[18,0] XVIII. DE IMPORTUNA UXORE.

[18,1] {DOLOR} Uxorem patior molestam. 
{RATIO} Felicius amisisses! Atqui modo perditam querebare. 
{DOLOR}
Uxorem patior inquietam. 
{RATIO} Primo labori uenia forsan aut miseratio, secundo non nisi odium debetur; et quem una uxor non castigat, dignus est pluribus. 
{DOLOR} Infestam patior uxorem. 
{RATIO}
In aliis utcunque fortunam culpes, in uxore autem, et presertim altera, non alium quam te ipsum: i hoc tibi malum tu fecisti. 
{DOLOR} Uxorem patior procacem. 
{RATIO}
Udas succende paleas, tegulas frange, de reliquo tibi prouisum est: ita uero cumulate que te domo pellant aderunt, fumus, stillicidium, atque uxor. 

[18,2] {DOLOR} Perfidam patior uxorem. 
{RATIO}
Iam periculo res non uacat. Uxor Agamemnonem, uxor Africanum morti dedit; ut Amphiareum, ut Deiphobum, ut Sansonem sileam, aliosque, quos numerare longum est. Illi quidem prorsus innumerabiles, quos uxores nec mori cogunt, nec uiuere patiuntur. 
{DOLOR} Mala michi nouissima explicas: remedium quero. 
{RATIO}
Erunt qui suadeant ut castiges, et prauos mores ad rectum reuoces, totum te huic uni negotio impendas. Ego autem quid? castigandam uxorem, si castigando quid proficias, non nego; si id frustra est, sola restat patientia; hac amare, quodque inuitus faceres, uolens fac. 

[18,3] Est Varronis Satyra, Menippeam uocant, de officio mariti. Ibi de hac re illius docti uiri consilium breue, sed efficax, his uerbis expressum leges: 
Vitium uxoris aut tollendum, aut ferendum est. 
Hic “tollendum” ponit pro “corrigendum”, et dicti ratio breuis quoque sed elegans hec affertur: 
"qui tollit uitium — inquit — uxorem commodiorem prestat,
qui fert, sese meliorem facit".
Quod dictum scriptores alii sic interpretati sunt: “eiusmodi uitium uxoris, si corrigi non possit, ferendum esse, quod ferri a uiro salua possit honestate, quod uitia nempe flagitiis leuiora sint”; eamque, non aliam sententiam fuisse Varronis. 
{DOLOR} Procax et morosa est uxor. 
{RATIO}
Fer mores, si immutari nequeunt, et, qualiter foris uiuas, domi disce cum Socrate; et si ille duas simul pertulit, alii plures, uni ne succumbas sarcine? 
{DOLOR} Molestam uxorem habeo. 
{RATIO}
Cui uero non possit uxor molesta contingere, nisi qui se nuptiis constanter abstineat? Cum et Hadriano principi, et quo nichil altius, nichil mitius, Augusto, Sabina illi, huic Scribonia, utraque coniunx dura ac peruersa, moribusque asperis digna repudio. 

[18,4] Et Catoni Censorio tam rigidi tamque inuicti uiro animi, cum Paula quedam uiolenta uxor ac superba contigerit, quod mireris, humili etiam orta progenie, ne quis hominum speret ignobilitate, uel inopia, uel omnino aliter quam perpetuo celibatu coniugii subterfugisse molestias. Sed quas fuga non euaserit, patientia perferendas sciat; nec luctando nec calcitrando se torqueat, ac iugum sponte susceptum, iactabundus exasperet. 
{DOLOR} Importunam prorsus et indomitam fero uxorem. 
{RATIO}
Bene agis: ferendum est etenim, quod deponi nequit, etsi premat. 
{DOLOR} Molestissimam habeo uxorem. 
{RATIO}
Habes unde patientie laudem queras, unde discas requiem optare, unde peregrinari ames, reditumque oderis, ubi uocem exerceas ac bacillum. 

[18,5] {- - -}