[0] HERCULES FURENS.

ACTUS PRIMUS. 

IUNO SOLA.

[1] Soror Tonantis (hoc enim solum mihi                    
Nomen relictum est), semper alienum Iouem 
Ac templa summi uidua deserui aetheris,
Locumque, caelo pulsa, pellicibus dedi. 
5 Tellus colenda est; pellices caelum tenent.           
Hinc Arctos alta parte glacialis poli 
Sublime classes sidus Argolicas agit :
Hinc, qua tepenti uere laxatur dies, 
Tyriae per undas uector Europae nitet :

[10] Illinc timendum ratibus ac ponto gregem                
Passim uagantes exserunt Atlantides.
Fera coma hinc exterret Orion deos; 
Suasque Perseus aureas stellas habet :
Hinc clara gemini signa Tyndaridae micant;
15 Quibusque natis mobilis tellus stetit.      
Nec ipse tantum Bacchus, aut Bacchi parens,
Adiere superos : ne qua pars probro uacet, 
Mundus puellae serta Gnossiacae gerit. 
Sed uetera querimur : unit me dira ac fera 

[20] Thebana nuribus sparsa tellus impiis      
Quoties nouercam fecit? escendat licet,
Meumque uictrix teneat Alcmene locum, 
Pariterque natus astra promissa occupet, 
In cuius ortu mundus impendit diem, 
25 Tardusque Eoo Phoebus effulsit mari,      
Retinere mersum iussus Oceano iubar;
Non sic abibunt odia. Viuaces aget 
Violentus iras animus, et saeuus dolor 
Aeterna bella pace sublata geret.

[30] Quae bella? quidquid horridum tellus creat      
Inimica; quidquid pontus aut aer tulit
Terribile, dirum, pestilens, atrox, ferum,
Fractum atque domitum est : superat, et crescit malis,
Iraque nostra fruitur; in laudes suas
35 Mea uertit odia : dura nimis saeua impero,      
Patrem probaui; gloriae feci locum :
Qua sol reducens, quaque reponens diem, 
Binos propinqua tingit Aethiopas face, 
Indomita uirtus colitur, et toto deus

[40] Narratur orbe. Monstra iam desunt mihi,      
Minorque labor est Herculi iussa exsequi,
Quam mihi iubere : laetus imperia excipit. 
Quae fera tyranni iussa uiolento queant 
Nocere iuueni? nempe pro telis gerit
45 Quae timuit, et quae fudit : armatus uenit     
Leone et hydra. Nec satis terrae patent :
Effregit ecce limen inferni Iouis,
Et opima uicti regis ad superos refert. 
Parum est reuerti; foedus umbrarum perit. 

[50] Vidi ipsa, uidi, nocte discussa inferum,     
Et Dite domito, spolia iactantem patri
Fraterna. Cur non uinctum et oppressum trahit 
Ipsum catenis paria sortitum Ioui?
Ereboque capto politur, et retegit Styga?
55 Patefacta ab imis manibus retro uia est ,      
Et sacra dirae mortis in aperto iacent.
At ille, rupto carcere umbrarum, ferox 
De me triumphat, et superbifica manu 
Atrum per urbes ducit Argolicas canem. 

[60] Viso labantem Cerbero uidi diem;      
Pauidumque solem : me quoque inuasit tremor,
Et terna monstri colla deuicti intuens, 
Timui imperasse. Leuia sed nimium queror :
Caelo timendum est, regna ne summa occupet, 
65 Qui uicit ima. Sceptra praeripiet patri :     
Nec in astra lenta ueniet, ut Bacchus, uia; 
Iter ruina quaeret, et uacuo uolet 
Regnare mundo. Robore experto tumet, 
Et posse caelum uiribus uinci suis

[70] Didicit ferendo : subdidit mundo caput,      
Nec flexit humeros molis immensae labor,
Mediusque colle sedit Herculeo polus; 
Immota ceruix sidera et caelum tulit,
Et me prementem. Quaerit ad superos uiam :
75 Perge ira, perge, et magna meditantem opprime;      
Congredere; manibus ipsa iam lacera tuis.
Quid tanta mandas odia? discedant ferae :
Ipse imperando fessus Eurystheus uacet. 
Titanas ausos rumpere imperium Iouis 

[80] Emitte : Siculi uerticis laxa specum.      
Tellus gigante Doris excusso tremens
Supposita monstri colla terrifici leuet. 
Sublimis alias luna concipiat feras. 
Sed uicit ista. Quaeris Alcidae parem? 
85 Nemo est, nisi ipse : bella iam secum gerat.      
Adsint ab imo Tartari fundo excitae
Eumenides : ignem flammeae spargant comae; 
Viperea saeuae uerbera incutiant manus,
I nunc, superbe, caelitum sedes pete;

[90] Humana temne. Iam Styga et manes ferox      
Fugisse credis? hic tibi ostendam inferos.
Reuocabo, in alta conditam caligine 
Ultra nocentum exsilia, discordem deam, 
Quam munit ingens montis oppositi specus. 
95 Educam, et imo Ditis e regno extraham      
Quidquid relictum est. Veniat inuisum Scelus,
Suumque lambens sanguinem impietas ferox,
Errorque, et in se semper armatus furor. 
Hoc, hoc ministro noster utatur dolor. 

[100] Incipite, famulae Ditis : ardentem incitae     
Concutite pinum; et agmen horrendum anguibus
Megaera ducat, atque luctifica manu 
Vastam rogo flagrante corripiat trabem. 
Hoc agite : poenas petite uiolatae Stygis :
105 Concutite pectus : acrior mentem excoquat      
Quam qui caminis ignis Aetnaeis furit.
Ut possit animum captus Alcides agi, 
Magno furore percitus, nobis prius 
Insaniendum est. Iuno, cur nondum furis?

[110] Me, me, sorores, mente deiectam mea      
Versate primam, facere si quidquam apparo
Dignum nouerca. Iam odia mutentur mea. 
Natos reuersus uideat incolumes precor, 
Manuque fortis redeat : inueni diem,
115 Inuisa quo nos Herculis uirtus iuuet :      
Me pariter et se uincat; et cupiat mori
Ab inferis reuersus : hic prosit mihi,
Ioue esse genitum. Stabo, et ut certo exeant 
Emissa neruo tela, librabo manum :

[120] Regam furentis arma : pugnanti Herculi     
Tandem fauebo. Scelere perfecto, licet
Admittat illas genitor in caelum manus. 
Mouenda iam sunt bella; clarescit dies, 
Ortuque Titan lucidus croceo subit.

CHORUS THEBANORUM.

125 Iam rara micant sidera prono      
Languida mundo : nox uicta uagos
Contrahit ignes : luce renata 
Cogit nitidum Phosphoros agmen :
Signum celsi glaciale poli

[130] Septem stellis Arcades ursae   
Lucem uerso temone uocant :
Iam caeruleis euectus aquis
Titan summum prospicit Oetam :
Iam Cadmeis inclyta Bacchis 
135 Aspersa die dumeta rubent;      
Phoebique fugit reditura soror.
Labor exoritur durus, et omnes 
Agitat curas, aperitque domos. 
Pastor gelida cana pruina

[140] Grege dimisso pabula carpit.      
Ludit prato liber aperto
Nondum rupta fronte iuuencus. 
Vacuae reparant ubera matres. 
Errat cursu leuis incerto
1145 Molli petulans hoedus in herba..     
Pendet summo stridula ramo,    
Pennasque nouo tradere soli
Gestit querulos inter nidos 
Thracia pellex ; turbaque circa 

[150] Confusa sonat, murmure mixto      
Testata diem. Carbasa uentis
Credit, dubius nauita uite, 
Laxos aura complente sinus. 
Hic exesis pendens scopulis, 
155 Aut deceptos instruit hamos,      
Aut suspensus spectat pressa
Praemia dextra : sentit tremulum 
Linea piscem.
Haec, innocuae quibus est uitae

[160] Tranquilla quies , et laeta suo     
Paruoque domus, spes et in agris.
Turbine magno spes sollicitae
Urbibus errant, trepidique metus. 
Ille superbos aditus regum,
165 Durasque fores, expers somni,      
Colit : hic nullo fine beatas
Componit opes, gazis inhians, 
Et congesto pauper in auro est. 
Illum populi fauor attonitum, 

[170] Fluctuque magis mobile uulgus     
Aura tumidum tollit inani:
Hic clamosi rabiosa fori
Iurgia uendens, improbus iras 
Et uerba locat. Nouit paucos 
175 Secura quies, qui uelocis      
Memores aeui, tempora nunquam
Reditura tenent. Dum fata sinunt , 
Viuite laeti : properat cursu
Vita citato, uolucrique die

[180] Rota praecipitis uertitur anni.     
Durae peragunt pensa sorores,
Nec sua retro fila reuoluunt.
At gens hominum fertur rapidis 
Obuia fatis, incerta sui :
185 Stygias ultro quaerimus undas.      
Nimium, Alcide, pectore forti
Properas moestos uisere manes. 
Certo ueniunt ordine Parcae 
Nulli iusso cessare licet,

[190] Nulli scriptum proferre diem :      
Recipit populos urna citatos.
Alium multis gloria terris 
Tradat, et omnes fama per urbes 
Garrula laudet, caeloque parem
195 Tollat et astris; alius curru      
Sublimis eat : me mea tellus
Lare secreto tutoque tegat. 
Venit ad pigros cana senectus, 
Humilique loco, sed certa sedet

[200] Sordida paruae fortuna domus :      
Alte uirtus animosa cadit.
Sed moesta uenit crine soluto 
Megara, paruum comitata gregem; 
Tardusque senio graditur Alcidae parens.

