidus, ueni pessimos induta uultus, fronte non una minax. [287] tibi more gentis uinculo soluens comam secreta nudo nemora lustraui pede et euocaui nubibus siccis aquas 755 egique ad imum maria, et Oceanus graues interius undas aestibus uictis dedit; pariterque mundus lege confusa aetheris et solem et astra uidit et uetitum mare tetigistis, ursae. [288] temporum flexi uices: <760> aestiua tellus horruit cantu meo, coacta messem uidit hibernam Ceres; uiolenta Phasis uertit in fontem uada et Hister, in tot ora diuisus, truces compressit undas omnibus ripis piger. [289] sonuere fluctus, tumuit insanum mare tacente uento; nemoris antiqui domus amisit umbras uocis imperio meae. [290] die reducto; Phoebus in medio stetit, Hyadesque nostris cantibus motae labant: <770> adesse sacris tempus est, Phoebe, tuis. [291] tibi haec cruenta serta texuntur manu, nouena quae serpens ligat, tibi haec Typhoeus membra quae discors tulit, qui regna concussit Iouis. [292] uectoris istic perfidi sanguis inest, quem Nessus expirans dedit. [293] Oetaeus isto cinere defecit rogus, qui uirus Herculeum bibit. [294] piae sororis, impiae matris, facem <780> ultricis Althaeae uides. [295] reliquit istas inuio plumas specu Harpyia, dum Zeten fugit. [296] his adice pinnas sauciae Stymphalidos Lernaea passae spicula. [297] sonuistis, arae, tripodas agnosco meos fauente commotos dea. [298] uideo Triuiae currus agiles, non quos pleno lucida uultu pernox agitat, sed quos facie <790> lurida maesta, cum Thessalicis uexata minis caelum freno propiore legit. [299] sic face tristem pallida lucem funde per auras, horrore nouo terre populos 795 inque auxilium, Dictynna, tuum pretiosa sonent aera Corinthi. [300] tibi sanguineo caespite sacrum sollemne damus, tibi de medio rapta sepulcro fax nocturnos <800> sustulit ignes, tibi mota caput flexa uoces ceruice dedi, tibi funereo de more iacens passos cingit uitta capillos, tibi iactatur tristis Stygia 805 ramus ab unda, tibi nudato pectore maenas sacro feriam bracchia cultro. [301] manet noster sanguis ad aras: assuesce, manus, stringere ferrum carosque pati <810> posse cruores - sacrum laticem percussa dedi. [302] quodsi nimium saepe uocari quereris uotis, ignosce, precor: causa uocandi, Persei, tuos 815 saepius arcus una atque eadem est semper, Iason. [303] tu nunc uestes tinge Creusae, quas cum primum sumpserit, imas urat serpens flamma medullas. [304] ignis fuluo clusus in auro latet obscurus, quem mihi caeli qui furta luit uiscere feto dedit et docuit condere uires arte, Prometheus; dedit et tenui 825 sulphure tectos Mulciber ignes, et uiuacis fulgura flammae de cognato Phaethonte tuli. [305] habeo mediae dona Chimaerae, habeo flammas usto tauri <830> gutture raptas, quas permixto felle Medusae tacitum iussi seruare malum. [306] adde uenenis stimulos, Hecate, donisque meis semina flammae 835 condita serua: fallant uisus tactusque ferant, meet in pectus uenasque calor, stillent artus ossaque fument uincatque suas flagrante coma noua nupta faces. [307] uota tenentur: ter latratus audax Hecate dedit et sacros edidit ignes face luctifera. [308] peracta uis est omnis: huc natos uoca, pretiosa per quos dona nubenti feram. [309] Medea) ite, ite, nati, matris infaustae genus, placate uobis munere et multa prece dominam ac nouercam. [310] uadite et celeres domum referte gressus, ultimo amplexu ut fruar. [311] SCENA III. [312] CHORUS. [313] quonam cruenta maenas <850> praeceps amore saeuo rapitur? quod impotenti facinus parat furore? uultus citatus ira riget et caput feroci 855 quatiens superba motu regi minatur ultro. [314] quis credat exulem? flagrant genae rubentes, pallor fugat