µ01 LIBER I Prima deum magnis canimus freta peruia natis fatidicamque ratem, Scythici quae Phasidis oras ausa sequi mediosque inter iuga concita cursus rumpere flammifero tandem consedit Olympo. Phoebe, mone, si Cumaeae mihi conscia uatis 5 stat casta cortina domo, si laurea digna fronte uiret, tuque o pelagi cui maior aperti fama, Caledonius postquam tua carbasa uexit Oceanus Phrygios prius indignatus Iulos, eripe me populis et habenti nubila terrae, 10 sancte pater, ueterumque faue ueneranda canenti facta uirum: uersam proles tua pandit Idumen, namque potest, Solymo nigrantem puluere fratrem spargentemque faces et in omni turre furentem. ille tibi cultusque deum delubraque genti 15 instituet, cum iam, genitor, lucebis ab omni parte poli neque erit Tyriae Cynosura carinae certior aut Grais Helice seruanda magistris. seu tu signa dabis seu te duce Graecia mittet et Sidon Nilusque rates: nunc nostra serenus 20 orsa iuues, haec ut Latias uox impleat urbes. Haemoniam primis Pelias frenabat ab annis, iam grauis et longus populis metus. illius amnes Ionium quicumque petunt, ille Othryn et Haemum atque imum felix uersabat uomere Olympum. 25 sed non ulla quies animo fratrisque pauenti progeniem diuumque minas. hunc nam fore regi exitio uatesque canunt pecudumque per aras terrifici monitus iterant; super ipsius ingens instat fama uiri uirtusque haud laeta tyranno. 30 ergo anteire metus iuuenemque exstinguere pergit Aesonium letique uias ac tempora uersat, sed neque bella uidet Graias neque monstra per urbes ulla: Cleonaeo iam tempora clausus hiatu Alcides, olim Lernae defensus ab angue 35 Arcas et ambobus iam cornua fracta iuuencis. ira maris uastique placent discrimina ponti. tum iuuenem tranquilla tuens nec fronte timendus occupat et fictis dat uultum et pondera dictis. 'hanc mihi militiam, ueterum quae pulchrior actis, 40 adnue daque animum. nostri de sanguine Phrixus Cretheos ut patrias audis effugerit aras. hunc ferus Aeetes, Scythiam Phasinque rigentem qui colit--heu magni Solis pudor!--, hospita uina inter et attonitae mactat sollemnia mensae 45 nil nostri diuumque memor. non nuntia tantum fama refert: ipsum iuuenem tam saeua gementem, ipsum ego, cum serus fessos sopor alligat artus, aspicio, lacera adsiduis namque illius umbra questibus et magni numen maris excitat Helle. 50 si mihi quae quondam uires, et pendere poenas Colchida iam et regis caput hic atque arma uideres. olim annis ille ardor hebet necdum mea proles imperio et belli rebus matura marique. tu, cui iam curaeque uigent animique uiriles, 55 i, decus, et pecoris Nephelaei uellera Graio redde tholo ac tantis temet dignare periclis!' talibus hortatur iuuenem propiorque iubenti conticuit certus Scythico concurrere ponto Cyaneas tantoque silet possessa dracone 60 uellera, multifidas regis quem filia linguas uibrantem ex adytis cantu dapibusque uocabat et dabat externo liuentia mella ueneno. Mox taciti patuere doli nec uellera curae esse uiro, sed sese odiis immania cogi 65 in freta. qua iussos sectatur quaerere Colchos arte queat: nunc aerii plantaria uellet Perseos aut currus et quos frenasse dracones creditus, ignaras Cereris qui uomere terras imbuit et flaua quercum damnauit arista. 70 heu quid agat? populumne leuem ueterique tyranno infensum atque olim miserantes Aesona patres aduocet an socia Iunone et Pallade fretus armisona speret magis et freta iussa capessat, siqua operis tanti domito consurgere ponto 75 fama queat. tu sola animos mentemque peruris, Gloria, te uiridem uidet immunemque senectae Phasidis in ripa stantem iuuenesque uocantem. tandem animi incertum confusaque pectora firmat religio tendensque pias ad sidera palmas 80 'omnipotens regina,' inquit, 'quam, turbidus atro aethere caeruleum quateret cum Iuppiter imbrem, ipse ego praecipiti tumidum per Enipea nimbo in campos et tuta tuli nec credere quiui ante deam quam te tonitru nutuque reposci 85 coniugis et subita raptam formidine uidi, da Scythiam Phasinque mihi tuque, innuba Pallas, eripe me! uestris egomet tunc uellera templis illa dabo, dabit auratis et cornibus igni colla pater niueique greges altaria cingent?' 90 Accepere deae celerique per aethera lapsu diuersas petiere uias: in moenia pernix Thespiaca ad carum Tritonia deuolat Argum. moliri hunc puppem iubet et demittere ferro robora Peliacas et iam comes exit in umbras. 95 at Iuno Argolicas pariter Macetumque per urbes spargit inexpertos temptare parentibus Austros Aesoniden, iam stare ratem remisque superbam poscere quos reuehat rebusque in saecula tollat. Omnis auet quae iam bellis spectataque fama 100 turba ducum primae seu quos in flore iuuentae temptamenta tenent necdum data copia rerum. at quibus aruorum studiumque insontis aratri, hos stimulant magnaque ratem per lustra uiasque iussi laude canunt manifesto in lumine Fauni 105 siluarumque deae atque elatis cornibus Amnes. Protinus Inachiis ultro Tirynthius Argis aduolat, Arcadio cuius flammata ueneno tela puer facilesque umeris gaudentibus arcus gestat Hylas; uelit ille quidem, sed dextera nondum 110 par oneri clauaeque capax. quos talibus amens insequitur solitosque nouat Saturnia questus: 'o utinam Graiae rueret non omne iuuentae in noua fata decus nostrique Eurystheos haec nunc iussa forent. imbrem et tenebras saeuumque tridentem 115 iamiam ego et inuiti torsissem coniugis ignem. nunc quoque nec socium nostrae columenue carinae esse uelim Herculeis nec me umquam fidere fas sit auxiliis comiti et tantum debere superbo.' dixit et Haemonias oculos detorquet ad undas. 120 Feruere cuncta uirum coetu, simul undique cernit delatum nemus et docta resonare bipenni litora. iam pinus gracili dissoluere lamna Thespiaden iungique latus lentoque sequaces molliri uidet igne trabes remisque paratis 125 Pallada uelifero quaerentem bracchia malo. constitit ut longo moles non peruia ponto, puppis et ut tenues subiere latentia cerae lumina, picturae uarios super addit honores. hic sperata <. . . . . > Tyrrheni tergore piscis 130 Peleos in thalamos uehitur Thetis; aequora delphin corripit, sedet deiecta in lumina palla nec Ioue maiorem nasci suspirat Achillen. hanc Panope Dotoque soror laetataque fluctu prosequitur nudis pariter Galatea lacertis 135 antra petens; Siculo reuocat de litore Cyclops. contra ignis uiridique torus de fronde dapesque uinaque et aequoreos inter cum coniuge diuos Aeacides pulsatque chelyn post pocula Chiron. parte alia Pholoe multoque insanus Iaccho 140 Rhoecus et Atracia subitae de uirgine pugnae. crateres mensaeque uolant araeque deorum poculaque, insignis ueterum labor. optimus hasta hic Peleus, hic ense furens agnoscitur Aeson. fert grauis inuito uictorem Nestora tergo 145 Monychus, ardenti peragit Clanis Actora quercu. nigro Nessus equo fugit adclinisque tapetis in mediis uacuo condit caput Hippasus auro. Haec quamquam miranda uiris stupet Aesone natus, at secum: 'heu miseros nostrum natosque patresque! 150 hacine nos animae faciles rate nubila contra mittimur? in solum nunc saeuiet Aesona pontus? non iuuenem in casus eademque pericula Acastum abripiam? inuisae Pelias freta tuta carinae optet et exoret nostris cum matribus undas.' 155 Talia conanti laeuum Iouis armiger aethra aduenit et ualidis fixam gerit unguibus agnam. at procul e stabulis trepidi clamore sequuntur pastores fremitusque canum; citus occupat auras raptor et Aegaei super effugit alta profundi. 160 accipit augurium Aesonides laetusque superbi tecta petit Peliae. prior huic tum regia proles aduolat amplexus fraternaque pectora iungens. ductor ait: 'non degeneres, ut reris, Acaste, uenimus ad questus: socium te iungere coeptis 165 est animus neque enim Telamon aut Canthus et Idas Tyndareusque puer mihi uellere dignior Helles. o quantum terrae, quantum cognoscere caeli permissum est, pelagus quantos aperimus in usus! nunc forsan graue reris opus, sed laeta recurret 170 cum ratis et caram cum iam mihi reddet Iolcon, quis pudor heu nostros tibi tunc audire labores, quae referam uisas tua per suspiria gentes!' Nec passus rex plura uirum 'sat multa parato in quaecumque uocas. nec nos,' ait 'optime, segnes 175 credideris patriisue magis confidere regnis quam tibi, si primos duce te uirtutis honores carpere, fraternae si des adcrescere famae. quin ego, nequa metu nimio me cura parentis impediat, fallam ignarum subitusque paratis 180 tunc adero, primas linquet cum puppis harenas.' dixerat. ille animos promissaque talia laetus accipit et gressus auidos ad litora uertit. At ducis imperiis Minyae monituque frequentes puppem umeris subeunt et tento poplite proni 185 decurrunt intrantque fretum; non clamor anhelis nauticus aut blandus testudine defuit Orpheus. tum laeti statuunt aras. tibi, rector aquarum, summus honor, tibi caeruleis in litore uittis et Zephyris Glaucoque bouem Thetidique iuuencam 190 deicit Ancaeus: non illo certior alter pinguia letifera perfringere colla bipenni. ipse ter aequoreo libans carchesia patri sic ait Aesonides: 'o qui spumantia nutu regna quatis terrasque salo complecteris omnes, 195 da ueniam! scio me cunctis e gentibus unum inlicitas temptare uias hiememque mereri: sed non sponte feror nec nunc mihi iungere montes mens ~tamen~ aut summo deposcere fulmen Olympo. ne Peliae te uota trahant! ille aspera iussa 200 repperit et Colchos in me luctumque meorum. illum ego--tu tantum non indignantibus undis hoc caput accipias et pressam regibus alnum.' sic fatus pingui cumulat libamine flammam. Protulit ut crinem densis luctatus in extis 205 ignis et escendit salientia uiscera tauri, ecce sacer totusque dei per litora Mopsus immanis uisu uittamque comamque per auras surgentem laurusque rotat. uox reddita tandem, uox horrenda uiris. tum facta silentia uati. 210 'heu quaenam aspicio? nostris modo concitus ausis aequoreos uocat ecce deos Neptunus et ingens concilium. fremere et legem defendere cuncti hortantur. sic amplexus, sic pectora fratris, Iuno, tene tuque o puppem ne desere, Pallas: 215 nunc patrui, nunc flecte minas! cessere ratemque accepere mari. per quot discrimina rerum expedior! subita cur pulcher harundine crines uelat Hylas? unde urna umeris niueosque per artus caeruleae uestes? unde haec tibi uulnera, Pollux? 220 quantus io tumidis taurorum e naribus ignis! tollunt se galeae sulcisque ex omnibus hastae et iam iamque umeri. quem circum uellera Martem aspicio? quaenam aligeris secat anguibus auras caede madens? quos ense ferit? miser, eripe paruos, 225 Aesonide! cerno et thalamos ardere iugales!' Iamdudum Minyas <% > ambage ducemque terrificat; sed enim contra Phoebeius Idmon non pallore uiris, non ullo horrore comarum terribilis, plenus fatis Phoeboque quieto, 230 cui genitor tribuit monitu praenoscere diuum omina, seu flammas seu lubrica comminus exta seu plenum certis interroget aera pinnis, sic sociis Mopsoque canit: 'quantum augur Apollo flammaque prima docet, praeduri plena laboris 235 cerno equidem, patiens sed quae ratis omnia uincet. ingentes durate animae dulcesque parentum tendite ad amplexus!' lacrimae cecidere canenti quod sibi iam clausos inuenit in ignibus Argos. Vix ea fatus erat, iungit cum talia ductor 240 Aesonius: 'superum quando consulta uidetis, o socii, quantisque datur spes maxima coeptis, uos quoque nunc uires animosque adferte paternos. non mihi Thessalici pietas culpanda tyranni suspectiue doli: deus haec, deus omine dextro 245 imperat; ipse suo uoluit commercia mundo Iuppiter et tantos hominum miscere labores. ite, uiri, mecum dubiisque euincite rebus quae meminisse iuuet nostrisque nepotibus instent. hanc uero, socii, uenientem litore laeti 250 dulcibus adloquiis ludoque educite noctem!' paretur. molli iuuenes funduntur in alga conspicuusque toris Tirynthius. exta ministri rapta simul ueribus Cereremque dedere canistris. Iamque aderat summo decurrens uertice Chiron 255 clamantemque patri procul ostendebat Achillen. ut puer ad notas erectum Pelea uoces uidit et ingenti tendentem bracchia passu, adsiluit caraque diu ceruice pependit. illum nec ualido spumantia pocula Baccho 260 sollicitant ueteri nec conspicienda metallo signa tenent: stupet in ducibus magnumque sonantes haurit et Herculeo fert comminus ora leoni. laetus at impliciti Peleus rapit oscula nati suspiciensque polum 'placido si currere fluctu 265 Pelea uultis' ait 'uentosque optare ferentes, hoc, superi, seruate caput! tu cetera, Chiron, da mihi! te paruus lituos et bella loquentem miretur; sub te puerilia tela magistro uenator ferat et nostram festinet ad hastam.' 270 omnibus inde uiae calor additus; ire per altum magna mente uolunt. Phrixi promittitur absens uellus et auratis Argo reditura corymbis. Sol ruit et totum Minyis laetantibus undae deduxere diem. sparguntur litore curuo 275 lumina nondum ullis terras monstrantia nautis. Thracius hic noctem dulci testitudine uates extrahit, ut steterit redimitus tempora uittis Phrixus et iniustas contectus nubibus aras fugerit Inoo linquens Athamanta Learcho; 280 aureus ut iuuenem miserantibus intulit undis uector et adstrictis ut sedit cornibus Helle. septem Aurora uias totidemque peregerat umbras luna polo dirimique procul non aequore uisa coeperat a gemina discedere Sestos Abydo. 285 hic soror Aeoliden aeuum mansura per omne deserit, heu saeuae nequiquam erepta nouercae! illa quidem fessis longe petit umida palmis uellera, sed bibulas urgenti pondere uestes unda trahit leuique manus labuntur ab auro. 290 quis tibi, Phrixe, dolor, rapido cum concitus aestu respiceres miserae clamantia uirginis ora extremasque manus sparsosque per aequora crines! Iamque mero ludoque modus positique quietis conticuere toris, solus quibus ordine fusis 295 impatiens somni ductor manet. hunc grauis Aeson et pariter uigil Alcimede spectantque tenentque pleni oculos. illis placidi sermonis Iason suggerit adfatus turbataque pectora mulcet. mox ubi uicta graui ceciderunt lumina somno 300 uisa coronatae fulgens tutela carinae uocibus his instare duci: 'Dodonida quercum Chaoniique uides famulam Iouis. aequora tecum 308 ingredior nec fatidicis auellere siluis 303 me nisi promisso potuit Saturnia caelo. tempus adest: age rumpe moras, dumque aequore toto currimus incertus si nubila duxerit aether, iam nunc mitte metus fidens superisque mihique.' dixerat. ille pauens laeto quamquam omine diuum 309 prosiluit stratis. Minyas simul obtulit omnes alma nouo crispans pelagus Tithonia Phoebo. discurrunt transtris: hi celso cornua malo expediunt, alii tonsas in marmore summo praetemptant, prora funem legit Argus ab alta. increscunt matrum gemitus et fortia languent 315 corda patrum, longis flentes amplexibus haerent. uox tamen Alcimedes planctus supereminet omnis, femineis tantum illa furens ululatibus obstat, obruat Idaeam quantum tuba Martia buxum, fatur et haec: 'nate indignos aditure labores, 320 diuidimur nec ad hos animum componere casus ante datum, sed bella tibi terrasque timebam. uota aliis facienda deis. si fata reducunt te mihi, si trepidis placabile matribus aequor, possum equidem lucemque pati longumque timorem. 325 sin aliud fortuna parat, miserere parentum, Mors bona, dum metus est nec adhuc dolor. ei mihi, Colchos unde ego et auecti timuissem uellera Phrixi? quos iam mente dies, quam saeua insomnia curis prospicio! quotiens raucos ad litoris ictus 330 deficiam Scythicum metuens pontumque polumque nec de te credam nostris ingrata serenis! da, precor, amplexus haesuraque uerba relinque auribus et dulci iam nunc preme lumina dextra!' talibus Alcimede maeret, sed fortior Aeson 335 attollens dictis animos: 'o si mihi sanguis quantus erat cum signiferum cratera minantem non leuiore Pholum manus haec compescuit auro, primus in aeratis posuissem puppibus arma concussoque ratem gauderem tollere remo. 340 sed patriae ualuere preces auditaque magnis uota deis: uideo nostro tot in aequore reges teque ducem. tales, tales ego ducere suetus atque sequi. nunc ille dies--det Iuppiter oro--, ille super quo te Scythici regisque marisque 345 uictorem atque umeros ardentem uellere rapto accipiam cedantque tuae mea facta iuuentae.' sic ait. ille suo conlapsam pectore matrem sustinuit magnaque senem ceruice recepit. Et iam finis erat. Zephyrumque ratemque morantes 350 soluerat amplexus tristi tuba tertia signo. dant remo sua quisque uiri, dant nomina transtris. hinc laeuum Telamon pelagus tenet, altior inde occupat Alcides aliud mare, cetera pubes diuiditur. celer Asterion, quem matre cadentem 355 Peresius gemino fouit pater amne Cometes, segnior Apidani uires ubi sentit Enipeus, nititur, hinc Talaus fratrisque Leodocus urget remo terga sui, quos nobile contulit Argos. hinc quoque missus adest quamuis arcentibus Idmon 360 alitibus; sed turpe uiro timuisse futura. hic et Naubolides tortas consurgit in undas Iphitus, hic patrium frangit Neptunius aequor, qui tenet undisonam Psamathen semperque patentem Taenaron, Euphemus, mollique a litore Pellae 365 Deucalion certus iaculis et comminus ense nobilis Amphion, pariter quos edidit Hypso nec potuit similes uoluitue ediscere uultus. tum ualida Clymenus percusso pectore tonsa frater et Iphiclus puppem trahit et face saeua 370 in tua mox Danaos acturus saxa, Caphereu, Nauplius, et tortum non a Ioue fulmen Oileus qui gemet Euboicas nato stridente per undas quique Erymanthei sudantem pondere monstri Amphitryoniaden Tegeaeo limine Cepheus 375 iuuit et Amphidamas (at frater plenior actis maluit Ancaeo uellus contingere Phrixi) tectus et Eurytion seruato colla capillo, quem pater Aonias reducem tondebit ad aras. te quoque Thessalicae, Nestor, rapit in freta puppis 380 fama, Mycenaeis olim qui candida uelis aequora nec stantes mirabere mille magistros. nec Peleus fretus soceris et coniuge diua 403 defuit ac prora splendet tua cuspis ab alta, Aeacide; tantum haec aliis excelsior hastis quantum Peliacas in uertice uicerat ornos. linquit et Actorides natum Chironis in antro, ut socius caro pariter meditetur Achilli fila lyrae pariterque leues puer incitet hastas. [discat eques placidi conscendere terga magistri] 410 hic uates Phoebique fides non uana parentis 383 Mopsus, puniceo cui circumfusa cothurno palla imos ferit alba pedes uittataque frontem cassis et in summo laurus Peneia cono. quin etiam Herculeo consurgit ab ordine Tydeus Nelidesque Periclymenus, quem parua Methone et leuis Elis equis et fluctibus obuius Aulon caestibus aduersos uiderunt frangere uultus. 390 tu quoque Phrixeos remo, Poeantie, Colchos bis Lemnon uisure petis, nunc cuspide patris inclitus, Herculeas olim moture sagittas. proximus hinc Butes Actaeis diues ab oris; innumeras nam claudit apes longaque superbus 395 fuscat nube diem dum plenas nectare cellas pandit et in dulcem reges dimittit Hymetton. insequeris casusque tuos expressa, Phalere, arma geris laeua; nam lapsus ab arbore paruum ter quater ardenti tergo circumuenit anguis, 400 stat procul intendens dubium pater anxius arcum. tum caelata metus alios gerit arma Eribotes et quem fama genus non est decepta Lyaei 411 Phlias immissus patrios de uertice crines. nec timet Ancaeum genetrix committere ponto, plena tulit quem rege maris. securus in aequor haud minus Erginus proles Neptunia fertur, 415 qui maris insidias, clarae qui sidera noctis norit et e clausis quem destinet Aeolus antris, non metuat cui regna ratis, cui tradere caelum adsidua Tiphys uultum lassatus ab Arcto. taurea uulnifico portat celer a plumbo 420 terga Lacon, saltem in uacuos ut bracchia uentos spargat et Oebalium Pagaseia puppis alumnum spectet securo celebrantem litora ludo, oraque Thessalico melior contundere freno uectorem pauidae Castor dum quaereret Helles 425 passus Amyclaea pinguescere Cyllaron herba. illis Taenario pariter tremit ignea fuco purpura, quod gemina mater spectabile tela duxit opus: bis Taygeton siluasque comantes struxerat, Eurotan molli bis fuderat auro. 430 quemque suus sonipes niueo de stamine portat et uolat amborum patrius de pectore cycnus. at tibi collectas soluit iam fibula uestes ostenditque umeros fortes spatiumque superbi pectoris Herculeis aequum, Meleagre, lacertis. 435 hic numerosa phalanx, proles Cyllenia: certus Aethalides subitas neruo redeunte sagittas cogere; tu medios gladio bonus ire per hostes, Euryte; nec patrio Minyis ignobilis usu nuntia uerba ducis populis qui reddit Echion. 440 sed non, Iphi, tuis Argo reditura lacertis heu cinerem Scythica te maesta relinquet harena cessantemque tuo lugebit in ordine remum. te quoque dant campi tanto pastore Pheraei felices, Admete, tuis nam pendet in aruis 445 Delius ingrato Steropen quod fuderat arcu. a quotiens famulo notis soror obuia siluis fleuit ubi Ossaeae captaret frigora quercus perderet et pingui miseros Boebeide crines! insurgit transtris et remo Nerea uersat 450 Canthus, in Aeaeo uoluet quem barbara cuspis puluere; at interea clari decus adiacet orbis quem genitor gestabat Abas--secat aurea fluctu tegmina Chalcidicas fugiens Euripus harenas celsaque semiferum contorquens frena luporum 455 surgis ab ostrifero medius, Neptune, Geraesto. et tibi Palladia pinu, Polypheme, reuecto ante urbem ardentis restat deprendere patris reliquias, multum famulis pia iusta moratis si uenias. breuiore petit iam caerula remo 460 occupat et longe sua transtra nouissimus Idas. at frater magnos Lynceus seruatur in usus, quem tulit Arene, possit qui rumpere terras et Styga transmisso tacitam deprendere uisu. fluctibus e mediis terras dabit ille magistro 465 et dabit astra rati cumque aethera Iuppiter umbra perdiderit solus transibit nubila Lynceus. quin et Cecropiae proles uacat Orithyiae temperet ut tremulos Zetes fraterque ceruchos. nec uero Odrysius transtris impenditur Orpheus 470 aut pontum remo subigit, sed carmine tonsas ire docet summo passim ne gurgite pugnent. donat et Iphiclo pelagus iuuenumque labores Aesonides, fessum Phylace quem miserat aeuo non iam operum in partem, monitus sed tradat ut acres 475 magnorumque uiros qui laudibus urat auorum. Arge, tuae tibi cura ratis, te moenia doctum Thespia Palladio dant munere; sors tibi nequa parte trahat tacitum puppis mare fissaque fluctu uel pice uel molli conducere uulnera cera. 480 peruigil Arcadio Tiphys pendebat ab astro Hagniades, felix stellis qui segnibus usum et dedit aequoreos caelo duce tendere cursus. Ecce per obliqui rapidum compendia montis ductor ouans laetusque dolis agnoscit Acastum 485 horrentem iaculis et parmae luce coruscum. ille ubi se mediae per scuta uirosque carinae intulit, ardenti Aesonides retinacula ferro abscidit. haud aliter saltus uastataque pernix uenator cum lustra fugit dominoque timentem 490 urget equum teneras compressus pectore tigres quas astu rapuit pauido, dum saeua relictis mater in aduerso catulis uenatur Amano. it pariter propulsa ratis. stant litore matres claraque uela oculis percussaque sole sequuntur 495 scuta uirum, donec iam celsior arbore pontus immens ratem spectantibus abstulit aer. Siderea tunc arce pater pulcherrima Graium coepta tuens tantamque operis consurgere molem laetatur; patrii neque enim probat otia regni. 500 una omnes gaudent superi uenturaque mundo tempora quaeque uias cernunt sibi crescere Parcae. sed non et Scythici genitor discrimine nati intrepidus tales fundit Sol pectore uoces: 'summe sator, cui nostra dies uoluentibus annis 505 tot peragit reficitque uices, tuane ista uoluntas Graiaque nunc undis duce te nutuque secundo it ratis? an meritos fas est mihi rumpere questus? hoc metuens et nequa foret manus inuida nato non mediae telluris opes, non improba legi 510 diuitis arua plagae (teneant uberrima Teucer et Libys et uestri Pelopis domus): horrida saeuo quae premis arua gelu strictosque insedimus amnes. cederet his etiam et sese sine honore referret ulterius, sed nube rigens ac nescia rerum 515 stat super et nostros iam zona reuerberat ignes. quid regio immanis, quid barbarus amnibus ullis Phasis et auersis proles mea gentibus obstat? quid Minyae meruere queri? num uellere Graio ui potitur? profugo quin agmina iungere Phrixo 520 abnuit, Inoas ultor nec uenit ad aras, imperii sed parte uirum nataeque moratus coniugio uidet e Graia nunc stirpe nepotes et generos uocat et iunctas sibi sanguine terras. flecte ratem motusque, pater, nec uulnere nostro 525 aequora pande uiris; ueteris sat conscia luctus silua Padi et uiso flentes genitore sorores!' adfremit his quassatque caput qui uellera dono Bellipotens sibi fixa uidet temptataque, contra Pallas et amborum gemuit Saturnia questus. 530 Tum genitor: 'uetera haec nobis et condita pergunt ordine cuncta suo rerumque a principe cursu fixa manent; neque enim terris tum sanguis in ullis noster erat cum fata darem, iustique facultas hinc mihi cum uarios struerem per saecula reges. 535 atque ego curarum repetam decreta mearum. iam pridem regio quae uirginis aequor ad Helles et Tanai tenus immenso descendit ab Euro undat equis floretque uiris nec tollere contra ulla pares animos nomenque capessere bellis 540 ausa manus. sic fata locos, sic ipse fouebam. accelerat sed summa dies Asiamque labantem linquimus et poscunt iam me sua tempora Grai. inde meae quercus tripodesque animaeque parentum hanc pelago misere manum. uia facta per undas 545 perque hiemes, Bellona, tibi. nec uellera tantum indignanda manent propiorque ex uirgine rapta ille dolor, sed--nulla magis sententia menti fixa meae--ueniet Phrygia iam pastor ab Ida, qui gemitus irasque pares et mutua Grais 550 dona ferat. quae classe dehinc effusa procorum bella, quot ad Troiae flentes hiberna Mycenas, quot proceres natosque deum, quae robora cernes oppetere et magnis Asiam concedere fatis! hinc Danaum de fine sedet gentesque fouebo 555 mox alias. pateant montes siluaeque lacusque cunctaque claustra maris, spes et metus omnibus esto. arbiter ipse locos terrenaque summa mouendo experiar, quaenam populis longissima cunctis regna uelim linquamque datas ubi certus habenas.' 560 tunc oculos Aegaea refert ad caerula robur Herculeum Ledaeque tuens genus atque ita fatur: 'tendite in astra, uiri: me primum regia mundo Iapeti post bella trucis Phlegraeque labores imposuit; durum uobis iter et graue caeli 565 institui. sic ecce meus, sic orbe peracto Liber et expertus remeauit Apollo.' dixit et ingenti flammantem nubila sulco direxit per inane facem, quae puppe propinqua in bifidum discessit iter fratresque petiuit 570 Tyndareos, placida et mediis in frontibus haesit protinus amborum lumenque innoxia fundit purpureum, miseris olim implorabile nautis. Interea medio saeuus permissa profundo carbasa Pangaea Boreas speculatus ab arce 575 continuo Aeoliam Tyrrhenaque tendit ad antra concitus. omne dei rapidis nemus ingemit alis, strata Ceres motuque niger sub praepete pontus. aequore Trinacrio refugique a parte Pelori stat rupes horrenda fretis, quot in aethera surgit 580 molibus, infernas totidem demissa sub undas. nec scopulos aut antra minor iuxta altera tellus cernitur. illam Acamans habitat nudusque Pyracmon, has nimbi uentique domos et naufraga seruat tempestas, hinc in terras latumque profundum 585 est iter, hinc olim soliti miscere polumque infelixque fretum (neque enim tunc Aeolus illis rector erat, Libya cum rumperet aduena Calpen Oceanus, cum flens Siculos Oenotria fines perderet et mediis intrarent montibus undae), 590 intonuit donec pauidis ex aethere uentis Omnipotens regemque dedit, quem iussa uereri saeua cohors; uix monte chalybs iterataque muris saxa domant Euros. cum iam cohibere frementum ora nequit, rex tunc aditus et claustra refringit 595 ipse uolens placatque data fera murmura porta. nuntius hunc solio Boreas proturbat ab alto. 'Pangaea quod ab arce nefas,' ait, 'Aeole, uidi! Graia nouam ferro molem commenta iuuentus pergit et ingenti gaudens domat aequora uelo. 600 nec mihi libertas imis freta tollere harenis qualis eram nondum uinclis et carcere clausus. hinc animi structaeque uiris fiducia puppis, quod Borean sub rege uident. da mergere Graios insanamque ratem! nil me mea pignora tangunt. 605 tantum hominum compesce minas dum litora iuxta Thessala necdum aliae uiderunt carbasa terrae.' Dixerat, at cuncti fremere intus et aequora uenti poscere. tum ualidam contorto turbine portam impulit Hippotades, fundunt se carcere laeti 610 Thraces equi Zephyrusque et nocti concolor alas nimborum cum prole Notus crinemque procellis hispidus et multa flauus caput Eurus harena. induxere hiemem raucoque ad litora tractu unanimi freta curua ferunt. nec sola Tridentis 615 regna mouent, uasto pariter ruit igneus aether cum tonitru piceoque premit nox omnia caelo. excussi manibus remi conuersaque frontem puppis in obliquum resonos latus accipit ictus, uela super tremulum subitus uolitantia malum 620 turbo rapit. qui tum Minyis trepidantibus horror cum picei fulsere poli pauidamque coruscae ante ratem cecidere faces antemnaque laeuo prona dehiscentem cornu cum sustulit undam. non hiemem missosque putant consurgere uentos 625 ignari, sed tale fretum. tum murmure maesto: 'hoc erat inlicitas temerare rudentibus undas quod nostri timuere patres. uix litore puppem soluimus et quanto fremitu se sustulit Aegon! hocine Cyaneae concurrunt aequore cautes 630 tristius an miseris superest mare? linquite, terrae, spem pelagi sacrosque iterum seponite fluctus!' haec iterant segni flentes occumbere leto. magnanimus spectat pharetras et inutile robur Amphitryoniades. miscent suprema pauentes 635 uerba alii iunguntque manus atque ora fatigant aspectu in misero ~tota~ cum protinus alnus soluitur et uasto puppis mare sorbet hiatu. illam huc atque illuc nunc torquens uerberat Eurus, nunc stridens Zephyris aufert Notus. undique feruent 640 aequora, cum subitus trifida Neptunus in hasta caeruleum fundo caput extulit. 'hanc mihi Pallas et soror hanc,' inquit, 'mulcens mea pectora fletu abstulerint; ueniant Phariae Tyriaeque carinae permissumque putent. quotiens mox rapta uidebo 645 uela notis plenasque aliis clamoribus undas! non meus Orion aut saeuus Pliade Taurus mortis causa nouae; miseris tu gentibus, Argo, fata paras nec iam merito tibi, Tiphy, quietum ulla parens uolet Elysium manesque piorum.' 650 haec ait et pontum pater ac turbata reponit litora depellitque Notos, quos caerulus horror et madido grauis unda sinu longeque secutus imber ad Aeoliae tendunt simul aequora portae. emicuit reserata dies caelumque resoluit 655 arcus et in summos redierunt nubila montes. iam placidis ratis exstat aquis, quam gurgite ab imo et Thetis et magnis Nereus socer erigit ulnis. ergo umeros ductor sacro uelatur amictu Aesoniamque capit pateram, quam munere gaudens 660 liquerat hospitio pharetrasque rependerat auro Salmoneus, nondum ille furens, cum fingeret alti quadrifida trabe tela Iouis contraque ruenti aut Athon aut Rhodopen maestae nemora ardua Pisae aemulus et miseros ipse ureret Elidis agros. 665 hac pelago libat latices et talibus infit: 'di, quibus undarum tempestatisque sonorae imperium et magno penitus par regia caelo, tuque, fretum diuosque pater sortite biformes, seu casus nox ista fuit seu, uoluitur axis 670 ut superum, sic stare~t opus~ tollique uicissim pontus habet seu te subitae noua puppis imago armorumque hominumque truces consurgere in iras impulit, haec luerim satis et tua numina, rector, iam fuerint meliora mihi. da reddere terris 675 has animas patriaeque amplecti limina portae! tum quocumque loco meritas tibi plurimus aras pascet honos, quantusque rotis horrendus equisque stas, pater, atque ingens utrimque fluentia Triton frena tenet, tantus nostras condere per urbes.' 680 dixerat haec. oritur clamor dextraeque sequentum uerba ducis. sic cum stabulis et messibus ingens ira deum et Calabri populator Sirius arui incubuit, coit agrestum manus anxia priscum in nemus et miseris dictat pia uota sacerdos. 