ACTUS SECUNDUS. 

MEGARA, AMPHITRYON. 

205 (Megara)  O magne Olympi rector, et mundi arbiter,      
Iam statue tandem grauibus aerumnis modum,
Finemque cladi! Nulla lux unquam mihi
Secura fulsit : finis alterius mali
Gradus est futuri. Protenus reduci nouus

[210] Paratur hostis : antequam laetam domum      
Contingat, aliud iussus ad bellum meat.
Nec ulla requies, tempus aut ullum uacat, 
Nisi dum iubetur. Sequitur a primo statim 
Infesta Iuno. Numquid immunis fuit
215 Infantis aetas? monstra superauit prius,      
Quam nosse posset. Gemina cristati caput
Angues ferebant ora, quos contra obuius 
Reptauit infans; igneos serpentium
Oculos remisso lumine ac placido intuens,

[220] Arctos serenis uultibus nodos tulit,      
Et tumida tenera guttura elidens manu,
Prolusit hydrae. Maenali pernix fera, 
Multo decorum praeferens auro caput, 
Deprensa cursu est. Maximus Nemeae timor,
225 Gemuit lacertis pressus Herculeis leo.     
Quid stabula memorem dira Bistonii gregis,
Suisque regem pabulum armentis datum? 
Solitumque densis hispidum Erymanthi iugis 
Arcadia quatere nemora Maenalium suem?

[230] Taurumque centum non leuem populis metum?      
Inter remotos gentis Hesperiae greges
Pastor triformis litoris Tartessii
Peremptus : acta est praeda ab Occasu ultimo; 
Notum Cithaeron pauit Oceano pecus.     
235 Penetrare iussus Solis aestiui plagas,      
Et adusta medius regna quae torret dies,
Utrinque montes soluit; abrupto obiice, 
Latam ruenti fecit Oceano uiam.
Post haec, adortus nemoris opulenti domos,

[240] Aurifera uigilis spolia serpentis tulit.      
Quid? saeua Lernae monstra; numerosum malum,
Non igne demum uicit, et docuit mori ? 
Solitasque pennis condere obductis diem 
Petiit ab ipsis nubibus Stymphalidas?
245 Non uicit illum caelibis semper tori   
Regina gentis uidua Thermodontiae :
Nec ad omne clarum facinus audaces manus 
Stabuli fugauit turpis Augiae labor.
Quid ista prosunt? orbe defenso caret.

[250] Sensere terrae pacis auctorem suae      
Abesse terris. Prosperum ac felix scelus    
Virtus uocatur : sontibus parent boni;
Ius est in armis, opprimit leges timor. 
Ante ora uidi nostra, truculenta manu 
255 Natos paterni cadere regni uindices,      
Ipsamque Cadmi nobilis stirpem ultimam
occidere : uidi regium capitis decus
Cum capite raptum. Quis satis Thebas fleat?
Ferax deorum terra, quem dominum tremis?

[260] E cuius aruis, eque foecundo sinu      
Stricto iuuentus orta cum ferro stetit,
Cuiusque muros natus Amphion Ioue 
Struxit, canoro saxa modulatu trahens; 
In cuius urbem non semel diuum parens 
265 Caelo relicto uenit; haec quae caelites     
Recepit, et quae fecit, et (fas sit loqui)
Fortasse faciet, sordido premitur iugo. 
Cadmea proles, ciuitasque Amphionis,
Quo recidistis7 Tremitis ignauum exsulem,

[270] Suis carentem finibus, nostris grauem?      
Qui scelera terra, quique persequitur mari,
Ac saeua iusta sceptra confringit manu, 
Nunc seruit absens, fertque quae ferri uetat; 
Tenetque Thebas exsul Herculeas Lycus.
275 Sed non tenebit : aderit, et poenas petet,      
Subitusque ad astra emerget; inueniet uiam,
Aut faciet. Adsis sospes et remees, precor, 
Tandemque uenias uictor ad uictam domum. 
Emerge, coniux, atque dispulsas manu 

[280] Abrumpe tenebras : nulla si retro uia,      
Iterque clausum est, orbe diducto redi,
Et quidquid atra nocte possessum latet, 
Emitte tecum : dirutis qualis iugis 
Praeceps citato flumini quaerens iter, 
285 Quondam stetisti , scissa quum uasto impetu      
Patuere Tempe; pectore impulsus tuo
Huc mons et illuc cecidit, et rupto aggere 
Noua cucurrit Thessalus torrens uia; 
Talis parentes, liberos, patriam petens, 

[290] Erumpe, rerum terminos tecum efferens;      
Et quidquid auida tot per annorum gradus
Abscondit aetas, redde; et oblitos sui, 
Lucisque pauidos ante te populos age. 
Indigna te sunt spolia, si tantum refers, 
295 Quantum imperatum est. Magna sed nimium loquor,      
Ignara nostrae sortis. Unde illum mihi,
Quo te tuamque dexteram amplectar, diem, 
Reditusque lentos nec mei memores querar? 
Tibi, o deorum ductor, indomiti ferent

[300] Centena tauri colla : tibi, frugum potens,     
Secreta reddam sacra : tibi muta fide 
Longas Eleusi tacita iactabo faces. 
Tum restitutas fratribus rebor meis 
Animas, et ipsum regna moderantem sua 
305 Florere patrem. Si qua te maior tenet      
Clausum potestas, sequimur : aut omnes tuo
Defende reditu sospes, aut omnes trahe. 
Trahes, nec ullus eriget fractos deus. 
(Amphitryon)  O socia nostri sanguinis , casta fide 

[310] Seruans torum natosque magnanimi Herculis,      
Meliora mente concipe, atque animum excita.
Aderit profecto, qualis ex omni solet
Labore, maior. (Megara)  Quod nimis miseri uolunt,
Hoc facile credunt. (Amphitryon)  Immo quod metuunt nimis, 
315 Nunquam amoueri posse, nec tolli putant :      
Prona est timori semper in peius fides.
(Megara)  Demersus, ac defossus, et toto insuper 
Oppressus orbe, quam uiam ad superos habet? 
(Amphitryon) Quam tunc habebat, quum per arentem plagam, 

[320] Et fluctuantes more turbati maris      
Abiit arenas, bisque discedens fretum,
Et bis recurrens ; quumque deserta rate 
Deprensus haesit Syrtium breuibus uadis, 
Et puppe fixa maria superauit pedes.
325 (Megara)  Iniqua raro maximis uirtutibus      
Fortuna parcit : nemo se tuto diu
Periculis offerre tam crebris potest.
Quem saepe transit casus, aliquando inuenit. 
Sed ecce saeuus, ac minas uultu gerens,

[330] Et qualis animo est, talis incessu uenit,      
Aliena dextra sceptra concutiens Lycus.

LYCUS, MEGARA, AMPHITRYON. 