ruborem. [315] nullum uagante forma seruat diu colorem. [316] huc fert pedes et illuc, ut tigris orba natis cursu furente lustrat 865 Gangeticum nemus. [317] frenare nescit iras Medea, non amores; nunc ira amorque causam iunxere: quid sequetur? <870> quando efferet Pelasgis nefanda Colchis aruis gressum metuque soluet regnum simulque reges? nunc, Phoebe, mitte currus 875 nullo morante loro, nox condat alma lucem, mergat diem timendum dux noctis Hesperus. [318] ACTUS QUINTUS. [319] SCENA I. [320] NUNTIUS, CHORUS, NUTRIX, MEDEA, IASON. [321] Nuntius) periere cuncta, concidit regni status; <880> nata atque genitor cinere permixto iacent. [322] Chorus) qua fraude capti? [323] Nuntius) qua solent reges capi: donis. [324] Chorus) in illis esse quis potuit dolus? [325] Nuntius) et ipse miror uixque iam facto malo potuisse fieri credo. [326] Chorus) quis cladis modus? [327] Nuntius) 885 auidus per omnem regiae partem furit ut iussus ignis: iam domus tota occidit, urbi timetur. [328] Chorus) unda flammas opprimat. [329] Nuntius) et hoc in ista clade mirandum accidit: alit unda flammas, quoque prohibetur magis, <890> magis ardet ignis: ipsa praesidia occupat. [330] Nutrix) effer citatum sede Pelopea gradum, Medea, praeceps quaslibet terras pete. [331] Medea) egone ut recedam? si profugissem prius, ad hoc redirem. [332] nuptias specto nouas. [333] quid, anime, cessas? sequere felicem impetum. [334] pars ultionis ista, qua gaudes, quota est? amas adhuc, furiose, si satis est tibi caelebs Iason. [335] quaere poenarum genus haut usitatum iamque sic temet para: <900> fas omne cedat, abeat expulsus pudor; uindicta leuis est quam ferunt purae manus. [336] incumbe in iras teque languentem excita penitusque ueteres pectore ex imo impetus uiolentus hauri. [337] quidquid admissum est adhuc, 905 pietas uocetur. [338] hoc age et faxis sciant quam leuia fuerint quamque uulgaris notae quae commodaui scelera. [339] prolusit dolor per ista noster: quid manus poterant rudes audere magnum? quid puellaris furor? [340] Medea nunc sum; creuit ingenium malis. [341] iuuat, iuuat rapuisse fraternum caput, artus iuuat secuisse et arcano patrem spoliasse sacro, iuuat in exitium senis armasse natas. [342] quaere materiam, dolor: 915 ad omne facinus non rudem dextram afferes. [343] quo te igitur, ira, mittis, aut quae perfido intendis hosti tela? nescio quid ferox decreuit animus intus et nondum sibi audet fateri. [344] stulta properaui nimis: <920> ex paelice utinam liberos hostis meus aliquos haberet - quidquid ex illo tuum est, Creusa peperit. [345] placuit hoc poenae genus, meritoque placuit: ultimum, agnosco, scelus animo parandum est - liberi quondam mei, 925 uos pro paternis sceleribus poenas date. [346] cor pepulit horror, membra torpescunt gelu pectusque tremuit. [347] ira discessit loco materque tota coniuge expulsa redit. [348] egone ut meorum liberum ac prolis meae <930> fundam cruorem? melius, a, demens furor! incognitum istud facinus ac dirum nefas a me quoque absit; quod scelus miseri luent? scelus est Iason genitor et maius scelus Medea mater - occidant, non sunt mei; 935 pereant, mei sunt. [349] crimine et culpa carent, sunt innocentes: fateor, et frater fuit. [350] quid, anime, titubas? ora quid lacrimae rigant uariamque nunc huc ira, nunc illuc amor diducit? anceps aestus incertam rapit; <940> ut saeua rapidi bella cum uenti gerunt, utrimque fluctus maria discordes agunt dubiumque feruet pelagus, haut aliter meum cor fluctuatur: ira pietatem fugat iramque pietas - cede pietati, dolor. [351] huc, cara proles, unicum afflictae domus solamen, huc uos ferte et infusos mihi coniungite artus. [352] habeat incolumes pater, dum