685 ecce autem molli Zephyros descendere lapsu aspiciunt, uolat immissis caua pinus habenis infinditque salum et spumas uomit aere tridenti; Tiphys agit tacitique sedent ad iussa ministri, qualiter ad summi solium Iouis omnia circum 690 prona parata deo, uentique imbresque niuesque fulguraque et tonitrus et adhuc in fontibus amnes. At subitus curaque ducem metus acrior omni mensque mali praesaga quatit, quod regis adortus progeniem raptoque dolis crudelis Acasto 695 cetera nuda neci medioque in crimine patrem liquerit ac nullis inopem uallauerit armis, ipse procul nunc tuta tenens; ruat omnis in illos quippe furor. nec uana pauet trepidatque futuris. Saeuit atrox Pelias inimicaque uertice ab alto 700 uela uidet nec qua se ardens effundere possit. nil animi, nil regna iuuant; fremit obice ponti clausa cohors telisque salum facibusque coruscat. haud secus, aerisona uolucer cum Daedalus Ida prosiluit iuxtaque comes breuioribus alis, 705 nube noua linquente domos Minoia frustra infremuit manus et uisu lassatur inani omnis eques plenisque redit Gortyna pharetris. quin etiam in thalamis primoque in limine Acasti fusus humo iuuenis gressus et inania signa 710 ore premit sparsisque legens uestigia canis 'te quoque iam maesti forsan genitoris imago, nate,' ait 'et luctus subeunt suspiria nostri iamque dolos circumque trucis discrimina leti mille uides. qua te, infelix, quibus insequar oris? 715 non Scythicas ferus ille domos nec ad ostia Ponti tendit iter, falsae sed captum laudis amore te, puer, in nostrae durus tormenta senectae nunc lacerat. celsis an si freta puppibus essent peruia, non ultro iuuenes classemque dedissem? 720 o domus, o freti nequiquam prole penates!' dixit et extemplo furiis iraque minaci terribilis: 'sunt hic etiam tua uulnera, praedo, sunt lacrimae carusque parens!' simul aedibus altis itque reditque fremens rerumque asperrima uersat. 725 Bistonas ad meritos cum cornua saeua Thyone torsit et infelix iam mille furoribus Haemus, iam Rhodopes nemora alta gemunt, talem incita longis porticibus coniunxque fugit natique Lycurgum. Tartareo tum sacra Ioui Stygiisque ferebat 730 manibus Alcimede tanto super anxia nato, siquid ab excitis melius praenosceret umbris. ipsum etiam curisque parem talesque prementem corde metus ducit, facilem tamen, Aesona coniunx. in scrobibus cruor et largus Phlegethontis operti 735 stagnat honos saeuoque uocat grandaeua tumultu Thessalis exanimes atauos magnaeque nepotem Pleiones. et iam tenues ad carmina uultus extulerat maestosque tuens natumque nurumque talia libato pandebat sanguine Cretheus: 740 'mitte metus, uolat ille mari, quantumque propinquat iam magis atque magis uariis stupet Aea deorum prodigiis quatiuntque truces oracula Colchos. heu quibus ingreditur fatis, qui gentibus horror pergit! mox Scythiae spoliis nuribusque superbus 745 adueniet--cuperem ipse graues tum rumpere terras--, sed tibi triste nefas fraternaque turbidus arma rex parat et saeuas irarum concipit ignes. quin rapis hinc animam et famulos citus effugis artus? i, meus es, iam te in lucos pia turba silentum 750 secretisque ciet uolitans pater Aeolus aruis.' Horruit interea famulum clamore supremo maesta domus, regemque fragor per moenia differt mille ciere manus et iam dare iussa uocatis. flagrantes aras uestemque nemusque sacerdos 755 praecipitat subitisque pauens circumspicit, Aeson quid moueat. quam multa leo cunctatur in arta mole uirum rictuque genas et lumina pressit, sic curae subiere ducem, ferrumne capessat imbelle atque aeui senior gestamina primi 760 an patres regnique acuat mutabile uulgus. contra effusa manus haerensque in pectore coniunx 'me quoque' ait 'casus comitem quicumque propinquat accipies nec fata traham natumque uidebo te sine, sat caeli patiens, cum prima per altum 765 uela dedit, potui quae tantum ferre dolorem.' talia per lacrimas. et iam circumspicit Aeson, praeueniat quo fine minas, quae fata capessat digna satis; magnos obitus natumque domumque et genus Aeolium pugnataque poscere bella. 770 est etiam ante oculos aeuum rudis altera proles, ingentes animos et fortia discere facta quem uelit atque olim leti meminisse paterni. ergo sacra nouat. ueteris sub nocte cupressi sordidus et multa pallens ferrugine taurus 775 stabat adhuc, cui caeruleae per cornua uittae et taxi frons hirta comis; ipse aeger anhelans impatiensque loci uisaque exterritus umbra. hunc sibi praecipuum gentis de more nefandae Thessalis in seros Ditis seruauerat usus, 780 tergeminam cum placat eram Stygiasque supremo obsecrat igne domos, iamiam exorabile retro carmen agens; neque enim ante leues niger auehit umbras portitor et cunctae primis stant faucibus Orci. illum ubi terrifici superesse in tempore sacri 785 conspexit, statuit leto supremaque fatur ipse manu tangens damnati cornua tauri: 'uos quibus imperium Iouis et non segne peractum lucis iter, mihi conciliis, mihi cognita bellis nomina magnorum fama sacrata nepotum 790 tuque, excite parens umbris, ut nostra uideres funera et oblitos superum paterere dolores, da placidae mihi sedis iter meque hostia uestris conciliet praemissa locis! tu, nuntia sontum uirgo Ioui, terras oculis quae prospicis aequis, 795 ultricesque deae Fasque et grandaeua Furorum Poena parens, meritis regis succedite tectis et saeuas inferte faces! sacer effera raptet corda pauor nec sola mei grauia adfore nati arma ratemque putet. classes et Pontica signa 800 atque indignatos temerato litore reges mente agitet semperque metu decurrat ad undas arma ciens: mors sera uiam temptataque claudat effugia et nostras nequeat praecurrere diras, sed reduces iam iamque uiros auroque coruscum 805 cernat iter. stabo insultans et ouantia contra ora manusque feram. tum uobis siquod inausum arcanumque nefas et adhuc incognita leti sors superest, date fallaci pudibunda senectae exitia indecoresque obitus! non Marte nec armis 810 aut nati precor ille mei dignatus ut umquam ense cadat; quae fida manus, quae cara suorum diripiat laceretque senem nec membra sepulchro contegat. haec noster de rege piacula sanguis sumat et heu cunctae quas misit in aequora gentes!' 822 adstitit et nigro fumantia pocula tabo 815 contigit ipsa graui Furiarum maxima dextra, illi auide exceptum pateris hausere cruorem. Fit fragor: inrumpunt sonitu, qui saeua ferebant imperia et strictos iussis regalibus enses. in media iam morte senes suffectaque leto 820 lumina et undanti reuomentes ueste cruorem conspiciunt primoque rudem sub limine rerum 823 te, puer, et uisa pallentem morte parentum diripiunt adduntque tuis. procul horruit Aeson excedens memoremque tulit sub nubibus umbram. Cardine sub nostro rebusque abscisa supernis Tartarei sedet aula patris. non illa ruenti accessura polo, uictam si uoluere molem ingenti placet ore Chaos, quod pondere fessam 830 materiem lapsumque queat consumere mundum. hic geminae aeternum portae, quarum altera dura semper lege patens populos regesque receptat, ast aliam temptare nefas et tendere contra: rara et sponte patet, siquando pectore ductor 835 uulnera nota gerens, galeis praefixa rotisque cui domus aut studium mortales pellere curas, culta fides, longe metus atque ignota cupido, seu uenit in uittis castaque in ueste sacerdos. quos omnes leuibus plantis et lampada quassans 840 progenies Atlantis agit. lucet uia late igne dei, donec siluas et amoena piorum deueniant camposque, ubi sol totumque per annum durat aprica dies thiasique chorique uirorum carminaque et quorum populis iam nulla cupido. 845 has pater in sedes aeternaque moenia natum inducitque nurum. tum porta quanta sinistra poena docet maneat Pelian, quot limine monstra. mirantur tantos strepitus turbamque ruentem et loca et infernos almae uirtutis honores. µ02 LIBER II Interea scelerum luctusque ignarus Iason alta secat. neque enim patrios cognoscere casus Iuno sinit, mediis ardens ne flectat ab undis ac temere in Pelian et adhuc obstantia regis fata ruat placitosque deis ne deserat actus. 5 iamque fretis summas aequatum Pelion ornos templaque Tisaeae mergunt obliqua Dianae, iam Sciathos subsedit aquis, iam longa recessit Sepias. attollit tondentes pabula Magnes campus equos: uidisse putant Dolopeia busta 10 intrantemque Amyron curuas quaesita per oras aequora, flumineo cuius redeuntia uento uela legunt. remis insurgitur, inde salutant Eurymenas. recipit uelumque fretumque reuersus Auster et in nubem Minyis repentibus altum 15 Ossa redit. metus ecce deum damnataque bello Pallene circumque uident immania monstra terrigenum caelo quondam aduersata Gigantum, quos scopulis trabibusque parens miserata iugisque induit et uersos exstruxit in aethera montes. 20 quisque suas in rupe minas pugnamque metusque seruat adhuc, quatit ipse hiemes et torquet ab alto fulmina crebra pater, scopulis sed maximus illis horror abest, Sicula pressus tellure Typhoeus. hunc profugum et sacras reuomentem pectore flammas, 25 ut memorant, prensum ipse comis Neptunus in altum abstulit implicuitque uadis totiensque cruenta mole resurgentem torquentemque anguibus undas Sicanium dedit usque fretum cumque urbibus Aetnam intulit ora premens. trux ille eiectat adesi 30 fundamenta iugi, pariter tunc omnis anhelat Trinacria, iniectam fesso dum pectore molem commouet experiens gemituque reponit inani. Iamque Hyperionius metas maris urget Hiberi currus et euectae prono laxantur habenae 35 aethere, cum palmas Tethys grandaeua sinusque sustulit et rupto sonuit sacer aequore Titan. auxerat hora metus, iam se uertentis Olympi ut faciem raptosque simul montesque locosque ex oculis circumque graues uidere tenebras. 40 ipsa quies rerum mundique silentia terrent astraque et effusis stellatus crinibus aether; ac uelut ignota captus regione uiarum noctiuagum qui carpit iter non aure quiescit, non oculis, noctisque metus niger auget utrimque 45 campus et occurrens umbris maioribus arbor, haud aliter trepidare uiri. sed pectora firmans Hagniades 'non hanc' inquit 'sine numine pinum derigimus nec me tantum Tritonia cursus erudiit. saepe ipsa manu dignata carinam est. 50 an non experti, subitus cum luce fugata horruit imbre dies? quantis, pro Iuppiter, Austris restitimus, quanta quotiens et Pallados arte in cassum decimae cecidit tumor arduus undae! quin agite, o socii; micat immutabile caelum 55 puraque nec grauido surrexit Cynthia cornu (nullus in ore rubor) certusque ad talia Titan integer in fluctus et in uno decidit Euro. adde quod in noctem uenti ueloque marique incumbunt magis et tacitis ratis ocior horis. 60 atque adeo non illa sequi mihi sidera mens stat quae delapsa polo reficit mare. tantus Orion iam cadit, irato iam stridet in aequore Perseus: sed mihi dux, uetitis qui numquam conditus undis axe nitet, Serpens, septenosque implicat ignes.' 65 sic ait et certi memorat qui uultus Olympi Pleiones Hyadumque locos, quo sidere uibret Ensis et Actaeus niteat qua luce Bootes. haec ubi dicta dedit, Cereris tum munere fessas restituunt uires et parco corpora Baccho. 70 mox somno cessere, regunt sua sidera puppem. Iamque sub Eoae dubios Atlantidis ignes albet ager motisque truces ab ouilibus ursi tuta domosque petunt, raras et litus in altum mittit aues, cum primus equis erexit anhelis 75 Phoebus Athon mediasque diem dispersit in undas. certatim remis agitur mare rostraque cursu prima tremunt et iam summis Vulcania surgit Lemnos aquis, tibi per uarios defleta labores, Ignipotens, nec te furiis et crimine matrum 80 terra fugat meritique piget meminisse prioris. Tempore quo primum fremitus insurgere opertos caelicolum et regni sensit nouitate tumentes Iuppiter aetheriae nec stare silentia pacis, Iunonem uolucri primam suspendit Olympo 85 horrendum chaos ostendens poenasque barathri. mox etiam pauidae temptantem uincula matris soluere praerupti Vulcanum uertice caeli deuoluit. ruit ille polo noctemque diemque turbinis in morem, Lemni dum litore tandem 90 insonuit. uox inde repens ut perculit urbem, adclinem scopulo inueniunt miserentque fouentque alternos aegro cunctantem poplite gressus. hinc, reduci superas postquam pater adnuit arces, Lemnos cara deo nec fama notior Aetne 95 aut Lipares domus. has epulas, haec templa peracta aegide et horrifici formatis fulminis alis laetus adit. contra Veneris stat frigida semper ara loco, meritas postquam dea coniugis iras horruit et tacitae Martem tenuere catenae. 100 quocirca struit illa nefas Lemnoque merenti exitium furiale mouet. neque enim alma uideri tantum: eadem tereti crinem subnectitur auro sidereos diffusa sinus, eadem effera et ingens et maculis suffecta genas pinumque sonantem 105 uirginibus Stygiis nigramque simillima pallam. Iamque dies aderat. Thracas qui fuderat armis dux Lemni puppes tenui contexere canna ausus et inducto cratem defendere tergo laeta mari tum signa refert plenasque mouebant 110 armentis nuribusque rates (et barbara uestis et torques insigne loci). sonat aequore clamor 'o patria, o uariis coniunx nunc anxia curis, has agimus longi famulas tibi praemia belli.', cum dea se piceo per sudum turbida nimbo 115 praecipitat Famamque uaga uestigat in umbra, quam pater omnipotens digna atque indigna canentem spargentemque metus placidis regionibus arcet aetheris. illa fremens habitat sub nubibus imis, non Erebi, non diua poli, terrasque fatigat 120 quas datur. audentem primi spernuntque fouentque mox omnes agit et motis quatit oppida linguis. talem diua sibi scelerisque dolique ministram quaerit auens. uidet illa prior iamque aduolat ultro impatiens iamque ora parat, iam suscitat aures. 125 hanc super incendit Venus atque his uocibus implet: 'uade age et aequoream, uirgo, delabere Lemnon et cunctas mihi uerte domos, praecurrere qualis bella soles, cum mille tubas armataque campis agmina et innumerum flatus cum fingis equorum. 130 adfore iam luxu turpique cupidine captos fare uiros carasque toris inducere Thressas. haec tibi principia, hinc rabidas dolor undique matres instimulet. mox ipsa adero ducamque paratas.' Illa abit et mediam gaudens defertur in urbem 135 et primam Eurynomen ad proxima limina Codri occupat exesam curis castumque cubile seruantem. manet illa uiro famulasque fatigat litoribus, tardi reputant quae tempora belli ante torum et longo mulcent insomnia penso. 140 huic dea cum lacrimis et nota ueste Neaerae icta genas 'utinam non hic tibi nuntius essem, o soror, aut nostros' inquit 'prius unda dolores obruat, in tali quoniam tibi tempore coniunx sic meritae, uotis quem tu fletuque requiris, 145 heu furit et captae indigno famulatur amore. iamque aderunt thalamisque tuis Threissa propinquat, non forma, non arte colus, non laude pudoris par tibi. nec magni proles praeclara Dorycli, picta manus usto placet sed barbara mento. 150 ac tamen hos aliis forsan solabere casus tu thalamis fatoque leges meliore penates. me tua matris egens damnataque paelice proles exanimat, quam iam miseros transuersa tuentem letalesque dapes infectaque pocula cerno. 155 scis simile ut flammis simus genus, adde cruentis quod patrium saeuire Dahis. iam lacte ferino, iam ueniet durata gelu. sed me quoque pulsam fama uiro nostrosque toros uirgata tenebit et plaustro derepta nurus.' sic fata querellas 160 abscidit et curis pauidam lacrimisque relinquit. transit ad Iphinoen isdemque Amythaonis implet Oleniique domum furiis, totam inde per urbem personat ut cunctas agitent expellere Lemno, ipsi urbem Thressaeque regant. dolor iraque surgit, 165 obuia quaeque eadem traditque auditque neque ulli uana fides. tum uoce deos, tum questibus implent, oscula iamque toris atque oscula postibus ipsis ingeminant lacrimisque iterum uisuque morantur. prosiliunt nec tecta uirum thalamosque reuisunt 170 amplius, adglomerant sese nudisque sub astris condensae fletus acuunt ac dira precantur coniugia et Stygias infanda ad foedera taedas. Has inter medias Dryopes in imagine maestae flet Venus et saeuis ardens dea planctibus instat 175 primaque: 'Sarmaticas utinam fortuna dedisset insedisse domos tristesque habitasse pruinas, plaustra sequi uel iam patriae uidisse per ignes culmen agi stragemque deum. nam cetera belli perpetimur. mene ille nouis, me destinat amens 180 seruitiis? urbem aut fugiens natosque relinquam? non prius ense manus raptoque armabimus igne dumque silent ducuntque noua cum coniuge somnos, magnum aliquid spirabit amor?' tunc ignea torquens lumina praecipites excussit ab ubere natos. 185 ilicet arrectae mentes euictaque matrum corda sacer Veneris gemitus rapit. aequora cunctae prospiciunt simulantque choros delubraque festa fronde tegunt laetaeque uiris uenientibus adsunt. iamque domos mensasque petunt, discumbitur altis 190 porticibus, sua cui furens infestaque coniunx adiacet, inferni qualis sub nocte barathri accubat attonitum Phlegyan et Thesea iuxta Tisiphone saeuasque dapes et pocula libat, tormenti genus, et nigris amplectitur hydris. 195 Ipsa Venus quassans undantem turbine pinum adglomerat tenebras pugnaeque accincta trementem desilit in Lemnon. nimbis et luce fragosa prosequitur polus et tonitru pater auget honoro. inde nouam pauidas uocem furibunda per auras 200 congeminat, qua primus Athos et pontus et ingens Thraca palus pariterque toris exhorruit omnis mater et adstricto riguerunt ubere nati. accelerat Pauor et Geticis Discordia demens e stabulis atraeque genis pallentibus Irae 205 et Dolus et Rabies et Leti maior imago uisa truces exserta manus, ut prima uocatu intonuit signumque dedit Mauortia coniunx. Hic aliud Venus et multo magis ipsa tremendum orsa nefas gemitus fingit uocesque cadentum 210 inrupitque domos et singultantia gestans ora manu taboque sinus perfusa recenti arrectasque comas: 'meritos en prima reuertor ulta toros, premit ecce dies.' tum uerbere uictas in thalamos agit et cunctantibus ingerit enses. 215 Unde ego tot scelerum facies, tot fata iacentum exsequar? heu uatem monstris quibus intulit ordo, quae se aperit series! o qui me uera canentem sistat et hac nostras exsoluat imagine noctes! Inuadunt aditus et quondam cara suorum 220 corpora, pars ut erant dapibus uinoque soporos, pars conferre manus etiam magnisque paratae cum facibus quosdam insomnes et cuncta tuentes, sed temptare fugam prohibetque capessere contra arma metus, adeo ingentes inimica uideri 225 diua dabat, notaque sonat uox coniuge maior; tantum oculos pressere < . . . . . > uelut agmina cernant Eumenidum ferrumue super Bellona coruscet. hoc soror, hoc coniunx propiorque hoc nata parensque saeua ualet prensosque toris mactatque trahitque 230 femineum genus, immanes quos sternere Bessi nec Geticae potuere manus aut aequoris irae. his cruor in thalamis et anhela in pectore fumant uulnera seque toris misero luctamine trunci deuoluunt. diras aliae ad fastigia taedas 235 iniciunt adduntque domos. pars ignibus atris effugiunt propere, sed dura in limine coniunx obsidet et uiso repetunt incendia ferro. ast aliae Thressas labem causamque furorum diripiunt: mixti gemitus clamorque precantum 240 barbarus ignotaeque implebant aethera uoces. Sed tibi nunc quae digna tuis ingentibus ausis orsa feram, decus et patriae laus una ruentis, Hypsipyle? non ulla meo te carmine dictam abstulerint, durent Latiis modo saecula fastis 245 Iliacique lares tantique palatia regni. inruerant actae pariter nataeque nurusque totaque iam sparsis exarserat insula monstris; illa pias armata manus 'fuge protinus urbem meque, pater! non hostis,' ait 'non moenia laesi 250 Thraces habent; nostrum hoc facinus. ne quaere, quis auctor! iam fuge, iam dubiae donum rape mentis et ensem tu potius, miser, oro, tene!' tunc excipit artus obnubitque caput tacitumque ad conscia Bacchi templa rapit primoque manus a limine tendens 255 'exime nos sceleri, pater, et miserere piorum rursus!' ait. tacita pauidum tunc sede locauit sub pedibus dextraque dei. latet ille receptus ueste sacra. uoces chorus et trieterica reddunt aera sonum fixaeque fremunt in limine tigres. 260 regina ut roseis Auroram surgere bigis uidit et insomni lassatas turbine tandem conticuisse domos, stabilem quando optima facta dant animum maiorque piis audacia coeptis, serta patri iuuenisque comam uestesque Lyaei 265 induit et medium curru locat aeraque circum tympanaque et plenas tacita formidine cistas. ipsa sinus hederisque ligat famularibus artus pampineamque quatit uentosis ictibus hastam, respiciens teneat uirides uelatus habenas 270 ut pater, niuea tumeant ut cornua mitra et sacer ut Bacchum referat scyphus. impulit acri tum ualidas stridore fores rapiturque per urbem talia uoce canens: 'linque o mihi caede madentem, Bacche, domum! sine foedatum te funere pontus 275 expiet et referam lotos in templa dracones!' sic medios egressa metus, facit ipse uerendam nam deus et flatu non inscia gliscit anhelo. iamque senem tacitis saeua procul urbe remotum occulerat siluis, ipsam sed conscius ausi 280 nocte dieque pauor fraudataque turbat Erinys. non similes iam ferre choros (semel orgia fallunt) audet, non paribus furiis accendere saltus, et fuga diuersas misero quaerenda per artes. uisa ratis saeuae defecta laboribus undae 285 quam Thetidi longinqua dies Glaucoque repostam solibus et canis urebat luna pruinis. huc genitorem altae per opaca silentia noctis praecipitem siluis rapit et sic maesta profatur: 'quam, genitor, patriam, quantas modo linquis inanes 290 pube domos! pro dira lues, pro noctis acerbae exitium! talin possum te credere puppi, care parens? possum tantis retinere periclis? soluimus heu serum Furiis scelus. adnue uotis, diua, soporiferas quae nunc trahis aequore bigas! 295 non populos, non dite solum, non ulla parenti regna peto: patria liceat decedere terra. quando ego seruato mediam genitore per urbem laeta ferar? quando hic lacrimas planctusque uidebo?' dixerat. ille procul trunca fugit anxius alno 300 Taurorumque locos delubraque saeua Dianae aduenit. hic illum tristi, dea, praeficis arae ense dato: mora nec terris tibi longa cruentis; iam nemus Egeriae, iam te ciet altus ab Alba Iuppiter et soli non mitis Aricia regi. 305 Arcem nata petit, quo iam manus horrida matrum congruerat. rauco fremitu sedere parentum natorumque locis uacuaeque in moenibus urbis iura nouant. donant solio sceptrisque paternis ut meritam redeunt piae sua praemia menti. 310 Ecce procul ualidis Lemnon tendentia remis arma notant, rapitur subito regina tumultu conciliumque uocat. non illis obuia tela ferre nec infestos derat furor improbus ignes, ni Veneris saeuas fregisset Mulciber iras. 315 tunc etiam uates Phoebo dilecta Polyxo (non patriam, non certa genus, sed maxima cete Proteaque ambiguum Pharii se patris ab antris huc rexisse uias iunctis super aequora phocis; saepe imis se condit aquis cunctataque paulum 320 surgit ut auditas referens in gurgite uoces) 'portum demus' ait '< . . . > haec, credite, puppis aduenit et leuior Lemno deus aequore flexit huc Minyas. Venus ipsa uolens dat tempore iungi, dum uires utero maternaque sufficit aetas.' 325 dicta placent portatque preces ad litora Grais Iphinoe. nec turba nocens scelerisque recentis signa mouent tollitque loco Cytherea timorem. protinus ingentem procerum dux nomine taurum deicit, insuetis et iam pia munera templis 330 reddit et hac prima Veneris calet ara iuuenca. Ventum erat ad rupem, cuius pendentia nigris fumant saxa iugis coquiturque uaporibus aer. substitit Aesonides atque hic regina precari hortatur causasque docens 'haec antra uidetis 335 Vulcanique' ait 'ecce domos: date uina precesque. forsitan hoc factum taceat iam fulmen in antro; nox dabit ipsa fidem, clausae cum murmura flammae, hospes, et incussae sonitum mirabere massae.' moenia tum uiresque loci ueteresque parentum 340 iactat opes. mediis famulae conuiuia tectis expediunt, Tyrio uibrat torus igneus ostro. stat maerens atauos reges regesque maritos Thressa manus, quaecumque faces timuisse iugales credita nec dominae sanctum tetigisse cubile. 345 iam medio Aesonides, iam se regina locauit, post alii proceres. sacris dum uincitur extis prima fames circum pateris it Bacchus et omnis aula silet. dapibus coeptis mox tempora fallunt noctis et in seras durant sermonibus umbras 350 praecipueque ducis casus mirata requirit Hypsipyle, quae fata trahant, quae regis agat uis aut unde Haemoniae molem ratis. unius haeret adloquio et blandos paulatim colligit ignes, iam non dura toris Veneri nec iniqua reuersae 355 et deus ipse moras spatiumque indulget amori. Pliada lege poli nimboso mouerat astro Iuppiter aeternum uoluens opus et simul undis cuncta ruunt unoque dei Pangaea sub ictu Gargaraque et maesti steterant formidine luci. 360 saeuior haud alio mortales tempore gentes terror agit. tunc urget enim, tunc flagitat iras in populos Astraea Iouem terrisque relictis inuocat adsiduo Saturnia sidera questu. insequitur niger et magnis cum fratribus Eurus 365 intonat Aegaeo tenditque ad litora pontus. et lunam quarto densam uidet imbribus ortu Thespiades, longus coeptis et fluctibus arcet qui metus. usque nouos diuae melioris ad ignes urbe sedent laeti Minyae uiduisque uacantes 370 indulgent thalamis nimbosque educere luxu nec iam uelle uias Zephyrosque audire uocantes dissimulant, donet resides Tirynthius heros non tulit ipse rati inuigilans atque integer urbis: inuidisse deos tantum maris aequor adortis 375 desertasque domos fraudataque tempore segni uota patrum; quid et ipse uiris cunctantibus adsit? 'o miseri quicumque tuis accessimus actis! Phasin et Aeeten Scythicique pericula ponti redde,' ait, 'Aesonide! me tecum solus in aequor 380 rerum traxit amor, dum spes mihi sistere montes Cyaneos uigilemque alium spoliare draconem. si sedet Aegaei scopulos habitare profundi, hoc mecum Telamon peraget meus.' haec ubi dicta haud secus Aesonides monitis accensus amaris 385 quam bellator equus, longa quem frigida pace terra iuuat--uix in laeuos piger angitur orbes--, frena tamen dominumque uelit si Martius aures clamor et obliti rursus fragor impleat aeris. tunc Argum Tiphynque uocat pelagoque parari 390 praecipitat. petit ingenti clamore magister arma uiros pariter sparsosque in litore remos. Exoritur nouus urbe dolor planctusque per omnes et facies antiqua domos: sibi moenia linqui en iterum et quando natorum tempora, gentem 395 qui recolant, qui sceptra gerant? nunc triste nefandae noctis opus, uidui nunc illa silentia tecti saeua ma, thalamos excussaque uincla quod ausae induere atque iterum tales admittere curas. ipsa quoque Hypsipyle, subitos per litora cursus 400 ut uidit totaque uiros decedere Lemno, ingemit et tali compellat Iasona questu: 'iamne placet primo deducere uela sereno, carius o mihi patre caput? modo saeua quierunt aequora. sic portus fugeret ratis, aspera si te 405 Plias in aduersae tenuisset litore Thraces. ergo moras caelo cursumque tenentibus undis debuimus?' dixit lacrimans haesuraque caro dona duci promit chlamydem textosque labores. illic seruati genitoris conscia sacra 410 pressit acu currusque pios: stant saeua pauentum agmina dantque locum; uiridi circum horrida tela silua tremit; mediis refugit pater anxius umbris. pars et frondosae raptus expresserat Idae inlustremque fugam pueri, mox aethere laetus 415 adstabat mensis, quin et Iouis armiger ipse accipit a Phrygio iam pocula blanda ministro. tunc ensem notumque ferens insigne Thoantis 'accipe,' ait 'bellis mediaeque ut puluere pugnae sim comes, Aetnaei genitor quae flammea gessit 420 dona dei, nunc digna tuis adiungier armis. i, memor i terrae, quae uos amplexa quieto prima sinu, refer et domitis a Colchidos oris uela per hunc utero quem linquis Iasona nostro.' sic ait Haemonii labens in colla mariti 425 nec minus Orphea tristis ceruice tuaque, Aeacide, et gemino coniunx a Castore pendet. Has inter lacrimas legitur piger uncus harenis, iam remi rapuere ratem, iam flamina portant; spumea subsequitur fugientis semita claui. 430 tunc tenuis Lemnos transitque Electria tellus Threiciis arcana sacris. hic numinis ingens horror et incautis decreta piacula linguis. hanc demissa Ioui non umquam laedere fluctu audet hiems, sponte ipse deus tunc asperat undas 435 cum uetat infidos sua litora tangere nautas. obuius at Minyas terris adytisque sacerdos excipit hospitibus reserans secreta Thyotes. hactenus in populos uati, Samothraca, diem missa mane sacrisque metum seruemus opertis. 440 illi sole nouo laeti plenique deorum considunt transtris. iam quas praeuiderat urbes nauita condebat proraeque accesserat Imbros et sol aetherias medius conscenderat arces. Thessala Dardaniis tunc primum puppis harenis 445 adpulit et fatis Sigeo litore sedit. desiliunt, pars hinc leuibus candentia uelis castra leuat, tracto pars frangit adorea saxo farra, citum strictis alius de cautibus ignem obtendit foliis et sulphure pascit amico. 450 Alcides Telamonque comes dum litora blando anfractu sinuosa legunt, uox accidit aures flebile succedens cum fracta remurmurat unda. attoniti pressere gradum uacuumque sequuntur uocis iter. iam certa sonat desertaque durae 455 uirgo neci quem non hominum superumque uocabat? acrius hoc instare uiri succurrere certi, qualiter, impleuit gemitu cum taurus acerbo auia frangentem morsu super alta leonem terga ferens, coit e sparso concita mapali 460 agrestum manus et caeco clamore coloni. constitit Alcides uisuque enisus in alta rupe truces manicas defectaque uirginis ora cernit et ad primos surgentia lumina fluctus, exanimum ueluti multa tamen arte coactum 465 maeret ebur, Pariusue notas et nomina sumit cum lapis aut liquidi referunt miranda colores. ductor ait: 'quod, uirgo, tibi nomenque genusque, quae sors ista, doce, tendunt cur uincula palmas?' illa tremens tristique oculos deiecta pudore 470 'non ego digna malis.' inquit. 'suprema parentum dona uides ostro scopulos auroque frequentes. nos Ili felix quondam genus, inuida donec Laomedonteos fugeret fortuna penates. principio morbi caeloque exacta sereno 475 temperies, arsere rogis certantibus agri, tum subitus fragor et fluctus Idaea mouentes cum stabulis nemora. ecce repens consurgere ponto belua, monstrum ingens. hanc tu nec montibus ullis nec nostro metire mari. primaeua furenti 480 huic manus amplexus inter planctusque parentum deditur. hoc sortes, hoc corniger imperat Hammon uirgineam damnare animam sortitaque Lethen corpora. crudelis scopulis me destinat urna. uerum o iam redeunt Phrygibus si numina tuque 485 ille ades, auguriis promisse et sorte deorum, iam cui candentes uotiuo in gramine pascit cornipedes genitor, nostrae stata dona salutis, adnue meque, precor, defectaque Pergama monstris eripe, namque potes. neque enim tam lata uidebam 490 pectora, Neptunus muros cum iungeret astris, nec tales umeros pharetramque gerebat Apollo.' auxerat haec locus et facies maestissima capti litoris et tumuli caelumque quod incubat urbi, quale laborantis Nemees iter aut Erymanthi 495 uidit et infectae miseratus flumina Lernae. Dat procul interea signum Neptunus et una monstriferi mugire sinus Sigeaque pestis adglomerare fretum, cuius stellantia glauca lumina nube tremunt atque ordine curua trisulco 500 fulmineus quatit ora fragor pelagoque remenso cauda redit passosque sinus rapit ardua ceruix. illam incumbentem per mille uolumina pontus prosequitur lateri adsultans trepidisque ruentem litoribus sua cogit hiems. non fluctibus aequis 505 nubiferi uenit unda Noti, non Africus alto tantus ouat patriisque manus cum plenus habenis Orion bipedum flatu mare tollit equorum. ecce ducem placitae furiis crudescere pugnae surgentemque toris stupet immanemque paratu 510 Aeacides pulsentque graues ut terga pharetrae. ille patrem pelagique deos suaque arma precatus insiluit scopulo motumque e sedibus aequor horruit et celsi spatiosa uolumina monstri, qualis ubi a gelidi Boreas conuallibus Hebri 515 tollitur et uolucres Rhipaea per ardua nubes praecipitat. piceo nox tum tenet omnia caelo. illa simul molem horrificam scopulosaque terga promouet ingentique umbra subit, intremere Ide inlidique ~ates~ pronaeque resurgere turres. 520 occupat Alcides arcu totaque pharetrae nube premit. non illa magis quam sede mouetur magnus Eryx, deferre uelint quem uallibus imbres. iam breuis et telo uolucri non utilis aer, tum uero fremitus uanique insania coepti 525 et tacitus pudor et rursus pallescere uirgo. proicit arma manu, scopulos uicinaque saxa respicit et quantum uentis adiuta uetustas impulerat po[te]ntiue fragor, tantum abscidit imi concutiens a sede maris. iamque agmine toto 530 pistris adest miseraeque inhiat iam proxima praedae. stat mediis elatus aquis recipitque ruentem Alcides saxoque prior surgentia colla obruit. hinc uastos nodosi roboris ictus congeminat. fluctus < % > defertur in imos 535 iam totis resoluta uadis. Idaeaque mater et chorus et summis ulularunt collibus Amnes. protinus e scopulis et opaca ualle resurgunt pastores magnisque petunt clamoribus urbem. nuntius hinc socios Telamon uocat ac simul ipsi 540 horrescunt subitoque uident in sanguine puppem. nec minus in scopulos crudique cacumina saxi emicat Alcides uinclisque tenentibus aufert uirgineas de rupe manus aptatque superbis arma umeris. regem inde petens superabat ouanti 545 litora tuta gradu, qualis per pascua uictor ingreditur, tum colla tumens, tum celsior armis taurus, ubi adsueti pecoris stabula alta reuisit et patrium nemus et bello quos ultus amores. Obuia cui contra longis emissa tenebris 550 turba Phrygum paruumque trahens cum coniuge natum Laomedon. iam maestus equos, iam debita posci dona gemit. pars aerii fastigia muri cingit et ignotis iuuenem miratur in armis. illum torua tuens atque acri lubricus astu 555 rex subit et patrio fatur male laetus amore. 