(Lycus) Urbis regens opulenta Thebanae loca,
Et omne quidquid uberi cingit solo 
Obliqua Phocis, quidquid Ismenos rigat, 
335 Quidquid Cithaeron uertice excelso uidet,      
Et bina findens Isthmos exilis freta,
Non uetera patriae iura possideo domus 
Ignauus heres : nobiles non sunt mihi 
Aui, nec altis inclytum titulis genus,

[340] Sed clara uirtus : qui genus iactat suum,      
Aliena laudat. Rapta sed trepida manu
Sceptra obtinentur : omnis in ferro est salus; 
Quod ciuibus tenere te inuitis scias,
Strictus tuetur ensis : alieno in loco
345 Haud stabile regnum est : una sed nostras potest      
Fundare uires, iuncta regali face
Thalamisque Megara : ducet e genere inclyto 
Nouitas colorem nostra. Non equidem reor 
Fore ut recuset, ac meos spernat toros :

[350] Quod si impotenti pertinax animo abnuet,      
Stat tollere omnem penitus Herculeam domum.
Inuidia factum ac sermo popularis premet? 
Ars prima regni, posse te inuidiam pati. 
Tentemus igitur : fors dedit nobis locum. 
355 Namque ipsa tristi uestis obtentu caput      
Velata, iuxta praesides adstat deos,
Laterique adhaeret uerus Alcidae sator.
(Megara)  Quidnam iste, nostri generis exitium ac lues, 
Noui parat? quid tentat? (Lycus)  O clarum trahens

[360] A stirpe nomen regia, facilis mea      
Parumper aure uerba patienti excipe.
Si aeterna semper odia mortales agant,
Nec coeptus unquam cedat ex animis furor, 
Sed arma felix teneat, infelix paret,
365 Nihil relinquent bella : tum uastis ager      
Squalebit aruis; subdita tectis face
Altus sepultas obruet gentes cinis. 
Pacem reduci uelle, uictori expedit,
Victo necesse est. Particeps regno ueni :

[370] Sociemus animos : pignus hoc fidei cape ;       
Continge dextram. Quid truci uultu siles?
(Megara)  Egone ut parentis sanguine aspersam manum 
Fratrumque gemina caede contingam? Prius 
Exstinguet Ortus, referet Occasus diem;
375 Pax ante fida niuibus et flammis erit,      
Et Scylla Siculum iunget Ausonio latus ;
Priusque multo uicibus alternis fugax 
Euripus unda stabit Euboica piger. 
Patrem abstulisti, regna, germanos, larem,

[380] Patriam : quid ultra est? Una res superest mihi,      
Fratre ac parente carior, regno ac lare,
Odium tui : quod esse cum populo mihi 
Commune doleo; pars quota ex illo mea est? 
Dominare tumidus; spiritus altos gere :
385 Sequitur superbos ultor a tergo deus.      
Thebana noui regna. Quid matres loquar
Passas et ausas scelera? quid geminum nefas, 
Mixtumque nomen coniugis, nati, patris? 
Quid bina fratrum castra? quid totidem rogos? 

[390] Riget superba Tantalis luctu parens,      
Moestusque Phrygio manat in Sipylo lapis.
Quin ipse toruum subrigens crista caput
Illyrica Cadmus regna permensus fuga,
Longas reliquit corporis tracti notas.
395 Haec te manent exempla. Dominare, ut lubet ,      
Dum solita regni fata te nostri uocent.
(Lycus) Agedum, efferatas rabida uoces amoue, 
Et disce regum imperia ab Alcide pati.
Ego, rapta quamuis sceptra uictrici geram

[400] Dextra, regamque cuncta sine legum metu,      
Quas arma uincunt, pauca pro causa loquar
Nostra. Cruento cecidit in bello pater? 
Cecidere fratres? arma non seruant modum, 
Nec temperari facile, nec reprimi potest
405 Stricti ensis ira ; bella delectat cruor.      
Sed ille regno pro suo, nos improba
Cupidine acti? quaeritur belli exitus,
Non causa. Sed nunc pereat omnis memoria :
Quum uictor arma posuit, et uictum decet 

[410] Deponere odia. Non ut inflexo genu      
Regnantem adores, petimus : hoc ipsum placet,
Animo ruinas quod capis magno tuas. 
Es rege coniux digna : sociemus toros. 
(Megara)  Gelidus per artus uadit exsangues tremor.
415 Quod facinus aures pepulit? Haud, equidem horrui,      
Quum pace rupta bellicus muros fragor
Circumsonaret; pertuli intrepide omnia : 
Thalamos tremisco; capta nunc uideor mihi. 
Grauent catenae corpus, et longa fame

[420] Mors protrahatur lenta, non uincet fidem      
Vis ulla nostram : moriar, Alcide, tua.
(Lycus)  Animosne mersus inferis coniux facit? 
(Megara)  Inferna tetigit, posset ut supera assequi. 
(Lycus)  Telluris illum pondus immensae premit.
425 (Megara)  Nullo premetur onere, qui caelum tulit.      
(Lycus)  Cogere. (Megara)  Cogi qui potest, nescit mori.
(Lycus)  Effare, thalamis quod nouis potius parem
Regale munus? (Megara)  Aut tuam mortem, aut meam. 
(Lycus)  Moriere demens. (Megara)  Coniugi occurram meo. 

[430] (Lycus)  Sceptrone nostro potior est famulus tibi?      
(Megara)  Quot iste famulus tradidit reges nesci!
(Lycus)  Cur ergo regi seruit, et patitur iugum? 
(Megara)  Imperia dura tolle, quid uirtus erit? 
(Lycus)  Obiici feris monstrisque, uirtutem putas? 
435 (Megara)  Virtutis est domare, quae cuncti pauent.      
(Lycus)  Tenebrae loquentem magna Tartareae premunt.
(Megara)  Non est ad astra mollis e terris uia.
(Lycus)  Quo patre genitus caelitum sperat domos? 
(Amphitryon)  Miseranda coniux Hercules magni sile :

[440] Partes meae sunt, reddere Alcidae patrem,                   
Genusque uerum : post tot ingentis uiri
Memoranda facta, postque pacatum manu 
Quodcunque Titan ortus et labens uidet, 
Post monstra tot perdomita, post Phlegram impio
445 Sparsam cruore, postque defensos deos,      
Nondum liquet de patre? mentimur Iouem?
Iunonis odio crede. (Lycus)  Quid uiolas Iouem? 
Mortale caelo non potest iungi genus.
(Amphitryon) Communis ista pluribus causa est deis.

[450] (Lycus)  Famuline fuerant ante quam fierent dei ?      
(Amphitryon)  Pastor Pheraeos Delius pauit greges.
(Lycus)  Sed non per omnes exsul errauit plagas.
(Amphitryon)  Quem profuga terra mater errante edidit. 
(Lycus)  Num monstra, saeuas Phoebus aut timuit feras? 
455 (Amphitryon)  Primus sagittas imbuit Phoebi draco.      
(Lycus)  Quam grauia paruus tulerit, ignoras, mala?
(Amphitryon)  E matris utero fulmine eiectus puer, 
Mox fulminanti proximus patri stetit.
Quid? qui gubernat astra, qui nubes quatit,

[460] Non latuit infans rupis exesae specu ?      
Sollicita tanti pretia natales habent,
Semperque magno constitit, nasci deum.
(Lycus)  Quemcunque miserum uideris, hominem scias. 
(Amphitryon)  Quemcunque fortem uideris, miserum neges. 
465 (Lycus)  Fortem uocemus, cuius ex humeris leo      
Donum puellae factus, et claua excidit,
Fulsitque pictum ueste Sidonia latus? 
Fortem uocemus, cuius horrentes comae
Maduere nardo? laude qui notas manus 

[470] Ad non uirilem tympani mouit sonum,      
Mitra ferocem barbara frontem premens?
(Amphitryon) Non erubescit Bacchus effusos tener 
Sparsisse crines, nec manu molli leuem 
uibrare thyrsum, quum parum forti gradu 
475 Auro decorum syrma barbarico trahit.      
Post multa uirtus opera laxari solet.
(Lycus)  Hoc Euryti fatetur euersi domus, 
Pecorumque ritu uirginum oppressi greges. 
Hoc nulla Iuno, nullus Eurystheus iubet :

[480] Ipsius haec sunt opera. (Amphitryon)  Non nosti omnia.     
Ipsius opus est, caestibus fractus suis 
Eryx, et Eryci iunctus Antaeus Libys; 
Et qui hospitali caede manantes foci
Bibere iustum sanguinem Busiridis. 
485 Ipsius opus est, uulneri et ferro obuius,      
Mortem coactus, integer Cygnus, pati :
Nec unus una Geryon uictus manu. 
Eris inter istos; qui tamen nullo stupro 
Laesere thalamos. (Lycus)  Quod Ioui, hoc regi licet :

[490] Ioui dedisti coniugem, regi dabis.      
Et te magistro non nouum hoc discet nurus,
Etiam uiro probante, meliorem sequi. 
Sin copulari pertinax taedis negat; 
Vel ex coacta nobilem partum feram. 
495 (Megara)  Umbrae Creontis, et Penates Labdaci,      
Et nuptiales impii Oedipodae faces,
Nunc solita nostro fata coniugio date. 
Nunc, nunc cruentae regis Aegypti nurus, 
Adeste, multo sanguine infectae manus. 

