[0] IUGURTHA. Nascitur Arabiis ingens in collibus infans, Et dixit leuis aura: «Nepos est ille Iugurthae. » Fugit pauca dies ex quo surrexit in auras, Qui mox Arabiae genti patriaeque Iugurtha Ipse futurus erat, quum uisa parentibus umbra Attonitis, puerum super, ipsius umbra Iugurthae, Et uitam narrare suam, fatumque referre: «O patria! o nostro tellus defensa labore!» Et paulum zephyro uox interrupta silebat, 10 «Roma, prius multi sedes impura latronis, Ruperat angustos muros, effusaque circum, Vicinas scelerata sibi constrinxerat oras: Fortibus hinc orbem fuerat complexa lacertis, Reddideratque suum! multae depellere gentes Nolebant fatale iugum: quaeque arma parassent Nequidquam patria pro libertate cruorem Fundere certabant: ingentior obiice Roma Frangebat populos, quum non acceperat urbes ! » Nascitur Arabiis ingens in collibus infans, 20 Et dixit leuis aura: «Nepos est ille Iugurthae! «Ipse diu hanc plebem generosas uoluere mentes Credideram: sed quum propius discernere gentem Iam iuueni licuit, magnum sub pectore uulnus Ingenti patuit!. . . - dirum per membra uenenum, Auri sacra fames, influxerat. . . omnis in armis Viserat. . . - urbs meretrix toto regnabat in orbe! - Ille ego reginae statui contendere Romae; Despexi populum, totus cui paruit orbis!. . .» Nascitur Arabiis ingens in collibus infans, 30 Et dixit leuis aura: «Nepos est ille Iugurthae! «Nam quum consiliis sese immiscere Iugurthae Roma aggressa fuit, sensim sensimque latente Captatura dolo patriam, impendentia uincla Conscius adspexi, statuique resistere Romae, Ima laborantis cognoscens uulnera cordis! O uulgus sublime! uiri! plebecula sancta! Illa, ferox mundi late regina decusque, Illa meis iacuit, iacuit terra ebria donis! O quantum Numidae Romanam risimus urbem! 40 - Ille ferus cuncto uolitabat in ore Iugurtha: Nullus erat, Numidus qui contra surgere posset!» Nascitur Arabiis ingens in collibus infans, Et dixit leuis aura: «Nepos est ille Iugurthae! «Ille ego romanos aditus Urbemque uocatus Sustinui penetrare, Nomas! - frontique superbae Inieci colaphum, ueneliaque agmina tempsi!. . . - Oblita hic tandem populus surrexit ad arma: Haud ego proieci gladios: mihi nulla triumphi Spes erat: At saltem potui contendere Romae! 50 Obieci fluuios, obieci saxa cateruis Romulidum; Lybicis nunc colluctantur arenis, Nunc posita expugnant sublimi in culmine castra: Saepe meos fuso tinxerunt sanguine campos. . . - Atque hostem insueti tandem stupuere tenarem!. . .» Nascitur Arabiis ingens in collibus infans, Et dixit leuis aura: «Nepos est ille Iugurthae! «. . .Forsan et hostiles uicissem denique turmas. . . Perfidia at Bocchi. . . - Quid uero plura reuoluam? Contentus patriam et regni fastigia liqui, 60 Contentus colapho Romam signasse rebelli!. . . - At nouus Arabii uictor nunc imperat oris Gallia!. . . Tu, fili, si qua fata aspera rumpas, Ultor eris patriae. . . gentes, capite arma, subactae! Prisca reuiuiscat domito sub pectore uirtus!. . . O gladios torquete iterum, memoresque Iugurthae, Pellite uictores, patria libate cruorem!. . . O utinam Arabii surgant in bella leones, Hostiles lacerent ultrici dente cateruas! - Et tu! cresce, puer, faueat fortuna labori, 70 Nec dein Arabiis insultet Gallicus oris!. . .» - Atque puer ridens gladio ludebat adunco!. . . Napoleo! proh! Napoleo! nouus ille Iugurtha Vincitur: indigno deuictus carcere languet. . . Ecce Iugurtha uiro rursus consurgit in umbris Et tales placido demurmurat ore loquelas: «Cede nouo, tu, nate, Deo! iam linque querelas: Nunc aetas melior surgit!. . . - tua uincula soluet Gallia: et Arabiam, Gallo dominante, uidebis Laetitiam: accipies generosae foedera gentis. . . 80 - His et immensa magnus tellure, sacerdos Iustitiae fideique!. . . - patrem tu corde Iugurtham Dilige, et illius semper reminiscere sortem: 83 «Ille tibi Arabii genius nam littoris extat!. . .»