'maxime Graiugenum, quem non Sigea petentem litora nec nostrae miserantem funera Troiae adpulit his Fors ipsa locis, si uera parentem fama Iouem summique tibi genus esse Tonantis, 560 noster ades iunctisque uenis. sator unus et idem stirpis honos, quamquam longis disiungimur oris. quot mihi post lacrimas, post quanta piacula patrum serus ades, quam parua tuis iam gloria factis! uerum age nunc socios fraternis moenibus infer, 565 ut tibi, seruata statui quae munera prole, 565a crastina lux biiuges stabulis ostendat apertis.' dixerat haec tacitusque dolos dirumque uolutat corde nefas, clausum ut thalamis somnoque grauatum immolet ereptaque luat responsa pharetra. namque bis Herculeis deberi Pergama telis 570 audierat. Priami sed quis iam uertere regnis fata queat? manet immotis nox duria lustris et genus Aeneadum et Troiae melioris honores. 'nos' ait 'ad Scythici' Tirynthius 'ostia ponti raptat iter. mox huc uestras reuehemur ad oras 575 donaque dicta feram.' tum uero plura uocatis adnuit ille deis. promissa infida tyranni iam Phryges et miserae flebant discrimina Troiae. Panditur hinc totis in noctem carbasus alis litoraque et ueteris tumulos praelabitur Ili 580 Dardaniumque patrem: uigili simul omnia ludo festa uident. hinc unda, sacris hic ignibus Ide uibrat et horrisonae respondent Gargara buxo. inde ubi iam medii tenuere silentia ponti stridentesque iuuant aurae, Phrixea subibant 585 aequora et angustas quondam sine nomine fauces. ecce autem prima uolucrem sub luce dehiscens terruit unda ratem uittataque constitit Helle, iam Panopes Thetidisque soror iamque aurea laeua sceptra tenens, dum sternit aquas proceresque ducemque 590 aspicit et placidis compellat Iasona dictis: 'te quoque ab Haemoniae ignota per aequora terris regna infesta domus fatisque simillima nostris fata ferunt. iterum Aeolios fortuna nepotes spargit et infelix Scythicum gens quaeritis amnem. 595 uasta super tellus, longum (ne defice coeptis!) aequor et ipse procul, uerum dabit ostia, Phasis. hic nemus arcanum geminaeque uirentibus arae stant tumulis, hic prima pia sollemnia Phrixo ferte manu cinerique, precor, mea reddite dicta: 600 "non ego per Stygiae, quod rere, silentia ripae, frater, agor. frustra uacui scrutaris Auerni, care, uias neque enim scopulis me et fluctibus actam frangit hiems. celeri extemplo subiere ruentem Cymothoe Glaucusque manu. pater ipse profundi 605 has etiam sedes, haec numine tradidit aequo regna nec Inois noster sinus inuidet undis."' dixerat et maestos tranquilla sub aequora uultus cum gemitu tulit, ut patrii rediere dolores. tum pelago uina inuergens dux talibus infit: 610 'undarum decus et gentis, Cretheia uirgo, pande uiam cursuque tuos age, diua, secundo!' immittitque ratem mediasque interuolat urbes qua breuibus furit aestus aquis Asiamque prementem effugit abruptis Europa immanior oris. 615 has etiam terras consertaque gentibus arua sic pelago pulsante, reor, Neptunia quondam cuspis et aduersi longus labor abscidit aeui ut Siculum Libycumque latus, stupuitque fragore Ianus et occiduis regnator montibus Atlans. 620 iam iuga Percotes Pariumque infame fragosis exsuperant Pityamque uadis transmissaque puppi Lampsacus, Ogygii quam nec trieterica Bacchi sacra neque arcanis Phrygius furor inuehit antris, sed suus in Venerem raptat deus. illius aras 625 urbe super celsique uident uelamina templi. Rarior hinc tellus atque ingens undique caelum rursus et incipiens alium prospectus in orbem. terra sinu medio Pontum iacet inter et Hellen ceu fundo prolata maris. namque improba caecis 630 intulit arua uadis longoque sub aequora dorso litus agit, tenet hinc ueterem confinibus oris pars Phrygiam, pars discreti iuga pinea montis. nec procul ad tenuis surgit confinia ponti urbs placidis demissa iugis. rex diuitis agri 635 Cyzicus. Haemoniae qui tum noua signa carinae ut uidet, ipse ultro primas procurrit ad undas miraturque uiros dextramque amplexus et haerens incipit: 'o terris nunc primum cognita nostris Emathiae manus et fama mihi maior imago, 640 non tamen haec adeo semota neque ardua tellus ~longaque~ iam populis imperuia lucis eoae, cum tales intrasse duces, tot robora cerno. nam licet hinc saeuas tellus alat horrida gentes meque fremens tumido circumfluat ore Propontis, 645 uestra fides ritus pares et mitia cultu his etiam mihi corda locis. procul effera uirtus Bebrycis et Scythici procul inclementia sacri.' sic memorat laetosque rapit, simul hospita pandi tecta iubet templisque sacros largitur honores. 650 stant gemmis auroque tori mensaeque paratu regifico centumque pares primaeua ministri corpora; pars epulas manibus, pars aurea gestant pocula bellorum casus expressa recentum. atque ea prima duci porgens carchesia Graio 655 Cyzicus 'hic portus' inquit 'mihi territat hostis, has acies sub nocte refert, haec uersa Pelasgum terga uides, meus hic ratibus qui pascitur ignis.' subicit Aesonides: 'utinam nunc ira Pelasgos adferat et solitis temptet concurrere furtis 660 cunctaque se ratibus fundat manus. arma uidebis hospita nec post hanc ultra tibi proelia noctem.' sic ait hasque inter uariis nox plurima dictis rapta uices nec non simili lux postera tractu. µ03 LIBER III Tertia iam gelidas Tithonia soluerat umbras exueratque polum. Tiphyn placida alta uocabant. it tectis Argoa manus, simul urbe profusi Aenidae caris socium digressibus haerent. dant Cererem lectumque pecus nec palmite Bacchum 5 Bithyno Phrygioue satum, sed quem sua noto colle per angustae Lesbos freta suggerit Helles. ipse agit Aesonidae iunctos ad litora gressus Cyzicus abscessu lacrimans ~coniunx persocia uestes~ muneribus, primas coniunx Percosia uestes 25 quas dabat et picto Clite uariauerat auro, 10 tum galeam et patriae telum insuperabile dextrae addidit. ipse ducis pateras et Thessala contra frena capit manibusque datis iunxere penates. Tu mihi nunc causas infandaque proelia, Clio, pande uirum! tibi enim superum data, uirgo, facultas 15 nosse animos rerumque uias. cur talia passus arma, quid hospitiis iunctas concurrere dextras Iuppiter? unde tubae nocturnaque mouit Erinys? Dindyma sanguineis famulum bacchata lacertis dum uolucri quatit asper equo siluasque fatigat 20 Cyzicus, ingenti praedae deceptus amore adsuetum Phrygias dominam uectare per urbes oppressit iaculo redeuntem ad frena leonem. et tunc ille iubas captiuaque postibus ora imposuit, spolium infelix diuaeque pudendum. 26 quae postquam Haemoniam tantae non immemor irae aerisono de monte ratem praefixaque regum scuta uidet, noua monstra uiro, noua funera uoluit, ut socias in nocte manus utque impia bella 30 conserat et saeuis erroribus implicet urbem. Nox erat et leni canebant aequora sulco et iam prona leues spargebant sidera somnos. aura uehit, religant tonsas ueloque Procneson et te iam medio flauentem, Rhyndace, ponto 35 spumosumque legunt fracta Scylaceon ab unda. ipse diem longe solisque cubilia Tiphys consulit, ipse ratem uento stellisque ministrat. atque illum non ante sopor luctamine tanto lenit agens diuum imperiis. cadit inscia clauo 40 dextera demittitque oculos solataque puppis turbine flectit iter portuque refertur amico. Ut notis adlapsa uadis, dant aethere longo signa tubae uox et mediis emissa tenebris: 'hostis habet portus, soliti rediere Pelasgi!' 45 rupta quies, deus ancipitem lymphauerat urbem Mygdoniae Pan iussa ferens saeuissima Matris, Pan nemorum belli potens, quem lucis ab horis antra tenent, patet ad medias per deuia noctes saetigerum latus et toruae coma sibila frontis. 50 uox omnes super una tubas, qua conus et enses, qua trepidis auriga rotis nocturnaque muris claustra cadunt. talesque metus non Martia cassis Eumenidumque comae, non tristis ab aethere Gorgo sparserit aut tantis aciem raptauerit umbris. 55 ludus et ille deo, pauidum praesepibus aufert cum pecus et profugi sternunt dumeta iuuenci. Ilicet ad regem clamor ruit. exsilit [ab] altis somnia dira toris simulacraque pallida linquens Cyzicus. ecce super foribus Bellona reclusis 60 nuda latus passuque mouens orichalca sonoro adstitit et triplici pulsans fastigia crista inde ciere uirum. sequitur per moenia demens ille deam et fatis extrema in proelia tendit, qualis in Alciden et Thesea Rhoecus iniqui 65 nube meri geminam Pholoen maioraque cernens astra ruit qualisue redit uenatibus actis lustra pater Triuiamque canens umeroque Learchum aduehit, at miserae declinant lumina Thebae. iamque adeo nec porta ducem nec pone moratur 70 excubias sortita manus, quae prima furenti aduolat. hinc alii subeunt, ut proxima quaeque intremuit domus et motus accepit inanes. At Minyas anceps fixit pauor. aegra uirorum corda labant nec quae regio aut discrimina cernunt, 75 cur galeae clipeique micent, num peruigil armis, donec et hasta uolans immani turbine transtris 78 insonuit monuitque ratem rapere obuia caeca arma manu. princeps galeam constringit Iason uociferans: 'primam hanc nati, pater, accipe pugnam uosque, uiri, optatos huc adfore credite Colchos.' Bistonas in medios ceu Martius exsilit astris currus, ubi ingentes animae clamorque tubaeque sanguineae iuuere deum, non segnius ille 85 occupat arua furens; sequitur uis omnis Achiuum. adglomerant latera et densis thoracibus horrens stat manus, aegisono quam nec fera pectore uirgo dispulerit nec dextra Iouis Terrorque Pauorque, Martis equi. sic contextis umbonibus urgent 90 caeruleo ueluti cum Iuppiter agmine nubem constituit. certant Zephyri frustraque rigentem pulsat utrimque Notus. pendent mortalia longo corda metu, quibus illa fretis, quibus incidat aruis. Hinc manus infelix clamore impellere magno 95 saxa facesque atras et tortae pondera fundae. fert sonitus immota phalanx irasque retentant, congeries dum prima fluat. stellantia Mopsus tegmina et ingentem Corythi notat Eurytus umbram. restitit ille gradu seseque a lumine ferri 100 sustinuit praeceps, subitum ceu pastor ad amnem spumantem nimbis fluctuque arbusta ruentem. at Tydeus 'en intentis quem uiribus' inquit 'opperiar manibusque dari quem comminus optem. quo steteris moriere loco!' subit ilia cuspis 105 Olenii, dedit ille sonum compressaque mandens aequora purpuream singultibus expulit hastam. ac uelut in medio rupes latet horrida ponto, quam super ignari numquam rexere magistri praecipites impune rates, sic agmine caeco 110 incurrit strictis manus ensibus. occubat Iron et Cotys et Pyrno melior genitore Bienor. At magis interea diuerso turbida motu urbs agitur. Genyso coniunx amouerat arma; ast illi subitus uentis uiuoque reluxit 115 torre focus: telis gaudes, miserande, repertis. linquit et undantes mensas infectaque pernox sacra Medon; chlamys imbelli circumuenit ostro torta manum strictoque uias praefulgurat ense. talis in arma ruit nec uina dapesque remota 120 statque loco torus inque omen mansere ministri. inde uagi nec tela modis nec casibus isdem conseruere manu et longe iacuere perempti. Ecce grauem nodis pinguique bitumine quassans lampada turbata Phlegyas decurrit ab urbe. 125 ille leues de more manus aciemque Pelasgum per noctem remeasse ratus pulsumque requirens saepe sibi uano Thamyrum clamore petebat arduus et late fumanti nube coruscus. quantus ubi immenso prospexit ab aethere Typhon 130 igne simul uentisque rubens, quem Iuppiter alte crine tenet. trepidant diro sub lumine puppes. tollitur hinc totusque ruit Tirynthius acri pectore, certa regens aduersa spicula flamma. per piceos accensa globos et pectus harundo 135 per medium contenta fugit, ruit ille comanti ore facem supra maiorque apparuit ignis. Ambrosium Peleus, ingentem Ancaeus Echeclum sternit et elatae propius succedere dextrae Telecoonta sinit librataque ora securi 140 disiecit ceruice tenus. simul aspera uictor cingula sublustri uibrantia detrahit umbra. 'has, precor, exuuias opima cadauera' Nestor 'linquite!' ait. 'ferro potius mihi dextera, ferro nauet opus!' prensumque manu detruncat Amastrum 145 diuersasque simul socios inuadere turmas admonuit. pergunt rupta testudine fusi qua tenebrae campique ferunt. grauis inuenit Ochum Phlias et trepido Pollux impingitur Hebro. ipse super uultus taboque natantia terga 150 dux campi Martisque potens, ut caeca profundo currit hiems, Zelyn et Bronten Abarinque relinquit semineces. Glaucum sequitur Glaucumque ruentem occupat et iugulo uulnus molitur aperto. ille manu contra telum tenet ultima frustra 155 uerba ciens fixamque uidet decrescere cornum. hinc Halyn, hinc rigido transcurrens demetit ense Protin et insignem cithara cantuque fluenti Dorcea, qui dulci festis adsistere mensis pectine Bistoniae magnum post ausus alumnum. 160 nec pharetram aut acres ultra Tirynthius arcus exercet, socia sed disicit agmina claua. ac ueluti magna iuuenum cum densa securi silua labat cuneisque gemit graue robur adactis iamque abies piceaeque ruunt, sic dura sub ictu 165 ossa uirum malaeque sonant sparsusque cerebro albet ager. leuis ante pedes subsederat ~Hidmon~. occupat os barbamque uiri clauamque superne intonat 'occumbes' et 'nunc' ait 'Herculis armis, donum ingens semperque tuis mirabile fatum.' 170 horruit ille cadens nomenque agnouit amicum primus et ignaris dirum scelus attulit umbris. nec tibi Thessalicos tunc profuit, Ornyte, reges hospitiis aut mente moras fouisse benigna et dapibus sacrasse diem. procul aduenit Idmon 175 oblatumque ferit, galeam cristasque rubentes (heu tua dona) gerens. quem te qualemque uidebit attonitus, Crenaee, parens! en frigidus orbes purpureos iam somnus obit, iam candor et anni deficiunt uitaque fugit decus omne soluta. 180 desere nunc nemus et nympharum durus amores! at diuersa Sagen turbantem fallere neruo tum primum puer ausus Hylas (spes maxima bellis pulcher Hylas, si fata sinant, si prospera Iuno) prostrauitque uirum celeri per pectora telo. 185 Accessere (nefas) tenebris fallacibus acti Tyndaridae in sese. Castor prius ibat in ictus nescius, ast illos noua lux subitusque diremit frontis apex. tum Castor Ityn, qua caerulus ambit balteus et gemini committunt ora dracones, 190 frater Hagen Thapsumque securigerumque Nealcen transigit et Canthi pallentem uulnere Cydrum. torserat hic totis conisus uiribus hastam uenatori Erymo, breuis hanc sed fata ferentem prodidit et piceo comitem miserata refulsit 195 Luna polo. cessere iubae raptumque per auras uulnus et extrema sonuit cita cuspide cassis. Nisaeum Telamon et Ophelten uana sonantem per clipei cedentis opus artemque trilicem, qua stomachi secreta, ferit laetusque profatur: 200 'di, precor, hunc regem aut aeque delegerit alta fors mihi gente satum magnusque et flebilis urbi conciderit.' super addit Aren fratremque Melanthum Phoceaque Oleniden, legum qui pulsus ab oris regis amicitiam et famuli propioris honores 205 (qua patiens non arte?) tulit. nox alta cadentum ingentes resonat sonitus augetque ruinas. ut magis Inarime, magis ut mugitor anhelat Vesbius, attonitas acer cum suscitat urbes, sic pugnae crebrescit opus neque enim ignea cedunt 210 astra loco, lentis haeret nox conscia bigis. Perge age Tartareae mecum simul omnia noctis, Musa, sequi. trepidam Phaethon adflauit ab alto Tisiphonen grauiorque locos iam luce propinqua umbra premit. non signa uirum, non funera cernunt 215 et rabie magis ora calent. uos prodite, diuae, Eumenidum noctisque globos uatique patescat armorum fragor et tepidi singultibus agri labentem atque acti Minyis per litora manes. Cyzicus hic aciem uanis discursibus implet 220 fata trahens. iam pulsa sibi cessisse Pelasgum agmina, iam passim uacuos disiecta per agros credit ouans. tales habitus, ea gaudia fingit ira deum. fundo ueluti cum Coeus in imo uincla Iouis fractoque trahens adamante catenas 225 Saturnum Tityumque uocat spemque aetheris amens concipit, ast illum fluuiis et nocte remensa Eumenidum canis et sparsae iuba reppulit Hydrae. saeuit acerba fremens tardumque a moenibus agmen increpitat: 'numquamne dolor uirtusue subibit 230 nil ausas sine rege manus? at barbara buxus si uocet et motis ululantia Dindyma sacris, tunc ensis placeatque furor, modo tela sacerdos porrigat, et iussa sanguis exuberet ulna.' talibus insultans iamdudum numine diuae 235 deficit, infracti languescunt frigore cursus, corda pauent, audit fremitus irasque leonum cornuaque et motas uidet inter nubila turres. tunc grauis et certo tendens stridore per umbram Aesonii uenit hasta ducis latumque sub imo 240 pectore rumpit iter. quam nunc incognita uellet lustra sibi nullosque datos uenatibus annos! talia magnanimi diuerso turbine fundunt tela uiri sonitusque pedum suspectaque motu explorant, prensant socios uocemque reposcunt. 245 quod si tanta lues seros durasset in ortus, exstinctum genus et solas per moenia matres uidisset stratamque dies in litore gentem. Tum pater omnipotens, tempus iam rege perempto flectere fata ratus miserasque abrumpere pugnas, 250 supremam celerauit opem nutuque sereno intonuit, quem Nocte satae, quem turbidus horret Armipotens. tunc porta trucis coit infera belli. continuo dant terga metu uersique per agros diffugiunt, quae sola salus. nec terga ruentum 255 mens Minyis conuersa sequi, stetit anxia uirtus. ecce leui primos iam spargere lumine portus orta dies notaeque (nefas) albescere turres. 'di maris,' attonito conclamat ab agmine Tiphys 'ut mea fatali damnastis pectora somno. 260 heu socii quantis complerunt litora monstris!' illi autem neque adhuc gemitus neque conscia facti ora leuant. tenet exsangues rigor horridus artus ceu pauet ad crines et tristia Pentheos ora Thyias, ubi impulsae iam se deus agmine matris 265 abstulit et caesi uanescunt cornua tauri. nec minus effusi grandaeuum ad litora uulgus ut socias uidere manus dare uersa retrorsus terga metu. dextram tendens proclamat Iason: 'quos fugitis? uellem hac equidem me strage meosque 270 procubuisse magis. deus haec, deus asper utrisque implicuit. sumus en Minyae, sumus hospita turba!' Tum super exsangues confertae caedis aceruos 274 praecipiti plangore ruunt, agnoscit in alta strage uirum sua texta parens, sua munera coniunx. it gemitus toto sinuosa per aequora caelo. pars tenues flatus et adhuc stridentia prensat uulnera, pars sera componunt lumina dextra. at uero in mediis exsangui rege reperto 280 aggeribus, tristi sileant ceu cetera planctu, sic famulum matrumque dolor, sic omnis ad unum uersa manus. circa lacrimis ac mentibus aegri stant Minyae deflentque nefas et cuspidis ictus Aesoniae sortemque ducis solantur acerbam. 285 ille ubi concretos pingui iam sanguine crines pallentesque genas infractaque pectore caro tela neque hesternos agnouit in hospite uultus, ingemit atque artus fatur complexus amicos: 'te tamen ignarum tanti, miserande, furoris 290 nox habet et nullo testantem foedera questu, at mihi luctificum uenit iubar. heu quibus adsum conloquiis, cui me hospitio fortuna reuexit! exstinguine mea (fatis id defuit unum) speraui te posse manu talisue reliqui 295 has ego, amice, domos? quod si iam bella manebant et placitum hoc superis, nonne haec mea iustius essent funera meque tuus nunc plangeret error nec Clarii nunc antra dei quercusque Tonantis arguerem? talesne acies, talesne triumphos 300 sorte dabant? tantumque nefas mens conscia uatum conticuit patriae exitium crudele senectae et tot acerba canens? heu diuis uisa sinistris regna mihi! quinam reditus, quae me hospita tellus accipiet, quae non primis prohibebit harenis? 305 inuidere dei ne Phasidis arua remoti et Scythicas populatus opes haec rursus adirem litora neue tuos irem tunc ultor in hostes. fas tamen est conferre genas, fas iungere tecum pectora et exsangues miscere amplexibus artus. 310 cur etiam flammas miserosque moramur honores? 273 uos age funereas ad litora uoluite siluas 311 et socios lustrate rogos, date debita caesis munera, quae nostro misisset Cyzicus igni.' Parte alia Clite laceras super ora mariti fusa comas misera in planctus uocat agmina matrum 315 fatur et haec: 'primis coniunx ereptus in annis cuncta trahis. necdum suboles nec gaudia de te ulla mihi, quis maesta tuos nunc, optime, casus perpeterer tenui luctum solamine fallens. Mygdonis arma patrem funestaque proelia nuper 320 natales rapuere domos Triuiaeque potentis occidit arcana genetrix absumpta sagitta: tu, mihi qui coniunx pariter fraterque parensque solus et a prima fueras spes una iuuenta, deseris heu totamque deus simul impulit urbem. 325 ast ego non media te saltem, Cyzice, uidi tendentem mihi morte manus aut ulla monentis uerba tuli; quin te thalamis modo questa morari heu talem tantique metus secura recepi.' illam uix gemino maerens cum Castore Pollux 330 erigit haerentem compressaque colla trahentem. Interea innumeras nudatis montibus urgent certatim decorantque pyras et corpora maesti summa locant. uadit sonipes ceruice remissa uenatrix nec turba canum pecudumque morantur 335 funereae, quae cuique manus, quae cura suorum, quae fortuna fuit. medio rex aggere longe eminet, hunc crebris quatiens singultibus ora adleuat Aesonides celsoque reponit in ostro. dat pictas auro atque ardentes murice uestes 340 quas rapuit telis festina uocantibus Austris Hypsipyle. galeam dilectaque cingula regi inicit. ille suam uultus conuersus ad urbem sceptra manu ueterum retinet gestamen auorum. nam quia nec proles alius nec denique sanguis, 345 ipse decus regnique refert insigne parenti. inde ter armatos Minyis referentibus orbes concussi tremuere rogi, ter inhorruit aether luctificum clangente tuba. iecere supremo tum clamore faces, rerum labor omnis in auras 350 soluitur et celsis conlucent aequora flammis. scilicet haec illo iuuenem populosque manebant tempore, Peliacis caderet cum montibus arbor: hoc uolucrumque minae praesagaque fulmina longo acta mari tulerant. sed quis non prima refellat 355 monstra deum longosque sibi non auguret annos? iamque solutus honos cineri, iam passibus aegris dilapsae cum prole nurus tandemque quiescunt dissona peruigili planctu uada, qualiter Arctos ad patrias auibus medio iam uere reuectis 360 Memphis et aprici statio silet annua Nili. At non inde dies nec quae magis aspera curis nox Minyas tanta caesorum ab imagine soluit. bis Zephyri iam uela uocant. fiducia maestis nulla uiris, aegro adsidue mens carpitur aestu 365 necdum omnes lacrimas atque omnia reddita caesis iusta putant. patria ex oculis acerque laborum pulsus amor segnique iuuat frigescere luctu. ipse etiam Aesonides, quamquam tristissima rerum castiganda duci uultuque premenda sereno, 370 dulcibus indulget lacrimis aperitque dolorem. tum secreta trahens Phoebeum ad litora Mopsum 'quaenam' ait 'ista lues aut quae sententia diuum? decretusne uenit fato pauor an sibi nectunt corda moras? cur immemores famaeque larisque 375 angimur aut pariet quemnam haec ignauia finem?' 'Dicam' ait 'ac penitus causas labemque docebo.' Mopsus et astra tuens: 'non si mortalia membra sortitusque breues et parui tempora fati perpetimur, socius superi quondam ignis Olympi, 380 fas ideo miscere neces ferroque morantes exigere hinc animas redituraque semina caelo. quippe nec in uentos nec in ultima soluimur ossa; ira manet duratque dolor. cum deinde tremendi ad solium uenere Iouis questuque nefandam 385 edocuere necem, patet ollis ianua leti atque iterum remeare licet. comes una sororum additur et pariter terras atque aequora lustrant. quisque suos sontes inimicaque pectora poenis implicat et uaria meritos formidine pulsant. 390 at quibus inuito maduerunt sanguine dextrae, si fors saeua tulit miseros, sed proxima culpa, hos uariis mens ipsa modis agit et sua carpunt facta uiros: resides et iam nil amplius ausi in lacrimas humilesque metus aegramque fatiscunt 395 segnitiem, quos ecce uides. sed nostra requiret cura uiam. memori iam pridem cognita uati est procul ad Stygiae deuexa silentia noctis Cimmerium domus et superis incognita tellus caeruleo tenebrosa situ, quo flammea numquam 400 Sol iuga sidereos nec mittit Iuppiter annos. stant citae frondes immotaque silua comanti horret Auerna iugo. specus umbrarumque meatus subter et Oceani praeceps fragor aruaque nigro uasta metu et subitae post longa silentia uoces. 405 ensifer hic atraque sedens in ueste Celaeneus insontes errore luit culpamque remittens carmina turbatos uoluit placantia manes. ille mihi quae danda forent lustramina caesis prodidit, ille uolens Erebum tenebrasque retexit. 410 ergo ubi puniceas oriens accenderit undas, te socios adhibere sacris armentaque magnis bina deis, me iam coetus accedere uestros haud fas interea, donec lustralia pernox uota fero. mouet en gelidos Latonia currus: 415 flecte gradum, placitis sileant age litora coeptis!' Iamque sopor mediis tellurem presserat horis et circum tacito uolitabant somnia mundo, cum uigil arcani speculatus tempora sacri Ampycides petit aduersis Aesepia siluis 420 flumina et aequoreas pariter decurrit ad undas. hic sale purpureo uiuaque nitentia lympha membra nouat seque horrificis accommodat actis. tempora tum uittis et supplice castus oliua implicat et stricto designat litora ferro, 425 circum humiles aras ignotaque nomina diuum instituit siluaque super contristat opaca: utque metum numenque loco sacramque quietem addidit, ardenti nitidum iubar euocat alto. Atque Argoa manus uariis insignis in armis 430 ibat agens lectas aurata fronte bidentes. Delius hic longe candenti ueste sacerdos occurrit ramoque uocat iamque ipse recenti stat tumulo placida transmittens agmina lauro. ducit et ad fluuios ac uincula soluere monstrat 435 prima pedum glaucasque comis praetexere frondes imperat, hinc alte Phoebi surgentis ad orbem ferre manus totisque simul procumbere campis. tunc piceae mactantur oues prosectaque partim pectora per medios, partim gerit obuius Idmon. 440 ter tacitos egere gradus, ter tristia tangens arma simul uestesque uirum lustramina ponto pone iacit, rapidis adolentur cetera flammis. quin etiam truncas nemorum[que] effigiesque uirorum rite locat quercus simulataque subligat arma. 445 huc Stygias transire minas iramque seueri sanguinis, his orat uigiles incumbere curas atque ita lustrifico cantu uocat: 'ite, perempti, ac memores abolete animos. sint otia uobis, sit Stygiae iam sedis amor, procul agmine nostro 450 et procul este mari cunctisque absistite bellis. uos ego nec Graias umquam contendere ad urbes nec triuiis ululare uelim pecorique satisque nullae ideo pestes nec luctifer ingruat annus nec populi nostriue luant ea facta minores.' 455 dixerat et summas frondentibus intulit aris libauitque dapes, placidi quas protinus angues, umbrarum famuli, linguis rapuere coruscis. Continuo puppem petere et considere transtris imperat Ampycides nec uisum uertere terrae: 460 exciderint quae gesta manu, quae debita fatis. illi alacres pars arma locant, pars ardua insternunt tabulata toris oriturque trementum remorum sonus et laetae concordia uocis. Iuppiter urgentem ceu summa Ceraunia nubem 465 cum pepulit mouitque iugis, fulsere repente et nemora et scopuli nitidusque reducitur aether, sic animi rediere uiris iamque ipse magister nutat ab arce ratis remisque insistere tendit. instaurant primi certamina liber amictu 470 Eurytus et dictis Talai non territus Idas, inde alii increpitant atque aequora pectore tollunt. par gemitu pulsuque labor uersumque uicissim mittitur in puppem remo mare. laetus et ipse Alcides 'quisnam hos uocat in certamina fluctus?' 475 dixit et intortis adsurgens arduus undis percussit subito deceptum fragmine pectus atque in terga ruens Talaum fortemque Eriboten et longe tantae securum Amphiona molis obruit inque tuo posuit caput, Iphite, transtro. 480 Iam summas caeli Phoebus candentior arces uicerat et longas medius reuocauerat umbras. tardior hinc cessante uiro quae proxima Tiphys litora quosque dabat densa trabe Mysia montes aduehitur. petit excelsas Tirynthius ornos, 485 haeret Hylas lateri passusque moratur iniquos. Illum ubi Iuno poli summo de uertice puppem deseruisse uidet, tempus rata diua nocendi Pallada consortem curis cursusque regentem, nequa inde inceptis fieret mora, fallere prima 490 molitur caroque dolis auertere fratri, tum sic adloquitur: 'procerum ui pulsus iniqua germanique manu (repetis quo crimine) Perses barbaricas iam mouit opes Hyrcanaque signa. Aeetes contra thalamis et uirgine pacta 495 conciliat reges Scythicos primusque coacta aduehit Albana Styrus gener agmina porta, bellum ingens, atque ipse citis Gradiuus habenis fundit equos. uiden Arctoo de carcere quanta tollat se nubes atque aequore pendeat atro? 500 corripe prima uias. finem cum Phasidis alti transierit Perses aciemque admouerit urbi, coepta refer paulumque moras et foedera necte consiliis atque arte tua. sponde adfore reges dis genitos, quis arma uolens, quis agmina iungat.' 505 at uirgo, quamquam insidias aestusque nouercae sentiat et blandos quaerentem fingere uultus, obsequitur tamen et iussas petit ocius oras. Ingemuit Iuno tandemque silentia rumpit: 'en labor, en odiis caput insuperabile nostris! 510 quam Nemeen tot fessa minis quae bellaue Lernae experiar? Phrygiis ultro concurrere monstris nempe uirum et pulso reserantem Pergama ponto uidimus: en ego nunc regum soror++et mihi gentis ullus honos? iam tum indecores iussaeque dolorum 515 primitiae et tenero superati protinus angues. debueram nullos iuueni iam quaerere casus uicta nec tales forsan descendere pugnas. uerum animis insiste tuis ~actumque mouebo~ tende, pudor; mox et Furias Ditemque mouebo.' 520 haec ait et pariter laeui iuga pinea montis respicit ac pulchro uenantes agmine nymphas, undarum nemorumque decus. leuis omnibus arcus et manicae uirides et stricta myrtus habena, summo palla genu, tenui uagus innatat unda 525 crinis ad obscurae decurrens cingula mammae. ipsa citatarum tellus pede plausa sororum personat et teneris summittit gramina plantis. e quibus Herculeo Dryope percussa fragore, cum fugerent iam tela ferae, processerat ultra 530 turbatum uisura nemus fontemque petebat rursus et attonitos referebat ab Hercule uultus. hanc delapsa polo piceaeque adclinis opacae Iuno uocat prensaque manu sic blanda profatur: 'quem tibi coniugio tot dedignata dicaui, 535 nympha, procos, en Haemonia puer adpulit alno, clarus Hylas, saltusque tuos fontesque pererrat. uidisti roseis haec per loca Bacchus habenis cum domitas acies et eoi fercula regni duceret ac rursus thiasos et sacra mouentem. 540 hunc tibi uel posito uenan pectine Phoebum crede dari. quae spes nymphis aufertur Achaeis, praereptum quanto proles Boebeia questu audiet et flaui quam tristis nata Lycormae!' sic ait et celerem frondosa per auia ceruum 545 suscitat ac iuueni sublimem cornibus offert. ille animos tardusque fugae longumque resistens sollicitat suadetque pari contendere cursu. credit Hylas praedaeque ferox ardore propinquae insequitur, simul Alcides hortatibus urget 550 prospiciens. iamque ex oculis aufertur uterque, cum puerum instantem quadripes fessaque minantem tela manu procul ad nitidi spiracula fontis ducit et intactas leuis ipse superfugit undas. hoc pueri spes lusa modo est nec tendere certat 555 amplius; utque artus et concita pectora sudor diluerat, gratos auidus procumbit ad amnes. stagna uaga sic luce micant ubi Cynthia caelo prospicit aut medii transit rota candida Phoebi, tale iubar diffundit aquis: nil umbra comaeque 560 turbauitque sonus surgentis ad oscula nymphae. illa auidas iniecta manus heu sera cientem auxilia et magni referentem nomen amici detrahit, adiutae prono nam pondere uires. Iam pater umbrosis Tirynthius arcibus ornum 565 depulerat magnoque iugi stridore reuulsam terga super fului porrexerat horrida monstri litora curua petens; alio nam calle reuersum credit Hylan captaque dapes auxisse ferina. sed neque apud socios structasque in litore mensas 570 unanimum uidet aeger Hylan nec longius acrem intendens aciem. uarios hinc excitat aestus nube mali percussus amor, quibus haeserit oris, quis tales impune moras casusue laborue attulerit. densam interea descendere noctem 575 iam maiore metu, tum uero et pallor et amens cum piceo sudore rigor. ceu pectora nautis congelat hiberni uultus Iouis agricolisue, cum coit umbra minax, comitis sic adficit error Alciden saeuaeque monet meminisse nouercae. 