[500] Deest una numero Danais : explebo nefas.                           
(Lycus)  Coniugia quoniam peruicax nostra abnuis, 
Regemque terres, sceptra quid possint, scies.
Complectere aras, nullus eripiet deus 
Te mihi; nec, orbe si remolito queat 
505 Ad supera uictor numina Alcides uehi.      
Congerite siluas : templa supplicibus suis
Iniecta flagrent; coniugem et totum gregem 
Consumat unus igne subiecto rogus. 
(Amphitryon)  Hoc munus a te genitor Alcidae peto,

[510] Rogare quod me deceat, ut primus cadam.      
(Lycus)  Qui morte cunctos luere supplicium iubet,
Nescit tyrannus esse : diuersa irroga; 
Miserum ueta perire, felicem iube.
Ego, dum cremandis trabibus accrescit rogus,
515 Sacro regentem maria uotiuo colam.      
(Amphitryon) Proh numinum uis summa, proh caelestium 
Rector parensque, cuius excussis tremunt
Humana telis, impiam regis feri
Compesce dextram ! Quid deos frustra precor ?

[520] Ubicunque es, audi, nate. Cur subito labant          
Agitata motu templa? cur mugit solum?
Infernus imo sonuit e fundo fragor. 
Audimur : est, est sonitus Herculei gradus. 

CHORUS THEBANORUM. 

O fortuna uiris inuida fortibus,
525 Quam non aequa bonis praemia diuidis !      
Eurystheus facili regnet in otio:
Alcmena genitus bella per omnia 
Monstris exagitet caeliferam manum ; 
Serpentis resecet colla feracia ;

[530] Deceptis referat mala sororibus,      
Quum somno dederit peruigiles genas
Pomis diuitibus praepositus draco. 
Intrauit Scythiae multiuagas domos, 
Et gentes patriis sedibus hospitas; 
535 Calcauitque freti terga rigentia,             
Et mutis tacitum litoribus mare.
Illic dura carent aequora fluctibus;
Et, qua plena rates carbasa tenderant, 
Intonsis teritur semita Sarmatis.

[540] Stat pontus uiribus mobilis annuis,      
Nauem nunc facilis, nunc equitem pati.
Illic quae uiduis gentibus imperat, 
Aurato religans ilia balteo, 
Detraxit spolium nobile corpori,
545 Et peltam, et niuei uincula pectoris,      
Victorem posito suspiciens genu.
Qua spe praecipites actus ad inferos, 
Audax ire uias irremeabiles, 
Vidisti Siculae regna Proserpinae? 

[550] Illic nulla Noto, nulla Fauonio      
Consurgunt tumidis fluctibus aequora.
Non illic geminum Tyndaridae genus 
Succurrunt timidis sidera nauibus. 
Stat nigro pelagus gurgite languidum ; 
555 Et, quum Mors auidis pallida dentibus      
Gentes innumeras Manibus intulit,
Uno tot populi remige transeunt. 
Euincas utinam iura ferae Stygis, 
Parcarumque colos non reuocabiles! 

[560] Hic, qui rex populis pluribus imperat,      
Bello quum peteres Nestoream Pylon,      
Tecum conseruit pestiferas manus, 
Telum tergemina cuspide praeferens: 
Effugit tenui uulnere saucius,
565 Et mortis dominos pertimuit mori.      
Fatum rumpe manu : tristibus inferis
prospectus pateat lucis, et inuius 
Limes det faciles ad superos uias. 
Immites potuit flectere cantibus 

[570] Umbrarum dominos, et prece supplici      
Orpheus, Eurydicen dum repetit suam.
Quae siluas et aues saxaque traxerat 
Ars, quae praebuerat fluminibus moras, 
Ad cuius sonitum constiterant ferae, 
575 Mulcet non solitis uocibus inferos,      
Et surdis resonat clarius in locis.
Deflent Eurydicen Threiciae nurus, 
Deflent et lacrymis difficiles dei; 
Et qui fronte nimis crimina tetrica 

[580] Quaerunt, ac ueteres excutiunt reos,     
Flentes Eurydicen iuridici sedent.
Tandem mortis, ait, "Vincimur," arbiter :
"Euade ad superos, lege tamen data :
Tu post terga tui perge uiri comes ;     
585 Tu non ante tuam respice coniugem,     
Quam quum clara deos obtulerit dies,
« Spartanique aderit ianua Taenari."
Odit uerus amor, nec patitur moras. 
Munus, dum properat cernere, perdidit. 

[590] Quae uinci potuit regia carmine,       
Haec uinci poterit regia uiribus.

ACTUS TERTIUS. 

HERCULES.

O lucis alme rector, et caeli decus,
Qui alterna curru spatia flammifero ambiens 
Illustre laetis exseris terris caput,
595 Da, Phoebe, ueniam, si quid illicitum tui      
Videre uultus : iussus in lucem extuli
Arcana mundi. Tuque caelestum arbiter 
Parensque, uisus fulmine opposito tege; 
Et tu secundo maria qui sceptro regis, 

[600] Imas pete undas. Quisquis ex alto aspicit      
Terrena, facie pollui metuens noua,
Aciem reflectat, oraque in caelum erigat, 
Portenta fugiens : hoc nefas cernant duo, 
Qui aduexit, et quae iussit. In poenas meas, 
605 Atque in labores non satis terrae patent.      
Iunionis odio uidi inaccessa omnibus,
Ignota Phoebo, quaeque deterior polus 
Obscura diro spatia concessit Ioui ; 
Et si placerent tertiae sortis loca, 

[610] Regnare potui. Noctis aeternae chaos,      
Et nocte quiddam grauius, et tristes deos,
Et fata uici : morte contempta redii.
Quid restat aliud? uidi, et ostendi inferos. 
Da, si quid ultra est; tam diu pateris manus
615 Cessare nostras, Iuno? quae uinci iubes?      
Sed templa quare miles infestus tenet,
Limenque sacrum terror armorum obsidet?

MEGARA, AMPHITRYON, HERCULES, THESEUS. 

(Amphitryon)  Utrumne uisus uota decipiunt meos,
An ille domitor orbis, et Graium decus,

[620] Tristi silentem nubilo liquit domum?      
Estne ille natus ? membra laetitia stupent.
O nate! certa et sera Thebarum salus ! 
Teneone in auras editum, an uana fruor 
Deceptus umbra? tune es? agnosco toros, 
625 Humerosque, et alto nobilem trunco manum.      
(Hercules)  Unde iste, genitor, squalor, et lugubribus     
Amicta coniux? unde tam foedo obsiti
Paedore nati? quae domum clades grauat?
(Amphitryon)  Socer est peremptus : regna possedit Lycus;

[630] Natos, parentem, coniugem leto petit.      
(Hercules)  Ingrata tellus! nemo ad Herculeae domus
Auxilia uenit? uidit hoc tantum nefas 
Defensus orbis? Cur diem questu tero ? 
Mactetur hostis. (Theseus)  Hanc ferat uirtus notam, 
635 Fiatque summus hostis Alcidae Lycus?      
Ad hauriendum sanguinem inimicum feror.
(Hercules)  Theseu, resiste, ne qua uis subita ingruat :
Me bella poscunt. Differ amplexus, parens, 
Coniuxque, differ : nuntiet Diti Lycus

[640] Me iam redisse. (Theseus)  Flebilem ex oculis fuga,     
Regina, uultum : tuque nato sospite
Lacrymas cadentes reprime : si noui Herculem, 
Lycus Creonti debitas poenas dabit :
Lentum est, dabit, dat : hoc quoque est lentum, dedit. 
645 (Amphitryon)  Votum secundet, qui potest, nostrum deus,      
Rebusque lapsis adsit. O magni comes
Magnanime nati, pande uirtutum ordinem; 
Quam longa moestos ducat ad Manes uia; 
Ut uincla tulerit dura Tartareus canis.

