I Motum ex Metello consule ciuicum bellique causas et uitia et modos ludumque Fortunae grauisque principium amicitias et arma 5 nondum expiatis uncta cruoribus, periculosae plenum opus aleae, tractas et incedis per ignis suppositos cineri doloso. Paulum seuerae Musa tragoediae 10 desit theatris; mox, ubi publicas res ordinaris, grande munus Cecropio repetes coturno, insigne maestis praesidium reis et consulenti, Pollio, curiae, 15 cui laurus aeternos honores Delmatico peperit triumpho. Iam nunc minaci murmure cornuum perstringis auris, iam litui strepunt, iam fulgor armorum fugacis 20 terret equos equitumque uoltus. Audire magnos iam uideor duces non indecoro puluere sordidos et cuncta terrarum subacta praeter atrocem animum Catonis. 25 Iuno et deorum quisquis amicior Afris inulta cesserat impotens tellure, uictorum nepotes rettulit inferias Iugurthae. Quis non Latino sanguine pinguior 30 campus sepulcris impia proelia testatur auditumque Medis Hesperiae sonitum ruinae? Qui gurges aut quae flumina lugubris ignara belli? Quod mare Dauniae 35 non decolorauere caedes? Quae caret ora cruore nostro? Sed ne relictis, Musa procax, iocis Ceae retractes munera Neniae, mecum Dionaeo sub antro 40 quaere modos leuiore plectro. II Nullus argento color est auaris abdito terris, inimice lamnae Crispe Sallusti, nisi temperato splendeat usu. 5 Viuet extento Proculeius aeuo, notus in fratres animi paterni; illum aget pinna metuente solui Fama superstes. Latius regnes auidum domando 10 spiritum quam si Libyam remotis Gadibus iungas et uterque Poenus seruiat uni. Crescit indulgens sibi dirus hydrops nec sitim pellit, nisi causa morbi 15 fugerit uenis et aquosus albo corpore languor. Redditum Cyri solio Prahaten dissidens plebi numero beatorum eximit Virtus populumque falsis 20 dedocet uti uocibus, regnum et diadema tutum deferens uni propriamque laurum quisquis ingentis oculo inretorto spectat aceruos. III Aequam memento rebus in arduis seruare mentem, non secus in bonis ab insolenti temperatam laetitia, moriture Delli, 5 seu maestus omni tempore uixeris seu te in remoto gramine per dies festos reclinatum bearis interiore nota Falerni. Quo pinus ingens albaque populus 10 umbram hospitalem consociare amant ramis? Quid obliquo laborat lympha fugax trepidare riuo? Huc uina et unguenta et nimium breuis flores amoenae ferre iube rosae, 15 dum res et aetas et Sororum fila trium patiuntur atra. Cedes coemptis saltibus et domo uillaque, flauus quam Tiberis lauit, cedes, et exstructis in altum 20 diuitiis potietur heres. Diuesne prisco natus ab Inacho nil interest an pauper et infima de gente sub diuo moreris, uictima nil miserantis Orci; 25 omnes eodem cogimur, omnium uersatur urna serius ocius sors exitura et nos in aeternum exilium impositura cumbae. IV Ne sit ancillae tibi amor pudori, Xanthia Phoceu: prius insolentem serua Briseis niueo colore mouit Anchillem; 5 mouit Aiacem Telamone natum forma captiuae dominum Tecmessae; arsit Atrides medio in triumpho uirgine rapta, barbarae postquam cecidere turmae 10 Thessalo uictore et ademptus Hector tradidit fessis leuiora tolli Pergama Grais. Nescias an te generum beati Phyllidis flauae decorent parentes; 15 regium certe genus et penatis maeret iniquos. Crede non illam tibi de scelesta plebe delectam, neque sic fidelem, sic lucro auersam potuisse nasci 20 matre pudenda. Bracchia et uoltum teretisque suras integer laudo: fuge suspicari cuius octauum trepidauit aetas claudere lustrum. V Nondum subacta ferre iugum ualet ceruice, nondum munia comparis aequare nec tauri ruentis in uenerem tolerare pondus. 