580 continuo, uolucri ceu pectora tactus asilo emicuit Calabris taurus per confraga saeptis obuia quaeque ruens, tali se concitat ardens in iuga senta fuga. pauet omnis conscia late silua, pauent montes, luctu succensus acerbo 585 quid struat Alcides tantaque quid apparet ira. ille, uelut refugi quem contigit improba Mauri lancea sanguineus uasto leo murmure fertur frangit et absentem uacuis sub dentibus hostem, sic furiis accensa gerens Tirynthius ora 590 fertur et intento decurrit montibus arcu. heu miserae quibus ille feris, quibus incidit usquam immeritis per lustra uiris! uolat ordine nullo cuncta petens, nunc ad ripas deiectaque saxis flumina, nunc notas nemorum procurrit ad umbras. 595 rursus Hylan et rursus Hylan per longa reclamat auia: responsant siluae et uaga certat imago. At sociis immota fides Austrisque secundis certa: morae nec paruus Hylas, quamquam omnibus aeque grata rudimenta, Herculeo sub nomine pendent. 600 illum omnes lacrimis maestisque reposcere uotis incertique metu nunc longas litore uoces spargere, nunc seris ostendere noctibus ignes. ipse uel excelsi cum densa silentia montis strata uel oblatis ductor uidet aequora uentis 605 stat lacrimans magnoque uiri cunctatur amore. illius incessus habilemque ad terga pharetram, illum inter proceres maestaeque silentia mensae quaerit inops quondam ingenti comprensa trahentem uina manu et durae referentem monstra nouercae. 610 Nec minus interea crudelis Iapyga Iuno adsidue mouet et primis cum solibus offert. iamque morae impatiens cunctantes increpat ausus Tiphys et oblato monet otia rumpere cursu. ergo animum flexus dictis instantis Iason 615 concedit sociosque simul sic fatur ad omnes: 'o utinam, Scythicis struerem cum funera terris, uox mihi mentitas tulerit Parnasia sortes, agmine de tanto socium qui maximus armis adforet, hunc Iouis imperiis fatoque teneri 620 ante procellosum scopulis errantibus aequor. necdum fama uiri nec certior exstitit auctor. uerum agite et, dubiis uariant quae pectora curis, consulite et, motis seu uos uia flatibus urget, pergite et inceptos mecum reuocate labores, 625 seu pluris tolerare moras rursusque propinquis quaesiuisse iugis, pretium haud leue temporis acti.' Dixerat. at studiis iamdudum freta iuuentus orat inire uias: unum tanto afore coetu nec minus in sese generis dextrasque potentes 630 esse ferunt. tali mentem pars maxima flatu erigit et uana gliscunt praecordia lingua: saltibus ut mediis tum demum laeta reducit cerua gregem, tum gestit aper reboatque superbis comminus ~ursa~ lupis, cum sese Martia tigris 635 abstulit aut curuo tacitus leo condidit antro. At pius ingenti Telamon iam fluctuat ira cum fremitu saeuisque serens fera iurgia dictis insequitur magnoque implorat numina questu. idem orans prensatque uiros demissaque supplex 640 haeret ad ora ducis, nil se super Hercule fari, sed socio quocumque, gemens; quamquam aspera fama iam loca iamque feras per barbara litora gentes, non alium contra Alciden, non pectora tanta posse dari. rursum instimulat ducitque fauentes 645 magnanimus Calydone satus, potioribus ille deteriora fouens semperque inuersa tueri durus et haud ullis umquam superabilis aequis rectorumue memor. 'non Herculis' inquit 'adempti, sed tuus in seros haec nostra silentia questus 650 traxit honor, dum iura dares, dum tempora fandi. septimus hic celsis descendit montibus Auster iamque ratem Scythicis forsan statuisset in oris. nos patriae immemores, maneant ceu nulla reuectos gaudia, sed duro saeuae sub rege Mycenae, 655 ad medium cunctamur iter. si finibus ullis has tolerare moras et inania tempora possem, regna hodie et dulcem sceptris Calydona tenerem laetus opum pacisque meae tutusque manerem quis genitor materque locis. quid deside terra 660 haeremus, uacuos cur lassant aequora uisus? tu comitem Alciden ad Phasidis amplius arua adfore, tu socias ultra tibi rere pharetras? non ea fax odiis oblitaue numine fesso Iuno sui. noua Tartareo fors semine monstra 665 at iterum Inachiis iam nuntius urget ab Argis. non datur haec magni proles Iouis, at tibi Pollux stirpe pares Castorque manent, at cetera diuum progenies nec parua mihi fiducia gentis. en egomet quocumque uocas sequar, agmina ferro 670 plura metam, tibi dicta manus, tibi quicquid in ipso sanguine erit iamque hinc operum quae maxima posco. scilicet in solis profugi stetit Herculis armis nostra salus. nempe ora aeque mortalia cuncti ecce gerunt, ibant aequo nempe ordine remi. 675 ille uel insano iamdudum turbidus aestu uel parta iam laude tumens consortia famae despicit ac nostris ferri comes abnuit actis. uos, quibus et uirtus et spes in limine primo, tendite, dum rerum patiens calor et rude membris 680 robur inest; nec enim solis dare funera Colchis sit satis et tota pelagus lustrasse iuuenta. spes mihi quae tali potuit longissima casu esse fuit: quiscumque uirum perquirere siluis egit amor, loca uociferans non ulla reliqui. 685 nunc quoque, dum uario nutat sententia motu, cernere deuexis redeuntem montibus opto. sat lacrimis comitique datum, quem sortibus aeui crede uel in mediae raptum tibi sanguine pugnae!' Talibus Oenides urget, simul incita dictis 690 heroum manus. ante omnes Argoa iubebat uincla rapi Calais. furias miratur ouantum Aeacides multusque uiri cunctantia corda fert dolor, an sese comitem tam tristibus actis abneget et celsi maerens petat ardua montis. 695 non tamen et gemitus et inanes desinit iras fundere. 'quis terris pro Iuppiter' inquit 'Achaeis iste dies! saeui capient quae gaudia Colchi! non hi tum flatus, non ista superbia dictis, litore cum patrio iam uela petentibus Austris 700 cunctus ad Alciden uersus fauor: ipse iuuaret, ipse ducis curas meritosque subiret honores. iamne animis, iam[ne] gente pares? aeque inclita uulgi dextera? nulla fides, nulli super Hercule fletus? nunc Porthaonides, nunc dux mihi Thracia proles? 705 aspera nunc pauidos contra ruit agna leones? hanc ego magnanimi spolium Didymaonis hastam, quae neque iam frondes uirides nec proferet umbras, ut semel est euulsa iugis ac matre perempta fida ministeria et duras obit horrida pugnas, 710 testor et hoc omni, ductor, tibi numine firmo: saepe metu, saepe in tenui discrimine rerum Herculeas iam serus opes spretique uocabis arma uiri nec nos tumida haec tum dicta iuuabunt.' Talibus Aeacides socios terroribus urgens 715 inlacrimat multaque comas deformat harena. fata trahunt raptusque uirum certamine ductor ibat et obtenta mulcebat lumina palla. hic uero ingenti repetuntur pectora luctu, ut socii sedere locis nullaeque leonis 720 exuuiae tantique uacant uestigia transtri. flet pius Aeacides, maerent Poeantia corda, ingemit et dulci frater cum Castore Pollux. omnis adhuc uocat Alciden fugiente carina, omnis Hylan, medio pereunt iam nomina ponto. 725 Dat procul interea toto pater aequore signum Phorcys et immanes intorto murice phocas contrahit antra petens. simul et Massylus et una Lyctius et Calabris redit armentarius aruis. ilicet extremi nox litore Solis Hiberas 730 condidit alta domos et sidera sustulit axis. flumina conticuere, iacet cum flatibus aequor. Amphitryoniades nec quae noua lustra requirat nec quo temptet iter comitis nec fata parenti quae referat uidet aut socios qua mente reuisat. 735 urit amor solisque negat decedere siluis. non aliter gemitu quondam lea prolis ademptae terga dedit: sedet inde uiis inclusaque longo peruigilant castella metu, dolor attrahit orbes interea et misero manat iuba sordida luctu. µ04 LIBER IV Atque ea non oculis diuum pater amplius aequis sustinuit natique pios miseratus amores Iunonem ardenti trepidam grauis increpat ira: 'ut noua nunc tacito pectore gaudia tollunt! haeret inops solisque furit Tirynthius oris, 5 at comite immemores Minyae facilesque relicto alta tenent. sic Iuno ducem fouet anxia curis Aesonium, sic arma uiro sociosque ministrat. iam quibus incertam bellis Scythicaeque pauentem gentis opes, quanta trepidam formidine cernam! 10 tum precibus, tum me lacrimis et supplice dextra attemptare ueto. rerum mihi firma potestas. i, Furias Veneremque moue, dabit impia poenas uirgo nec Aeetae gemitus patiemur inultos.' dixit et arcano redolentem nectare rorem, 15 quem penes alta quies liquidique potentia somni, detulit inque uagi libauit tempora nati. ille graues oculos et Hylan resonantia semper ora ferens, ut nulla deum superare potestas, procumbit. tandem fessis pax reddita siluis 20 fluminaque et uacuis auditae montibus aurae. ecce puer summa se tollere uisus ab unda frondibus in croceis et iniquae munera nymphae stansque super carum talis caput edere uoces: 'quid, pater, in uanos absumis tempora questus? 25 hoc nemus, hoc fatis mihi iam domus, improba quo me nympha rapit saeuae monitu Iunonis, in amne. nunc Iouis accessus et iam mihi limina caeli conciliat iungitque et fontis honores. o dolor, o dulces quas gessimus ante pharetrae! 30 iam socii laetis rapuerunt uincula uentis, hortator postquam furiis et uoce nefanda impulit Oenides. uerum cum gente domoque ista luet saeuaeque aderunt tua numina matri. surge age et in duris haud umquam defice, caelo 35 mox aderis teque astra ferent: tu semper amoris sis memor et cari comitis ne abscedat imago.' talibus orantem dictis uisuque fruentem ille ultro petit et uacuis amplexibus instat languentisque mouet frustra conamina dextrae: 40 corpus hebet somno refugaque eluditur umbra. tum lacrimis, tum uoce sequi, tum rumpere questus, cum sopor et uano spes maesta resoluitur actu. fluctus ab undisoni ceu forte crepidine saxi cum rapit halcyonis miserae fetumque laremque, 45 it super aegra parens queritur tumentibus undis certa sequi quocumque ferant audetque pauetque, icta fatiscit aquis donec domus haustaque fluctu est; illa dolens uocem dedit et se sustulit alis: haud aliter somni maestus labor. exsilit amens 50 effusisque genas lacrimis rigat. 'ibimus' inquit 'solus et hos montes desertaque lustra tenebis, care puer, nec res ultra mirabere nostras?' haec fatus relegitque uias et uallibus exit incertus quid Iuno ferat, quas apparet iras. 55 nec minus et socios cernit procul aequore ferri praecipites tacitumque pudet potuisse relinqui. Iamque iter ad Teucros atque hospita moenia Troiae flexerat Iliaci repetens promissa tyranni, cum maesto Latona simul Dianaque uultu 60 ante Iouem stetit et supplex sic fatur Apollo: 'in quem alium Alciden, in quae iam tempora differs Caucaseum, rex magne, senem? nullumne malorum finem adeo poenaeque dabis? te cuncta precatur gens hominum atque ipsi iam te, pater , montes 65 fessaque cum siluis orant iuga. sat tibi furtum ignis et aetheriae defensa silentia mensae!' dixit ubi, e scopulis media inter pabula diri uulturis ipse etiam gemitu maestaque fatigat uoce Iouem saeuis releuans ambusta pruinis 70 lumina, congeminant amnes rupesque fragorem Caucaseae, stupet ipse dei clamoribus ales. tunc etiam super Acheronte auditus ad arces Iapetus, grauis orantem procul arcet Erinys respiciens celsi legem Iouis. ille dearum 75 fletibus et magno Phoebi commotus honore uelocem roseis demittit nubibus Irin. 'i, Phrygas Alcides et Troiae differat arma. nunc' ait 'eripiat dirae Titana uolucri.' diua uolat defertque uiro celeranda parentis 80 imperia atque alacrem laetis hortatibus implet. Iam Minyae mediis clarae per sidera noctis fluctibus intulerant placido caua lintea cursu multaque deserto memores super Hercule uoluunt. Thracius at summa sociis e puppe sacerdos 85 fata deum et miserae solans incommoda uitae securum numeris agit et medicabile carmen. quod simul adsumpta pulsum fide, luctus et irae et labor et dulces cedunt e pectore nati. Interea magni iamiam subeuntibus astris 90 Oceani genitale caput Titania frenis antra sonant, Sol auricomis urgentibus horis multifidum iubar et bisseno sidere textam loricam induitur; ligat hanc qui nubila contra balteus undantem uariat mortalibus arcum. 95 inde super terras et eoi cornua montis emicuit traxitque diem candentibus undis et Minyas uiso liquerunt flamina Phoebo. Proxima Bebrycii panduntur litora regni, pingue solum et duris regio non inuida tauris. 100 rex Amycus. regis fatis et numine freti non muris cinxere domos, non foedera legum ulla colunt placidas aut iura tenentia mentes. quales Aetnaeis rabidi Cyclopes in antris nocte sub hiberna seruant freta, sicubi saeuis 105 aduectet ratis acta notis tibi pabula dira et miseras, Polypheme, dapes, sic undique in omnes prospiciunt cursantque uias, qui corpora regi capta trahant. ea Neptuno trux ipse parenti sacrifici pro rupe iugi media aequora supra 110 torquet agens. sin forma uiris praestantior adsit, tum legere arma iubet sumptisque occurrere contra caestibus: haec miseri sors est aequissima leti. huc ubi deuectam Neptunus gurgite puppem sensit et extremum nati prospexit in oras 115 et quondam laetos domini certamine campos, ingemit ac tales euoluit pectore questus: 'infelix imas quondam mihi rapta sub undas nec potius magno Melie tum mixta Tonanti! usque adeone meam quacumque ab origine prolem 120 tristia fata manent? sic te olim pergere sensi, Iuppiter, iniustae quando mihi uirginis armis concidit infelix et nunc chaos implet Orion. nec tibi nunc uirtus aut det fiducia nostri, nate, animos opibusque ultra ne crede paternis. 125 iamiam aliae uires maioraque sanguine nostro uincunt fata Iouis, potior cui cura suorum est. atque ideo nec ego hanc tumidis auertere uentis temptaui tenuiue ratem nec iam mora morti hinc erit ulla tuae. reges preme, dure, secundos!' 130 abstulit inde oculos natumque et tristia linquens proelia sanguineo terras pater adluit aestu. Principio fluuios gentemque et litora ductor explorare iubet paulumque egressus Echion inuenit obscura gemitus in ualle trahentem 135 clam iuuenem et caesi maerentem nomen amici. ille uirum ut contra uenientem umbrataque uidit tempora Parrhasio patris de more galero paciferaeque manu nequiquam insignia uirgae, 'heu fuge' ait 'certo quicumque es, perdite, passu 140 dum datur!' obstipuit uisu Nonacria proles quid ferat admirans. postquam remeare monentem ocius et dictis perstantem cernit in isdem, abripit et sociis quae sint ea promere cogit. ille manum tendens 'non haec' ait 'hospita uobis 145 terra, uiri, non hic ullos reuerentia ritus pectora: mors habitat saeuaeque hoc litore pugnae. iam ueniet diros Amycus qui tollere caestus imperet et uasto qui uertice nubila pulset. talis in aduectos Neptuni credita proles 150 aeternum furit atque aequae uirtutis egentes ceu superum segnes ad iniqua altaria tauros constituit, tandem ut misero lauet arma cerebro. consulite atque fugae medium ne temnite tempus. namque isti frustra quisquam concurrere monstro 155 audeat et quaenam talem uidisse uoluptas?' ductor ad haec: 'Bebryxne uenis diuersaque regi corda gerens--melior uulgi nam saepe uoluntas-- hostis an externis fato delatus ab oris? et tua cur Amycus caestu nondum obruit ora?' 160 'nomen' ait 'praedulce mihi ~nomen~que secutus Otreos unanimi. decus ille et laeta suorum gloria nec uestros comes aspernandus in actus Hesionam et Phrygiae peteret cum gaudia nuptae, hic Amycum contra iussus stetit atque ego palmas 165 implicui. sed prima procul uixdum ora leuantis fulminea frontem dextra disiectaque fudit lumina. me numquam leto dignatus et armis, sed lacrimis potius luctuque absumor inerti. spes tamen, his fando si nuntius extitit oris 170 et Mariandynum patrias penetrauit ad urbes, unde genus fraterque uiro--sed et ille quierit oro nec uanis cladem Lycus augeat armis.' Haec ubi non ulla iuuenes formidine moti accipiunt (dulce et dura sic pergere mente), 175 terga sequi properosque iubet coniungere gressus. litore in extremo spelunca apparuit ingens arboribus super et dorso contecta minanti, non quae dona deum, non quae trahat aetheris ignem, infelix domus et sonitu tremebunda profundi. 180 at uarii pro rupe metus: hinc trunca rotatis bracchia rapta uiris strictoque immortua caestu ossaque taetra situ capitum maestissimus ordo per piceas, quibus aduerso sub uulnere nulla iam facies nec nomen erat; media ipsius arma 185 sacra metu[que] magnique aris imposta parentis. hospitis hic primum monitus rediere Dymantis et pauor et monstri subiit absentis imago atque oculos cuncti inter se tenuere silentes, donec sidereo Pollux interritus ore 190 'te tamen hac, quicumque es,' ait 'formidine faxo iam tua silua ferat, modo sint tibi sanguis et artus!' omnibus idem animus forti decernere pugna exoptantque uirum contra occurrere poscunt. qualiter ignotis spumantem funditus amnem 195 <. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .> pandit iter, mox omne pecus formidine pulsa pone subit iamque et mediis procedit ab undis. At procul e siluis sese gregibusque ferebat saeuus in antra gigas, quem nec sua turba tuendo 200 it taciti secura metus. mortalia nusquam signa manent; instar scopuli, qui montibus altis summus abit longeque iugo stat solus ab omni. deuolat inde furens nec quo uia curue profecti nec genus ante rogat, sed tali protonat ira: 205 'incipite, o iuuenes! etenim fiducia, credo, huc tulit auditas et sponte lacessitis oras. sin errore uiae necdum mens gnara locorum, Neptuni domus atque egomet Neptunia proles. 213 hic mihi lex caestus aduersaque tollere contra 209 bracchia, sic ingens Asiae plaga quique per Arcton dexter et in laeuum pontus iacet haec mea uisit hospitia, hoc cuncti remeant certamine reges. iam pridem caestus resides et frigida raris 214 dentibus aret humus. quis mecum foedera iunget? prima manu cui dona fero? mox omnibus idem ibit honos. fuga sub terras, fuga nulla per auras. nec lacrimae--ne ferte preces--superiue uocati pectora nostra mouent: aliis rex Iuppiter oris. faxo Bebrycium nequeat transcendere puppis 220 ulla fretum et ponto uolitet Symplegas inani.' Talia dicta dabat, cum protinus asper Iason et simul Aeacidae simul et Calydonis alumni Nelidesque Idasque prior quae maxima surgunt nomina, sed nudo steterat iam pectore Pollux. 225 tum pauor et gelidus defixit Castora sanguis, nam nec ad Elei pugnam uidet ora parentis nec sonat Oebalius caueae fauor aut iuga nota Taygeti, lauitur patrios ubi uictor ad amnes, nec pretium sonipes aut sacrae taurus harenae, 230 praemia sed manes reclusaque ianua leti. illum Amycus nec fronte trucem nec mole tremendum, uixdum etiam primae spargentem signa iuuentae, ore renidenti lustrans obit et fremit ausum sanguineosque rotat furiis ardentibus orbes. 235 non aliter iam regna poli, iam capta Typhoeus astra ferens Bacchum ante acies primamque deorum Pallada et oppositos doluit sibi uirginis angues. sic adeo insequitur rabidoque ita murmure terret: 'quisquis es, infelix celeras puer, haud tibi pulchrae 240 manserit hoc ultra frontis decus oraue matri nota feres. tune a sociis electus iniquis? tune Amyci moriere manu?' nec plura moratus ingentes umeros spatiosaque pectoris ossa protulit horrendosque toris informibus artus. 245 deficiunt uisu Minyae, miratur et ipse Tyndarides. redit Alcidae iam sera cupido et uacuo maestos lustrarunt lumine montes. at satus aequoreo fatur tunc talia rege: 'aspice et haec crudis durata uolumina tauris 250 nec peto sortis opem, sed quos potes indue caestus.' Dixit et urgentis post saeua piacula fati nescius extremum hoc armis innectere palmas dat famulis, dat et inde Lacon. odia aspera surgunt ignotis prius atque incensa mente feruntur 255 in medium sanguis Iouis et Neptunia proles. hinc illinc dubiis intenta silentia uotis et pater orantis caesorum Tartarus umbras nube caua tandem ad meritae spectacula pugnae emittit. summi nigrescunt culmina montis. 260 Continuo Bebryx, Maleae uelut arce fragosa turbo rapax, uix ora uirum, uix tollere passus bracchia torrenti praeceps agit undique nimbo cursibus inuoluens totaque immanis harena insequitur. uigil ille metu cum pectore et armis 265 huc alternus et huc, semper ceruice reducta semper et in digitis et summi puluere campi, proiectusque redit. spumanti qualis in alto Pliade capta ratis, trepidi quam sola magistri cura tenet, rapidum uentis certantibus aequor 270 intemerata secat, Pollux sic prouidus ictus seruat et Oebalia dubium caput eripit arte. ut deinde urgentes effudit nubibus iras ardoremque uiri, paulatim insurgere fesso integer et summos ~manibus~ deducere caestus. 275 ille dies aegros Amyci sudoribus artus primus et arenti cunctantem uidit hiatu nec sua defessum noscunt loca nec sua regem agmina. respirant ambo paulumque reponunt bracchia, ceu Lapithas aut Paeonas aequore in ipso 280 cum refouet fixaque silet Gradiuus in hasta. uix steterant et iam ecce ruunt inflictaque late terga sonant. noua uis iterum, noua corpora surgunt. hunc pudor, hunc noto iam spes audentior hoste instimulat. fumant crebro praecordia pulsu, 285 auia responsant gemitu iuga. peruigil ut cum artificum notat Aet manus et fulmina Cyclops prosubigit, pulsis strepitant incudibus urbes. emicat hic dextramque parat dextramque minatur Tyndarides, redit huc oculis et pondere Bebryx 290 sic ratus, ille autem celeri rapit ora sinistra: conclamant socii et subitas dant gaudia uoces. illum insperata turbatum fraude furentemque Oebalides prima refugit dum detonet ira, territus ipse etiam atque ingentis conscius ausi. 295 saeuit inops Amycus nullo discrimine sese praecipitans auidusque uiri (respectat ouantes quippe procul Minyas), tunc caestu elatus utroque inruit. hos inter Pollux subit et trucis ultro aduolat ora uiri nec spes effecta, sed ambae 300 in pectus cecidere manus. hoc saeuior ille ecce iterum uacuas agit inconsulta per auras bracchia. sentit ubi Pollux rationis egentem, dat genibus iunctis latus effusumque secutus haud reuocare gradum patitur turbatque premitque 305 ancipitem crebros et liber congerit ictus desuper auerso. sonat omni uulnere uertex inclinis ceditque malis. iam tempora manant sanguineaeque latent aures, uitalia donec uincula, qua primo ceruix committitur artu, 310 soluit dextra grauis. labentem propulit heros ac super insistens 'Pollux ego missus Amyclis et Ioue natus.' ait 'nomen mirantibus umbris hoc referes. sic et memori noscere sepulchro.' Bebrycas extemplo spargit fuga, nullus adempti 315 regis amor: montem celeres siluamque capessunt. haec sors, haec Amycum tandem manus arcuit ausis effera seruantem Ponti loca uimque iuuentae continuam et magni sperantem tempora patris. tenditur ille ingens hominum pauor aruaque late 320 occupat, annosi ueluti si decidat olim pars Erycis uel totus Athos. qua mole iacentis ipse etiam expleri uictor nequit oraque longo comminus obtutu mirans tenet. at manus omnis heroum densis certatim amplexibus urgent 325 armaque ferre iuuat fessasque attollere palmas. 'salue, uera Iouis, uera o Iouis' undique 'proles' ingeminant 'o magnanimis memoranda palaestris Taygeta et primi felix labor ille magistri!' dumque ea dicta ferunt, tenues tamen ire cruores 330 siderea de fronte uident nec sanguine Pollux territus auerso siccabat uulnera caestu. illius excelsum ramis caput armaque Castor implicat et uiridi conectit tempora lauro respiciensque ratem 'patriis' ait 'has precor oris, 335 diua, refer frondes cumque hac freta curre corona.' dixerat. hinc ualida caedunt armenta bipenni perfusique sacro placati gurgitis amne graminea sternuntur humo, tunc liba dapesque frondibus accumulant; exsortia terga Laconi 340 praecipiunt pecudum. toto mox tempore mensae laetus ouat nunc laude uirum, nunc uatis honoro carmine, uictori geminans cratera parenti. Iamque dies auraeque uocant rursusque capessunt aequora, qua rigidos eructat Bosporos amnes. 345 illos, Nile, tuis nondum dea gentibus Io transierat fluctus, unde haec data nomina ponto. tum pius Oeagri claro de sanguine uates admonita genetrice refert casusque locorum Inachidosque uias pelagusque emensa iuuencae 350 exilia intentisque canit. 'uidere priores saepe Iouem terras Argiuaque regna Pelasgum uirginis Iasiae blandos descendere ad ignes. sentit Iuno dolos curaque accensa iugali aethere desiluit (dominam Lyrceia tellus 355 antraque deprensae tremuerunt conscia culpae), cum trepida Inachiae paelex subit ora iuuencae sponte dei; plausu fouet hanc et pectora mulcet Iuno renidenti cohibens suspiria uultu. mox ita adorta Iouem: "da quam modo ditibus Argis 360 campus alit primae referentem cornua Phoebes indomitamque bouem, da carae munera nuptae. ipsa ego dilectae pecudi iam pascua digna praecipuosque legam fontes." qua fraude negaret aut quos inuentos tenuisset Iuppiter astus? 365 muneris illa potens custodem protinus Argum adiungit. custos Argus placet, inscia somni lumina non aliter toto cui uertice quam si Lyda nurus sparso telas maculauerit ostro. Argus et in scopulos et monstris horrida lustra 370 ignotas iubet ire uias heu multa morantem conantemque preces inclusaque pectore uerba. ultima tum patriae cedens dedit oscula ripae; fleuit Amymone, flerunt Messeides undae, fleuit et effusis reuocans Hyperia lacertis. 375 illa, ubi uel fessi tremerent erroribus artus uel rueret summo iam frigidus aethere uesper, heu quotiens saxo posuit latus aut, ubi longa aegra siti, quos ore lacus, quae pabula carpsit, uerbere candentes quotiens exhorruit armos! 380 quin et ab excelso meditantem uertice saltus audentemque mori ualles citus egit in imas Argus et arbitrio durus seruauit erili, cum subito Arcadio sonuit caua fistula ritu imperiumque patris celerans Cyllenius ales 385 aduenit et leni modulatur carmen auena "quo" que ait "hinc diuersus abis? heus respice cantus!" haud procul insectans Argum languentia lumina cuncta notat dulcesque sequentia somnos et celerem mediis in cantibus exigit harpen. 390 iamque refecta Ioui paulatim in imagine prisca ibat agris Io uictrix Iunonis et ecce cum facibus spirisque et Tartareo ululatu Tisiphonen uidet: ac primo uestigia uisu figit et in miserae rursus bouis ora recurrit. 395 nec qua ualle memor quo se uertice sistat Inachias errore etiam defertur ad undas, qualis et a prima quantum mutata iuuenca! nec pater aut trepidae temptant accedere nymphae. ergo iterum siluas, iterum petit inuia retro 400 ceu Styga dilectum fugiens caput. inde per urbes raptatur Graias atque ardua flumina ripis, oblato donec paulum cunctata profundo incidit. absistunt fluctus et gnara futuri dant pauida alta uiam, celsis procul ipsa refulget 405 cornibus ac summa palearia sustinet unda. ast Erebi uirgo ditem uolat aethere Memphin praecipere et Pharia uenientem pellere terra. contra Nilus adest et toto gurgite torrens Tisiphonen agit atque imis inlidit harenis 410 Ditis opem ac saeui clamantem numina regni. apparent sparsaeque faces disiectaque longe uerbera et abruptis excussi crinibus hydri. nec Iouis interea cessat manus: intonat alto insurgens caelo genitor curamque fatetur 415 atque ipsa imperium Iuno pauet. haec procul Io spect[ab]at ab arce , iam diuis addita iamque aspide cincta comas et ouanti persona sistro. Bosporon hinc ueteres errantis nomine diuae uulgauere. iuuet nostros nunc ipsa labores 420 immissisque ratem sua per freta prouehat Euris.' Dixerat et placidi tendebant carbasa uenti. postera non cassae Minyis Aurora retexit noctis iter: noua cuncta uident Thyneaque iuxta litora fatidici poenis horrentia Phinei, 425 dira deum summo quem uis urgebat in aeuo. quippe neque extorrem tantum nec lucis egentem insuper Harpyiae Typhonides, ira Tonantis, depopulant ipsoque dapes praedantur ab ore. talia prodigia et tales pro crimine poenas 430 perpetitur. spes una seni, quod pellere saeuam quondam fata luem dederant Aquilone creatis. ergo ubi iam Minyas certamque accedere Phineus sentit opem, primas baculo defertur ad undas uestigatque ratem atque oculos attollit inanes. 435 tunc tenuem spirans animam 'salue o mihi longum exspectata manus nostrisque' ait 'agnita uotis. nouimus et diuis geniti quibus et uia iussos quae ferat ac uestri rebar sic tempora cursus proxima quaeque legens, quantum Vulcania Lemnos 440 traxerit, infelix tulerit quae Cyzicus arma. sensi et Bebrycio supremam in litore pugnam iam propior iamque hoc animam solamine mulcens. non ego nunc magno quod cretus Agenore Phineus aut memorem mea quod uates insedit Apollo 445 pectora: praesentis potius miserescite fati! nec mihi diuersis erratum casibus orbem amissas aut flere domos aut dulcia tempus lumina; consuetis serum est ex ordine fatis ingemere. Harpyiae semper mea pabula seruant, 450 fallere quas nusquam misero locus: ilicet omnes deueniunt niger intorto ceu turbine nimbus iamque alis procul et sonitu mihi nota Celaeno. diripiunt uerruntque dapes foedataque turbant pocula, saeuit odor surgitque miserrima pugna 455 parque mihi monstrisque fames. spreuere quod omnes pollueruntque manu quodque unguibus excidit atris has mihi fert in luce moras. nec rumpere fata morte licet, trahitur uictu crudelis egestas. sed uos o seruate precor, praedicta deorum 460 si non falsa mihi, uos finem imponite poenis. nempe adsunt qui monstra fugent, Aquilonia proles non externa mihi: nam rex ego diuitis Hebri iunctaque uestra meo quondam Cleopatra cubili.' Nomen ad Actaeae Calais Zetesque sororis 465 prosiliunt Zetesque prior 'quem cernimus?' inquit 'tune ille Odrysiae Phineus rex inclitus orae? tu Phoebi comes et nostro dilecte parenti? o ubi nunc regni generisque ubi gloria? quam te exedit labor et miseris festina senectus! 470 quin age mitte preces: namque est tibi nostra uoluntas, si non ira deum--uel si placabilis--urget.' sustulit hic geminas Phineus ad sidera palmas 'te'que ait 'infesti, quae nunc premis, ira Tonantis, ante precor, nostrae tandem iam parce senectae, 475 sit modus. et fore credo equidem, nam uestra uoluntas quid, iuuenes, sine pace deum? nec credite culpam saeuitiae scelerumue mihi nunc crimina pendi: fata loquax mentemque Iouis quaeque abdita solus consilia et terris subito uentura parabat 480 prodideram miserans hominum genus. hinc mihi tanta pestis et offusae media inter dicta tenebrae. iam tandem cessere irae nec casus ab alto, ipse uolens nostris sed uos deus adpulit oris.' sic ait et fatis ita iam cedentibus omnes 485 impulit et durae commouit imagine poenae. instituere toros mediisque tapetibus ipsum accipiunt circumque iacent; simul aequora seruant, astra simul, uescique iubent ac mittere curas, cum subitus misero tremor et pallentia primae 490 ora senis fugere manus. nec prodita pestis ante, sed in mediis dapibus uidere uolucres. fragrat acerbus odor patriique exspirat Auerni halitus, unum omnes incessere planctibus, unum infestare manus. inhiat Cocytia nubes 495 luxurians ipsoque ferens fastidia uisu. tum sola conluuie atque inlusis stramina mensis foeda rigant, stridunt alae praedaque retenta saeuit utrimque fames. nec solum horrenda Celaeno Phinea, sed miseras etiam prohibere sorores. 500 emicat hic subito seseque Aquilonia proles cum clamore leuat, genitor simul impulit alas. hoste nouo turbata lues lapsaeque rapinae faucibus et primum pauidae Phineia tecta peruolitant, mox alta petunt. stant litore fixi 505 Haemonidae atque oculis palantia monstra sequuntur. sicut, prorupti tonuit cum forte Veseui Hesperiae letalis apex, uixdum ignea montem torsit hiems, iamque eoas cinis induit urbes: turbine sic rapido populos atque aequora longe 510 transabeunt nullaque datur considere terra. iamque et ad Ionii metas atque intima tendunt saxa, uocat magni Strophadas nunc incola ponti. hic fessae leti metu propioris anhelae dum trepidant humilique graues timidoque uolatu 515 implorant clamore patrem Typhona nefando, extulit adsurgens noctem pater imaque summis miscuit et mediis uox exaudita tenebris: 'iam satis huc pepulisse deas. cur tenditis ultra in famulas saeuire Iouis, quas fulmina quamquam 520 aegidaque ille gerens magnas sibi legit in iras? nunc quoque Agenoreis idem decedere tectis imperat: agnoscunt monitus iussaeque recedunt. mox tamen et uobis similis fuga, cum premet arcus letifer. Harpyiae numquam noua pabula quaerent 525 donec erunt diuum meritae mortalibus irae.' haesit uterque polo dubiisque elanguit alis, mox abit et sociae uictor petit agmina puppis. Interea Minyae pulsa lue prima Tonanti sacra nouant, tum uina toris epulasque reponunt. 