[650] (Theseus)  Memorare cogis acta, securae quoque      
Horrenda menti : uix adhuc certa est fides
Vitalis aurae: torpet acies luminum, 
Hebetesque uisus uix diem insuetum ferunt. 
(Amphitryon)  Peruince, Theseu, quidquid alto in pectore 
655 Remanet pauoris ; neue te fructu optimo      
Frauda laborum : quae fuit durum pati,
Meminisse dulce est : fare casus horridos.
(Theseus)  Fas omne mundi, teque dominantem precor 
Regno capaci, teque, quam tota irrita

[660] Quaesiuit Aetna mater, ut iura abdita      
Et operta terris liceat impune eloqui.
Spartana tellus nobile attollit iugum, 
Densis ubi aequor Taenarus siluis premit :
Hic ora soluit Ditis inuisi domus,
665 Hiatque rupes alta, et immense specu      
Ingens uorago faucibus uastis patet,
Latumque pandit omnibus populis iter. 
Non caeca tenebris incipit primo uia :
Tenuis relictae lucis a tergo nitor, 

[670] Fulgorque dubius solis afflicti cadit,      
Et ludit aciem : nocte sic mista solet
Praebere lumen primus aut serus dies. 
Hinc ampla uacuis spatia laxantur locis, 
In quae omne mersum pereat humanum genus.
675 Nec ire labor est; ipsa deducit uia :      
Ut saepe puppes aestus inuitas rapit,
Sic pronus aer urget atque auidum chaos, 
Gradumque retro flectere haud unquam sinunt 
Umbrae tenaces. Intus immensi sinus

[680] Placido quieta labitur Lethe uado,      
Demitque curas : neue remeandi amplius
Pateat facultas, flexibus multis grauem 
Inuoluit amnem. Qualis incerta uagus 
Maeander unda ludit, et cedit sibi, 
685 Instatque, dubius, litus an fontem petat.     
Palus inertis foeda Cocyti iacet.
Hic uultur, illic luctifer bubo gemit, 
Omenque triste resonat infaustae strigis :
Horrent opaca fronde nigrantes comae, 

[690] Taxo imminente, quam tenet segnis Sopor,      
Famesque moesta tabido rictu iacens, 
Pudorque serus conscios uultus tegit; 
Metus, Pauorque, Funus, et frendens Dolor, 
Aterque Luctus sequitur, et Morbus tremens,
695 Et cincta ferro Bella : in extremo abdita      
Iners Senectus adiuuat baculo gradum.
(Amphitryon) Estne aliqua tellus Cereris aut Bacchi ferax
(Theseus)  Non prata uiridi laeta facie germinant
Nec adulta leni fluctuat Zephyro seges;

[700] Non ulla ramos silua pomiferos habet :      
Sterilis profundi uastitas squalet soli,
Et foeda tellus torpet aeterno situ; 
Rerumque moestus finis et mundi ultima :
Immotus aer haeret, et pigro sedet
705 Nox atra mundo cuncta moerore : horrida,      
Ipsaque morte peior est Mortis locus.
(Amphitryon) Quid, ille opaca qui regit sceptro loca, 
Qua sede positus temperat populos leues? 
(Theseus)  Est in recessu Tartari obscuro locus,

[710] Quem grauibus umbris spissa caligo alligat.      
A fonte discors manat hinc uno latex :
Alter, quieto similis (hunc iurant dei), 
Tacente sacram deuehens fluuio Styga :
At hic tumultu rapitur ingenti ferox,

715 Et saxa fluctu uoluit, Acheron, inuius     
Renauigari. Cingitur duplici uado
Aduersa Ditis regia, atque ingens domus 
Umbrante luco tegitur : hic uasto specu 
Pendent tyranni limina : hoc umbris iter ; 

[720] Haec porta regni : campus hanc circa iacet ,      
In quo superbo digerit uultu sedens
Animas recentes. Dira maiestas deo,
Frons torua, fratrum quae tamen speciem gerat 
Gentisque tantae : uultus est illi Iouis,
725 Sed fulminantis. Magna pars regni trucis    
Est ipse dominus, cuius aspectus timet,
Quidquid timetur. (Amphitryon)  Verane est fama, inferis 
Tam sera reddi iura, et oblitos sui
Sceleris nocentes debitas poenas dare?

[730] Quis iste ueri rector atque aequi arbiter?      
(Theseus)  Non unus alta sede quaesitor sedens
Iudicia trepidis sera sortitur reis. 
Aditur illo Gnossius Minos foro; 
Rhadamanthus illo; Thetidis hoc audit socer. 
735 Quod quisque fecit, patitur : auctorem scelus      
Repetit, suoque premitur exemplo nocens.
Vidi cruentos carcere includi duces, 
Et impotentis terga plebeia manu 
Scindi tyranni. Quisquis est placide potens,

[740] Dominusque uitae seruat innocuas manus,      
Et incruentum mitis imperium regit,
Animaeque parcit, longa permensus diu 
Felicis aeui spatia, uel caelum petit, 
Vel laeta felix nemoris Elysii loca,
745 Iudex futurus. Sanguine humano abstine,      
Quicunque regnas : scelera taxantur modo
Maiore uestra. (Amphitryon)  Certus inclusos tenet 
Locus nocentes? utque fert fama, impios 
Supplicia uinclis saeua perpetuis domant? 

[750] (Theseus)  Rapitur uolucri tortus Ixion rota.      
Ceruice saxum grande Sisyphia sedet.
In amne medio faucibus siccis senex 
Sectatur undas ; alluit mentum latex; 
Fidemque quum iam saepe decepto dedit, 
755 Perit unda in ore, poma destituunt famem.      
Praebet uolucri Tityos aeternas dapes :
Urnasque frustra Danaides plenas gerunt. 
Errant furentes impiae Cadmeides; 
Terretque mensas auida Phineas auis. 

[760] (Amphitryon) Nunc ede nati nobilem pugnam mei.      
Patrui uolentis munus, an spolium refert?
(Theseus)  Ferale tardis imminet saxum uadis, 
Stupente ubi unda, segne torpescit fretum :
Hunc seruat amnem cultu et aspectu horridus, 
765 Pauidosque Manes squalidus gestat senex;      
Impexa pendet barba; deformem sinum
Nodus coercet; concauae lucent genae :
Regit ipse conto portitor longo ratem. 
Hic onere uacuam litori puppim applicans

[770] Repetebat umbras : poscit Alcides uiam,      
Cedente turba: dirus exclamat Charon:
«Quo pergis audax? siste properantem gradum». 
Non passus ullas natus Alcmena moras,
Ipso coactum nauitam conto domat,
775 Scanditque puppim : cymba populorum capax      
Succubuit uni; sedit, et grauior ratis
Utrinque Lethen latere titubanti bibit.
Tunc uicta trepidant monstra, Centauri truces, 
Lapithaeque multo in bella succensi mero.

[780] Stygiae paludis ultimos quaerens sinus,      
Faecunda mergit capita Lernaeus labos.
Post haec auari Ditis apparet domus:
Hic saeuus umbras territat Stygius canis, 
Qui trina uasto capita concutiens sono 
785 Regnum tuetur : sordidum tabo caput      
Lambunt colubrae : uiperis horrent iubae;
Longusque torta sibilat cauda draco
Par ira formae. Sensit ut motus pedum, 
Attollit hirtas angue uibrato comas,

[790] Missumque captat aure subrecta sonum,      
Sentire et umbras solitus. Ut propior stetit
Ioue natus, antro sedit incertus canis, 
Et uterque timuit. Ecce, latratu graui 
Loca muta terret : sibilat totos minax 
795 Serpens per armos : uocis horrendae fragor      
Per ora missus terna felices quoque
Exterret umbras. Soluit a laeua feros 
Tunc ipse rictus, et Cleonaeum caput 
Opponit, ac se tegmine ingenti clepit :

[800] Victrice magnum dextera robur gerens,      
Huc nunc et illuc uerbere assiduo rotat
Ingeminat ictus. Domitus infregit minas, 
Et cuncta lassus capita submisit canis, 
Antroque toto cessit. Extimuit sedens, 
805 Uterque solio dominus, et duci iubet :      
Me quoque petenti munus Alcidae dedit.
Tunc grauia monstri colla permulcens manu 
Adamante texto uincit : oblitus sui
Custos opaci peruigil regni canis

[810] Componit aures timidus, et patiens trahi,     
Herumque fassus, ore submisso obsequens
Utrumque cauda pulsat anguifera latus.
Postquam est ad oras Taenari uentum, et nitor 
Percussit oculos lucis ignotae, nouos
815 Resumit animos uinctus, et uastas furens      
Quassat catenas : paene uictorem abstulit
Pronumque retro uexit, et mouit gradu. 
Tunc et meas respexit Alcides manus :
Geminis uterque uiribus tractum canem 

[820] Ira furentem, et bella tentantem irrita,      
Intulimus orbi. Vidit ut clarum aethera,
Et pura nitidi spatia conspexit poli, 
Oborta nox est, lumina in terram dedit, 
Compressit oculos, et diem inuisum expulit, 
825 Aciemque retro flexit, atque omni petiit     
Ceruice terram : tum sub Herculea caput
Abscondit umbra. Densa sed laeto uenit 
Clamore turba, frontibus laurum gerens, 
Magnique meritas Herculis laudes canit.

CHORUS THEBANORUM.