et mater habeat - urguet exilium ac fuga: iam iam meo rapientur auulsi e sinu, <950> flentes, gementes osculis - pereant patri, periere matri. [353] rursus increscit dolor et feruet odium, repetit inuitam manum antiqua Erinys - ira, qua ducis, sequor. [354] utinam superbae turba Tantalidos meo 955 exisset utero bisque septenos parens natos tulissem! sterilis in poenas fui - fratri patrique quod sat est, peperi duos. [355] quonam ista tendit turba Furiarum impotens? quem quaerit aut quo flammeos ictus parat, <960> aut cui cruentas agmen infernum faces intentat? ingens anguis excusso sonat tortus flagello. [356] quem trabe infesta petit Megaera? - cuius umbra dispersis uenit incerta membris? frater est, poenas petit - 965 dabimus, sed omnes. [357] fige luminibus faces, lania, perure, pectus en Furiis patet. [358] discedere a me, frater, ultrices deas manesque ad imos ire securas iube: mihi me relinque et utere hac, frater, manu <970> quae strinxit ensem - uictima manes tuos placamus ista. [359] quid repens affert sonus? parantur arma meque in exitium petunt. [360] excelsa nostrae tecta conscendam domus caede incohata. [361] perge tu mecum comes. [362] tuum quoque ipsa corpus hinc mecum aueham. [363] nunc hoc age, anime: non in occulto tibi est perdenda uirtus; approba populo manum. [364] Iason) quicumque regum cladibus fidus doles, concurre, ut ipsam sceleris auctorem horridi <980> capiamus. [365] huc, huc, fortis armiferi cohors, conferte tela, uertite ex imo domum. [366] Medea) iam iam recepi sceptra germanum patrem, spoliumque Colchi pecudis auratae tenent; rediere regna, rapta uirginitas redit. [367] o placida tandem numina, o festum diem, o nuptialem! uade, perfectum est scelus; uindicta nondum: perage, dum faciunt manus. [368] quid nunc moraris, anime? quid dubitas potens? iam cecidit ira? paenitet facti, pudet. [369] quid, misera, feci? misera? paeniteat licet, feci. [370] Voluptas magna me inuitam subit, et ecce crescit. [371] derat hoc unum mihi, spectator iste. [372] nil adhuc facti reor: quidquid sine isto fecimus sceleris perit. [373] Iason) en ipsa tecti parte praecipiti imminet. [374] huc rapiat ignes aliquis, ut flammis cadat suis perusta. [375] Medea) congere extremum tuis natis, Iason, funus ac tumulum strue: coniunx socerque iusta iam functis habent, <1000> a me sepulti; natus hic fatum tulit, hic te uidente dabitur exitio pari. [376] Iason) per numen omne perque communes fugas torosque, quos non nostra uiolauit fides, iam parce nato. [377] si quod est crimen, meum est: 1005 me dedo morti; noxium macta caput. [378] Medea) hac qua recusas, qua doles, ferrum exigam. [379] i nunc, superbe, uirginum thalamos pete, relinque matres. [380] Iason) unus est poenae satis. [381] Medea) si posset una caede satiari haec manus, <1010> nullam petisset. [382] ut duos perimam, tamen nimium est dolori numerus angustus meo. [383] in matre si quod pignus etiamnunc latet, scrutabor ense uiscera et ferro extraham. [384] Iason) iam perage coeptum facinus, haut ultra precor, 1015 moramque saltem supplicis dona meis. [385] Medea) perfruere lento scelere, ne propera, dolor: meus dies est; tempore accepto utimur. [386] Iason) infesta, memet perime. [387] Medea) misereri iubes. [388] bene est, peractum est. [389] plura non habui, dolor, <1020> quae tibi litarem. [390] lumina huc tumida alleua, ingrate Iason. [391] coniugem agnoscis tuam? sic fugere soleo. [392] patuit in caelum uia: squamosa gemini colla serpentes iugo summissa praebent. [393] recipe iam natos, parens; 1025 ego inter auras aliti curru uehar. [394] Iason) per alta uade spatia sublime aethere, testare nullos esse, qua ueheris, deos.