530 ipse inter medios ceu dulcis imagine somni laetus ad oblitae Cereris suspirat honores; agnoscit Bacchi latices, agnoscit et undam et noua non pauidae miratur gaudia mensae. hunc ubi reclinem stratis et pace fruentem 535 aspicit ac longae ducentem obliuia poenae talibus appellat supplexque ita fatur Iason: 'uota, senex, perfecta tibi. nunc me quoque curis eripe et ad nostros animum conuerte labores. omnis adhuc sors laeta quidem nec numine uano, 540 siqua fides curae superum, tantum aequor adorti tendimus: ipsa mihi puppem Iouis optima proles instituit, dedit et socios Saturnia reges. fidere mens sed nostra nequit quantumque propinquat Phasis et ille operum summus labor, hoc magis angunt 545 proxima nec uates sat iam mihi Mopsus et Idmon.' ille ducem nec ferre preces nec dicere passus amplius hic demum uittas laurumque capessit numina nota ciens. stupet Aesonis inclita proles Phinea ceu numquam poenis nullaque grauatum 550 peste Iouis: tam largus honos, tam mira senectae maiestas infusa; uigor nouus auxerat artus. tum canit: 'o terras fama uenture per omnes, quem sociis ducibusque deis atque arte benigna Pallados ipse ultro Pelias ad sidera tollit, 555 demens, dum profugi non sperat uellera Phrixi, fata locosque tibi, possum quas reddere grates, expediam rerumque uias finemque docebo. ipse etiam, qui me prohibet sua pandere terris saecula, te propter fandi mihi Iuppiter auctor. 560 hinc iter ad Ponti caput errantesque per altum Cyaneas. furor his medio concurrere ponto; necdum ullas uidere rates: sua comminus actae saxa premunt cautesque suas. ceu uincula mundi ima labant, tremere ecce solum, tremere ipsa repente 565 tecta uides: illae redeunt, illae aequore certant. di tibi progresso propius, di forsitan ipsi auxilium mentemque dabunt. ast ipse iuuare ausa quibus monitis possim tua? quippe per altum tenditis unde procul uenti, procul unde uolucres, 570 et pater ipse maris pauidas detorquet habenas. siqua breuis scopulis fieret mora, si semel orsis ulla quies, fuga tunc medio speranda recursu: uix repetunt primae celeres confinia terrae iamque alio clamore ruunt omnisque tenetur 575 pontus et infestis anceps cum montibus errat. uerum animo redit illa meo sors cognita diuum (fabor enim nec spe dubios solabor inani): cum mihi Tartareas saeuo clangore uolucres protulit ira Iouis, uox haec simul excidit auris: 580 "ne uanas impende preces finemque malorum expete, Agenoride! Pontum penetrauerit ulla cum ratis et rabidi steterint in gurgite montes, tum sperare modum poenae ueniamque licebit." sic deus. aut uobis ergo fera [per] saxa patescunt 585 aut mea iam saeuae redeunt ad pabula Dirae. uerum inter medias dabitur si currere cautes (certe digna manus) uacuumque exibis in aequor, proxima regna Lyci, remeat qui uictor ab oris Bebryciis. toto non ullus litore Ponti 590 mitior. hic lecto comitum de robore siquem perculerit uicina lues, ne defice casus praedicti memor atque animos accinge futuris. illic pestiferas subter iuga concaua torquet alter aquas Acheron uastoque exundat hiatu 595 fumeus et saeua sequitur caligine campos. linque grauem fluuium et miseris sua fata colonis: sic quoque non uno dabitur transcurrere luctu. quid tibi nubifera surgentem rupe Carambin, quid memorem quas Iris aquas aut torqueat Ancon? 600 proxima Thermodon hinc iam secat arua--memento-- inclita Amazonidum magnoque exorta Gradiuo gens ibi: femineas nec tu nunc crede cateruas, sed qualis, sed quanta uiris insultat Enyo diuaque Gorgonei gestatrix innuba monstri. 605 ne tibi tunc horrenda rapax ad litora puppem uentus agat, ludo uolitans cum turma superbo puluereis exsultat equis ululataque tellus intremit et pugnas mota pater incitet hasta. non ita sit metuenda tibi saeuissima quamquam 610 gens Chalybum, duris patiens cui cultus in aruis et tonat adflicta semper domus ignea massa. inde omnem innumeri reges per litoris oram, hospitii quis nulla fides, sed limite recto puppis et aequali transcurrat carbasus aura: 615 sic demum rapidi uenies ad Phasidis amnem. castra ibi iam Scythiae fraternaque surgit Erinys. ipse truces illic Colchos hostemque iuuabis auxiliis. nec plura equidem discrimina cerno. fors etiam optatam dabitur contingere pellem. 620 sed te non animis nec solis uiribus aequum credere: saepe acri potior prudentia dextra. quam tulerit deus, arripe opem. iamque ultima nobis promere fata nefas. sileo prior.' atque ita facto fine dedit tacitis iterum responsa tenebris. 625 Tum subita resides socios formidine Iason praecipitat rumpitque moras tempusque timendi. ipse uiros gradiens ad primi litoris undam prosequitur Phineus. 'quaenam tibi praemia,' dixit 'quas, decus o Boreae, possim persoluere grates? 630 me Pangaea super rursus iuga meque paterna stare Tyro dulcesque iterum mihi surgere soles nunc reor. exactae (uerumne?) abiere uolucres nec metuam tutaeque dapes? date tangere uultus, dem sinite amplexus propiusque accedite dextrae.' 635 dixerat. abscedunt terris et litora condunt. Omnibus extemplo saeua sub imagine rupes Cyaneae propior labor. quando adfore quaque parte putent? stant ora metu nec fessa recedunt lumina diuersas circum seruantibus undas, 640 cum procul auditi sonitus insanaque saxa, saxa neque illa uiris, sed praecipitata profundo siderei pars uisa poli. dumque ocius instant, ferre fugam maria ante ratem, maria ipsa repente deficere aduersosque uident discedere montes, 645 omnibus et gelida rapti formidine remi. ipse per arma uolans et per iuga summa carinae hortatur supplexque manus intendit Iason nomine quemque premens: 'ubi nunc promissa superba ingentesque minae, mecum quibus ista secuti? 650 idem Amyci certe uisus timor omnibus antro perculerat; stetimus tamen et deus adfuit ausis. quin iterum idem aderit, credo, deus.' haec ubi fatus corripit abiecti remumque locumque Phaleri et trahit, insequitur flammata pudore iuuentus. 655 unda laborantes praeceps rotat ac fuga ponti obuia. miscentur rupes iamque aequore toto Cyaneae iuga praecipites inlisa remittunt. bis fragor infestas cautes aduersaque saxis saxa dedit, flamma expresso bis fulsit in imbri. 660 sicut multifidus ruptis e nubibus horror effugit et tenebras nimbosque intermicat ignis terrificique ruunt tonitrus elisaque noctem lux dirimit (pauor ora uirum, pauor occupat aures), haud secus impleuit pontum fragor; effluit imber 665 spumeus et magno puppem procul aequore uestit. Aduertere dei defixaque numina ponto, quid scopulis praeclusa ratis, quid dura iuuentus expediat. pendet magnis fauor ortus ab ausis. prima coruscanti signum dedit aegide uirgo 670 fulmineam iaculata facem. uixdum ardua cautes cesserat, illa uolans tenui per concita saxa luce fugit. rediere uiris animique manusque ut uidere uiam. 'sequor, o quicumque deorum,' Aesonides 'uel fallis' ait praecepsque fragores 675 per medios ruit et fumo se condidit atro. coeperat hinc cedens abductis montibus unda ferre ratem pelagoque dies occurrere aperto. sed neque permissis iam fundere rector habenis uela neque eniti remis pote, cum super adsunt 680 Cyaneae. premit umbra ratem scopulique feruntur comminus. hic praecepsque ex aethere Pallas insiliunt pariter scopulos: hunc nata coercet, hunc coniunx Iouis, ut ualido qui robore tauros sub iuga et inuito detorquet in ilia cornu. 685 inde, uelut mixtis Vulcanius ardor harenis uerset aquas, sic ima fremunt fluctuque coacto angitur et clausum scopulos super effluit aequor. contra omnes ualidis tenui discrimine remis pergere iter mediosque ratem transferre per ictus. 690 saxa sed extremis tamen increpuere corymbis parsque (nefas) deprensa iugis, nam cetera caelo debita. conclamant Minyae, latera utraque quippe dissiluisse putant. fugit ipse nouissimus ictus Tiphys et mediis sequitur freta rapta ruinis 695 nec prius obsessum scopulis respexit ad aequor aut sociis temptata quies, nigrantia quam iam litora longinquique exirent flumina Rhebae. tunc fessas posuere manus, tunc arida anheli pectora, discussa quales formidine Auerni 700 Alcides Theseusque comes pallentia iungunt oscula uix primis amplexi luminis oris. nec uero ipse metus curasque resoluere ductor, sed maria aspectans 'heu qui datus iste deorum sorte labor nobis! serum ut ueniamus ad amnem 705 Phasidis et mites' inquit 'dent uellera Colchi, unde per hos iterum montes fuga?' talia fundit imperio fixos Iouis aeternumque reuinctos nescius. id fati certa nam lege manebat, siqua per hos undis umquam ratis isset apertis. 710 Tum freta, quae longis fuerant imperuia saeclis, ad subitam stupe ratem Pontique iacentis omne solum regesque patent gentesque repostae. non alibi effusis cesserunt longius undis litora, non, tantas quamuis Tyrrhenus et Aegon 715 uoluat aquas, geminis tot desint Syrtibus undae. nam super huc uastos tellus quoque congerit amnes; non septemgemini memorem quas exitus Histri, quas Tanais flauusque Tyres Hypanisque Nouasque addat opes quantosque sinus Maeotia laxent 720 aequora. flumineo sic agmine fregit amari uim salis hinc Boreae cedens glaciantibus auris Pontus et exorta facilis concrescere bruma. utque uel immotos Ursae rigor inuehit amnes uel freta uersa uadis, hiemem sic unda per omnem 725 aut campo iacet aut tumido riget ardua fluctu, atque hac Europam curuis anfractibus urget, hac Asiam, Scythicum specie sinuatus in arcum. illic umbrosae semper stant aequore nubes et non certa dies, primo nec sole profundum 730 soluitur aut uernis cum lux aequata tenebris, sed redit extremo tandem in sua litora Tauro. Iam Mariandynis aduertit puppis harenis atque celer terras regemque exquirit Echion dicta ferens lectos (fama est si nominis umquam) 735 Haemoniae subiisse uiros, det litora fessis. adproperat Lycus auditis laetatus Achiuis ac simul Aesoniden omnemque in regia turbam tecta trahit modo Bebryciis praefixa tropaeis, mitis et in mediis effatur talia Grais: 740 'haud temere est, fato diuum reor ad mea uectos litora uos, odium quibus atque eadem ira furentis Bebryciae saeuaque pares de gente triumphi: certa fides animis, idem quibus incidit hostis. nos quoque, nos Amycum tanto procul orbe remoti 745 sensimus et saeuis frater mihi fusus harenis. ultor ego atque illuc cunctis accensus in armis tunc aderam, cum uos mediis contenta ferebant uela fretis. illum in sanie taboque recenti uidimus aequoreo similem per litora monstro. 750 nec uero praerepta mihi suprema tyranni fata queror belloue magis laetarer et armis procubuisse meis, quam lege quod occidit ultus ipse sua meritoque madent quod sanguine caestus.' excipit Aesonides: 'tuus ergo in montibus ignis 755 ille? tuas acies medio de gurgite uidi?' fatur et ostentans prolem Iouis 'hic tibi Pollux en,' ait 'inuiso soluit cui pectore poenas.' ille uirum circa mirantia lumina uoluit. festa dehinc mediis ineunt conuiuia tectis 760 communesque uocant superos, quorum eruta nutu Bebrycia, et uotis pariter praeda fruuntur. µ05 LIBER V Altera lux haud laeta uiris emersit Olympo: Argolicus morbis fatisque rapacibus Idmon labitur extremi sibi tum non inscius aeui. at memor Aesonides nimium iam uera locuti Phineos hinc alios rapto pauet Idmone luctus. 5 tum comiti pia iusta tulit caelataque multa arte Dolionii donat uelamina regis, hospes humum sedemque Lycus. flens arma reuellit Idmonis e celsa Mopsus rate. robora caedunt pars siluis portantque arae, pars auguris alba 10 fronde uittisque ligant positumque feretro congemuere; dies simul et suus admonet omnes. Ecce inter lacrimas interque extrema uirorum munera, quem cursus penes imperiumque carinae, Tiphyn agit uiolenta lues cunctique pauore 15 attoniti fundunt maestas ad sidera uoces: 'arquipotens aduerte, precor, nunc denique Apollo! hoc, pater, hoc nobis refoue caput, ulla laboris si nostri te cura mouet, qui cardine summo uertitur atque omnis manibus nunc pendet ab unis!' 20 dicta dabant uentis nec debita fata mouebant. qualem praecipiti grauidum iam sorte parentem natorum flet parua manus trepidique precantur duret ut inualidis et adhuc genitoris egenis, haud aliter socii supremo in tempore Tiphyn 25 ante alios superesse uolunt. mors frigida contra urget et ille recens oculis interuolat Idmon. exanimum frustra Minyae clamore morantur auellique negant: uix membra rigentia tandem imposuere rogo lacrimasque et munera flammis 30 uana ferunt, crescit donis feralis aceruus. ut uero amplexus fessi rupere supremos et rapidae sonuere faces, tunc ipsa cremari uisa ratis medioque uiros deponere ponto. non tulit Aesonius geminis flagrantia cernens 35 corpora cara rogis, sed pectore ductor ab imo talia uoce gemit: 'quid tantum infensa repente numina? quas nostri poenas meruere labores? bina (nefas) toto pariter mihi funera surgunt litore. magna adeo comitum numerosaque pubes? 40 aut socios rapit atra dies aut ipse relinquo sontibus impulsus Furiis. ubi Tiphys? ubi Idmon fata canens? ubi monstriferae par ille nouercae? te sine, Thespiade, nos ulla mouebimus ultra aequora? nec summa speculantem puppe uidebo 45 Pleiadumque globos et agentes noctibus Arctos? cui Minyas caramque ratem, cui sidera tradis? carpere securas quis iam iubet Aesona noctes? hoc labor, hoc dulci totiens fraudata sopore lumina et admotis nimium mens anxia Colchis 50 profuit? heu quantum Phasis, quantum Aea recessit! nunc quoque, si tenui superant in imagine curae, adsis umbra, precor, uenturi praescia caeli rectoremque tuae moneas ratis.' haec ubi fatus, sola uirum flammis uidit labentibus ossa. 55 'quod tamen externis unum solamen in oris restat,' ait 'caras humus haec non diuidat umbras ossaque nec tumulo nec separe contegat urna, sed simul, ut iunctis uenistis in aequora fatis.' haud mora, reliquias socii defletaque miscent 60 nomina. tum uiuo frondens e caespite tellus aggeritur cinerem Lyco commendat Iason. Maesti omnes dubiique, ratem fidissima cuius dextra regat. simul Ancaeus sollersque petebat Nauplius. Erginum fato uocat ipsa monenti 65 quercus et ad tonsas uicti rediere magistri. ac uelut i, gregis cessit cui regia, taurus fertur ouans, hunc omnis honos, hunc omnis in unum transit amor. primo laetus sic tempore rector ingreditur cursus. etenim dat candida certam 70 nox Helicen. iam prora fretum commouerat et iam puppe sedes < . . > dimiserat ancora terras. Inde premente noto tristes Acherusidos oras praeterit et festa uulgatum nocte Lyaei Callichoron. nec uana fides: his Bacchus in undis 75 abluit eoo rorantes sanguine thyrsos. illum post acies rubrique nouissima claustra aequoris hic resides thiasos, hic aera mouentem udaque pampinea nectentem cornua uitta nunc etiam meministis, aquae, Boeotia qualem 80 Thyias et infelix cuperet uidisse Cithaeron. Fama per extremos quin iam uolat improba manes interea et magnis natorum laudibus implet, addita mque fretis repetens freta iamque patentes Cyaneas. ardent auidos attollere uultus 85 quos pietas uel tangit adhuc quos aemula uirtus. fata immota manent; unum, qui litore in illo conditus, ad carae mittunt spectacula turbae. it Sthenelus. qualem Mauortia uidit Amazon cumque suis comitem Alcides ut condidit armis, 90 talis ab aequorei consurgens aggere busti emicuit. fulsere undae, sol magnus ut orbem tolleret aut nubem quater polus. atque ea uixdum uisa uiris atra nox protinus abstulit umbra. ille dolens altum repetit chaos. omina Mopsus 95 dum stupet, in prima tumulum procul aspicit acta obnubensque caput cineri dat uina uocato. carmina quin etiam uisos placantia manes Odrysius dux rite mouet mixtoque sonantem percutit ore lyram nomenque relinquit harenis.100 Altius hinc uentos recipit ratis ac fugit omne Crobiali latus et fatis tibi, Tiphy, negatum Parthenium, ante alios Triuiae qui creditur amnis fidus et Inopi materna gratior unda. mox etiam Cromnae iuga pallentem Cytoron 105 te cita penitus condunt, Erythia, carina. iamque reducebat noctem polus: alta Carambis raditur et magnae pelago tremit umbra Sinopes. Assyrios complexa sinus stat opima Sinope, nympha prius blandosque Iouis quae luserat ignes 110 caelicolis immota procis: deceptus amatae fraude deae nec solus Halys nec solus Apollo. Addidit hic casu comites fortuna benigno Autolycum Phlogiumque et Deileonta, secutos Herculis arma uiros. uagus hos ibi fixerat error. 115 ut Graiam uidere manum puppemque Pelasgam prima ruunt celeres ad litora seque precantur accipiant socios. noua dux accedere gaudet nomina desertos et iam sibi currere remos. transit Halys longisque fluens anfractibus Iris 120 saeuaque Thermodon medio sale murmura uoluens, Gradiuo sacer et spoliis ditissimus amnis, donat equos, donat uotas cui uirgo secures cum redit ingenti per Caspia claustra triumpho Massageten Medumque trahens. est uera propago 125 sanguinis, est ollis genitor deus. hinc magis alta Haemonidae petere et monitus non temnere Phinei. ipse autem comitum conuersus ad ora nouorum 'uos mihi nunc pugnas' ait 'et uictricia' ductor 'Herculis arma mei uestrasque in litore Martis 130 interea memorate manus.' sic fatus et aegro corde silens audit currus bellique labores uirginei, exciderit frenis quae prima remissis, semianimem patrius quam sanguine uexerit amnis, quae pelta latus atque umeros nudata pharetris 135 fugerit, Herculeae mox uulnere prensa sagittae, utque securigeras stimulauerit Ira cateruas fleturusque pater, quantus duce terror in ipsa, qui furor in signis, quo balteus arserit auro. Nocte sub extrema clausis telluris ab antris 140 peruigil auditur Chalybum labor: arma fatigant ruricolae, Gradiue, tui; sonat illa creatrix prima manus belli, terras crudelis in omnes. nam prius ignoti quam dura cubilia ferri eruerent ensesque darent, Odia aegra sine armis 145 errabant Iraeque inopes et segnis Erinys. inde Genetaei rupem Iouis, hinc Tibarenum dant uirides post terga lacus, ubi deside mitra feta ligat partuque uirum fouet ipsa soluto. uos quoque non notae mirati uela carinae, 150 Mossynoeci, et uos stabulis, Macrones, ab altis Byzeresque uagi Philyraeque a nomine dicta litora, quae cornu pepulit Saturnus equino. Ultimus inde sinus saeuumque cubile Promethei cernitur, in gelidas consurgens Caucasus Arctos. 155 ille etiam Alciden Titania fata morantem attulerat tum forte dies iamque aspera nisu undique conuellens ueteris cum strage pruinae uincula prensa manu saxis abduxerat imis arduus et laeuo grauior pede. consonat ingens 160 Caucasus et summo pariter cum monte secutae incubuere trabes abductaque flumina ponto. fit fragor, aetherias ceu Iuppiter arduus arces impulerit imas manus aut Neptunia terras. horruit immensum Ponti latus, horruit omnis 165 Armeniae praetentus Hiber penitusque recusso aequore Cyaneas Minyae timuere relictas. tum gemitu propiore chalybs densusque reuulsis rupibus audiri montis labor et graue Titan uociferans, fixos scopulis dum uellitur artus. 170 contra autem ignari (quis enim nunc credat in illis montibus Alciden dimissaue uota retemptet?) pergere iter socii. tantum mirantur ab alto litora discussa sterni niue ruptaque saxa et simul ingentem moribundae desuper umbram 175 alitis atque atris rorantes imbribus auras. Sol propius flammabat aquas extremaque fessis coeperat optatos iam lux ostendere Colchos, magnus ubi aduersum spumanti Phasis in aequor ore ruit. cuncti pariter loca debita noscunt 180 signaque commemorant emensasque ordine gentes dantque ratem fluuio. simul aethere plena corusco Pallas et alipedum Iuno iuga sistit equorum. Ac dum prima graui ductor subit ostia pulsu populeos flexus tumulumque uirentia supra 185 flumina cognati medio uidet aggere Phrixi, quem comes infelix Pario de marmore iuxta stat soror, hinc saeuae formidine maesta nouercae, inde maris, pecudique timens imponere palmas. sistere tum socios iubet atque hinc prima ligari 190 uincula, ceu Pagasas patriumque intrauerit amnem. ipse graui patera sacri libamina Bacchi rite ferens umbram uocat et sic fatur ad aras: 'per genus atque pares tecum mihi, Phrixe, labores, tu precor orsa regas meque his tuteris in oris 195 tot freta, tot ~durae properanti~ sidera passum. Phrixe, faue et patrias < . . . > reminiscere terras. tu quoque nunc, tumulo nequiquam condita inani, adnue, diua maris, numeroque accede tuorum. quando egomet rursus per te uehar? aurea quando 200 Seston et infaustos agnoscent uellera fluctus? uos etiam, siluae, uos, Colchidos hospitis orae, pandite diues ubi pellis micet arbore sacra. tunc tibi, fecundi proles Iouis, orte niuali Arcados axe deae, fluuio modo, Phasi, quieto 205 Palladiam patiare ratem. nec dona nec arae defuerint tellure mea: ueneranda fluentis effigies te, Phasi, manet, quam magnus Enipeus et pater aurato quantus iacet Inachus antro.' dixerat atque illi dextra sine uersa magistri 210 protinus in proram rediit ratis omine certo fluminis os pontumque tuens. 'promittis ut ecce utque uocas, reuehemur!' ait. sic deinde precatus arma iubet celsa socios depromere puppe. dona dehinc Bacchi casusque ut firmet in omnes 215 rapta Ceres uiridesque premunt longo ordine ripas. Incipe nunc cantus alios, dea, uisaque uobis Thessalici da bella ducis. non mens mihi, non haec ora satis. uentum ad furias infandaque natae foedera et horrenda trepidam sub uirgine puppem; 220 impia monstriferis surgunt iam proelia campis. ante dolos, ante infidi tamen exsequar astus Soligenae falli meriti meritique relinqui, inde canens: Scythica senior iam Solis in urbe fata laborati Phrixus compleuerat aeui. 225 illius extremo sub funere mira repente flamma poli magnoque aries apparuit astro aequora cuncta mouens. at uellera Martis in umbra ipse sui Phrixus monumentum insigne pericli liquerat ardenti quercum complexa metallo. 230 quondam etiam tacitae uisus per tempora noctis effigie uasta socerumque exterruit ingens prodita uox: ' qui patria tellure fugatum quaerentemque domos his me considere passus sedibus, oblata generum mox prole petisti, 235 tunc tibi regnorum labes luctusque supersunt rapta soporato fuerint cum uellera luco. praeterea infernae quae nunc sacrata Dianae fert castos Medea choros, quemcumque procorum pacta petat, maneat regnis ne uirgo paternis.' 240 dixit et admota pariter fatalia uisus tradere terga manu, tum falso fusus ab auro currere per summi fulgor laquearia tecti. membra toris rapit ille tremens patriumque precatur numen et eoo surgentes litore currus: 245 'haec tibi fatorum, genitor, tutela meorum, omnituens, tua nunc terris, tua lumina toto sparge mari. seu nostra dolos molitur opertos siue externa manus, primus mihi nuntius esto. tu quoque, sacrata rutilant cui uellera quercu, 250 excubias, Gradiue, tene. praesentia luco arma tubaeque sonent, uox et tua noctibus exstet.' uix ea, Caucaseis cum lapsus montibus anguis haud sine mente dei spiris nemus omne refusis implicuit Graiumque procul respexit ad orbem. 255 ergo omnes prohibere minas praedictaque Phrixi inuigilat, plena necdum Medea iuuenta adnuitur thalamis Albani uirgo tyranni. Interea auguriis monstrisque minacibus urbem territat ante monens semper deus et data seri 260 signa mali, reddi iubet exitiale sacerdos uellus et Haemoniis infaustum mittere terris. contra Sole satus Phrixi praecepta uolutans aegro corde negat nec uulgi cura tyranno dum sua sit modo tuta salus. tunc ordine regi 265 proximus et frater materno sanguine Perses increpitare uirum, sequitur duce turba reperto. ille furens ira solio se proripit alto praecipitatque patres ipsumque ut talibus ausis spem sibi iam rerum uulgi leuitate serentem 270 ense petit. rapit inde fugam crudelia Perses signa gerens omnemque quatit rumoribus Arcton. iamque aderat magnis regum cum milibus urbi primaque in aduersos frustratus proelia muros constiterat. datus et sociis utrimque cremandis 275 ille dies alterque dies, cum Marte remisso debitus Aeaeis dux Thessalus adpulit oris. Nox hominum genus et duros mirata labores rettulerat fessis optata silentia terris. at Iuno et summi uirgo Iouis intima secum 280 consilia et uarias sociabant pectore curas. uirgo prior 'magna pariter quos mole petamus? cernis,' ait 'Colchos habeant quae proelia quique nunc status. hinc Perses, illinc non uiribus aequis apparat Aeetes aciem. quibus addimur armis?' 285 cui Iuno: 'dimitte metus, ne proelia forte hinc tibi grata negem. < . . . > manet aegida sudor et nostros iam sudor equos. stat pectore fixum Aeetae sociare manus. scio perfida regis corda quidem, nullos Minyis exsoluet honores. 290 uerum alios tunc ipsa dolos, alia orsa mouebo.'-- 'sint precor haec; tua namque mihi comitanda potestas,' Pallas ait 'liceat Grais ut reddere terris Aesonium caput et puppem, quam struximus ipsae, iactatam tandem nostro componere caelo.' 295 talia tunc hominum superi pro laude mouebant. Tristior at numquam tantoue pauentibus ulla nox Minyis egesta metu. nil quippe reperto Phaside, nil domitis actum Symplegados undis cunctaque adhuc, magni ueniant dum regis ad urbem, 300 ambigua et dubia rerum pendentia summa. praecipue Aesoniden uarios incerta per aestus mens rapit undantem curis ac multa nouantem. qualiter ex alta cum Iuppiter arce coruscat Pliadas ille mouens mixtumque sonoribus imbrem 305 horriferamue niuem, canis ubi tollitur omnis campus aquis, aut sanguinei magna ostia belli aut alios duris fatorum gentibus ortus, sic tum diuersis hinc atque hinc motibus anceps pectora dux crebro gemitu quatit, optat et almum 310 iam iubar et certi tandem discriminis horas. tunc defixa solo coetuque intenta silenti uersus ad ora uirum 'quod primum ingentibus ausis optauistis' ait 'ueterumque quod horruit aetas, adsumus en tantumque fretis enauimus orbem. 315 nec pelagi nos mille uiae nec fama fefellit Soligenam Aeeten media regnare sub Arcto. ergo ubi lux altum sparget mare, tecta petenda urbis et ignoti mens experienda tyranni. adnuet ipse, reor, neque exorabile certe 320 quod petimus. sin uero preces et dicta superbus respuerit, iam nunc animos firmate repulsae quaque uia patriis referamus uellera terris, stet potius: rebus semper pudor absit in artis.' dixerat et Scythicam qui se comitentur ad urbem 325 sorte petit numeroque nouem ducuntur ab omni. inde uiam, qua Circaei plaga proxima campi, corripiunt regemque petunt iam luce reducta. Forte deum uariis per noctem territa monstris senserat ut pulsas tandem Medea tenebras 330 rapta toris primi iubar ad placabile Phoebi ibat et horrendas lustrantia flumina noctes. namque soporatos tacitis in sedibus artus dum premit alta quies nullaeque in uirgine curae, uisa pauens castis Hecates excedere lucis, 335 dumque pii petit ora patris, stetit arduus inter pontus et ingenti circum stupefacta profundo fratre tamen conante sequi. mox stare pauentes uiderat intenta pueros nece seque trementem spargere caede manus et lumina rumpere fletu. 340 his turbata minis fluuios ripamque petebat Phasidis aequali Scythidum comitante caterua. florea per uerni qualis iuga duxit Hymetti aut Sicula sub rupe choros hinc gressibus haerens Pallados, hinc carae Proserpina iuncta Dianae, 345 altior ac nulla comitum certante, priusquam palluit et uiso pulsus decor omnis Auerno; talis et in uittis geminae cum lumine taedae Colchis erat nondum miseros exosa parentes. ut procul extremi gelidis a fluminis undis 350 prima uiros tacito uidit procedere passu, substitit ac maesto nutricem adfata timore est: 'quae manus haec, certo ceu me petat agmine, mater, aduenit haud armis, haud umquam cognita cultu? quaere fugam, precor, et tutos circumspice saltus.' 355 audit uirginei custos grandaeua pudoris Henioche, cultus primi cui creditus aeui, tum trepidam dictis firmans hortatur alumnam. 'non tibi ab hoste minae nec uis' ait 'ulla propinquat nec [te] metus: externo iam flammea murice cerno 360 tegmina, iam uittas frondemque imbellis oliuae. Graius adest, Graio sic cuncta simillima Phrixo.' Sic ait. at Iuno, pulchrum longissima quando robur cura ducis magnique edere labores, mole noua et roseae perfudit luce iuuentae. 365 iam Talaum iamque Ampyciden astroque comantes Tyndaridas ipse egregio supereminet ore. non secus autumno quam cum magis asperat ignes Sirius et saeuo cum nox accenditur auro luciferas crinita faces, hebet Arcas et ingens 370 Iuppiter. ast illum tanto non gliscere caelo uellet ager, uellent calidis iam fontibus amnes. regina, attonito quamquam pau ore silentem exanimet, mirata tamen paulumque reductis passibus in solo stupuit duce. nec minus inter 375 ille tot ignoti socias gregis haeret in una defixus sentitque ducem dominamque cateruae. 'si dea, si magni decus huc ades' inquit 'Olympi, has ego credo faces, haec uirginis ora Dianae, teque renodatam pharetris ac pace fruentem 380 ad sua Caucaseae producunt flumina nymphae. si domus in terris atque hinc tibi gentis origo, felix prole parens olimque beatior ille, qui tulerit longis et te sibi iunxerit annis. sed fer opem, regina, uiris! nos hospita pubes 385 aduehimur, Graium proceres [ta] tua tecta petentes. duc, precor, ad uestri quicumque est ora tyranni ac tu prima doce fandi tempusque modumque. nam mihi sollicito deus ignaroque locorum te dedit, in te animos atque omnia nostra repono.'390 Dixit et opperiens trepidam stetit. illa parumper uirgineo cunctata metu sic orsa uicissim: 'quem petis Aeeten genitor meus ipsaque iuxta moenia, si uiuos possis discernere calles. hac adeo duce ferte gradus! ingentia namque 395 castra alios aditus atque impius obsidet hostis.' dixerat haec patrium uiam detorquet ad amnem sacraque terrificae supplex mouet inrita Nocti. Ille autem inceptum famula duce protinus urget aere saeptus iter, patitur nec regia cerni 400 Iuno uirum, prior Aeetae ne nuntius adsit. iamque inerat populo mediaeque incognitus urbi cum comes orsa loqui: 'Phoebi genitoris ad aras uentum.' ait 'huc adytis iam se de more paternis rex feret, hic proceres audit populosque precantes 405 adloquiis facilis: praesens pater admonet aequi.' Dixerat. ast illi propere monstrata capessunt 426 limina. non aliter quam si radiantis adirent 407 ora dei uerasque aeterni luminis arces, tale iubar tecta micat. stat ferreus Atlans Oceano genibusque tumens infringitur unda. 410 at medii per terga senis rapit ipse nitentes altus equos curuoque diem subtexit Olympo. pone rota breuiore soror densaeque sequuntur Pliades et madidis rorantes crinibus ignes. nec minus hinc uaria dux laetus imagine templi 415 ad geminas fert ora fores cunabula gentis Colchidos hic ortusque tuens, ut prima Sesostris intulerit rex bella Getis, ut clade suorum territus hos Thebas patriumque reducat ad amnem, Phasidis hos imponat agris Colchosque uocari 420 imperet. Arsinoen illi tepidaeque requirunt otia laeta Phari pinguemque sine imbribus annum et iam Sarmaticis permutant carbasa bracis. barbarus in patriis sectatur montibus Aean Phasis amore furens. pauidas iacit illa pharetras 425 uirgineo turbata metu, discursibus et iam 427 deficit ac uolucri uictam deus alligat unda. flebant populeae iuuenem Phaethonta sorores ater et Eridani trepidum globus ibat in amnem. 430 at iuga uix Tethys sparsumque recolligit axem et formidantem patrios Pyroenta dolores. aurea quin etiam praesaga Mulciber arte uellera uenturosque olim caelarat Achiuos. texitur Argea pinus Pagasaea securi 435 iamque eadem remos, eadem dea flectit habenas, ipsa subit nudaque uocat dux agmina dextra. exoritur Notus et toto ratis una profundo cernitur, Odrysio gaudebant carmine phocae. apparent trepidi Phasidis ostia Colchi 440 clamantemque procul linquens regina parentem. urbs erat hinc contra gemino circumflua ponto, ludus ubi et cantus taedaeque in nocte iugales regalique toro laetus gener; ille priorem deserit: ultrices spectant a culmine Dirae. 445 deficit in thalamis turbataque paelice coniunx pallam et gemmiferae donum exitiale coronae apparat ante omnes secum dequesta labores. munere quo patrias paelex ornatur ad aras infelix et iam rutilis correpta uenenis 450 implicat igne domos. haec tum miracula Colchis struxerat Ignipotens nondum noscentibus, ille quis labor, aligeris aut quae secet anguibus auras caede madens. odere tamen uisusque reflectunt. Quin idem Minyas operum defixerat error, 455 cum se Sole satus patriis penetralibus infert. filius hunc iuxta primis Absyrtus in annis, dignus auo quemque insontem meliora manerent. tum gener Albanis Styrus qui aduenerat oris, distulerant sed bella toros. tum Phrontis et Argus 460 Aeolidae fraterque Melas, quos aduena Phrixus progenuit, pariterque leui Cytisorus in hasta. post alii, quos praecipuo Titania tellus legit honore patres, motique ad proelia reges. admonet hic socios nebulamque erumpit Iason 465 sideris ora ferens; noua lux offusa Cytaeis. conueniunt ~rogitant~que uiros rogitantque, quid ausi quidue ferant. postquam primis inhiantia dictis agmina suppressumque uidet iam murmur Iason talia miranti propius tulit orsa tyranno: 470 'rex Hyperionide, quem per freta tanta petendum caelicolae et prima dignum statuere carina, siquando hic aliquam nostro satus orbe solebat Thessaliam, siquos Phrixus memorare Pelasgos, hi tibi tot casus, horrenda tot auia mensi 475 cernimur. ipse egomet proprio de sanguine Phrixi: namque idem Cretheus ambobus et Aeolus auctor cum Ioue Neptunoque et cum Salmonide nympha. me neque nunc enses araeque egere paternae nec tua Thessalicis quamquam inclita nomina terris 480 sponte sequor. cui non iusso tot adire uoluptas monstra maris, cui Cyaneos intrare fragores? sceptra tui toto Pelias sub numine Phoebi maxima sorte tenens totque illa ~cremantia~ cliuos oppida, tot uigili pulcherrima flumina cornu, 485 ille meum imperiis urget caput, ille labores dat uarios, suus ut magnum rex spargit ab Argis Alciden, Sthenelo ipse satus. tamen aspera regum perpetimur iuga nec melior parere recuso. hic sibi me auratae pecudis quiscumque periclis 490 exuuias perferre iubet. tibi gratia nostri sit precor haec meritique locus, quod iussa recepi teque alium quam quem Pelias speratque cupitque promisi et meliora tuae mihi foedera dextrae. si petere hoc saeui statuissem sanguine belli, 495 Ossa dabat Pindusque rates quotque ante secuti inde nec audacem Bacchum nec Persea reges. sed me nuda fides sanctique potentia iusti huc tulit ac medii sociatrix gratia Phrixi iamque tibi nostra geniti de stirpe nepotes. 