[830] Natus Eurystheus properante partu,     
Iusserat mundi penetrare fundum
Deerat hoc solum numero laborum, 
Tertiae regem spoliare sortis.
Ausus est caecos aditus inire,
835 Ducit ad manes uia qua remotos      
Tristis, et silua metuenda nigra,
Sed frequens magna comitante turba. 
Quantus incedit populus per urbes 
Ad noui ludos auidus theatri :

[840] Quantus Eleum ruit ad Tonantem,     
Quinta quum sacrum reuocauit aestas :
Quanta, quum longae redit hora noctis, 
Crescere et somnos cupiens quietos 
Libra, Phoebeos tenet aequa currus,
845 Turba secretam Cererem frequentat,      
Et citi tectis properant relictis
Attici noctem celebrare mystae :
Tanta per campos agitur silentes 
Turba ! pars tarda gradiens senecta, 

[850] Tristis, et longa satiata uita :      
Pars adhuc currit melioris aeui,
Virgines nondum thalamis iugatae, 
Et comis nondum positis ephebi, 
Matris et nomen modo doctus infans. 
855 His datum solis, minus ut timerent      
Igne praelato releuare noctem.
Caeteri uadunt per opaca tristes; 
Qualis est nobis animus, remota 
Luce, quum moestus sibi quisque sentit

[860] Obrutum tota caput esse terra.      
Stat chaos densum, tenebraeque turpes,
Et color noctis malus, ac silentis 
Otium mundi, uacuaeque nubes. 
Sera nos illo referat senectus:
865 Nemo ad id sero uenit, unde nunquam,     
Quum semel uenit, potuit reuerti.
Quid iuuat durum properare fatum? 
Omnis haec magnis uaga turba terris 
Ibit ad Manes, facietque inerti

[870] Vela Cocyto. Tibi crescit omne,      
Et quod Occasus uidet, et quod Ortus
Parce uenturis; tibi, Mors, paramur :
Sis licet segnis; properamas ipsi. 
Prima quae uitam dedit hora, carpit. 
875 Thebis laeta dies adest :      
Aras tangite supplices;
Pingues caedite uictimas ; 
Permixtae maribus nurus 
Solemnes agitent choros :

[880] Cessent deposito iugo     
Arui fertilis incolae.
Pax est Herculea manu 
Auroram inter et Hesperum, 
Et qua sol medium tenens 
885 Umbras corporibus negat.     
Quodcunque alluitur solum
Longo Tethyos ambitu, 
Alcidae domuit labor. 
Transuectus uada Tartari

[890] Pacatis redit inferis.                 
Iam nullus superest timor:
Nil ultra iacet inferos. 
Stantes sacrificus comas 
Dilecta tege populo.

ACTUS QUARTUS. 

HERCULES, THESEUS, AMPHITRYON, MEGARA. 

895 (Hercules)  Ultrice dextra fusus aduerso Lycus     
Terram cecidit ore : tum quisquis comes
Fuerat tyranni, iacuit et poenae comes. 
Nunc sacra patri uictor et superis feram, 
Caesisque meritas uictimis aras colam.

[900] Te, te, laborum socia et adiutrix, precor,      
Belligera Pallas, cuius in laeua ciet
Aegis feroces ore saxifico minas.
Adsit Lycurgi domitor et Rubri maris, 
Tectam uirenti cuspidem thyrso gerens; 
905 Geminumque numen, Phoebus et Phoebi soror,      
Soror sagittis aptior, Phoebus lyrae;
Fraterque quisquis incolit caelum meus,
Non ex nouerca frater. Huc appellite 
Greges opimos : quidquid Indorum seges, 

[910] Arabesque odoris quidquid arboribus legunt,      
Conferte in aras; pinguis exundet uapor.
Populea nostras arbor exornet comas :
Te ramus oleae fronde gentili tegat, 
Theseu. Tonantem nostra adorabit manus :
915 Tu conditores urbis, et siluestria     
Trucis antra Zethi, nobilis Dircen aquae,
Laremque regis aduenae Tyrium coles.
Date tura flammis. (Amphitryon)  Nate, manantes prius 
Manus cruenta caede et hostili expia.

[920] (Hercules)  Utinam cruorem capitis inuisi deis      
Libare possem! gratior nullus liquor
Tinxisset aras; uictima haud ulla amplior 
Potest, magisque opima mactari Ioui, 
Quam rex iniquus. (Amphitryon) Finiat genitor tuos
925 Opta labores : detur aliquando otium,      
Quiesque fessis. (Hercules)  Ipse concipiam preces
Ioue meque dignas. Stet suo caelum loco, 
Tellusque et aether : astra inoffensos agant 
Aeterna cursus : alta pax gentes alat :

[930] Ferrum omne teneat ruris innocui labor,      
Ensesque lateant : nulla tempestas fretum
Violenta turbet : nullus irato Ioue 
Exsiliat ignis : nullus hiberna niue 
Nutritus agros amnis euersos trahat :
935 Venena cessent : nulla nocituro grauis      
Succo tumescat herba; non saeui ac truces
Regnent tyranni. Si quod etiamnum est scelus 
Latura tellus, properet; et si quod parat
Monstrum, meum sit ---. Sed quid hoc? medium diem 

[940] Cinxere tenebrae : Phoebus obscuro meat      
Sine nube uultu. Quis diem retro fugat,
Agitque in ortus? unde nox atrum caput 
Ignota profert? unde tot stellae polum 
Implent diurnae? Primus en noster labor 
945 Caeli refulget parte non minima Leo,     
Iraque totus feruet, et morsus parat;
Iam rapiet aliquod sidus : ingenti minax 
Stat ore, et ignis efflat, et rutilat iubam 
Ceruice iactans : quidquid autumnus grauis, 

[950] Hiemsque gelido frigida spatio refert,      
Uno impetu transiliet, et uerni petet
Frangetque Tauri colla. (Amphitryon) Quod subitum hoc malum est? 
Quo, nate, uultus huc et huc acres refers?
Acieque falsum turbida caelum uides?
955 (Hercules)  Perdomita tellus, tumida cesserunt freta,     
Inferna nostros regna sensere impetus
Immune caelum est; dignus Alcidae labor. 
In alta mundi spatia sublimis ferar :
Petatur aether; astra promittit pater.

[960] Quid si negaret? Non capit terra Herculem,      
Tandemque superis reddit. En ultro uocat
Omnis deorum coetus, et laxat fores, 
Una uetante. Recipis, et reseras polum? 
An contumacis ianuam mundi traho? 
965 Dubitatur etiam? uincla Saturno exuam,     
Contraque patris impii regnum impotens
Auum resoluam. Bella Titanes parent
Me duce furentes : saxa cum siluis feram, 
Rapiamque dextra plena Centauris iuga.

[970] Iam monte gemino limitem ad superos agam.      
Videat sub Ossa Pelion Chiron suum:
In caelum Olympus tertio positus gradu 
Perueniet, aut mittetur. (Amphitryon)  Infandos procul 
Auerte sensus : pectoris sani parum,
975 Magni tamen, compesce dementem impetum.      
(Hercules)  Quid hoc? gigantes arma pestiferi mouent:
Profugit umbras Tityos, ac lacerum gerens 
Et inane pectus, quam prope a caelo stetit ! 
Labat Cithaeron, alta Pallene tremit, 

[980] Macetumque Tempe : rapuit hic Pindi iuga;      
Hic rapuit Oeten : saeuit horrendum Mimas.
Flammifera Erinnys uerbere excusso sonat, 
Rogisque adustas propius ac propius sudes 
In ora tendit. Saeua Tisiphone caput 
985 Serpentibus uallata, post raptum canem      
Portam uacantem clausit opposita face.
Sed ecce proles regis inimici latet, 
Lyci nefandum semen : inuiso patri 
Haec dextra iam uos reddet : excutiat leues

[990] Neruus sagittas ; tela sic mitti decet      
Herculea. (Amphitryon)  Quo se caecus impegit furor?
Vastum coactis flexit arcum cornibus, 
Pharetramque soluit : stridet emissa impetu 
Arundo; medio spiculum collo fugit, 
995 Vulnere relicto. (Hercules)  Caeteram prolem eruam,      
Omnesque latebras. Quid moror? maius mihi
Bellum Mycenis restat, ut Cyclopea 
Euersa manibus saxa nostris concidant. 
Huc eat et illuc aula disiecto obiice, 

[1000] Rumpatque postes : columen impulsum labet.     
Perlucet omnis regia : hic uideo abditum
Natum scelesti patris. (Amphitryon)  En, blandas manus 
Ad genua tendens, uoce miseranda rogat.
Scelus nefandum, triste, et adspectu horridum,
1005 Dextra precante rapuit, et circa furens      
Bis ter rotatum misit : ast illi caput
Sonuit; cerebro tecta disperso madent. 
At misera paruum protegens natum sinu
Megara, furenti similis, e latebris fugit. 

[1010] (Hercules) Licet Tonantis profuga condaris sinu,      
Petet undecunque temet haec dextra, et feret.
(Amphitryon)  Quo misera pergis? quam fugam, aut latebram petis? 
Nullus salutis Hercule infenso est locus:
Amplectere ipsum potius, et blanda prece
1015 Lenire tenta. (Megara)  Parce iam, coniux, precor;      
Agnosce Megaram : natus hic uultus tuos
Habitusque reddit : cernis ut tendat manus? 
(Hercules)  Teneo nouercam : sequere, da poenas mihi, 
Iugoque pressum libera turpi Iouem.