5 Circa uirentis est animus tuae campos iuuencae, nunc fluuiis grauem solantis aestum, nunc in udo ludere cum uitulis salicto praegestientis. Tolle cupidinem 10 immitis uuae: iam tibi liuidos distinguet autumnus racemos purpureo uarius colore; iam te sequetur; currit enim ferox aetas et illi quos tibi dempserit 15 adponet annos; iam proterua fronte petet Lalage maritum, dilecta, quantum non Pholoe fugax, non Chloris albo sic umero nitens ut pura nocturno renidet 20 luna mari Cnidiusue Gyges, quem si puellarum insereres choro, mire sagacis falleret hospites discrimen obscurum solutis crinibus ambiguoque uoltu. VI Septimi, Gadis aditure mecum et Cantabrum indoctum iuga ferre nostra et barbaras Syrtis, ubi Maura semper aestuat unda, 5 Tibur Argeo positum colono sit meae sedes utinam senectae, sit modus lasso maris et uiarum militiaeque. Vnde si Parcae prohibent iniquae, 10 dulce pellitis ouibus Galaesi flumen et regnata petam Laconi rura Phalantho. Ille terrarum mihi praeter omnis angulus ridet, ubi non Hymetto 15 mella decedunt uiridique certat baca Venafro, uer ubi longum tepidasque praebet Iuppiter brumas et amicus Aulon fertili Baccho minimum Falernis 20 inuidet uuis. Ille te mecum locus et beatae postulant arces; ibi tu calentem debita sparges lacrima fauillam uatis amici. VII O saepe mecum tempus in ultimum deducte Bruto militiae duce, quis te redonauit Quiritem dis patriis Italoque caelo, 5 Pompei, meorum prime sodalium, cum quo morantem saepe diem mero fregi, coronatus nitentis malobathro Syrio capillos? Tecum Philippos et celerem fugam 10 sensi relicta non bene parmula, cum fracta uirtus et minaces turpe solum tetigere mento; sed me per hostis Mercurius celer denso pauentem sustulit aere, 15 te rursus in bellum resorbens unda fretis tulit aestuosis. Ergo obligatam redde Ioui dapem longaque fessum militia latus depone sub lauru mea, nec 20 parce cadis tibi destinatis. Obliuioso leuia Massico ciboria exple, funde capacibus unguenta de conchis. Quis udo deproperare apio coronas 25 curatue myrto? Quem Venus arbitrum dicet bibendi? Non ego sanius bacchabor Edonis: recepto dulce mihi furere est amico. VIII Vlla si iuris tibi peierati poena, Barine, nocuisset umquam, dente si nigro fieres uel uno turpior ungui, 5 crederem; sed tu simul obligasti perfidum uotis caput, enitescis pulchrior multo iuuenumque prodis publica cura. Expedit matris cineres opertos 10 fallere et toto taciturna noctis signa cum caelo gelidaque diuos morte carentis. Ridet hoc, inquam, Venus ipsa, rident simplices Nymphae, ferus et Cupido 15 semper ardentis acuens sagittas cote cruenta. Adde quod pubes tibi crescit omnis, seruitus crescit noua nec priores impiae tectum dominae relinquont 20 saepe minati. Te suis matres metuunt iuuencis, te senes parci miseraeque nuper uirgines nuptae, tua ne retardet aura maritos. IX Non semper imbres nubibus hispidos manant in agros aut mare Caspium uexant inaequales procellae usque, nec Armeniis in oris, 5 amice Valgi, stat glacies iners mensis per omnis aut Aquilonibus querqueta Gargani laborant et foliis uiduantur orni: tu semper urges flebilibus modis 10 Mysten ademptum, nec tibi Vespero surgente decedunt amores nec rapidum fugiente solem. At non ter aeuo functus amabilem plorauit omnis Antilochum senex 15 annos nec inpubem parentes Troilon aut Phrygiae sorores fleuere semper. Desine mollium tandem querellarum et potius noua cantemus Augusti tropaea 20 Caesaris et rigidum Niphaten Medumque flumen gentibus additum uictis minores uoluere uertices intraque praescriptum Gelonos exiguis equitare campis. X Rectius uiues, Licini, neque altum semper urgendo neque, dum procellas cautus horrescis, nimium premendo litus iniquom. 