500 nec tamen aut Phrygios reges aut arua furentis Bebryciae spernendus adi: seu fraude petiuit seu quis honore meos, sua reddita dona deumque nos genus atque ratem magnae sensere Mineruae. uix tandem longis quaesitam Colchida uotis 505 contigimus qualemque dabat te fama uidemus. tu modo ne claros Minyis inuideris actus! non aliena peto terrisue indebita nostris (siquis et in precibus uero locus) atque ea Phrixo crede dari, Phrixum ad patrios ea ferre penates. 510 munera tu contra uictum mihi uecta per aequor accipe, Taenarii chlamydem de sanguine aeni frenaque et accinctum gemmis fulgentibus ensem: hoc patrium decus, haec materni texta laboris, his Lapithes adsuerat eques. da iungere dona, 515 da Scythicas sociare domos. sciat effera regis ira mei, quem te horrifero sortitus in axe Caucasus atque tuis quantum mitescat habenis.' Talibus orantem uultu grauis ille minaci iamdudum premit et furiis ignescit opertis. 520 ceu tumet atque imo sub gurgite concipit austros unda silens, trahit ex alto sic barbarus iras et nunc ausa uiri, nunc heu sua prodita Grais regna fremit. quin et facili sibi mente receptum iam Phrixum dolet et Scythiae periisse timores. 525 nunc quassat caput ac iuuenis spes ridet inanes, quid uesanus agat, quod uellera poscat ab angue. urit et antiquae memorem uox praescia sortis: cur simul ac Persen illinc sibi mouerit atque hinc Thessalicam fortuna ratem, num debitus ista 530 finis agat saeuaeque petant iam uellera Parcae. interea quoniam belli pugnaeque propinquae cura prior, fingit placidis fera pectora dictis reddit et haec: 'cuperem haut tali uos tempore tectis aduenisse meis, quo me grauis adsidet hostis. 535 frater enim--sceptri sic omnibus una cupido-- excidium parat et castris me ingentibus urget. quare age cognatas primum defendite sedes nec decus oblati dimiseris aduena belli; namque uirum trahit ipse chalybs. tum uellera uictor 540 tam meritis nec sola dabo.' contra inscius astus 'ergo nec hic nostris derat labor arduus actis' excipit Aesonides 'et ceu nihil aequore passis additus iste dies? ueniant super haec quoque fato bella meo? non hunc parua mihi caede dolorem 545 quasque dedit luet ille moras.' tum Castora mittit, qui ferat Aeaei sociis responsa tyranni. acribus ast illos curis mora saeua trahebat ac simul ut medio uiderunt Castora campo crebrior incussit mentem pauor. 'o Iouis alma 550 progenies, fare an patriam spes ulla uidendi, fare!' omnes, ille in mediis sic orsus Achiuis: 'nec ferus Aeetes, ut fama, nec aurea nobis terga negat, bello interea sed pressus iniquo auxilium petit: armatos dux protinus omnes 555 accelerare iubet, longo nam tuta recessu puppis et apposita fluuius defenditur urbe.' Haud mora. prosiliunt quos nec Rhipaea iuuentus quos nec Hiber aut tota suis Aurora pharetris sustineat. stetit explicito prius agmine pubes 560 expertique simul si tela artusque sequantur. nec quisquam freta nec patrias iam respicit urbes, sed magis ad praesens itur decus. incita cristas aura quatit, uariis floret uia discolor armis, qualis ab Oceano nitidum ~chorus~ aethera uestit, 565 qualibus adsurgens nox aurea cingitur astris. illos Sole satus tacita maestissimus ira miratur temere adsumptos nec talia mallet robora quam medios hostem subiisse penates. interea laeto patitur conuiuia cultu 570 et iuxta Aesoniden magno cratere lacessit nunc sibi monstrantem natos Iouis oraque iuxta Aeacidum, nunc ingentes Calydonis alumnos. audit et Alciden infando errore relictum defletosque duces terraeque marisque labores. 575 ipse autem tantis concita furoribus arma expetit Aesonides et amicos ordine reges. 'quis procul ille uirum nobis, quem balteus asper subligat et stricto stat proximus armiger arcu ceu pugnam paret et positas confundere mensas?' 580 contra flammigeri proles Perseia Solis 'quem rogitas, Carmeius.' ait. 'mos comminus arma semper habere uiro, semper meminisse pharetrae.' 'illum' ait Aesonides 'pariter refer, horrida signis 587 cui chlamys et multa spirat coma flexilis aura.' respicit Aeetes atque hunc quoque nomine reddit: 'diues Aron. croceos sic illius omnis odores 590 iactat eques, cunctis sic est coma culta maniplis; sed ne sperne uirum et comptis diffide capillis. Campesus hic spoliis in tigris. ille profundo incumbens Odrussa mero; uiden alta comantem pectora et ingenti turbantem pocula barba?' 595 hic et Iaxarten dictis stupet hospes acerbis immodicum linguaque grauem, cui nulla minanti non superum, non praesentis reuerentia belli. contra autem Aeetes 'non frustra magna superbo dicta uolant' ait 'et uocem paria arma sequuntur 600 nec requies quin Marte diem noctemque fatiget. atque ubi Rhipaea stupuerunt flumina bruma iam pauidi cum prole Getae, iam peruigil illum Medus et oppositis exspectat Hiberia claustris. quid Latagum, quid si amnigenam mirere Choaspen? 584 bellatoris equi potantem cerne cruores nec tamen immissis hic segnior ibit habenis. hos autem quae quemque manus, signa sequantur 605 si memorem, prius umentem lux soluerit umbram. cras acies atque illa ducum cras regna uidebis dissona, saxiferae surgat quibus imber habenae, quae iaculo gens apta leui, quae picta pharetris uenerit. ingentes animo iam prospice campos 610 atque hanc alipedi pulsantem corpora curru Euryalen, quibus exsultet Mauortia turmis et quantum elata ualeat peltata securi, cara mihi et ueras inter non ultima natas.' fatur et occiduo libat cratera parenti. 615 quisque suis tum uota deis et pocula fundit, dent aciem, dent belligeros superare labores. Ecce autem Geticis ueniens Gradiuus ab antris ingentemque trahens Arctoa per aequora nubem aspicit Aeaea Minyas stupefactus in urbe 620 ambitumque senem promissaque uellera puppi Thessalicae. citus ad summi stellantia patris tecta ruit questuque Iouem testatur acerbo: 'quae studiis, rex magne, quies? iam mutua diui exitia in solos hominum molimur honores 625 teque ea cuncta iuuant, rabidam qui Pallada caelo non abigis neque femineis ius obicis ausis. non queror exstructa quod uexerit ipsa carina uellera sacra meis sperantem auertere lucis quodque palam tutata uiros. sic cetera pergat, 630 si ualet. insidiis quid nunc fallacibus ambit, nostra ut Phrixeo spolientur templa metallo? non opus auxilio Colchis nec foedere uestro: et Persen simul et Minyas deposcimus hostes. quin age (quid tantae coeunt in proelia gentes, 635 quid tuus Aesonides?) imus nos, protinus imus in nemus auriferum et sumptis decernimus armis? uel tu sola polo tacitis inopina tenebris labere: quantus ibi deus experiere nec illas adstiteris impune trabes. an Martia templa 640 intemeranda minus, tantum mihi lucus et agger quod rudis et sola colimur si gentibus umbra? est amor et rerum cunctis tutela suarum. et tibi, magne pater, terris donaria certant; est honor his etiam siluis. ego cara Mycenes 645 culmina, uirgineas praeder si Cecropis arces, iam coniunx, iam te gemitu lacrimisque tenebit nata querens. metuant ergo nec talia possint.' Non tulit haec animis quin longa silentia Pallas rumperet inridens strepitumque minasque Gradiui. 650 'non tibi Aloidae quibus haec fera mura iactes, non Lapithae, sed Pallas' ait 'neque ego aegide digna nec uocer ulterius proles Iouis, excidat iste ni tibi corde tumor: lituos miser armaque faxo oderis et primis adimam tua nomina bellis. 655 quin simili matrem demens grauitate secutus? digna quidem, monstrum superis quae tale crearit. quod tamen adgressae scelus aut quo crimine sontes si iuuenem, qui iussa sui tam dira tyranni impauidus maria et nondum qui nota subibat, 660 iuuimus et magnis aliquam spem mouimus ausis? an nullas praeferre preces nec foedera regis ulla sequi, caeca sed cuncta impellere pugna debuimus? sic Thraces agunt, sic turbidus iste siqua petit. cuperem haec etiamnum bella remitti 665 nec socias armare manus. da uellera, rector, et medio nos cerne mari. quod sin ea Mauors abnegat et solus nostris sudoribus obstat, ibimus indecores frustraque tot aequora uectae?'-- 'fas aliquid nequeat sit femina--' coeperat ardens 670 hic iterum alternis Mauors insurgere dictis. excipit hinc contra pater et sic uoce coercet: 'quid, uesane, fremis? cum uos iam paenitet acti peccatumque satis, tunc ad mea iura uenitis. quolibet ista modo quacumque impellite pugna, 675 quae coepistis, habent quoniam sua fata furores. te tamen hoc, coniunx, et te, mea nata, monebo: sit Persen pepulisse satis nec uana retentet spes Minyas finemue uelint imponere bello. illum etenim talis rerum manet, accipite, ordo: 680 uicta retro nunc castra dabit bellumque remittet territus aduentu ducis et uirtute Pelasgi. mox ubi Thessalicis referent hos flamina terris, tunc aderit uictorque domos et sceptra tenebit, donec et Aeeten inopis post longa senectae 685 exilia, heu magnis quantum licet, impia, fatis, nata iuuet Graiusque nepos in regna reponat. hic labor amborum haec sunt discrimina fratrum. uadite et aduersis, ut quis uolet, inruat armis.' Dixerat. instaurat mensas pacemque reducit 690 et iam sidereo noctem demittit Olympo. tunc adsuetus adest Phlegraeas [qui] reddere pugnas Musarum chorus et citharae pulsator Apollo fertque grauem Phrygius circum cratera minister. surgitur in somnos seque ad sua limina flectunt. µ06 LIBER VI At uigil isdem ardet furiis Gradiuus et acri corde tumet nec quas acies, quae castra sequatur inuenit. ire placet tandem[que] praesensque tueri, sternere si Minyas magnoque rependere luctu regis pacta queat Graiamque absumere pubem. 5 impulit hinc currus monstrum inreuocabile belli concutiens Scythiaeque super tentoria sistit. protinus e castris fugit sopor: excita tela, turbati coiere duces. hos insuper ingens fama mouet, rate quae sacra uulgabat Achiuos 10 aduenisse sui repente uellera Phrixi, quos malus hospitio iunctaque ad foedera dextra luserit Aeetes atque in sua traxerit arma. Ergo consiliis dum nox uacat alta mouendis legatos placet ire duces mandataque Perses 15 edocet, adfari Minyas fraudemque tyranni ut moneant. quinam hinc animos auerterit error? se primum Haemoniis hortatum ea uellera terris reddere et exuuias pecudis dimittere sacrae: hinc odium et tanti uenisse exordia belli. 20 quin potius dextramque suam suaque arma sequantur aut remeent (neque enim Aeetae promissa fidemque esse loco). abstineant alienae sanguine pugnae. non illos ideo tanti uenisse labores per maris. ignotis quid opus concurrere nec quos 25 oderis? haec medio Perses dum tempore mandat, aureus effulsit campis rubor armaque et acres sponte sua strepuere tubae. Mars saeuus ab altis 'hostis io,' conclamat equis 'agite ite [ite], propinquat!' ac simul hinc Colchos, hinc fundit in aequora Persen. 30 [tum gens quaeque suis commisit proelia telis uoxque dei pariter pugnas audita per omnes.] Hinc age Rhipaeo quos uideris orbe furores, Musa, mone, quanto Scythiam molimine Perses concierit, quis fretus equis per bella uirisque. 35 uerum ego nec numero memorem nec nomine cunctos mille uel ora mouens. neque enim plaga gentibus ulla ditior: aeterno quamquam Maeotia pubes Marte cadat, pingui numquam tamen ubere defit quod geminas Arctos magnumque quod impleat Anguem 40 ergo duces solasque, deae, mihi promite gentes. Miserat ardentes mox ipsa secutus Alanos Heniochosque truces iam pridem infensus Anausis, pacta quod Albano coniunx Medea tyranno, nescius heu quanti thalamos ascendere monstri 45 arserit atque urbes maneat qui terror Achaeas, gratior ipse deis orbaque beatior aula. proxima Bisaltae legio ductorque Colaxes, sanguis et ipse deum, Scythicis quem Iuppiter oris progenuit uiridem Myracen Tibisenaque iuxta 50 ostia, semifero--dignum si credere--captus corpore, nec nymphae geminos exhorruit angues. cuncta phalanx insigne Iouis caelataque gestat tegmina dispersos trifidis ardoribus ignes; nec primus radios, miles Romane, corusci 55 fulminis et rutilas scutis diffuderis alas. insuper auratos collo gerit ipse dracones, matris Horae specimen, linguisque aduersus utrimque congruit et tereti serpens dat uulnere gemmae. tertius unanimis ueniens cum milibus Auchus 60 Cimmerias ostentat opes, cui candidus olim crinis inest, natale decus; dat longior aetas iam speciem; triplici percurrens tempora nodo demittit sacro geminas a uertice uittas. Datin Achaemeniae grauior de uulnere pugnae 65 misit in arma Daraps, acies quem Martia circum Gangaridum potaque Gerus quos efferat unda quique lacum cinxere Bycen. non defuit Anxur, non Radalo cum fratre Sydon, Acesinaque laeuo omine fatidicae ~Phrixus~ mouet agmina ceruae. 70 ipsa comes saetis fulgens et cornibus aureis ante aciem celsi uehitur gestamine conti maesta nec in saeuae lucos reditura Dianae. mouit et Hylaea supplex cum gente Syenen impia germani praetentans uulnera Perses. 75 densior haud usquam nec celsior extulit ullas silua trabes fessaeque prius rediere sagittae <. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .> quin et ab Hyrcanis Titanius expulit antris Ciris in arma uiros plaustrisque ad proelia cunctas 80 Coelaletae traxere manus. ibi sutilis illis est domus et crudo residens sub uellere coniunx et puer e primo torquens temone cateias. linquitur abruptus pelago Tyra, linquitur et mons Ambenus et gelidis pollens Ophiusa uenenis 85 degeneresque ruunt Sindi glomerantque paterno crimine nunc etiam metuentes uerbera turmas. hos super aeratam Phalces agit aequore nubem cum fremitu densique leuant uexilla Coralli, barbaricae quis signa rotae ferrataque dorso 90 forma suum truncaeque, Iouis simulacra, columnae. proelia nec rauco curant incendere cornu indigenas sed rite duces et prisca suorum facta canunt ueterumque, uiris hortamina, laudes. ast ubi Sidonicas inter pedes aequat habenas 95 illinc iuratos in se trahit Aea Batarnas, quos duce Teutagono crudi mora corticis armat aequaque nec ferro breuior nec rumpia ligno. nec procul albentes gemina ferit aclyde parmas hiberni qui terga Nouae gelidumque securi 100 eruit et tota non audit Alazona ripa. <. . . . . . . . . . . . . . . . . . .> 101a quosque Taras niueumque ferax Euarchus olorum. te quoque uenturis, ingens Ariasmene, saeclis tradiderim, molem belli lateque ferentem undique falcatos deserta per aequora currus. 105 insequitur Drangea phalanx claustrisque profusi Caspiadae, quis turba canum non segnius acres exsilit ad lituos pugnasque capessit eriles. inde etiam par mortis honos tumulisque recepti inter auos positusque uirum. nam pectora ferro 110 terribilesque innexa iubas ruit agmine nigro latratu cohors quanto sonat horrida Ditis ianua uel superas Hecates comitatus in auras. ducit ab Hyrcanis uates sacer agmina lucis Vanus, eum Scythiae iam tertia uiderat aetas 115 magnanimos Minyas Argoaque uela canentem. illius et dites monitis spondentibus Indi et centumgeminae Lagea noualia Thebes totaque Rhipaeo Panchaia rapta triumpho. discolor hastatas effudit Hiberia turmas, 120 quas Otaces, quas Latris agunt, et raptor amorum Neurus et expertes canentis Iazyges aeui. namque ubi iam uires gelidae notusque refutat arcus et inceptus iam lancea temnit eriles magnanimis mos ductus auis haud segnia mortis 125 iura pati, dextra sed carae occumbere prolis ense dato, rumpuntque moras natusque parensque, ambo animis, ambo miri tam fortibus actis. hic et odorato spirantes crine ~Mycael~ Cessaeaeque manus et qui tua iugera nondum 130 eruis, ignotis insons Arimaspe metallis, doctus et Auchates patulo uaga uincula gyro spargere et extremas laqueis adducere turmas. non ego sanguineis gestantem tympana bellis Thyrsaget cinctumque uagis post terga silebo 135 pellibus et nexas uiridantem floribus hastas. fama ducem Iouis et Cadmi de sanguine Bacchum hac quoque turiferos, felicia regna, Sabaeos, hac Arabas fudisse manu, mox rumperet Hebri cum uada Thyrsagetas gelida liquisse sub Arcto. 140 illis omnis adhuc ueterum tenor et sacer aeris pulsus et eoae memoratrix tibia pugnae. iungit opes Emeda suas, sua signa secuti Exomatae Torynique et flaui crine Satarchae. mellis honor Torynis, ditant sua mulctra Satarchen, 145 Exomatas uenatus alit nec clarior ullis Arctos equis. abeunt Hypanin fragilemque per undam tigridis aut saeuae profugi cum prole leaenae maestaque suspectae mater stupet aggere ripae. impulit et dubios Phrixei uelleris ardor 150 Centoras et diros magico terrore Choatras. omnibus in superos saeuus honor, omnibus artes monstrificae, nunc uere nouo compescere frondes, nunc subitam trepidis Maeotin soluere plaustris. maximus hos inter Stygia uenit arte Coastes. 155 sollicitat nec Martis amor, sed fama Cytaeae uirginis et paribus spirans Medea uenenis. gaudet Auerna palus, gaudet iam nocte quieta portitor et tuto ueniens Latonia caelo. ibant et geminis aequantes cornibus alas 160 Balloniti comitumque celer mutator equorum Moesus et ingentis frenator Sarmata conti. nec tot ab extremo fluctus agit aequore nec sic fratribus aduersa Boreas respondet ab unda aut is apud fluuios uolucrum canor, aethera quantus 165 tunc lituum concentus adit lymphataque miscet milia, quot foliis, quot floribus incipit annus. ipse rotis gemit ictus ager tremibundaque pulsu nutat humus, quatit ut saeuo cum fulmine Phlegram Iuppiter atque imis Typhoea uerberat aruis. 170 Prima tenent illinc patriis Absyrtus in armis et gener ingentesque inter sua milia reges. at circa Aesoniden Danaum manus ipsaque Pallas aegide terrifica, quam nec dea lassat habendo nec pater horrentem colubris uultuque tremendam 175 Gorgoneo. nec semineces ostendere crines tempus adhuc primasque sinit concurrere pugnas. impulit hos contra Mauors pater et mala leti Gaudia Tisiphoneque caput per nubila tollens ad sonitum litui mediaque altissima pugna 180 necdum clara quibus sese Fuga mentibus addat. Illi ubi consertis iunxere frementia telis agmina uirque uirum galeis adflauit adactis continuo hinc obitus perfractaque caedibus arma corporaque, alternus cruor alternaeque ruinae. 185 uoluit ager galeas et thorax erigit imbres sanguineos. hinc barbarici glomerantur ouatus, hinc gemitus mixtaeque uirum cum puluere uitae. Caspius Aeaeum correpto crine Monesen abstulit; hinc pariter Colchi Graique sequuntur 190 missilibus; rapit ille necem praedamque relinquit nec sociis iam cura uiri. Dipsanta Caresus Strymonaque obscura spargentem uulnera funda deicit. Albani cadit ipse Chremedoni[di]s hasta iamque latet currusque super turmaeque feruntur. 195 processere Melas et Idasmenus. incipit hasta ante Melas, leuis ast abies elusit utrumque. ensibus inde ruunt. prior occupat aere citato cassidis ima Melas, infracta est uulnere ceruix. mixta perit uirtus: nescit cui debeat Ocheus 200 aut cui fata Tyres. dum sibila respicit Iron cuspidis Argiuae, Pyliam latere accipit hastam. Viderat Hyrcanos paribus discurrere fratres Castor equis, pater armento quos diues ab omni nutrierat fatisque uiam monstrat iniquis. 205 tum magis atque magis peditem candore notato Tyndariden incendit amor. simul obuius hastam pectus in aduersum ~gleacit~ alipedemque insilit excusso uictor duce. risit ab alta nube pater prensisque equitem cognouit habenis. 210 at pariter luctuque furens uisuque Medores Tyndariden petit et superos sic uoce precatur: 'hunc age uel caeso comitem me reddite fratri! primus at hic nostra sonipes cadat impius hasta credita qui misero non rettulit arma parenti 215 meque uenit contra captiuaque terga ministrat.' dixerat, Actaei sed eum prior hasta Phaleri deicit; ad socias sonipes citus effugit alas. Quis tibi fatales umquam metuisset Amyclas Oebaliamque manum, tot, Rhyndace, montibus inter 220 diuiso totidemque fretis? cadit impiger una inguine transfosso clari Taulantis alumnus semidea genetrice Tages, cui plurima siluis peruigilat materna soror cultusque laborat. tenuia non illum candentis carbasa lini, 225 non auro depicta chlamys, non flaua galeri caesaries pictoque iuuant subtegmine bracae. iamque nouus mediae stupefacta per agmina pugnae uadit eques densa spargens hastilia dextra fulmineumque uiris profundens ingerit ensem 230 huc alternus et huc, cum saeuior ecce iuuentus Sarmaticae coiere manus fremitusque uirorum semiferi. riget his molli lorica catena, id quoque tegmen equis; at equi porrecta per armos et caput ingentem campis hostilibus umbram 235 fert abies obnixa genu uaditque uirum ui, uadit equum, docilis relegi docilisque relinqui atque iterum medios non altior ire per hostes. orbibus hos rapidis mollique per aequora Castor anfractu leuioris equi deludit anhelos 240 immemoresque mori; sed non isdem artibus aeque concurrunt ultroque ruunt in funera Colchi. Campesus impacta latus inter et ilia quercu tollitur ac mediam moriens descendit in hastam. Oebasus infestum summisso poplite Phalcen 245 euasisse ratus laeuum per luminis orbem transigitur; tenerae tinguuntur uulnere malae. contra autem geminis fidens thoracibus ictum sustulit et gladio Sibotes ferit ultima teli nequiquam. iam cuspis inest nec fragmina curat 250 Ambenus et trunco medium subit Ocrea ligno. seminecem Taxes Hypanin uehit atque remissum pone trahit fugiens et cursibus exuit hastam dumque recollectam rursus locat, inruit ultro turbatumque Lacon et adhuc inuadit inermem. 255 impulit aduerso praeceps equus Onchea conto nequiquam totis reuocantem uiribus armos in latus. accedit sonipes, accedit et ipse frigidus. arma cadunt, rorat procul ultima cuspis. qualem populeae fidentem nexibus umbrae 260 siquis auem summi deducat ab aere rami ante manu tacita cui plurima creuit harundo; illa dolis uiscoque super correpta sequaci implorat ramos atque inrita concitat alas. Parte alia infestis (nam fors ita iunxit) in armis 265 Styrus adest laetusque uirum cognoscit Anausis et prior 'en cuius thalamis Aeetia uirgo dicta manet nostrosque feret qui uictor amores. non' ait 'inuitoque gener mutabere patri.' tum simul aduersas conlatis cursibus hastas 270 coniciunt, fugit adductis Albanus habenis saucius atque datum leto non sperat Anausin nec uidet. ille autem telo moribundus adacto 'ad soceros pactaeque sinus en coniugis,' inquit 'Styre, fugis uulnus referens, quod carmine nullo 275 sustineat nullisque leuet Medea uenenis.' dixerat, extremus cum lumina corripit error uoxque repressa gelu percussaque uertice tellus. Hinc animos acies auget magnoque doloris turbine Gesandrum Mauors rapit. ille morantes 280 increpat et stricto sic urget Iazygas ense: 'nempe omnes cecidere senes, nempe omnis ademptus ante pater. quae uos subito tam foeda senectus corripuit fregitque animos atque abstulit iras? aut mecum mediam, iuuenes, agite ite per urbem 285 Argolicamque manum aut caris occumbite natis.' inruit et patrias coeptis ferus aduocat umbras: 'sancte mihi Vorapte pater, tua pectora nato suggere nunc animamque parem, si fata peroso tarda tibi turpesque moras non segnius ipsi 290 paruimus paruique eam didicere nepotes.' haec ait auditusque Erebo. tunc corripit ensem turbidus et furiis ardens quatit arma paternis. indigenis sacratus aquis magnique sacerdos Phasidis Arctois Aquites errabat in armis 295 (populeus cui frondis honor conspectaque glauco tempora nectuntur ramo) te, Cyrne, parentis immemorem durae cupiens abducere pugnae. iamque omnes impune globos diuersaque lustrans agmina non usquam uidet utque iterum intrat < . . . > 300 uociferans, iterum belli diuersa peragrat, lancea caeruleas circum strepit incita uittas. opprimit admissis ferus hinc Gesander habenis. ille manum trepidans atque inrita sacra tetendit 'te' que 'per hanc, genitor,' inquit 'tibi si manet, oro 305 canitiem, compesce minas et sicubi nato parce meo!' dixit. contra sic uictor adacto ense refert: 'genitor, turpi durare senecta quem mihi reris adhuc, ipse hac occumbere dextra maluit atque ultro segnes abrumpere metas. 310 et tibi si pietas nati, si dextra fuisset, haud medii precibus tereres nunc tempora belli, praeda future canum. iuueni sors pulchrior omnis: et certasse manu decet et caruisse sepulchro.' dixerat. ille deos moriens caelumque precatur, 315 dextera ne misero talis foret obuia nato. Te quoque, Canthe, tui non inscia funeris Argo fleuit ab inuita rapientem tela carina. iam Scythicos miserande sinus, iam Phasidis amnem contigeras nec longa dies, ut capta uideres 320 uellera et Euboicis patrios de montibus ignes. illum ubi congressu subiit Gesander iniquo territat his: 'tu qui faciles hominumque putasti has, Argiue, domos, alium hic miser aspicis annum altricemque niuem festinaque taedia uitae. 325 non nos aut leuibus componere bracchia remis nouimus aut uentos opus exspectare ferentes: imus equis qua uel medio riget aequore pontus uel tumida fremit Hister aqua. nec moenia nobis uestra placent: feror Arctois nunc liber in aruis 330 cuncta tenens; mecum omnis amor iacturaque plaustri sola nec hac longum uictor potiere rapina. ast epulae quodcumque pecus, quaecumque ferarum. mitte Asiae, mitte Argolicis mandata colonis, ne trepident. numquam has hiemes, haec saxa relinquam, 335 Martis agros, ubi tam saeuo durauimus amne progeniem natosque rudes, ubi copia leti tanta uiris. sic in patriis bellare pruinis praedarique iuuat talemque hanc accipe dextram!' dixit et Edonis nutritum missile uentis 340 concitat. it medium per pectus et horrida nexu letifer aera chalybs. trepidus super aduolat Idas ac simul Oenides pariterque Menoetius et qui Bebrycio ~propius~ remeauit ab hospite uictor. at uero ingentem Telamon procul extulit orbem 345 exanimem te, Canthe, tegens. ceu saeptus in arto dat catulos post terga leo, sic comminus astat Aeacides gressumque tenet contraque ruentem septeno ualidam circumfert tegmine molem. nec minus hinc urget Scythiae manus armaque Canthi 350 quisque sibi et Graio poenam de corpore poscens. arduus inde labos medioque in corpore pugna conseritur. magno ueluti cum turbine sese ipsius Aeoliae frangunt in limine uenti, quem pelagi rabies, quem nubila quemque sequatur 355 ille dies, obnixa uirum sic comminus haeret pugna nec arrepto pelli de corpore possunt. ut bouis exuuias multo qui frangit oliuo dat famulis, tendunt illi tractuque uicissim taurea terga domant, pingui fluit unguine tellus. 360 talis utrimque labos raptataque limite in arto membra uiri miseranda meant. hi tendere contra, hi contra alternaeque uirum non cedere dextrae. hinc medium Telamon Canthum rapit, hinc tenet ardens colla uiri et molles galeae Gesander habenas, 365 insonuit quae lapsa solo dextramque fefellit. ille iterum in clipei septemplicis improbus orbem arietat et Canthum sequitur Canthumque reposcit, quem manus a tergo socium rapit atque receptum uirginis Euryales curru locat. aduolat ipsa 370 ac simul Haemonidae Gesandrumque omnis in unum it manus. ille nouas acies et uirginis arma ut uidet 'has etiam contra bellabimus?' inquit 'heu pudor!' inde Lycen ferit ad confine papillae, inde Thoen, qua pelta uacat iamque ibat in Harpen 375 uixdum prima leui ducentem cornua neruo et labentis equi tendentem frena Menippen, cum regina grauem nodis auroque securem congeminans partem capitis galeaeque ferinae dissipat. hic pariter telorum immanis in unum 380 it globus. ille diu coniectis sufficit hastis-- quin [etiam] grauior nutuque carens exterruit Idan--, tunc ruit ut montis latus aut ut machina muri, quae scopulis trabibusque diu confectaque flammis procubuit tandem atque ingentem propulit urbem. 385 Ecce locum tempusque ratus iamque et sua posci proelia falcatos infert Ariasmenus axes saeuaque diffundit socium iuga protinus omnes Graiugenas, omnes rapturus acumine Colchos. qualiter exosus Pyrrhae genus aequora rursus 390 Iuppiter atque omnes fluuium si fundat habenas, ardua Parnasi lateant iuga, cesserit Othrys piniger et mersis decrescant rupibus Alpes: diluuio tali paribusque Ariasmenus urget excidiis nullo rapiens discrimine currus. 395 aegida tum primum uirgo spiramque Medusae ter centum saeuis squalentem sustulit hydris, quam soli uidistis, equi. pauor occupat ingens excussis in terga uiris diramque retorquent in socios non sponte luem. tunc ensibus uncis 400 implicat et trepidos lacerat discordia currus. Romanas ueluti saeuissima cum legiones Tisiphone regesque mouet, quorum agmina pilis, quorum aquilis utrimque micant eademque parentes rura colunt, idem lectos ex omnibus agris 405 miserat infelix non haec ad proelia Thybris: sic modo concordes externaque fata petentes Palladii rapuere metus, sic in sua uersi funera concurrunt dominis reuocantibus axes. non tam foeda uirum Laurentibus agmina terris 410 eiecere Noti, Libyco nec talis imago litore cum fractas inuoluunt aequora puppes. hinc biiuges, illinc artus tenduntur eriles quos radii, quos frena secant trahiturque trahitque currus caede madens atroque in puluere regum 415 uiscera nunc aliis, aliis nunc curribus haerent. haud usquam Colchorum animi ~neque in peste reuinctos~ tela, sed implicitos miseraque in peste reuinctos confodiunt ac forma necis non altera surgit quam ceruos ubi non Umbro uenator edaci, 420 non penna petit, haerentes sed cornibus altis inuenit et caeca constrictos occupat ira. ipse recollectis audax Ariasmenus armis desilit. illum acies curuae secat undique falcis partiturque rotis atque inde furentia raptus 425 in iuga Circaeos tetigit non amplius agros. Talia certatim Minyae sparsique Cytaei funera miscebant campis Scythiamque premebant. cum Iuno Aesonidae non hanc ad uellera cernens esse uiam nec sic reditus regina parandos 430 extremam molitur opem, funesta priusquam consilia ac saeuas aperit rex perfidus iras. increpat et seris Vulcanum maesta querellis, cuius flammiferos uidet inter regia tauros pascua Tartaream proflantes pectore noctem. 435 haec etenim Minyas ne iungere Marte peracto monstra satis iubeat Cadmei dentibus hydri ante diem, timet et uarias circumspicit artes. sola animo Medea subit, mens omnis in una uirgine, nocturnis qua nulla potentior aris. 440 illius adflatus sparsosque per auia sucos sidera fixa pauent et aui stupet orbita Solis. mutat agros fluuiumque uias, ~suus~ alligat ignis ~cuncta sopor~ recolit fessos aetate parentes datque alias sine lege colus. hanc maxima Circe 445 terrificis mirata modis, hanc aduena Phrixus quamuis Atracio lunam spumare ueneno sciret et Haemoniis agitari cantibus umbras. ergo opibus magicis et uirginitate tremendam Iuno duci sociam coniungere quaerit Achiuo. 450 non aliam tauris uidet et nascentibus armis quippe parem nec quae medio stet in agmine flammae, nullum mente nefas, nullos horrescere uisus: quid si caecus amor saeuusque accesserit ignis? hinc Veneris thalamos semperque recentia sertis 455 tecta petit. uisa iamdudum prosilit altis diua toris uolucrumque exercitus omnis Amorum. ac prior hanc placidis supplex Saturnia dictis adgreditur ueros metuens aperire timores. 'in manibus spes nostra tuis omnisque potestas 460 nunc.' ait 'hoc etiam magis adnue uera fatenti. durus ut Argolicis Tirynthius exsulat oris mens mihi non eadem Iouis atque aduersa uoluntas, nullus honor thalamis flammaeue in nocte priores. da, precor, artificis blanda adspiramina formae 465 ornatusque tuos terra caeloque potentes!' sensit diua dolos iam pridem sponte requirens Colchida et inuisi genus omne exscindere Phoebi. tum uero optatis potitur nec passa precari ulterius dedit acre decus fecundaque monstris 470 cingula, non pietas quibus aut custodia famae, non pudor, at contra leuis et festina cupido adfatusque mali dulcisque labantibus error et metus et demens alieni cura pericli. 'omne' ait 'imperium natorumque arma meorum 475 cuncta dedi. quascumque libet nunc concute mentes.' Cingitur arcanis Saturnia laeta uenenis atque hinc uirgineae uenit ad penetralia sedis Chalciopen imitata sono formaque sororem. fulsit ab inuita numen procul et pauor artus 480 protinus atque ingens Aeetida perculit horror. 