[1020] Sed ante matrem paruulum hoc monstrum occidat.      
(Megara)  Quo tendis amens? sanguinem fundes tuum ? 
(Amphitryon)  Pauefactus infans igneo uultu patris
Perit ante uulnus : spiritum eripuit timor. 
In coniugem nunc claua libratur grauis. 
1025 Perfregit ossa : corpori trunco caput    
Abest, nec usquam est. Cernere hoc audes nimis
Viuax senectus? si piget luctus, habes 
Mortem paratam : pectus in tela indue, 
Vel stipitem istum, caede monstrorum illitum,

[1030] Conuerte : falsum ac nomini turpem tuo     
Remoue parentem, ne tuae laudi obstrepat.
(Theseus)  Quo te ipse, senior, obuium morti ingeris? 
Quo pergis amens? profuge, et obtectus late, 
Unumque manibus aufer Herculeis scelus.
1035 (Hercules)  Bene habet : pudendi regis excisa est domus.      
Tibi hunc dicatum, maximi coniux Iouis,
Gregem cecidi : uota persolui libens
Te digna; et Argos uictimas alias dabit.
(Amphitryon)  Nondum litasti, nate : consumma sacrum.

[1040] Stat, ecce, ad aras hostia; exspectat manum      
Ceruice prona : praebeo, occurro, insequor;
Macta. Quid hoc est? errat acies luminum, 
Visusque moeror hebetat. En uideo Herculis 
Manus trementes? Vultus in somnum cadit
1045 Et fessa ceruix capite submisso labat:    
Flexo genu iam totus ad terram ruit ;
Ut caesa siluis ornus, aut portus mari 
Datura moles. Viuis? an leto dedit 
Idem, tuos qui misit ad mortem, furor? 

[1050] Sopor est; reciprocos spiritus motus agit.      
Detur quieti tempus, ut somno graui
Vis uicta morbi pectus oppressum leuet. 
Remouete, famuli, tela, ne repetat furens. 

CHORUS THEBANORUM. 

Lugeat aether, magnusque parens
1055 Aetheris alti, tellusque ferax,     
Et uaga ponti mobilis unda.
Tuque ante omnes, qui per terras, 
Tractusque maris fundis radios, 
Noctemque fusas ore decoro, 

[1060] Feruide Titan : obitus pariter      
Tecum Alcides uidit et ortus,
Nouitque tuas utrasque domos.
Soluite tantis animum monstris, 
Soluite, superi : rectam in melius 
1065 Flectite mentem. Tuque, o domitor,      
Somne, laborum, requies animi,
Pars humanae melior uitae, 
Volucer, matris genus Astraeae, 
Frater durae languide Mortis, 

[1070] Veris miscens falsa, futuri      
Certus, et idem pessimus auctor:
Pater o rerum, portus uitae, 
Lucis requies, noctisque comes, 
Qui par regi famuloque uenis, 
1075 Placidus fessum lenisque foue.      
Pauidum leti genus humanum
Cogis longam discere mortem; 
Preme deuinctum torpore graui :
Sopor indomitos alliget artus; 

[1080] Nec torua prius pectora linquat,      
Quam mens repetat pristina cursum.
En, fusus humi, saeua feroci
Corde uolutat somnia : nondum est 
Tanti pestis superata mali;
1085 Clauaeque graui lassum solitus      
Mandare caput, quaerit uacua
Pondera dextra, motu iactans 
Brachia uano ; nec adhuc omnes 
Expulit aestus, sed, ut ingenti 

[1090] Vexata Noto seruat longos     
Unda tumultus, et iam uento
Cessante tumet. Pelle insanos
Fluctus animi : redeat pietas, 
Virtusque uiro. Vel sit potius 
1095 Mens uesano concita motu :     
Error caecus, qua coepit, eat; 
Solus te iam praestare potest 
Furor insontem : proxima puris 
Sors est manibus, nescire nefas. 

[1100] Nunc Herculeis percussa sonent      
Pectora palmis : mundum solitos
Ferre lacertos uerbera pulsent 
Victrice manu : gemitus uastos 
Audiat aether, audiat atri
1105 Regina poli, uastisque ferox      
Qui colla gerit uincta catenis,
Imo latitans Cerberus antro. 
Resonet moesto clamore chaos, 
Latique patens unda profundi,

[1110] Et, qui melius tua tela tamen      
Senserat, aer.
Pectora tantis obsessa malis 
Non sunt ictu ferienda leui; 
Uno planctu tria regna sonent. 
1115 Et tu collo decus ac telum      
Suspensa, diu fortis, arundo,
Pharetraeque graues, date saeua fero 
Verbera tergo : caedant humeros 
Robora fortes, stipesque potens

[1120] Duris oneret pectora nodis :      
Plangant tantos arma dolores.
Non uos patriae laudis comites, 
Ulti saeuo uulnere reges,
Non Argiua membra palaestra
1125 Flectere docti, fortes caestu,      
Fortesque manu, iam tamen ausi
Telum Scythici leue coryti 
Missum certa librare manu, 
Tutosque fuga figere ceruos, 

[1130] Nondumque ferae terga iubatae,      
Ite ad Stygios, umbrae, portus,
Ite, innocuae, quas in primo 
Limine uitae scelus oppressit 
Patriusque furor; ite, infaustum 
1135 Genus, o pueri, noti per iter     
Triste laboris; ite, iratos
Visite reges.

ACTUS QUINTUS. 

HERCULES, AMPHITRYON, THESEUS. 

(Hercules)  Quis hic locus? quae regio? quae mundi plaga? 
Ubi sum? sub ortu solis, an sub cardine

[1140] Glacialis Ursae? numquid Hesperii maris      
Extrema tellus hunc dat Oceano modum?
Quas trahimus auras? quod solum fesso subest? 
Certe redimus : unde prostrata domo
Video cruenta corporal an nondum exuit
1145 Simulacra mens inferna? post reditus quoque      
Oberrat oculos turba feralis meos.
Pudet fateri; paueo : nescio quod mihi; 
Nescio quod animus grande praesagit malum. 
Ubi est parens? ubi illa natorum grege 

[1150] Animosa coniux? cur latus laeuum uacat      
Spolio leonis? quonam abiit tegimen meum,
idemque somno mollis Herculeo torus? 
Ubi tela? ubi arcus? arma quis uiuo mihi 
Detrahere potuit? spolia quis tanta abstulit? 
1155 Ipsumque quis non Herculis somnum horruit?      
Libet meum uidere uictorem, libet.
Exsurge, uictor, quem nouum caelo pater 
Genuit relicto; cuius in foetu stetit
Nox longior, quam nostra. Quod cerno nefas?

[1160] Nati cruenta caede confecti iacent ;      
Perempta coniux. Quis Lycus regnum obtinet?
Quis tanta Thebis scelera moliri ausus est, 
Hercule reuerso? Quisquis Ismeni loca,
Actaea quisquis arua, qui gemino mari
1165 Pulsata Pelopis regna Dardanii colis,      
Succurre, saeuae cladis auctorem indica.
Ruat ira in omnes : hostis est, quisquis mihi 
Non monstrat hostem. Victor Alcidae lates? 
Procede, seu tu uindicas currus truces

[1170] Thracis cruenti, siue Geryonae pecus,      
Libyaeue dominos : nulla pugnandi mora est:
En nudus adsto, uel meis armis licet 
Petas inermem. Cur meos Theseus fugit 
Paterque uultus ? ora cur condunt sua?
1175 Differte fletus : quis meos dederit neci      
Omnes simul, profare. Quid, genitor, siles?
At tu ede, Theseu ; sed tua, Theseu, fide. 
Uterque tacitus ora pudibunda obtegit, 
Furtimque lacrimas fundit. In tantis malis

[1180] Quid est pudendum? numquid Argiuae impotens      
Dominator urbis, numquid infestum Lyci
Pereuntis agmen clade nos tanta obruit? 
Per te, meorum facinorum laudem, precor, 
Genitor, tuique nominis semper mihi
1185 Numen secundum, fare, quis fudit domum?     
Cui praeda iacui? (Amphitryon)  Tacita sic abeant mala.
(Hercules)  Ut inultus ego sim? (Amphitryon)  Saepe uindicta obfuit. 
(Hercules)  Quisquamne segnis tanta tolerauit mala? 
(Amphitryon)  Maiora quisquis timuit. (Hercules)  His etiam, pater, 

[1190] Quidquam timeri maius aut grauius potest?      
(Amphitryon)  Cladis tuae pars ista, quam nosti, quota est? 
(Hercules)  Miserere, genitor supplices tendo manus.
Quid hoc? manus refugit : hic errat scelus. 
Unde hic cruor? quid illa puerili madens 
1195 Arundo leto, tincta Lernaea nece?      
Iam tela uideo nostra, non quaero manum.
Quis potuit arcum flectere? aut quae dextera 
Sinuare neruum uix recedentem mihi?
Ad uos reuertor : genitor, hoc nostrum est scelus? 