5 Auream quisquis mediocritatem diligit, tutus caret obsoleti sordibus tecti, caret inuidenda sobrius aula. Saepius uentis agitatur ingens 10 pinus et celsae grauiore casu decidunt turres feriuntque summos fulgura montis. Sperat infestis, metuit secundis alteram sortem bene praeparatum 15 pectus. Informis hiemes reducit Iuppiter, idem summouet. Non, si male nunc, et olim sic erit: quondam cithara tacentem suscitat Musam neque semper arcum 20 tendit Apollo. Rebus angustis animosus atque fortis appare; sapienter idem contrahes uento nimium secundo turgida uela. XI Quid bellicosus Cantaber et Scythes, Hirpine Quincti, cogitet Hadria diuisus obiecto, remittas quaerere nec trepides in usum 5 poscentis aeui pauca: fugit retro leuis iuuentas et decor, arida pellente lasciuos amores canitie facilemque somnum. Non semper idem floribus est honor 10 uernis neque uno luna rubens nitet uoltu: quid aeternis minorem consiliis animum fatigas? Cur non sub alta uel platano uel hac pinu iacentes sic temere et rosa 15 canos odorati capillos, dum licet, Assyriaque nardo potamus uncti? dissipat Euhius curas edacis. Quis puer ocius restinguet ardentis Falerni 20 pocula praetereunte lympha? Quis deuium scortum eliciet domo Lyden? Eburna dic, age, cum lyra maturet, in comptum Lacaenae more comas religata nodum. XII Nolis longa ferae bella Numantiae, nec durum Hannibalem nec Siculum mare Poeno purpureum sanguine mollibus aptari citharae modis, 5 nec saeuos Lapithas et nimium mero Hylaeum domitosque Herculea manu Telluris iuuenes, unde periculum fulgens contremuit domus Saturni ueteris; tuque pedestribus 10 dices historiis proelia Caesaris, Maecenas, melius ductaque per uias regum colla minacium. Me dulcis dominae Musa Licymniae cantus, me uoluit dicere lucidum 15 fulgentis oculos et bene mutuis fidum pectus amoribus; quam nec ferre pedem dedecuit choris nec certare ioco nec dare bracchia ludentem nitidis uirginibus sacro 20 Dianae celebris die. Num tu quae tenuit diues Achaemenes aut pinguis Phrygiae Mygdonias opes permutare uelis crine Licymniae, plenas aut Arabum domos 25 cum flagrantia detorquet ad oscula ceruicem aut facili saeuitia negat quae poscente magis gaudeat eripi, interdum rapere occupet? XIII Ille et nefasto te posuit die, quicumque primum, et sacrilega manu produxit, arbos, in nepotum perniciem obprobriumque pagi; 5 illum et parentis crediderim sui fregisse ceruicem et penetralia sparsisse nocturno cruore hospitis, ille uenena Colcha et quidquid usquam concipitur nefas 10 tractauit, agro qui statuit meo te, triste lignum, te, caducum in domini caput inmerentis. Quid quisque uitet, nunquam homini satis cautum est in horas: nauita Bosphorum 15 Poenus perhorrescit neque ultra caeca timet aliunde fata, miles sagittas et celerem fugam Parthi, catenas Parthus et Italum robur; sed inprouisa leti 20 uis rapuit rapietque gentis. Quam paene furuae regna Proserpinae et iudicantem uidimus Aeacum sedesque discriptas piorum et Aeoliis fidibus querentem 25 Sappho puellis de popularibus et te sonantem plenius aureo, Alcaee, plectro