'ergo nec ignotis Minyas huc fluctibus' inquit 'aduenisse, soror, nec nostro sola parenti scis socias iunxisse manus? at cetera muros turba tenet fruiturque uirum caelestibus armis. 485 tu thalamis ignaua sedes, tu sola paterna fixa domo, tales quando tibi cernere reges?' illa nihil contra. nec enim dea passa manumque implicat et rapidis mirantem passibus aufert. ducitur infelix ad moenia summa futuri 490 nescia uirgo mali et falsae commissa sorori, lilia per uernos lucent uelut alba colores praecipue, quis uita breuis totusque parumper floret honor, fuscis et iam Notus imminet alis. hanc residens altis Hecate Perseia lucis 495 flebat et has imo referebat pectore uoces: 'deseris heu nostrum nemus aequalesque cateruas, a misera, ut Graias haud sponte uageris ad urbes. non inuisa tamen neque te, mea cura, relinquam. magna fugae monumenta dabis, spernere nec usquam 500 mendaci captiua uiro meque ille magistram sentiet et raptu famulae doluisse pudendo.' dixerat. ast illae murorum extrema capessunt defixaeque uirum lituumque fragoribus horrent, quales instanti nimborum frigore maestae 505 succedunt ramis haerent pauore uolucres. Iamque Getae iamque omnis Hiber Drangeaque densa strage cadit legio et latis prosternitur aruis. semineces duplicesque inter sua tela suosque inter equos saeuam misero luctamine uersant 510 congeriem et longis campos singultibus implent. uictores patrium contra paeana Geloni congeminant, eadem redeunt mox gaudia uictis qua deus et melior belli respexit imago. Quis tales obitus dederit, quis talia facta 515 dic age tuque feri reminiscere, Musa, furoris. Absyrtus clipei radiis curruque coruscus Solis aui (cuius uibrantem comminus hastam cernere nec galeam gentes potuere minantem, sed trepidae redeunt et uerso uulnera tergo 520 accipiunt magnisque fugam clamoribus augent) proterit impulsu grauis agmina corporaque atris sternit equis gemitusque premit spirantis acerui. nec leuior comitatur Aron, horrentia cuius discolor arma super squalentesque aere lacertos 525 barbarica chlamys ardet acu tremefactaque uento implet equum, qualis roseis it Lucifer alis, quem Venus inlustri gaudet producere caelo. at non inde procul Rambelus et acer Otaxes dispulerant Colchos pariterque inglorius Armis, 530 fraude noua stabula et furtis adsuetus inultis depopulare greges frontem cum cornibus auxit hispidus inque dei latuit terrore Lycaei; hac tunc attonitos facie defixerat hostes. quem simul ac nota formidine bella mouentem 535 uidit Aron, 'pauidos te' inquit 'nunc rere magistros et stolidum petiisse pecus? non pascua nec bos hic tibi: nocturni mitte haec simulamina Panis neue deum mihi finge. deus quoque consere dextram.' sic ait intentaque adiutum missile planta 540 derigit et lapsis patuerunt uulnera uillis. nec minus Aeolii proles Aeetia Phrixi fertur et ipsa furens ac se modo laeta Cytaeis agminibus, modo cognatis ostentat Achiuis. atque hos in medio duri discrimine belli 545 laudibus inque ipsis gaudens ubi uidit Iason 'macte' ait 'o nostrum genus et iam certa propago Aeoliae nec opina domus. sat magna laborum dona fero, satis hoc uisu quaecumque rependo.' dixit et in Sueten magnique in fata Ceramni 550 emicuit clipeumque rotans hunc poplite caeso deicit, illum aperit lato per pectus hiatu. Argus utrumque ab equis ingenti porrigit aruo et Zacorum et Phalcen, peditem pedes haurit Amastrin. sanguinis ille globos effusaque uiscera gestat 555 barbarus et cassa ridens sublabitur ira. dat Calais Barisanta neci semperque propinquas Riphea uenali comitantem sanguine pugnas. centum lecta boum bellator corpora, centum pactus equos; his ille animam lucemque rependit 560 credulus; at tandem dulces iam cassus in auras respicit ac nulla caelum reparabile gaza. labitur intortos per tempora caerula crines tunc quoque materna uelatus harundine Peucon. at genetrix imis pariter Maeotis ab antris 565 impleuit plangore lacus natumque uocauit iam non per ripas, iam non per curua uolantem stagna nec in medio truncantem marmore ceruos. Eurytus Exomatas agit aequore. Nestoris hastae immoritur primaeuus Helix nec reddita caro 570 nutrimenta patri, breuibus ereptus in annis. at Latagum Zetemque Daraps, illum exigit hasta, hic fugit, ingentem subiti cum sanguinis undam uidit et extremo lucentia pectora ferro. Ecce autem muris residens Medea paternis 575 singula dum magni lustrat certamina belli atque hos ipsa procul densa in caligine reges agnoscit quaeritque alios Iunone magistra, conspicit Aesonium longe caput ac simul acres huc oculos sensusque refert animumque fauentem, 580 nunc quo se raperet, nunc quo diuersus abiret ante uidens, quotque unus equos, quot funderet arma errantesque uiros quam densis sisteret hastis. quaque iterum tacito sparsit uaga lumina uultu aut fratris quaerens aut pacti coniugis arma, 585 saeuus ibi miserae solusque occurrit Iason. tunc his germanam adgreditur ceu nescia dictis: 'quis precor hic toto iamdudum feruere campo quem tueor quemque ipsa uides? nam te quoque tali attonitam uirtute reor.' contra aspera Iuno 590 reddit agens stimulis ac diris fraudibus urget. 'ipsum' ait 'Aesoniden cernis, soror, aequore tanto debita cognati repetit qui uellera Phrixi nec nunc laude prior generis nec sanguine quisquam. aspicis ut Minyas inter proceresque Cytaeos 595 emicet effulgens quantisque insultet aceruis? et iam uela dabit, iam litora nostra relinquet Thessaliae felicis opes dilectaque Phrixo rura petens. eat atque utinam superetque labores!' tantum effata magis campis intendere suadet 600 dum datur ardentesque uiri percurrere pugnas, ac simul hanc dictis, illum dea Marte secundo impulit atque nouas egit sub pectora uires. ora sub excelso iamdudum uertice coni saeua micant cursuque ardescit nec tibi, Perse, 605 nec tibi, uirgo, iubae laetabile sidus Achiuae, acer ut autumni canis iratoque uocati ab Ioue fatales ad regna iniusta cometae. nec sua Crethiden latuit dea uimque recentem sentit agi membris ac se super agmina tollit, 610 quantus ubi ipse gelu magnoque incanuit imbre Caucasus et summas abiit hibernus in Arctos. tunc uero, stabulis qualis leo saeuit opimis luxurians spargitque famem mutatque cruores, sic neque parte ferox nec caede moratur in una 615 turbidus inque omnes pariter furit ac modo saeuo ense, modo infesta rarescunt cuspide pugnae. tunc et terrificis undantem crinibus Hebrum et Geticum Priona ferit, caput eripit Auchi ~bracchiaque~ et uastis uoluendum mittit harenis. 620 At genitus Ioue complerat sua fata Colaxes iamque pater maesto contristat sidera uultu talibus aegra mouens nequiquam pectora curis: 'ei mihi, si durae natum subducere sorti moliar atque meis ausim confidere regnis, 625 frater adhuc Amyci maeret nece cunctaque diuum turba fremunt quorum nati cecidere cadentque. quin habeat sua quemque dies cunctisque negabo quae mihi.' supremos misero sic fatus honores congerit atque animis moriturum ingentibus implet. 630 ille uolat campis immensaque funera miscet per cuneos, uelut hiberno proruptus ab arcu imber agens scopulos nemorumque operumque ruinas, donec ab ingenti bacchatus uertice montis frangitur inque nouum paulatim deficit amnem. 635 talis in extremo proles Iouis emicat aeuo et nunc magnanimos Hypetaona Gessithoumque nunc Arinen Olbumque rotat. iam saucius Aprem et desertus equo Thydrum pedes excipit hasta Phasiaden, pecoris custos de more paterni 640 Caucasus ad primas genuit quem Phasidis undas. hinc puero cognomen erat famulumque ferebant Phasidis intonso nequiquam crine parentes. iamque aliis instabat atrox cum diua supremas rumpit iniqua colus uictorque aduenit Iason. 645 excipit hunc saeua sic fatus uoce Colaxes: 'uos Scythiae saturare canes Scythiaeque uolucres huc miseri uenis?' ait saxumque prehensum, illius et dextrae gestamen et illius aeui, concussa molitur humo, quod regia Iuno 650 flexit ad ignotum caput infletumque Monesi. praeceps ille ruit. nato non depulit ictus Iuppiter, Aesoniae uulnus fatale sed hastae per clipeum, per pectus abit lapsoque cruentus aduolat Aesonides mortemque cadentis acerbat. 655 spargitur hinc miserisque uenit iam notus Alanis. At regina uirum (neque enim deus amouet ignem) persequitur lustrans oculisque ardentibus haeret. et iam laeta minus praesentis imagine pugnae castigatque metus et quas alit inscia curas 660 respiciens an uera soror nec credere falsos audet atrox uultus eademque in gaudia rursus labitur et saeuae trahitur dulcedine flammae. ac uelut ante comas ac summa cacumina siluae lenibus adludit flabris leuis Auster, at illum 665 protinus immanem miserae carinae, talis ad extremos agitur Medea furores. interdum blandae derepta monilia diuae contrectat miseroque aptat flagrantia collo, quaque dedit teneros aurum furiale per artus, 670 deficit; ac sua uirgo deae gestamina reddit non gemmis, non illa leui turbata metallo, sed facibus, sed mole dei, quem pectore toto iam tenet. extremus roseo pudor errat in ore. ac prior his: 'credisne patrem promissa daturum, 675 o soror, Argolicus cui dis melioribus hospes contigit? aut belli quantum iam restat acerbi? heu quibus ignota sese pro gente periclis obicit!' haec fantem medio in sermone reliquit incepti iam Iuno potens securaque fraudis. 680 imminet e celsis audentius improba muris uirgo nec ablatam sequitur quaeritue sororem. at quotiens uis dura ducum densique repente Aesoniden pressere uiri cumque omnis in unum imber iit, totiens saxis pulsatur et hastis. 685 primaque ad infesti Lexanoris horruit arcus, alta sed Aesonium supra caput exit harundo teque, Caice, petit. coniunx miseranda Caico linquitur et primo domus imperfecta cubili. Regius Eois Myraces interpres ab oris 690 uenerat ut Colchos procul atque Aeetia Parthis foedera donato non inrita iungeret auro. tum iuuenem terris Parcae tenuere Cytaeis ac subiti Mauortis amor: simul armiger ibat semiuir impubemque gerens sterilemque iuuentam. 695 ipse ~pharetratis~ residens ad frena tapetis nunc leuis infesto procurrit in agmina curru, nunc fuga conuersas spargit mentita sagittas. at uiridem gemmis et eoae stamine siluae subligat extrema patrium ceruice tiaran 700 insignis manicis, insignis acinace dextro; improba barbaricae procurrunt tegmina plantae. nec latuere diu saeuum spolia illa Syenen perque leuem et multo maculatam murice tigrin concita cuspis abit. subitos ex ore cruores 705 saucia tigris hiat uitamque effundit erilem. ipse puer fracto pronum caput implicat arcu. sanguine tunc atro chlamys ignea, sanguine uultus et grauidae maduere comae, quas flore Sabaeo nutrierat liquidoque parens signauerat auro. 710 qualem siquis aquis et fertilis ubere terrae educat ac uentis oleam felicibus implet nec labor adsiduus nec spes sua fallit alentem iamque uidet primam tenero de uertice frondem, cum subito immissis praeceps Aquilonia nimbis 715 uenit hiems nigraque euulsam tendit harena: haud secus ante urbem Myraces atque ipsius ante uirginis ora cadit. sed non magis illa mouetur unius aegra metu quam te, Meleagre, furentem, quam Talaum uidet aut pugnas miratur Acasti. 720 at satis hos ipsae gentes campique uidebant tempestate pari uersis incumbere turmis. ante oculos fuga foeda ducum largusque cadentum it cruor et currus dominis ingentibus orbi. Non tulit hos Perses gemitus clademque suorum 725 tergaque uersa tuens his caelum questibus implet: 'quid me iam patriis eiectum sedibus istas ut struerem pugnas Scythiamque in bella mouerem uos superi, uos augurio lusistis inani? quid fratris meritas tum, Iuppiter, omina poenas 730 promisere mihi? nobis Argoa parabas scilicet auxilia et tantas coniungere uires. saeua quidem lucis miseris mora, dent tamen oro unum illum mihi fata diem, qui fallat Achiuos sic meritos quoque hunc uideam uirtute superbum 735 Aesoniden tantos flentem sine honore labores!' dixerat haec pectusque suis euerberat armis et galeam fletu, galeam singultibus implet. ibat et in medii praeceps incendia belli, ni prior aduersis Pallas uidisset ab armis 740 et secum: 'ruit ecce ferox in funera Perses, quem genitor Colchis solioque imponere fratris iam statuit. nostra uereor ne fraude peremptum increpet et culpam hanc magno terrore rependat.' haec dicens atro nebulam diffundit amictu 745 stridensque uiri circum caput amouet hastas. ille super socias clementi turbine gentes erigitur paulum leui raptatus in aethra iam tandem extremas pugnae defertur in oras, forte ubi serus Hiber Issedoniaeque phalanges 750 Marte carent solisque iuuant clamoribus agmen. Nox simul astriferas profert optabilis umbras et cadit extemplo belli fragor aegraque muris digreditur longum uirgo perpessa timorem. ut fera Nyctelii paulum per sacra resistunt, 755 mox rapuere deum iamiam quodcumque paratae Thyiades, haud alio remeat Medea tumultu atque inter Graiumque acies patriasque phalangas semper inexpletis agnoscit Iasona curis armaque quique caua superest de casside uultus. µ07 LIBER VII Te quoque Thessalico iam serus ab hospite uesper diuidit et iam te tua gaudia, uirgo, relinquunt noxque ruit soli ueniens non mitis amanti. ergo ubi cunctatis extremo in limine plantis contigit aegra toros et mens incensa tenebris, 5 uertere tunc uarios per longa insomnia questus nec pereat quo scire malo tandemque fateri ausa sibi ~paulum~ medio sic fata dolore est: 'nunc ego quo casu uel quo sic pergil usque ipsa uolens errore trahor? non haec mihi certe 10 nox erat ante tuos, iuuenis fortissime, uultus, quos ego cur iterum demens iterumque recordor tam magno discreta mari? quid in hospite solo mens mihi? cognati potius iam uellera Phrixi accipiat, quae sola petit quaeque una laborum 15 causa uiro. nam quando domos has ille reuiset aut meus Aesonias quando pater ibit ad urbes? felices mediis qui se dare fluctibus ausi nec tantas timuere uias talemque secuti huc qui deinde uirum; sed, sit quoque talis, abito.' 20 tum iactata toro tumque experta cubile ecce uidet tenui candescere limen Eoo. nec minus insomnem lux orta refecit amantem quam cum languentes erigit imber aristas grataque iam fessis descendunt flamina remis. 25 At sua longarum Minyas iam cura uiarum admonet inque ipso nequiquam tempore regem laetitiae meritique petunt. quem passus Iason uota prius captasque deis accendere praedas prominet atque oculos longe tenet, aurea si iam 30 pellis et oblatis clarescant atria uillis. ille autem iamiam uultus uocesque parantem ante capit rumpitque moras inque ipsa morantis prosilit ora uiri talique effunditur ira: 'orbe satos alio, sua litora regnaque habentes, 35 quis furor has mediis tot fluctibus egit in oras quisue mei uos tantus amor? tu prima malorum causa mihi, tu, Phrixe gener! non te aequore mersum quo sor, ut felix nullos nunc nomine Graios nossem ego! quis regum Pelias, quis Thessalus aut quae 40 Graecia? quodnam hominum Minyae genus aut ubi cautes Cyaneae? uenit Scythicas en hospes in oras. quinquaginta Asiam (pudet heu) penetrarit Iason exulibus meque ante alios sic spreuerit una, una ratis, spolium ut uiuo de rege reportet? 45 ipsum offerre meos, ipsum pandere lucos imperet et nullo dignetur uincere bello? cur age non templis sacrata auellere dona omnibus atque ipsas gremiis abducere natas, praedo, libet? uobisne domos, uobisne parentes 50 esse putem, ratis infandis quos sola rapinis saeuaque pascit hiems et quos, credamus ut ipsis, rex suus inlisit pelago uetuitque reuerti, scilicet Aeoliae pecudis poteretur ut auro? ante meus caesa descendet Caucasus umbra 55 ac prior Haemonias repetet super aequora praedas, ante ego cum uittis cernam feralibus Hellen. si tamen his aliter perstas non cedere terris teque pudor cassi reditus mouet ac latet una nescioquid plus puppe uiris, haud ipse morabor 60 quae petitis; modo nostra prior tu perfice iussa. Martius ante urbem longis iacet horridus annis campus et ardentes ac me quoque uomere presso, me quoque cunctantes interdum agnoscere tauri. his magis atque magis rabiem nunc nostra senectus 65 luxuriemque dedit solitoque superbior ignis ore fremit. succede meae, fortissime, laudi et nostros recole, hospes, agros! nec semina derunt, quae prius ipse dabam, et messes, quas solus obibam. consiliis nox una satis tecumque retracta 70 cumque tuis haec iussa deis, ac siquid in isto est robore praedicti uenies in rura laboris. ipse incertus adhuc tenebris te protinus illis inuolui flammisque uelim, durare parumper an magis, euerso iacias dum semina campo, 75 ac tibi Cadmei dum dentibus exeat hydri miles et armata florescant pube nouales.' Filia prima trucis uocem mirata tyranni haesit et ad iuuenem pallentia rettulit ora contremuitque metu nescius audeat hospes 80 seque miser ne posse putet. perstrinxerat horror ipsum etiam et maesta stabat defixus in ira. non ita Tyrrhenus stupet Ionius magis qui iam te, Tiberine, tuens clarumque serena arce pharon praeceps subito nusquam ostia, nusquam 85 Ausoniam uidet et saeuas accedere Syrtes. par tum tamen infando quae det responsa tyranno colligit et tandem obtutu consurgit ab alto. 'non' ait 'hos reditus, non hanc, Aeeta, dedisti spem Minyis cum prima tuis pro moenibus arma 90 induimus. quo uersa fides? quos uestra uolutant iussa dolos? alium hic Pelian, alia aequora cerno. quin agite [et] hoc omnes odiisque urgete tyranni imperiisque caput: numquam mihi dextera nec spes defuerit. mos iussa pati nec cedere duris. 95 unum oro, seu me illa suis seges obruet hastis hauriet aduerso seu crastinus ignis hiatu, nuntius hinc saeuas Peliae mittatur ad aures hic periisse uiros et me, si uestra fuisset ulla fides, reducem patriae potuisse referri.' 100 Talibus attonitos dictis natamque patremque linquit et infida praeceps prorumpit ab aula. at trepida et medios inter deserta parentes uirgo silet nec fixa solo seruare parumper lumina nec potuit maestos non flectere uultus 105 respexitque fores et adhuc inuenit euntem. uisus et heu miserae tunc pulchrior hospes amanti discedens; tales umeros, ea terga relinquit. illa domum atque ipsos paulum procedere postes optat, at ardentes tenet intra limina gressus. 110 qualis ubi extremas Io uaga sentit harenas fertque refertque pedem, tumido quam cogit Erinys ire mari Phariaeque uocant trans aequora matres, circuit haud aliter foribusque impendet apertis an melior Minyas reuocet pater, oraque quaerens 115 hospitis aut solo maeret defecta cubili aut uenit in carae gremium refugitque sororis atque loqui conata silet rursusque recedens quaerit, ut Aeaeis hospes consederit oris Phrixus, ut aligeri Circen rapuere dracones. 120 tum comitum uisu fruitur miseranda suarum implerique nequit subitoque parentibus haeret blandior et patriae circumfert oscula dextrae. sic adsueta toris et mensae dulcis erili aegra noua iam peste canis rabieque futura 125 ante fugam totos lustrat queribunda penates. tandem etiam molli semet sic increpat ira: 'pergis,' ait 'demens, teque illius angit imago curaque, qui profuga forsan tenet alta carina quique meum patrias referet nec nomen ad urbes? 130 quid me autem sic ille mouet, superetne labores an cadat et tanto turbetur Graecia luctu? saltem, fata uirum si iam suprema ferebant, iussus ad ignotos potius foret ire tyrannos o utinam et tandem non hac moreretur in urbe! 135 namque et sidereo nostri de sanguine Phrixi dicitur et caram uidi indoluisse sororem seque ait has iussis actum miser ire per undas. at redeat quocumque modo meque ista precari nesciat atque meum non oderit ille parentem.' 140 dixerat haec stratoque graues proiecerat artus, si ueniat miserata quies, cum saeuior ipse turbat agitque sopor; supplex hinc sternitur hospes, hinc pater. illa noua rumpit formidine somnos erigiturque toro. famulas carosque penates 145 agnoscit, modo Thessalicas raptata per urbes: turbidus ut poenis caecisque pauoribus ensem corripit et saeuae ferit agmina matris Orestes; ipsum angues, ipsum horrisoni quatit ira flagelli atque iterum infestae se feruere caede Lacaenae 150 credit agens falsaque redit de strage dearum fessus et in miserae conlabitur ora sororis. His ubi nequiquam nutantem Colchida curis Iuno uidet necdum extremo parere furori non iam mentitae uultum uocemque resumit 155 Chalciopes. quando ardor hebet leuiorque pudori mensque obnixa malo, tenues sublimis in auras tollitur et fuluo Venerem uestigat Olympo. 'sum memor ut ~tecum~ mecum partita laborem. illa nimis sed dura manet conuersaque in iram 160 et furias dolet ac me nunc decepta reliquit. i precor atque istum quo me frustratur amorem uince ~precor~ patriis ut tandem euadere tectis audeat atque meum casu defendere ab omni Aesoniden. quis illa sacris, quo freta ueneno! 165 illum etiam totis adstantem noctibus anguem, qui nemus omne suum quique aurea (respice porro) uellera tot spiris circum, tot ductibus implet, fallat et in somnos ingenti soluat ab orno. haec tibi nunc, Furiis atque ipsi cetera mando.' 170 Tum Venus aligerum mater sic fatur Amorum: 'nec tibi cum primos adgressa es flectere sensus uirginis ignotaque animum contingere cura defuimus, data continuo cingula soli nostra tibi, quis mota loco labefactaque cessit. 175 haud satis est, sed me ipsa opus et cunctantia poscunt pectora me dubiusque pudor. iam foedera faxo Aesonii petat ipsa uiri metuatque morari. tu fac luciferae citus ad delubra Dianae deueniat, sacras solita est ubi fundere taedas 180 Colchis et aequali dominam lustrare caterua. nec te nunc Hecates subeat metus aut mea forte impediat ne coepta time. quin audeat opto: continuo transibit amor cantuque trilingui ipsam flammiferos cogam compescere tauros 185 amplexumque pati.' uolucrem tunc aspicit Irin festinamque iubet monitis parere Diones et iuuenem Aesonium praedicto sistere luco. protinus hinc Iris Minyas, Cytherea petiuit Colchida, Caucaseis speculatrix Iuno resedit 190 rupibus attonitos Aeaea in moenia uultus speque metuque tenens et adhuc ignara futuri. Vix primas occulta Venus prospexerat arces, uirginis ecce nouus mentem perstringere languor incipit, ingeminant commotis questibus aestus. 195 ergo iterum sensus uarios super hospite uoluens maeret et absenti nequiquam talia fatur: 'si tibi Thessalicis, nunc si tua forte uenenis mater et heu siqua est posset succurrere coniunx! quidne tuos uirgo possim nisi flere labores? 200 hoc satis ipse ~etiam spectare supremos~ 201a ei mihi, ne casus etiam spectare supremos 201b atque iterum durae cogar comes ire sorori! et nunc ille sua non quemquam sorte moueri, non ullum meminisse putat cumque omnibus odit me quoque. siquando fuerit tamen ulla potestas 205 illum ego qui diris cinis ultimus haeserit aruis ossaque quis tauri saeuusque pepercerit ignis componam sedem dabo. fas tunc mihi manes dilexisse uiri tumuloque has reddere curas.' Dixerat. ecce toro Venus improuisa resedit, 210 sicut erat mutata deam mentitaque pictis uestibus et magica Circen Titanida uirga. illa, uelut lenti fallatur imagine somni, sic oculos incerta tenet magnique sororem paulatim putat esse patris. tum flebile gaudens 215 prosiluit saeuaeque ultro tulit oscula diuae ac prior: 'o tandem, uix tandem reddita Circe dura tuis, quae te biiugis serpentibus egit par hinc fuga quaeue fuit patriis mora gratior oris? ante et Thessalicae Phasin petiere carinae 220 perque tot infelix frustra uada uenit Iason quam patriae te mouit amor.' tum cetera rumpit occurritque Venus: 'tu nunc mihi causa uiarum sola, tuae uenio iam pridem ignaua iuuentae. cetera parce queri neu me meliora secutam 225 argue; quippe etiam reputentur munera diuum. omnibus hunc potius communem animantibus orbem communes et crede deos. patriam inde uocato qua redit itque dies, nec nos, o nata, malignus clauserit hoc uno semper sub frigore mensis. 230 fas mihi non habiles, fas et tibi linquere Colchos. et nunc Ausonii coniunx ego regia Pici nec mihi flammiferis horrent ibi pascua tauris meque uides Tusci dominam maris: at tibi quinam Sauromatae, miseranda, proci? cui uadis Hibero, 235 ei mihi, uel saeuo coniunx non una Gelono?' Illa deae contra iamdudum spernere uoces. 'non ita me immemorem magnae Perseidos,' inquit 'cernis ut infelix thalamos ego cogar in illos. i precor atque illum pro me dimitte timorem. 240 sed magis his miseram, quando potes, eripe curis unde metus aestusque mihi quaeque aspera, mater, perpetior dubiae iamdudum incendia mentis. nulla quies animo, nullus sopor, arida ~menti~. quaere malis nostris requiem mentemque repone, 245 redde diem noctemque mihi, da prendere uestes somniferas ipsaque oculos componere uirga. tu quoque nil, mater, prodes mihi; fortior ante sola fui. tristes thalamos infestaque cerno omnia, uipereos ipsi tibi surgere crines.' 250 talia uerba dabat conlapsaque flebat iniquae in Veneris Medea sinus pestemque latentem ossibus atque imi monstrabat pectoris ignem. Occupat amplexu Venus et furialia figit oscula permixtumque odiis inspirat amorem 255 dumque illam uariis maerentem uocibus ambit inque alio sermone tenet 'quin hoc' ait 'audi atque attolle genas.' lacrimisque haec infit obortis: 'cum leuis a superis ad te modo laberer auris forte ratem primo fulgentem litore cerno 260 qualem nostra suo numquam dimittere portu uellet adhuc omnes quae detinet insula nautas. unus ibi ante alios qui tum mihi pulchrior omnes uisus erat, longeque ducem mirabar et ipsa, aduolat atque unam comitum ratus esse tuarum 265 "per tibi siquis," ait "morituri protinus horror et quem non meritis uideas occurrere monstris, haec precor, haec dominae referas ad uirginis aurem. tu fletus ostende meos. illi has ego uoces, qua datur, hasque manus, ut possum, a litore tendo. 270 ipsae quas mecum per mille pericula traxi defecere deae. spes et uia sola salutis quam dederit, si forte dabit. ne uota repellat, ne mea totque animas, quales nec uiderit ultra, dic precor auxilio iuuet atque haec nomina seruet. 275 ei mihi quod nullas hic possum exsoluere grates! 284 at tamen hoc saeua corpus de morte receptum, hanc animam sciat esse suam! miserebitur ergo? dic" ait "an potius--?" strictumque ruebat in ensem. promisi (ne falle precor) cumque ipsa mouerer adloquio casuque uiri te passa rogari sum potius: tu laude noua, tu supplice digno 290 dignior es et fama meis iam parta uenenis. si Pelopis duros prior Hippodamia labores 276 expediit totque ora simul uulgata procorum respiciens tandem patrios exhorruit axes, si dedit ipsa neci fratrem Minoia uirgo, cur non hospitibus fas sit succurrere dignis 280 te quoque et Aeaeos iubeas mitescere campos? occidat aeterna tandem Cadmeia morte iam seges et uiso fumantes hospite tauri!' Torserat illa graui iamdudum lumina uultu 292 uix animos dextramque tenens quin ipsa loquentis iret in ora deae; tanta pudor aestuat ira. iamque toro trepidas infelix obruit aures 296 uerba cauens; horror molles inuaserat annos. 295 nec quo ferre fugam nec quo se uertere posset 297 prensa uidet. rupta condi tellure premique iamdudum cupit ac diras euadere uoces. illa sequi iubet et portis exspectat in ipsis 300 saeuus Echionia ceu Penthea Bacchus in aula deserit infectis per roscida cornua uittis, cum tenet ille deum pudibundaque tegmina matris tympanaque et mollem subito miser accipit hastam. haud aliter deserta pauet perque omnia circum 305 fert oculos tectisque negat procedere uirgo. contra saeuus amor, contra periturus Iason urget et auditae crescunt in pectore uoces. heu quid agat? uidet externo se prodere patrem dura uiro, famam scelerum iamque ipsa suorum 310 prospicit et questu superos questuque fatigat Tartara. pulsat humum manibusque immurmurat uncis noctis eram Ditemque ciens, succurrere tandem morte uelint ipsumque simul demittere leto quem propter furit. absentem saeuissima poscit 315 nunc Pelian, tanta iuuenem qui perderet ira: saepe suas misero promittere destinat artes, denegat atque una potius decernit ~in ira~ ac neque tam turpi cessuram semet amori proclamat neque opem ignoto uiresque daturam 320 atque toro proiecta manet, cum uisa uocari rursus et impulso sonuerunt cardine postes. Ergo ubi nescioquo penitus se numine uinci sentit et abscisum quicquid pudor ante monebat, tum thalami penetrale petit quae maxima norat 325 auxilia Haemoniae quaerens pro rege carinae. utque procul magicis spirantia tecta uenenis et saeuae patuere fores oblataque contra omnia quae ponto, quae manibus eruit imis et quae sanguineo lunae destrinxit ab ore 330 'tune sequeris' ait 'quidquam aut patiere pudendum cum tibi tot mortes scelerisque breuissima tanti effugia?' haec dicens qua non uelocior ulla pestis erat toto nequiquam lumine lustrat cunctaturque super morituraque colligit iras. 335 o nimium iucunda dies, quam cara sub ipsa morte magis! stetit sese mirata furentem est. 'occidis heu; primo potes hoc durare sub aeuo? nec tu lucis' ait 'nec uideris ulla iuuentae gaudia, non dulces fratris pubescere malas? 340 hunc quoque, quicumque est, crudelis, Iasona nescis morte perire tua, qui te nunc inuocat unam, qui rogat et nostro quem primum in litore uidi? cur tibi fallaces placuit coniungere dextras tunc, pater, atque istis iuuenem non perdere monstris 345 protinus? ipsa etiam, fateor, tunc ipsa uolebam. testor cara tuas Circe Titania uoces, te ducente sequor, tua me, grandaeua, fatigant consilia et monitis cedo minor.' haec ubi fata rursus ad Haemonii iuuenis curamque metumque 350 uertitur, hunc solum propter seu uiuere gaudens siue mori, quodcumque uelit. maiora precatur carmina, maiores Hecaten immittere uires nunc sibi, nec notis stabat contenta uenenis. cingitur inde sinus et, qua sibi fida magis uis 355 nulla, Prometheae florem de sanguine fibrae Caucaseum promit nutritaque gramina monti, quae sacer ille niues inter tristesque pruinas durat alitque cruor cum uiscere uultur adeso tollitur e scopulis et rostro inrorat aperto. 360 idem nec longi languescit finibus aeui immortale uirens, idem stat fulmina contra saluus et in mediis florescunt ignibus herbae. prima Hecate Stygiis duratam fontibus harpen intulit et ualidas scopulis effodit aristas, 365 mox famulae monstrata seges, quae lampade Phoebes sub decima iuga feta metit saeuitque per omnes reliquias saniemque dei. gemit inritus ille Colchidos ora tuens. totos tunc contrahit artus ~monte~ dolor cunctaeque tremunt sub falce catenae. 370 Talibus infelix contra sua regna uenenis induitur noctique tremens infertur opacae. dat dextram blandisque ~pauens uocem Venus osquam~ adloquiis iunctoque trahit per moenia passu. qualis adhuc teneros ubi primum pallida fetus 375 mater ab excelso produxit in aera nido hortaturque sequi breuibusque insurgere pinnis; illos caerulei primus ferit horror Olympi iamque redire rogant adsuetaque quaeritur arbor. haud aliter caecae per moenia deficit urbis 380 incedens horret domos Medea silentes hic iterum extremae nequiquam in limine portae substitit atque iterum fletus animique soluti respexitque deam paulumque his uocibus haesit: 'ipse rogat certe meque ipse implorat Iason? 385 nullane culpa subest, labes non ulla pudoris, nullus amor? nec turpe uiro seruire precanti?' illa nihil contra uocesque abrumpit inanes. et iamiam magico per opaca silentia Colchis coeperat ire sono montanaque condere uultus 390 numina cumque suis auerti fontibus amnes. iam stabulis gregibusque pauor strepitusque sepulchris inciderat, stupet ipsa graui nox tardior umbra. iamque tremens longe sequitur Venus. utque sub altas peruenere trabes diuaeque triformis in umbram 395 hic subito ante oculos nondum speratus Iason emicuit uiditque prior conterrita uirgo. atque hinc se profugam uolucri Thaumantias ala sustulit, inde Venus dextrae dilapsa tenenti. obuius ut sera cum se sub nocte magistris 400 impingit pecorique pauor qualesue profundum per chaos occurrunt caecae sine uocibus umbrae, haud secus in mediis noctis nemoris tenebris inciderant ambo attoniti iuxtaque subibant abietibus tacitis aut immotis cyparissis 405 adsimiles, rapidus nondum quas miscuit Auster. Ergo ut erat uultu defixus uterque silenti noxque suum peragebat iter, iamiam ora leuare Aesoniden farique cupit Medea priorem. quam simul effusis pauitantem fletibus heros 410 flagrantesque genas uidit miserumque pudorem, has tandem uoces dedit et solatus amantem [est] 'fersne aliquam spem lucis?' ait. 'miserata laborem nempe uenis? an et ipsa mea laetabere morte? ne precor infando similem te, uirgo, parenti 415 gesseris. haud tales decet inclementia uultus. hascine nunc grates, haec exspectata laborum dona dari decuit? sic te sub teste remitti fas mihi, uirgo, ~tuum~? iustas da uocibus aures. nec pater ille tuus tantis me opponere monstris 420 (quid meritum?) aut tales uoluit pendere poenas. an iacet externa quod nunc mihi cuspide Canthus quodque meus uestris cecidit pro moenibus Iphis aut Scythiae tanta inde manus? iussisset abire perfidus atque suis extemplo cedere regnis. 