[1,5] Capitulum V.

1. Illic uero non diutius gemitus tenens deflebat fortunas Poliarchi: neque se enim de illius innocentia sed neque de Regis iracundia dubitare; quippe sagacissimum seruum nisi fideliter exacta renuntiare non ausum; se quidem suam domum opesque offerre Poliarcho; iis ipse qua posset ad salutem uteretur. "Sed quid, inquit, haec tecta aut tua, Archombrote, societas possit in Regem? Iam aderit miles armatus, iam aedes aut apertae nos prodent aut obrutae in nos ruent. Nam nec sperari potest toti familiae integram fidem fore, nullumque seruorum, si hic clam haeseris, Poliarche, nostri furti secreta temeraturum. Scitis quid inter tam subitos metus succurrerit? Latens iter et praeter me hodie nemini notum effoderunt sub terra qui has aedes condidêre. Id triplici errore dissectum totidem ostia habet, quibus in uarios campos erumpit. Illic facillime potes tegi, Poliarche, subducique discrimini. Simula modo te atroci rumore perterritum a me abire, ut ambo defungamur periculo, nec aut tu tanquam nocens aut ego receptatrix inuidioso tumultu obruamur. Cum uero limine excesseris, continuus arborum ordo, qui a meis foribus ad Himeram est, eo te ducet unde non procul fluminis ripa arcanus in promissam speluncam est aditus. Ego nemine familiarum conscio per domesticas latebras cum face in eandem fluminis uiciniam euadam. Exceptum deinde in haec antra ope deorum seruabimus, dum tempestas exsaeuiat. Hoc secretum Archombrotus ignorare non debuit et ea indole uiolare non poterit. Libertum quem unum hic habes, id celari magnopere interest, ne timoris taedio aut praemiorum fiducia mutetur."

2. Poliarchus in gratias ad Timocleam effusus id uero consilium in eam noctem probari sibi dixit: neque enim in spelunca haesurum, nisi ut certo intellegat quae hae laruae Siciliam in se agant; exploratae fidei libertum ab ultimorum secretorum notitia arceri non posse; nam et eius ministeria in illa tempestate potissimum exigi; ab Archombroto non petendum ut tantam rem silentio premat; dignum se peiori calamitate fore, si de illius fide auderet dubitare. In haec uerba de triclinio excedunt; iustisque mox armis, ceu pugnam capesseret, insignis Poliarchus procedit ad Timocleae fores, illic stupenti familiae et quae haec rerum mutatio esset furtim quaerenti paucis exponit: denuntiatum sibi periculum illis ignibus quos uidebant; se igitur fugere, ne aut ab his ipsum prodi necesse sit, aut cum ipso hos perire. Salutauit deinde in speciem longioris discessus Archombrotum atque Timocleam, conscenditque in equum, et liberto uestigiis haerente in praescriptum a muliere iter se coniecit.

3. Periculi immanitas et propemodum pudor stimulatum iuuenem angebat et: "O me uesanum, Gelanore (ita libertum appellabat) quod ulli mortalium potestatem fecerim in hoc caput! Quid attinebat ignotum, nec cultu ad meam sortem idoneo, in hac gente errare? Aut quid fabulae aliud docent, quae Lycaonem ad Iouis hospitis iugulum9 nobis effingunt, quam principes qui insperato exitu luunt quod se externis crediderint, non magis alieno scelere quam sua stultitia uiolari? "Volui patere iniuriis. Bene est; laedor ex merito, Gelanore". Haec ipsa dum loquitur, subit memoriam causa quae eum in Sicilia tenebat. Cuius ueneratione illico motus, timuit ne pro tantae spei felicitate, in quam illic uiuebat, scelerate doluisset de oblato discrimine. Gelanorus fidissimo metu in domini periculo turbatus censebat debere Poliarchum genus suum et fortunas omissa simulatione detegere. Nam si sibi personam detraheret, si se ad fastigium suum reciperet, sponte excusaturum Meleandrum acerbiora iudicia hostesque ueniam petituros. "Nihil sapis," retulit Poliarchus. "Post acceptam iniuriam maxime interest me celari. Dignitatis meae reuerentia peius forte accenderet cogitantes posse me laesum dimitti semel tantum, at semper meminisse iniuriae." Nihil referebat Gelanorus, sententiae incertus et astra quaecunque tunc micabat in opem et mentem sibi atque patrono inter silentium compellans.

4. Interim Timoclea munitis foribus familiares iubebat secedere ad quietem: nolle se quicquam nocte turbari; orta luce omnia diligentius exploraturos. Obire deinde singulorum cellas coepit, tanquam domesticis curis intenta, reuera ne quis rebus quas furtim agitabat molestus inspector accederet. Ubi acquiescentibus uniuersis tuta res uisa, intrat exiguam cum Archombroto cellam, in qua secretum effossae speluncae aditum peritus artifex abdiderat. Stratus erat asseribus locus, quorum inter se orae clauis insertis nectebantur, nisi quod duos ex iis nullum ferrum ceteris commiserat, ut faciles essent si quis hos uellet ab simulata compage reuellere. Supra illos oblonga stabat mensa uetabatque calcari ne, quoniam aliis non haerebant, ad perambulantium quaterentur uestigia proderetque secretum. Paucissimos illuc intrare ferebat Timoclea; ipsa raro locum uisebat. Tunc uero sublatis asseribus specum aperuit gradusque in imum aedium ducentes. Mox concussi silicis ignem sulphurato excipiens praeparatam facem accendit, uiamque auspicatur cum lumine. Sequebatur Archombrotus, sua et mulieris causa nudum ensem manu tenens. Gradus ad uiginti erant, per quos subibatur subterranea porticus, quae in longum porrecta abibat denique in uarios calles10, ne possesso ab hostibus uno ore obstrui posset fugiendi utilitas. Terra huic operi apta fuerat, quippe adeo spissa ut qua stare illam uelles, cetera quae egerebantur nulla ruina sequeretur. Rursusque non difficilis accipiendis fossorum ictibus, quos nec obiectis saxis interpellabat nec cedente arena frustrabatur. Longus ille et arcuato opere continuus fornix, quamquam arua et incumbentem domum ferret, adhuc tot annis uitium non fecerat. In aditu modicum spatium calce liniuerant, ut pictura et litteris imbueretur. Sed piger nec solutus siderum luce aër graui humore imagines corruperat. Adhuc tamen cerneres effigiem arae hominisque imponentis simulata thura in focum, propter cuius uerticem eiusmodi uersus utcunque legebantur.

5. Di quos sub uacua fas est tellure precari; 
Seu Iouis hic regnum est, seu Ditem haec antra uerentur,
Seu qui caeruleis incinctum continet Orbem
Fluctibus, hic trifidi posuit fundamina sceptri;
Has precor ô fidas domini seruate latebras.
Non istam fraudes scelerent, non turpia noctem
Furta, nec attonita radians face tristis Enyo
Terreat, aut dirae uanis stridoribus umbrae.
Sit pacata quies, sint sancta silentia rebus,
Donec casta domus, nec parci grata nepotes
Thura ferent uobis. Hic sontibus incubet horror,
Hic Erebus; placidasque bonis mulcete tenebras.