[1200] Tacuere; nostrum est. (Amphitryon)  Luctus est istic tuus ;      
Crimen nouercae : casus hic culpa caret.
(Hercules)  Nunc parte ab omni, genitor, iratus tona; 
Oblite nostri, uindica sera manu
Saltem nepotes : stelliger mundus sonet,
1205 Flammasque et hic et ille iaculetur polus :     
Rupes ligatum Caspiae corpus trahant,
Atque ales auida. Cur Promethei uacant 
Scopuli? paretur uertice immenso feras 
Volucresque pascens Caucasi abruptum latus, 

[1210] Nudumque siluis. Illa, quae pontum Scythen      
Symplegas arctat, hinc et hinc uinctas manus
Distendat alto; quumque reuocata uice
In se coibunt, saxaque in caelum expriment 
Actis utrinque rupibus medium mare,
1215 Ego inquieta montium iaceam mora.      
Quin structum aceruans nemore congesto aggerem; 
Cruore corpus impio sparsum cremo ?
Sic, sic agendum est : inferis reddam Herculem.

[1220] (Amphitryon) Nondum tumultu pectus attonito caret.      
Mutauit iras ; quodque habet proprium furor,
In se ipse saeuit. (Hercules)  Dira Furiarum loca
et inferorum carcer, et sonti plaga 
Decreta turbae, et si quod exsilium latet 
Ulterius Erebo, Cerbero ignotum et mihi, 
1225 Huc me abde tellus : Tartari ad finem ultimum      
Mansurus ibo. Pectus o nimium ferum !
Quis uos per omnem, liberi, sparsos domum 
Deflere digne poterit? hic durus malis 
Lacrimare uultus nescit. Huc ensem date;

[1230] Date huc sagittas; stipitem huc uastum date.      
Tibi tela frangam nostra ; tibi nostros, puer,
Rumpemus arcus, ac tuis stipes grauis 
Ardebit umbris; ipsa Lernaeis frequens 
Pharetra telis in tuos ibit rogos.
1235 Dent arma poenas : uos quoque infaustas meis      
Cremabo telis, o nouercales manus.
(Theseus)  Quis nomen unquam sceleris errori addidit? 
(Hercules) Saepe error ingens sceleris obtinuit locum. 
(Theseus)  Nunc Hercule opus est : perfer hanc molem mali. 

[1240] (Hercules)  Non sic furore cessit exstinctus pudor,      
Populos ut omnes impio aspectu fugem.
Arma, arma, Theseu, flagito propere mihi 
Subtracta reddi. Sana si mens est mihi, 
Referte manibus tela : si remanet furor, 
1245 Pater, recede : mortis inueniam uiam.     
(Amphitryon)  Per sancta generis sacra, per ius nominis 
Utrumque nostri, siue me altorem uotas,
Seu tu parentem; perque uenerandos piis, 
Canos, senectae parce desertae, precor,

[1250] Annisque fessis : unicum lapsae domus      
Firmamen, unum lumen afflicto malis
Temet reserua. Nullus ex te contigit
Fructus laborum : semper aut dubium mare, 
Aut monstra timui : quisquis in toto furit
1255 Rex saeuus orbe, manibus, aut aris nocens,                  
A me timetur : semper absentis pater
Fructum tui, tactumque et aspectum peto.
(Hercules)  Cur animam in ista luce detineam amplius, 
Morerque, nihil est : cuncta iam amisi bona, 

[1260] Mentem, arma, famam, coniugem, natos, manus,     
Etiam furorem. Nemo polluto queat
Animo mederi : morte sanandum est scelus.
(Amphitryon)  Perimes parentem? (Hercules)  Facere ne possim, occidam. 
(Amphitryon)  Genitore coram ? (Hercules)  Cernere hunc docui nefas. 
1265 (Amphitryon) Memoranda potius omnibus facta intuens,     
Unius a te criminis ueniam pete.
(Hercules)  Veniam dabit sibi ipse, qui nulli dedit? 
Laudanda feci iussus, hoc unum meum est. 
Succurre, genitor, siue te pietas mouet,

[1270] Seu triste fatum, siue uiolatae decus      
Virtutis : effer arma; uincatur mea
Fortuna dextra. (Theseus)  Sunt quidem patriae preces 
Satis efficaces; sed tamen nostro quoque 
Moueare fletu : surge, et aduersa impetu
1275 Perfringe solito : nunc tuum nulli imparem      
Animum malo resume; nunc magna tibi
Virtule agendum est : Herculem irasci ueta.
(Hercules) Si uiuo, feci scelera : si morior, tuli. 
Purgare terras propero : iamdudum mihi 

[1280] Monstrum impium, saeuamque et immite, ac ferum      
Oberrat : agedum, dextra, conare aggredi
Ingens opus, labore bisseno amplius. 
Ignaue, cessas, fortis in pueros modo, 
Pauidasque matres? Arma nisi dantur mihi, 
1285 Aut omne Pindi Thracis excidam nemus,     
Bacchique lucos, et Cithaeronis iuga
Mecum cremabo : tota cum domibus suis 
Dominisque tecta, cura deis templa omnibus 
Thebana supra corpus excipiam meum,

[1290] Atque urbe uersa condar ; et, si fortibus      
Leue pondus humeris moenia immissa incident, 
Septemque opertus non satis portis premar,
Onus omne, media parte quod mundi sedet,
1295 Dirimique superos, in meum uertam caput.     
(Amphitryon)  Redde arma. (Hercules)  Vox est digna genitore Herculis. 
Hoc en peremptus spiculo cecidit puer.
(Amphitryon) Hoc Iuno telum manibus emisit tuis.
(Hercules)  Hoc nunc ego utar. (Amphitryon)  Ecce, quam miserum metu 
Cor palpitat, corpusque sollicitum ferit !

[1300] (Hercules)  Aptata arundo est. (Amphitryon)  Ecce iam facies scelus             
Volens sciensque. Pande, quid fieri iubes?
Nihil rogamus : noster in tuto est dolor :
Natum potes seruare tu solus mihi, 
Eripere nec tu: maximum euasi metum :
1305 Miserum haud potes me facere, felicem potes.      
Sic statue, quidquid statuis, ut causam tuam
Famamque in arcto stare et ancipiti scias:
Aut uiuis, aut occidis. Hanc animam leuem,
Fessamque senio, nec minus quassam malis

[1310] In ore primo teneo ---. Tam tarde patri      
Vitam dat aliquis? Non feram ulterius moram;
Letale ferro pectus impresso induam :
Hic, hic iacebit Herculis sani scelus. 
(Hercules)  Iam parce, genitor, parce; iam reuoca manum. 
1315 Succumbe, uirtus, perfer imperium patris.      
Eat ad labores hic quoque Herculeos labor;
Viuamus : artus alleua afflictos solo, 
Theseu, parentis; dextra contactus pios 
Scelerata refugit. (Amphitryon)  Hanc manum amplector libens :

[1320] Hac nixus ibo, pectori hanc aegro admouens      
Pellam dolores. (Hercules)  Quem locum profugus petam?
Ubi me recondam? quaue tellure obruam? 
Quis Tanais, aut quis Nilus, aut quis Persica 
Violentus unda Tigris, aut Rhenus ferox, 
1325 Tagusue Ibera turbidus gaza fluens,      
Abluere dextram poterit? Arctoum licet
Maeotis in me gelida transfundat mare, 
Et tota Tethys per meas currat manus, 
Haerebit altum facinus. In quas impius 

[1330] Terras recedes? Ortum, an Occasum petes?      
Ubique notus perdidi exsilio locum.
Me refugit orbis : astra transuersos agunt 
Obliqua cursus : ipse Titan Cerberum 
Meliore uultu uidit. O fidum caput,
1335 Theseu, latebram quaere longinquam, abditam;      
Quoniamque semper sceleris alieni arbiter
Amas nocentes, gratiam meritis refer 
Vicemque nostris : redde me infernis, precor, 
Umbris reductum, meque subiectum tuis

[1340] Restitue uinclis; ille me abscondet locus ---      
Sed et ille nouit. (Theseus)  Nostra te tellus manet.
Illic solutam caede Gradiuus manum
Restituit armas : illa te, Alcida, uocat, 
Facere innocentes terra quae superos solet.