425 spem mihi promissam per quae discrimina rursus et reddat qua lege uides. occumbere tandem possumus idque sedet quam non quaecumque subire patris iussa tui. numquam sine uellere abibo hinc ego, degenerem nec tu me prima uidebis.' 430 Haec ait. illa tremens, ut supplicis aspicit ora conticuisse uiri iamque et sua uerba reposci, nec quibus incipiat demens uidet ordine nec quo quoue tenus, prima cupiens effundere uoce omnia, sed nec prima pudor dat uerba timenti. 435 haeret et attollens uix tandem lumina fatur: 'quid, precor, in nostras uenisti, Thessale, terras? unde mei spes ulla tibi tantosque petisti cur non ipse tua fretus uirtute labores? nempe ego si patriis timuissem excedere tectis 440 occideras, nempe hanc animam cras saeua manebant funera. Iuno ubi nunc, ubi nunc Tritonia uirgo, sola tibi quoniam tantis in casibus adsum externae regina domus? miraris et ipse, credo, nec agnoscunt hae nunc Aeetida siluae. 445 sed fatis sum uicta tuis. cape munera supplex non mea teque iterum Pelias si perdere quaeret inque alios casus, alias mittet ad urbes, heu formae ne crede tuae!' Titania iamque gramina Persaeasque sinu depromere uires 450 coeperat. his iterum compellat Iasona dictis: 'si tamen aut superis aliquam spem ponis aut tua praesenti uirtus [te] educere leto si te forte potest, etiam nunc deprecor, hospes, me sine et insontem misero dimitte parenti.' 455 dixerat. extemplo (neque enim matura ruebant sidera et extremum suspexerat axe Booten) cum gemitu et multo iuueni medicamina fletu non secus ac patriam pariter famamque decusque obicit. ille manu subit et uim corripit omnem. 460 Inde ubi facta nocens et non reuocabilis umquam cessit ab ore pudor propiorque impleuit Erinys, carmina nunc totos uoluit figitque per artus Aesonidae et totum septeno murmure fertur per clipeum atque uiro grauiorem reddidit hastam 465 iamque sui tauris languent absentibus ignes. 'nunc age et has' inquit 'cristas galeamque resume quam modo funerea tenuit Discordia dextra. hanc iace per medias, cum uerteris aequora, messes. protinus in sese conuersa furoribus ibit 470 cuncta phalanx atque ipse fremens mirabitur et me respiciet fortasse pater.' sic deinde locuta iam magis atque magis mentem super alta ferebat aequora, pandentes Minyas iam uela uidebat se sine. tum uero extremo percussa dolore 475 arripit Aesoniden dextra ac summissa profatur: 'sis memor, oro, mei, contra memor ipsa manebo, crede, tui. quantum hinc aberis, dic quaeso, profundi? quod caeli spectabo latus? sed te quoque tangat cura mei quocumque loco, quoscumque per annos 480 atque hunc te meminisse uelis et nostra fateri munera, seruatum pudeat nec uirginis arte. ei mihi, cur nulli stringunt tua lumina fletus? an me mox merita morituram patris ab ira dissimulas? te regna tuae felicia gentis, 485 te coniunx natique manent; ego prodita abibo nec queror et pro te lucem quoque laeta relinquam.' protinus hospes ad haec (tacitis nam cantibus illum flexerat et simili iamdudum adflarat amore) 'tune' ait 'Aesoniden quicquam te uelle relicta 490 credis et ulla peti sine te loca? redde tyranno me potius, recipe ingratos atque exue cantus! quis mihi lucis amor? patriam cur amplius optem si non et genitor te primam amplectitur Aeson teque tuo longe fulgentem uellere gaudens 495 spectat et ad primos procumbit Graecia fluctus? respice ad has uoces et iam, precor, adnue, coniunx. per te, quae superis diuisque potentior imis, perque haec, uirgo, tuo redeuntia sidera nutu atque per has nostri iuro discriminis horas: 500 umquam ego si meriti s noctis immemor huius, si te sceptra, domum, si te liquisse parentes senseris et me iam non haec promissa tuentem, tum me non tauros iuuet euasisse ferosque terrigenas, tum me tectis tua turbet in ipsis 505 flamma tuaeque artes. nullus succurrere contra ingrato queat et siquid tu saeuius istis adicias meque in medio terrore relinquas.' audiit atque simul meritis periuria poenis despondet questus semper Furor ultus amantis. 510 Haec ubi dicta, tamen perstant defixus uterque et nunc ora leuant audaci laeta iuuenta, ora simul totiens dulces rapientia uisus, nunc deicit uultus aeger pudor et mora dictis redditur ac rursus conterret Iasona uirgo: 515 'accipe perdomitis quae deinde pericula tauris et quis in Aeolio maneat te uellere custos. nondum cuncta tibi, fateor, promissa peregi. saeuior ingenti Mauortis in arbore restat, crede, labor. quem--tanta utinam fiducia nostri 520 sit mihi nocturnaeque Hecates--<. . . . . . . 521a . . . . . . . . . . . . . . .> nostrique uigoris.' 521b dixerat utque uirum doceat, quae monstra supersint, protinus immensis recubantem anfractibus anguem turbat et Haemonii subito ducis obicit umbram. ille, quod haud alias, stetit et trepidantia torsit 525 sibila seque metu postquam sua uellera circum sustulit atque omnis spiris exhorruit arbor, incipit inde sequi et uacuo furit ore per auras. 'quis fragor hic? quaenam tantae, dic, uirgo, ruinae?' exclamat stricto Aesonides stans frigidus ense. 530 illa tacet retinens tandemque ait angue represso: 'hunc tibi postremum nostri parat ira parentis, heu miser, heu tantis iterum mihi care periclis. o utinam [ut] nullo te sim uisura labore ipsam caeruleis squalentem nexibus ornum 535 ipsaque peruigilis calcare uolumina monstri. contingat bis deinde mori!' sic fata profugit seque sub extremis in moenia rettulit umbris. Et iam puniceo regem spes uana sub ortu extulerat, quantis nox una diremerit undis 540 Aesoniden, liberne freto iam uultus aperto utque prius totum sileat mare, dumque ea longe explorare ~quaeat~, contra uenit Arcas Echion dicta ferens iam Circaeis Mauortis in agris stare uirum, daret aeripedes in proelia tauros. 545 rex 'uocor en ultro' dixit seque abripit aula 'uos mihi nunc primum ~in flammas~ inuertite, tauri, aequora, nunc totas aperite et uoluite flammas. exeat Haemonio messis memoranda colono. tuque tuum pestem in Graium da, nata, draconem 550 ipsius aspectu pereant in uelleris, ipsa terga mihi diros seruent infecta cruores.' fatur et effusis pandi iubet aequora tauris. pars et Echionii subeunt immania dentis semina, pars diri portant graue robur aratri. 555 at sua magnanimum contra Pagasaea iuuentus prosequitur stipatque ducem. tum maxima quisque dicta dedit saeuisque procul discessit ab agris. fixerat ille gradus totoque ex agmine solus stabat ut extremis desertus ~ab orbibus axis~, 560 quem iam lassa dies Austrique ardentis harenae aut quem Rhipaeas exstantem rursus ad arces nix et caerulei Boreae ferus abstulit horror; cum subito attoniti longissima Phasidis unda Caucaseaeque trabes omnisque Aeetia tellus 565 fulsit et ardentes stabula effudere tenebras. ac uelut ex una siquando nube corusci ira Iouis torsit geminos mortalibus ignes aut duo cum pariter ruperunt uincula uenti dantque fugam, sic tunc claustris euasit uterque 570 taurus et immani proflauit turbine flammas arduus atque atro uoluens incendia fluctu. horruit Argoae legio ratis, horruit audax qui modo uirgineis seruari cantibus Idas flebat et inuito prospexit Colchida uultu. 575 non tulit ipse moras seseque immisit Iason, diuersos postquam ire uidet, galeamque minantem quassat errantem dextra ciet obuius ignem. ut tandem stetit et toruo se lumine flexit, qui prior aduersi respexit Iasonis arma, 580 cunctatus paulum subito furit. aequora non sic in scopulos irata ruunt eademque recedunt fracta retro. bis fulmineis se flatibus infert obnubitque uirum, sed non incendia Colchis adspirare sinit clipeoque inliditur ignis 585 frigidus et uiso pallescit flamma ueneno. inicit Aesonides dextram atque ardentia uincit cornua, dein totis propendens uiribus haeret. ille uirum atque ipsam tunc te, Medea, recusans concutit et tota nitentem carminis ira 590 portat; iners tandem grauius mugire recedens incipit et fesso uictus descendere cornu. respicit hinc socios immania uincula poscens Aesonides iamque ora premit trahiturque trahitque obnixusque genu superat cogitque trementes 595 sub iuga aena toros. alium dehinc turbida Colchis exarmat lentumque offert timideque minantem iamque propinquanti noctem[que] implicat. ille fatiscens in caput inque umeros ipsa ui molis et irae proruit. inuadit totusque incumbit Iason 600 desuper atque suis defixum flatibus urget utque dedit uinclis ualidoque obstrinxit aratro suscitat ipse genu saeuaque agit insuper hasta, non secus a medio quam si telluris hiatu terga recentis equi primumque inuasit habenis 605 murmur et in summa Lapithes apparuit Ossa. Ille, uelut campos Libyes ac pinguia Nili fertilis arua secet, plena sic semina dextra spargere gaudet agris oneratque noualia bello. Martius hic primum ter uomere fusus ab ipso 610 clangor et ex omni sonuerunt cornua sulco, bellatrix tunc gleba quati pariterque creari armarique phalanx totisque insurgere campis. cessit et ad socios paulum se rettulit heros opperiens ubi prima sibi daret agmina tellus. 615 at uero ut summis iam rura recedere cristis uidit et infesta uibrantes casside terras aduolat atque, imo tellus qua proxima collo necdum umeri uidere diem, prior ense sequaci aequat humo truncos; rutilum thoraca sequenti 620 aut primas a matre manus premit obuius ante. nec magis aut illis aut illis milibus ultra sufficit, ad dirae quam cum Tirynthius Hydrae agmina Palladios defessus respicit ignes. ergo iter ad socias conuertere Colchidos artes 625 et galeae nexus ac uincula dissipat imae cunctaturque tamen totique occurrere bello ipse cupit. spes nulla datur, sic undique densant terrigenae iam signa duces clamorque tubaeque. iamque omnes uidere uirum iamque omnia contra 630 tela uolant. tum uero amens discrimine tanto quam modo Tartareo galeam dedit illa ueneno in medios torsit; conuersae protinus hastae. 634 qualis ubi atto maestae Phrygas annua Matris ira uel exsectos lacerat Bellona comatos, haud secus accensas subito Medea cohortes implicat et miseros agit in sua proelia fratres. omnis ibi Aesoniden sterni putat, omnibus ira aequalis. stupet Aeetes ultroque furentes 640 ipse uiros reuocare cupit, sed cuncta iacebant agmina nec quisquam primus ruit aut super ullus linquitur atque hausit subito sua funera tellus. Protinus in fluuium fumantibus euolat armis Aesonides, qualis Getico de puluere Mauors 645 intrat equis uritque grauem sudoribus Hebrum aut niger ex antris rutilique a fulminis aestu cum fugit et Siculo respirat in aequore Cyclops. redditus hinc tandem sociosque amplexus ouantes haud iam mendacem promissa reposcere regem 650 dignatur nec, si ipse sibi terga ingerat ultro qui pepigit, uelit in pacem dextramque reuerti amplius. ambo truces, ambo abscessere minantes. µ08 LIBER VIII At trepidam in thalamis et iam sua facta pauentem Colchida circa omnes pariter furiaeque minaeque patris habent, nec caerulei timor aequoris ultra nec miserae terra ulla procul: quascumque per undas ferre fugam, quamcumque cupit iam scandere puppem. 5 ultima uirgineis tunc flens dedit oscula uittis quosque fugit complexa toros crinemque genasque aegra per antiqui carpsit uestigia somni atque haec impresso gemuit miseranda cubili: 'o mihi si profugae genitor nunc ille supremos 10 amplexus, Aeeta, dares fletusque uideres ecce meos! ne crede, pater, non carior ille est quem sequimur--tumidis utinam simul obruar undis! tu precor haec longa placidus mox sceptra senecta tuta geras meliorque tibi sit cetera proles!' 15 dixit et Haemonio numquam spernenda marito condita letiferis promit medicamina cistis uirgineosque sinus ipsumque monile uenenis implicat ac saeuum super omnibus addidit ensem. inde uelut torto Furiarum erecta flagello 20 prosilit, attonito qualis pede prosilit Ino in freta nec parui meminit conterrita nati quem tenet; extremum coniunx ferit inritus Isthmon. Iam prior in lucos curis urgentibus heros uenerat et nemoris sacra se nocte tegebat 25 tum quoque siderea clarus procul ora iuuenta. qualis adhuc sparsis comitum per lustra cateruis Latmius aestiua residet uenator in umbra dignus amore deae, uelatis cornibus et iam Luna uenit, roseo talis per nubila ductor 30 implet honore nemus talemque exspectat amantem. ecce autem pauidae uirgo de more columbae quae super ingenti circumdata praepetis umbra in quemcumque tremens hominem cadit, haud secus illa acta timore graui mediam se misit. at ille 35 excepit blandoque prior sic ore locutus: 'o decus in nostros magnum uentura penates solaque tantarum uirgo haud indigna uiarum causa reperta mihi, iam non ulla requiro uellera teque meae satis est uexisse carinae. 40 uerum age et hoc etiam, quando potes, adice tantis muneribus meritisque tuis. namque aurea iussi terga referre sumus. socios ea gloria tangit.' sic ait et primis supplex dedit oscula palmis. Contra uirgo nouis iterum singultibus orsa est: 45 'linquo domos patrias te propter opesque meorum nec iam nunc regina loquor sceptrisque relictis uota sequor; serua hanc profugae, prior ipse dedisti quam (scis nempe) fidem. di nostris uocibus adsunt sidera et haec te meque uident. tecum aequora, tecum 50 experiar quascumque uias, modo nequis abactam huc referat me forte dies oculis parentis ingerar. hoc superos, hoc te quoque deprecor, hospes.' Haec ait atque furens rapido per deuia passu tollitur. ille haeret comes et mi[se]ratur euntem 55 cum subito ingentem media inter nubila flammam conspicit et saeua uibrantes luce tenebras. 'quis rubor iste poli? quod tam lugubre refulsit sidus?' ait, reddit trepido cui talia uirgo: 'ipsius en oculos et lumina torua draconis 60 aspicis. ille suis haec uibrat fulgura cristis meque pauens contra solam uidet ac uocat ultro, ceu solet, et blanda poscit me pabula lingua. dic age nunc utrum uigilanti hostemque uidenti exuuias auferre uelis an lumina somno 65 mergimus et domitum potius tibi tradimus anguem.' ille silet, tantus subiit tum uirginis horror. Iamque manus Colchis ~crinem~que intenderat astris carmina barbarico fundens pede teque ciebat, Somne pater: 'Somne omnipotens, te Colchi[di]s ab omni 70 orbe uoco inque unum iubeo nunc ire draconem, quae freta saepe tuo domui, quae nubila cornu fulminaque et toto quicquid micat aethere, sed nunc, nunc age maior ades fratrique simillime Leto. te quoque, Phrixeae pecudis fidissime custos, 75 tempus ab hac oculos tandem deflectere cura. quem metuis me adstante dolum? seruabo parumper ipsa nemus; longum interea tu pone laborem.' ille haud Aeolio discedere fessus ab auro nec dare permissae, quamuis iuuet, ora quieti 80 sustinet ac primi percussus nube soporis horruit et dulces excussit ab arbore somnos. contra Tartareis Colchis spumare cunctaque Lethaei quassare silentia rami perstat et aduerso luctantia lumina cantu 85 obruit atque omnem linguaque manuque fatigat uim Stygiam ardentes donec sopor occupet iras. iamque altae cecidere iubae nutatque coactum iam caput atque ingens extra sua uellera ceruix ceu refluens Padus aut septem proiectus in amnes 90 Nilus et Hesperium ueniens Alpheos in orbem. ipsa caput cari postquam Medea draconis uidit humi fusis circum proiecta lacertis seque suumque simul fleuit crudelis alumnum. 'non ego te sera talem sub nocte uidebam 95 sacra ferens epulasque tibi nec talis hianti mella dabam ac nostris nutribam fida uenenis. quam grauida nunc mole iaces, quam segnis inertem flatus habet! nec te saltem, miserande, peremi. heu saeuum passure diem, iam nulla uidebis 100 uellera, nulla tua fulgentia dona sub umbra. cede adeo inque aliis senium nunc digere lucis immemor, oro, mei nec me tua sibila toto exagitent infesta mari. sed tu quoque cunctas, Aesonide, dimitte moras atque effuge raptis 105 uelleribus. patrios exstinxi noxia tauros, terrigenas in fata dedi: fusum ecce draconis corpus habes! iamque omne nefas, iam, spero, peregi.' quaerenti tunc deinde uiam, qua se arduus heros ferret ad aurigerae caput arboris, 'heia per ipsum 110 scande age et aduerso gressus' ait 'imprime dorso.' nec mora fit. dictis fidens Cretheia proles calcat et aeriam squamis perfertur ad ornum, cuius adhuc rutilam seruabant bracchia pellem, nubibus accensis similem aut cum ueste recincta 115 labitur ardenti Thaumantias obuia Phoebo. corripit optatum decus extremumque laborem Aesonides longosque sibi gestata per annos Phrixeae monumenta fugae uix reddidit arbor cum gemitu tristesque super coiere tenebrae. 120 egressi relegunt campos et fluminis ora summa petunt. micat omnis ager uillisque comantem sidereis totos pellem nunc fundit in artus, nunc in colla refert, nunc implicat ille sinistrae: talis ab Inachiis Nemeae Tirynthius antris 125 ibat adhuc aptans umeris capitique leonem. ut uero sociis, qui tunc praedicta tenebant ostia, per longas apparuit aureus umbras, clamor ab Haemonio surgit grege. se quoque gaudens promouet ad primas iuueni ratis obuia ripas. 130 praecipites agit ille gradus atque aurea misit terga prius, mox attonita cum uirgine puppem insilit ac rapta uictor consistit in hasta. Interea patrias saeuus uenit horror ad aures fata domus luctumque ferens fraudemque fugamque 135 uirginis. hinc subitis infelix frater in armis, urbs etiam mox tota coit, uolat ipse senectae immemor Aeetes, complentur litora bello nequiquam, fugit immissis iam puppis habenis. Mater adhuc ambas tendebat in aequora palmas 140 et soror atque omnes aliae matresque nurusque Colchides aequalesque tibi, Medea, puellae. exstat sola parens impletque ululatibus auras: 'siste fugam, medio refer huc ex aequore puppem, nata, potes! quo' clamat 'abis? hic turba tuorum 145 omnis et iratus nondum pater, haec tua tellus sceptraque: quid terris solam te credis Achaeis? quis locus Inachias inter tibi, barbara, natas? istane uota domus exspectatique hymenaei? hunc petii grandaeua diem? uellem unguibus uncis 150 ut uolucris possem praedonis in ipsius ora ire ratemque supra claroque reposcere cantu quam genui. Albano fuit haec promissa tyranno, non tibi; nil tecum miseri pepigere parentes, Aesonide, non hoc Pelias euadere furto 155 te iubet aut ullas Colchis abducere natas: uellus habe et nostris siquid super accipe templis! sed quid ego quemquam immeritis incuso querellis? ipsa fugit tantoque (nefas) ipsa ardet amore. hoc erat, infelix, redeunt nam singula menti, 160 ex quo [to] Thessalici subierunt ~nam singula~ quod nullae te, nata, dapes, non ulla iuuabant tempora. non ullus tibi tum color aegraque uerba errantesque genae atque alieno gaudia uultu semper erant. cur tanta mihi non prodita pestis, 165 ut gener Aesonides nostra consideret aula nec talem paterere fugam, commune fuisset aut certe nunc omne nefas iremus et ambae in quascumque uias? pariter petiisse iuuaret Thessaliam et saeui, quaecumque est, hospitis urbem.' 170 sic genetrix similique implet soror omnia questu exululans, famulae pariter clamore supremo in uacuos dant uerba notos dominamque reclamant nomine; te uenti procul et tua fata ferebant. Inde diem noctemque uolant. redeuntibus aura 175 gratior et notae Minyis transcurrere terrae, cum subito Erginus puppi sic fatur ab alta: 'uos,' ait 'Aesonide, contenti uellere capto nec uia quae superet nec quae fortuna uidetis. crastina namque dies trucis ad confinia Ponti 180 Cyaneasque uocat meminique, o Tiphy, tuorum saxa per illa, pater, memini, uenerande, laborum. mutandum, o socii, nobis iter: altera ponti eluctanda uia et cursu quem fabor eundum est. haud procul hinc ingens Scythici ruit exitus Histri, 185 fundere non uno tantum quem flumina cornu accipimus. septem exit aquis, septem ostia pandit. illius aduersi nunc ora petamus et undam quae latus in laeuum Ponti cadit, inde sequemur ipsius amnis iter donec nos flumine certo 190 perferat inque aliud reddat mare. sint age tanti, Aesonide, quaecumque morae quam saeua subire saxa iterum, quam Cyaneos perrumpere montes. sat mihi, non totis Argo redit ecce corymbis.' haec ait ignarus fixas iam numine rupes 195 stare neque aduersis ultra concurrere saxis. reddidit Aesonides: 'et te, fidissime rector, haud uani tetigere metus nec me ire recuso longius et cunctis redeuntem ostendere terris.' protinus inde alios flectunt regesque locosque 200 adsuetumque petunt plaustris migrantibus aequor. Puppe procul summa uigilis post terga magistri haeserat auratae genibus Medea Mineruae atque ibi deiecta residens in lumina palla flebat adhuc, quamquam Haemoniis cum regibus iret 205 sola tamen nec coniugii secura futuri. illam Sarmatici miserantur litora ponti, illa Thoanteae transit defleta Dianae, nulla palus, nullus Scythiae non maeret euntem amnis. Hyperboreas mouit conspecta pruinas 210 tot modo regna tenens; ipsi quoque murmura ponunt iam Minyae, iam ferre uolunt. uix adleuat ora ad seras siquando dapes, quas carus Iason ipse dabam nubiferam transire Carambin significans, iam regna Lyci, totiensque gementem 215 fallit ad Haemonios hortatus surgere montes. Insula Sarmaticae Peuce stat nomine nymphae toruus ubi et ripa semper metuendus utraque in freta per saeuos Hister descendit alumnos. soluere in hoc tandem resides dux litore curas 220 ac primum socios ausus sua pacta docere promissamque fidem thalami foedusque iugale. ultro omnes laeti instigant meritamque fatentur, ipse autem inuitae iam Pallados erigit aras incipit Idaliae numen nec spernere diuae 225 praecipueque sui siquando in tempore pulcher coniugii Minyas numquam magis eminet inter, qualis sanguineo uictor Gradiuus ab Hebro Idalium furto subit aut dilecta Cythera seu cum caelestes Alcidae inuisere mensas 230 iam uacat et fessum Iunonia sustinet Hebe. adsunt unanimes Venus hortatorque Cupido; suscitat adfixam maestis Aeetida curis, ipsa suas illi croceo subtegmine uestes induit, ipsa suam duplicem Cytherea coronam 235 donat et arsuras alia cum uirgine gemmas. tum nouus impleuit uultus honor ac sua flauis reddita cura comis graditurque oblita malorum. sic ubi Mygdonios planctus sacer abluit Almo laetaque iam Cybele festaeque per oppida taedae, 240 quis modo tam saeuos adytis fluxisse cruores cogitet aut ipsi qui iam meminere ministri? inde ubi sacrificas cum coniuge uenit ad aras Aesonides unaque adeunt pariterque precari incipiunt, ignem Pollux undamque iugalem 245 praetulit et dextrum pariter uertuntur in orbem. sed neque se pingues tum candida flamma per auras explicuit nec tura uidet concordia Mopsus promissam nec stare fidem, breue tempus amorum. odit utrumque simul, simul et miseratur utrumque 250 et tibi tum nullos optauit, barbara, natos. mox epulas et sacra parant. siluestria laetis praemia uenatu facili quaesita supersunt; pars ueribus, pars undanti despumat aeno. gramineis ast inde toris discumbitur, olim 255 Hister anhelantem Peucen quo presserat antro. ipsi inter medios rosea radiante iuuenta altius inque sui sternuntur uelleris auro. Quis nouus inceptos timor impediit hymenaeos turbauitque toros et sacra calentia rupit? 260 Absyrtus subita praeceps cum classe parentis aduehitur profugis infestam lampada Grais concutiens diramque premens clamore sororem atque 'hanc, o siquis uobis dolor iraque, Colchi, accelerate uiam, neque enim fugit aequore raptor 265 Iuppiter aut falsi sequimur uestigia tauri. puppe (nefas) una praedo Phrixea reportat uellera, qua libuit remeat cum uirgine; nobis, o pudor, et muros et stantia tecta reliquit. quid mihi deinde satis? nec quaero uellera nec te 270 accipio, germana, datam nec foederis ulla spes erit aut irae quisquam modus. inde reuerti patris ad ora mei tam paruo in tempore fas sit? quinquaginta animae me scilicet unaque mersa sufficiet placare ratis? te, Graecia fallax, 275 persequor atque tuis hunc quasso moenibus ignem. nec tibi digna, soror, desum ad conubia frater primus et ecce fero quatioque hanc lampada uestro coniugio, primus celebro dotalia sacra, qui potui: patriae ueniam da, quaeso, senectae. 280 quin omnes alii pariter populique patresque mecum adsunt. magni uirgo ne regia Solis Haemonii thalamos adeas despecta mariti tot decuit coiisse rates, tot fulgere taedas.' Dixerat atque orans iterum uentosque uirosque 285 perque ratis supplex et remigis <. . . . . . . . 286a . . . . . . . . . . . . . . . . . .> uexilla magistris. 286b illi autem intorquent truncis frondibus undam quaeque die fuerat raptim formata sub uno et tantum deiecta suis a montibus arbor-- quid dolor et ueterum potuit non ira uirorum?-- 290 haud longis iam distat aquis sequiturque uolantem barbara Palladiam puppem ratis, ostia donec Danuuii uiridemque uident ante ostia Peucen ultimaque agnoscunt Argoi cornua mali. tum uero clamorem omnes inimicaque tollunt 295 gaudia, tum grauior remis fragor, ut procul Argo uisa uiris, unamque petunt rostra omnia puppem. princeps naualem nodosi roboris uncum arripit et longa Styrus prospectat ab unda coniugio atque iterum sponsae flammatus amore. 300 iamque alii clipeos et tela trabalia dextris expediunt, armant alii picis unguine flammas. impatiens tremit hasta morae nec longius inter quam quod tela uetet superest mare. uocibus urgent interea et pedibus pulsant tabulata frementes. 305 Cum subitas uidere rates uibrataque flammis aequora non una Minyae formidine surgunt, primus et in puppem deserta uirgine ductor prosilit et summa galeam rapit altus ab hasta, ense simul clipeoque micat nec cetera pubes 310 segnius arreptis in litore constitit armis. at tibi quae scelerum facies, Medea, tuorum quisue pudor Colchos iterum fratremque uidenti quicquid et abscisum uasto iam tuta profundo credideras! ergo infausto sese occulit antro 315 non aliud quam certa mori seu carus Iason seu frater Graia uictus cecidisset ab hasta. Haud ita sed summo segnis sed aethere Iuno aut sinit extrema Minyas decernere pugna nec numero quoniam Colchis nec puppibus aequos. 320 ergo ubi diua rates hostemque accedere cernit, ipsa subit terras tempestatumque refringit uentorumque domos. uolucrum gens turbida fratrum erumpit, classem dextra Saturnia monstrat. uidere inque unum pariter mare protinus omnes 325 infesto clamore ruunt inimicaque Colchis aequora et aduersos statuunt a litore fluctus. Tollitur atque infra Minyas Argoaque uela Styrus habet, uasto rursus desidit hiatu abruptus reuolutus aqua. iamque omnis in astra 330 itque reditque ratis lapsoque reciproca fluctu descendit. uorat hos uertex, hos agmine toto gurges agit, simul in uultus micat undique terror; crebra ruina poli caelestia limina laxat. non tamen ardentis Styri uiolentia cedit, 335 hortatur socios media inter proelia diuum: 'transferet ergo meas in quae uolet oppida dotes Colchis et Haemonius nobis succedet adulter nec mihi tot magnos inter regesque procosque profuerit prona haud dubii sententia patris? 340 an uirtus praelata uiri est et fortior ille quem sequitur? iungam igniferos sine carmine tauros saeuaque Echionii ferro sata persequar hydri. hoc adeo interea specta de litore pugnas amborum: uictoris eris. iam digna uidebis 345 proelia iamque illud carum caput ire cruenta sub freta, semiuiri nec murra corpus Achiui sed pice, sed flammis et olentes sulphure crines. uos modo uel solum hoc, fluctus, expellite corpus: non te, Aeeta pater, generi aut, Sol magne, pudebit. 350 fallor, an hos nobis magico nunc carmine uentos ipsa mouet diraque leuat maria ardua lingua atque iterum Aesonides, iterum defenditur arte qua solet? haud illi cantus et futile murmur proderit. ite, rates, et frangite uirginis undam!' 355 dixit et intortis socio cum milite remis prosilit. at fluctu puppis labefacta reuerso soluitur effunditque uiros ipsumque minantem tunc quoque et elata quaerentem litora dextra. ibat et arma ferens et strictum naufragus ensem 360 incipit et remos et quaerere transtra solutae sparsa ratis maestas altis intendere uoces puppibus. ast inter tantos succurrere fluctus nulla potest aut ille sequi quotiensque propinquat tunc alius rursus dirimit mare. iam tamen errat 365 iamque abiit fundoque iterum uiolentus ab imo erigitur, sed fluctus adest magnoque sub altis turbine figit aquis et tandem uirgine cessit. Absyrtus uisu maeret defixus acerbo: heu quid agat? qua ui portus et prima capessat 370 ostia, qua possit Minyas inuadere clausos, quos uidet agnoscitque fremens? maria obuia contra saeuaque pugnat hiems totusque in uertice pontus. abscessit tandem uanaque recedit ab ira et tanta de clade ratis. latus inde sinistrum 375 aduersamque procul Peuces defertur in oram cum sociis, gemino nam scinditur insula flexu Danuuii. hac dudum Minyas Pagasaea puppis in statione manent, illinc Aeetius heros obsidet aduersa tentoria Thessala classe 380 impatiens pugnaeque datur non ulla potestas. noctes atque dies uastis mare fluctibus inter perfurit, expediant donec Iunonia sese consilia atque aliquem bello ferat anxia finem. At Minyae tanti reputantes ultima belli 385 urgent et precibus cuncti fremituque fatigant Aesoniden: quid se externa pro uirgine clausos obiciat quidue illa pati discrimina cogat? respiceret pluresque animas maioraque fata tot comitum, qui non furiis nec amore nefando 390 per freta, sed sola sese uirtute sequantur. an uero ut thalamis raptisque indulgeat unus coniugiis? id tempus enim. sat uellera Grais et posse oblata componere uirgine bellum. quemque suas sinat ire domos nec Marte cruento 395 Europam atque Asiam prima haec committat Erinys. namque datum hoc fatis trepidus supplexque canebat Mopsus, ut in seros irent magis ista nepotes atque alius lueret tam dira incendia raptor. Ille trahens gemitum tantis ac uocibus impar 400 quamquam iura deum et sacri sibi conscia pacti religio dulcisque mouent primordia taedae, cunctatur mortemque cupit sociamque pericli cogitat. haud ultra sociis obsistere pergit. haec ubi fixa uiris, tempus fluctusque quietos 405 exspectant. ipsam interea quid restet amantem ignorare sinunt decretaque tristia seruant. Sed miser ut uanos, ueros ita saepe timores uersat amor fallique sinit nec uirginis annos. ac prior ipsa dolos et quamlibet intima sensit 410 non fidi iam signa uiri nimiumque silentes una omnes. haud illa sui tamen immemor umquam nec subitis turbata minis prior occupat unum Aesoniden longeque trahit, mox talibus infit: 'me quoque, uir, tecum Minyae, fortissima pubes, 415 nocte dieque mouent? liceat cognoscere tandem, si modo Peliacae non sum captiua carinae nec dominos decepta sequor consultaque uestra fas audire mihi. merear, fidissime coniunx, nil equidem, miserere tamen promissaque serua 420 usque ad Thessalicos saltem conubia portus inque tua me sperne domo. scis te mihi certe, non socios iurasse tuos. hi reddere forsan fas habeant, tibi non eadem permissa potestas teque simul mecum ipsa traham: non sola reposcor 425 uirgo nocens atque hac pariter rate fugimus omnes. an fratris te bella mei patriaeque biremes terrificant magnoque impar urgeris ab hoste? finge rates alias et adhuc maiora coire agmina: nulla fides, nullis ego digna periclis, 430 non merui mortemque tuam comitemque tuorum? uellem equidem nostri tetigissent litora patris te sine duxque illis alius quicumque fuisset. nunc remeant meque ecce (nefas) et reddere possunt nec spes ulla super. quin tu mea respice saltem 435 consilia et nimio comitum ne ce timori. credidit ardentes quis te tunc iungere tauros posse, quis ad saeui uenturum templa draconis? o utinam ergo meus pro te non omnia posset atque aliquid dubitaret amor. quin nunc quoque quaero 440 quid iubeas. heu, dure, siles? magnumque minatur 460 nescioquid tuus iste pudor. mene, optime quondam 441 Aesonide, me ferre preces et supplicis ora fas erat--haud hoc nunc genitor putat--aut dare poenas iam sceleris dominumque pati?' sic fata parantem redde dicta uirum furiata mente refugit 445 uociferans. qualem Ogygias cum tollit in arces Bacchus et Aoniis inlidit Thyiada truncis, talis erat talemque iugis se uirgo ferebat cuncta pauens; fugit infestos uibrantibus hastis terrigenas, fugit ardentes exterrita tauros. 450 si Pagasas uel Peliacas hinc denique nubes cerneret et Tempe lucentia fumo, hoc uisu contenta mori. tunc tota querellis egeritur questuque dies eademque sub astris sola mouet, maestis ueluti nox illa sonaret 455 plena lupis quaterentque truces ieiuna leones ora uel orbatae traherent suspiria uaccae. procedit non gentis honos, non Solis aui, non barbaricae decor ille iuuentae, qualis erat cum Chaonio radiantia trunco 461 uellera uexit ouans interque ingentia Graium nomina Palladia uirgo stet altera prora. Maestus at ille minis et mota Colchidos ira 463a haeret et hinc praesens pudor, hinc decreta suorum dura premunt. utcumque tamen mulcere gementem temptat et ipse gemens et ~tempera~ dictis: 'mene aliquid meruisse putas, me talia uelle?