dura nauis, dura fugae mala, dura belli. Vtrumque sacro digna silentio 30 mirantur umbrae dicere, sed magis pugnas et exactos tyrannos densum umeris bibit aure uolgus. Quid mirum, ubi illis carminibus stupens demittit atras belua centiceps 35 auris et intorti capillis Eumenidum recreantur angues? Quin et Prometheus et Pelopis parens dulci laborum decipitur sono nec curat Orion leones 40 aut timidos agitare lyncas. XIV Eheu fugaces, Postume, Postume, labuntur anni nec pietas moram rugis et instanti senectae adferet indomitaeque morti, 5 non, si trecenis quotquot eunt dies, amice, places inlacrimabilem Plutona tauris, qui ter amplum Geryonen Tityonque tristi compescit unda, scilicet omnibus 10 quicumque terrae munere uescimur enauiganda, siue reges siue inopes erimus coloni. Frustra cruento Marte carebimus fractisque rauci fluctibus Hadriae, 15 frustra per autumnos nocentem corporibus metuemus Austrum: uisendus ater flumine languido Cocytos errans et Danai genus infame damnatusque longi 20 Sisyphus Aeolides laboris. Linquenda tellus et domus et placens uxor, neque harum quas colis arborum te praeter inuisas cupressos ulla breuem dominum sequetur; 25 absumet heres Caecuba dignior seruata centum clauibus et mero tinguet pauimentum superbo, pontificum potiore cenis. XV Iam pauca aratro iugera regiae moles relinquent, undique latius extenta uisentur Lucrino stagna lacu platanusque caelebs 5 euincet ulmos; tum uiolaria et myrtus et omnis copia narium spargent oliuetis odorem fertilibus domino priori; tum spissa ramis laurea feruidos 10 excludet ictus. Non ita Romuli praescriptum et intonsi Catonis auspiciis ueterumque norma. Priuatus illis census erat breuis, commune magnum; nulla decempedis 15 metata priuatis opacam porticus excipiebat Arcton, nec fortuitum spernere caespitem leges sinebant, oppida publico sumptu iubentes et deorum 20 templa nouo decorare saxo. XVI Otium diuos rogat in patenti prensus Aegaeo, simul atra nubes condidit lunam neque certa fulgent sidera nautis; 5 otium bello furiosa Thrace, otium Medi pharetra decori, Grosphe, non gemmis neque purpura uenale neque auro. Non enim gazae neque consularis 10 summouet lictor miseros tumultus mentis et curas laqueata circum tecta uolantis. Viuitur paruo bene, cui paternum splendet in mensa tenui salinum 15 nec leuis somnos timor aut cupido sordidus aufert. Quid breui fortes iaculamur aeuo multa? Quid terras alio calentis sole mutamus? Patriae quis exul 20 se quoque fugit? Scandit aeratas uitiosa nauis cura nec turmas equitum relinquit, ocior ceruis et agente nimbos ocior Euro. 25 Laetus in praesens animus quod ultra est oderit curare et amara lento temperet risu: nihil est ab omni parte beatum. Abstulit clarum cita mors Achillem, 30 longa Tithonum minuit senectus, et mihi forsan, tibi quod negarit, porriget hora. Te greges centum Siculaeque circum mugiunt uaccae, tibi tollit hinnitum 35 apta quadrigis equa, te bis Afro murice tinctae uestiunt lanae; mihi parua rura et spiritum Graiae tenuem Camenae Parca non mendax dedit et malignum 40 spernere uolgus. XVII Cur me querellis exanimas tuis? Nec dis amicum est nec mihi te prius obire, Maecenas, mearum grande decus columenque rerum. 5 A! te meae si partem animae rapit maturior uis, quid moror altera, nec carus aeque nec superstes integer? Ille dies utramque ducet ruinam. Non ego perfidum 10 dixit sacramentum: ibimus, ibimus, utcumque praecedes, supremum carpere iter comites parati. Me nec Chimaerae spiritus igneae nec, si resurgat centimanus gigas, 15 diuellet umquam: sic potenti Iustitiae placitumque Parcis. Seu Libra seu me Scorpios aspicit formidolosus, pars uiolentior natalis horae, seu tyrannus 20 Hesperiae Capricornus undae, utrumque nostrum incredibili modo consentit astrum; te Iouis impio tutela Saturno refulgens eripuit uolucrisque Fati 25 tardauit alas, cum populus frequens laetum theatris ter crepuit sonum; me truncus inlapsus cerebro sustulerat, nisi Faunus ictum dextra lauasset, Mercurialium 30 custos uirorum. Reddere uictimas aedemque uotiuam memento; non humilem feriemus agnam. XVIII Non ebur neque aureum mea renidet in domo lacunar; non trabes Hymettiae premunt columnas ultima recisas 5 Africa, neque Attali ignotus heres regiam occupaui, nec Laconicas mihi trahunt honestae purpuras clientae. At fides et ingeni 10 benigna uena est pauperemque diues me petit; nihil supra deos lacesso nec potentem amicum largiora flagito, satis beatus unicis Sabinis. 15 Truditur dies die nouaeque pergunt interire lunae; tu secanda marmora locas sub ipsum funus et sepulcri inmemor struis domos 20 marisque Bais obstrepentis urges summouere litora, parum locuples continente ripa. Quid quod usque proximos reuellis agri terminos et ultra 25 limites clientium salis auarus? Pellitur paternos in sinu ferens deos et uxor et uir sordidosque natos. Nulla certior tamen 30 rapacis Orci fine destinata aula diuitem manet erum. Quid ultra tendis? Aequa tellus pauperi recluditur regumque pueris, nec satelles Orci 35 callidum Promethea reuexit auro captus. Hic superbum Tantalum atque Tantali genus coercet, hic leuare functum pauperem laboribus 40 uocatus atque non uocatus audit. XIX Bacchum in remotis carmina rupibus uidi docentem, credite posteri, Nymphasque discentis et auris capripedum Satyrorum acutas. 5 Euhoe, recenti mens trepidat metu plenoque Bacchi pectore turbidum laetatur. Euhoe, parce Liber, parce, graui metuende thyrso. Fas peruicacis est mihi Thyiadas 10 uinique fontem lactis et uberes cantare riuos atque truncis lapsa cauis iterare mella; fas et beatae coniugis additum stellis honorem tectaque Penthei 15 disiecta non leni ruina, Thracis et exitium Lycurgi. Tu flectis amnes, tu mare barbarum, tu separatis uuidus in iugis nodo coerces uiperino 20 Bistonidum sine fraude crinis. Tu, cum parentis regna per arduum cohors Gigantum scanderet inpia, Rhoetum retorsisti leonis unguibus horribilique mala; 25 quamquam, choreis aptior et iocis ludoque dictus, non sat idoneus pugnae ferebaris; sed idem pacis eras mediusque belli. Te uidit insons Cerberus aureo 30 cornu decorum leniter atterens caudam et recedentis trilingui ore pedes tetigitque crura. XX Non usitata nec tenui ferar penna biformis per liquidum aethera uates neque in terris morabor longius inuidiaque maior 5 urbis relinquam. Non ego pauperum sanguis parentum, non ego quem uocas, dilecte Maecenas, obibo nec Stygia cohibebor unda. Iam iam residunt cruribus asperae 10 pelles et album mutor in alitem superne nascunturque leues per digitos umerosque plumae. Iam Daedaleo ocior Icaro uisam gementis litora Bosphori 15 Syrtisque Gaetulas canorus ales Hyperboreosque campos. Me Colchus et qui dissimulat metum Marsae cohortis Dacus et ultimi noscent Geloni, me peritus 20 discet Hiber Rhodanique potor. Absint inani funere neniae luctusque turpes et querimoniae; conpesce clamorem ac sepulcri mitte superuacuos honores.