[1,0] HIERONYMI FRACASTORII SYPHILIDIS,
SIVE MORBI GALLICI, LIBRI TRES.
AD PETRUM BEMBUM.
SYPHILIDIS LIBER PRIMUS.
1 Qui casus rerum uarii, quae semina rnorbum
Insuetum, nec longa ulli per secula uisum 
Attulerint : nostra qui tempestate per omnem 
Europam, partimque Asiae, Lybiaeque per urbes 
Saeuiit : in Latium uero per tristia bella
Gallorum irrupit, nomenque a gente recepit : 
Necnon et quae cura, et opis quid comperit usus, 
Magnaque in angustis hominum solertia rebus,
Et monstrata deum auxilia, et data munera coeli 
10 Hinc canere, et longe secretas quaerere causas 
Aera per liquidum, et uasti per sidera olympi 
Incipiam : dulci quando nouitatis amore 
Correptum, placidi naturae suauibus horti 
Floribus inuitant, et amantes mira Camoenae.
BEMBE, decus clarum Ausoniae, si forte uacare 
Consultis Leo te a magnis paulisper, et alta 
Rerum mole sinit, totum qua sustinet orbem: 
Et iuuat ad dulces paulum secedere Musas:
Ne nostros contemne orsus, medicumque laborem, 
20 Quidquid id est. Deus haec quondam dignatus APOLLO est : 
Et paruis quoque rebus inest sua saepe uoluptas. 
Scilicet hac tenui rerum sub imagine multum 
Naturae, fatique subest, et grandis origo.
Tu mihi, quae rerum causas, quae sidera noscis, 
Et coeli effectus uarios, atque aeris oras,
URANIE, (sic dum puro spatiaris Olympo, 
Metirisque uagi lucentes aetheris ignes,
Concentu tibi diuino cita sidera plaudant)
ipsa ades, et mecum placidas, dea, lude per umbras, 
30 Dum tenues aurae, dum myrtea silua canenti 
Aspirat, resonatque cauis BENACUS ab antris.
Dic, dea, quae causae nobis post secula tanta 
Insolitam peperere lucem? num tempore ab illo 
Vecta mari occiduo nostrum peruenit in orbem, 
Ex quo lecta manus soluens de littore Ibero 
Ausa fretum tentare, uagique incognita ponti est
OEquora, et orbe alio positas perquirere terras ? 
Illic namque ferunt aeterna labe per omnes 
Id morbi regnare urbes, passimque uagari 
40 Perpetuo coeli uitio, atque ignoscere paucis. 
Commercine igitur causa accessisse putandum est 
Delatam contagem ad nos, quae parua sub ipsis 
Principiis, mox et uires et pabula sensim 
Suscipiens, sese in terras diffuderit omnes? 
Ut saepe in stipulas cecidit cum forte fauilla
De face, neglectam pastor quam liquit in aruo, 
Illa quidem tenuis primum, similisque moranti 
Incedit: mox, ut paulatim increuit eundo, 
Tollitur, et uictrix messem populatur et agros, 

[1,50] Vicinumque nemus, flammasque sub aethera iactat. 
Dat sonitum longe crepitans Iouis auia silua, 
Et coelum late circum campique relucent.
At uero, si rite fidem obseruata merentur, 
Non ita censendum: nec certe credere par est 
Esse peregrinam nobis, transque aequora uectam 
Contagem : quoniam in primis ostendere multos 
Possumus, attactu qui nullius hanc tamen ipsam 
Sponte sua sensere luem, primique tulere.
Praeterea et tantum terrarum tempore paruo 
60 Contages non una simul potuisset obire.
Aspice per Latii populos, quique herbida Sagrae 
Pascua, et Ausonios saltus, et Iapigis orae
Arua colunt: specta, Tiberis qua labitur, et qua 
Eridanus, centum fluuiis comitatus in aequor, 
Centum urbes rigat, et placidis interfluit undis: 
Uno nonne uides ut tempore pestis in omnes 
Saeuiit? ut sortem pariter trangesimus unam? 
Quinetiam externos eadem per tempora primum 
70 Excepisse ferunt : nec eam cognouit Ibera
Gens prius, ignotum quae scindere puppibus aequor 
Ausa fuit, quam quos disterminat alta Pyrene, 
Atque freta, atque Alpes cingunt, Rhenusque bicornis :
Quam reliqui, quos lata tenet gelida ora sub Arcto. 
Tempore non alio, Poeni, sensistis, et omnes 
Qui laetam AEgyptum metitis, fecundaque Nilo 
Arua, et palmiferae siluas tondetis Idumes. 
Quae cum sic habeant sese, nempe altius isti 
Principium labi, rerumque latentior ordo, 
80 (Ni fallor) grauiorque subest, et maior origo.
Principio quaeque in terris, quaeque aethere in alto 
Atque mari in magno Natura educit in auras, 
Cuncta quidem nec sorte una, nec legibus isdem 
Proueniunt; sedenim, quorum primordia constant 
E paucis, crebro ac passim pars magna creantur : 
Rarius ast alia apparent, et non nisi certis 
Temporibusue, locisue, quibus uiolentior ortus,
Et longe sita principia: ac non nulla, prius quam
Erumpant tenebris et opaco carcere noctis,
90 Mille trahunt annos, spatiosaque secula poscunt : 
Tanta ui coeunt genitalia semina in unum. 
Ergo et morborum quoniam non omnibus una 
Nascendi est ratio, facilis pars maxima uisu est, 
Et faciles ortus habet, et primordia praesto. 
Rarius emergunt alii, et post tempore longo 
Difficiles causas, et inextricabile fatum, 
Et sero potuere altas superare tenebras. 
Sic Elephas sacer Ausoniis incognitus oris, 
Sic Lichen latuere diu, quibus incola Nili 

[1,100] Gens tantum, regioque omnis uicina laborat. 
De genere hoc est dira lues, quae nuper in auras 
Exiit, et tandem sese caligine ab atra 
Exemit, durosque ortus, et uincula rupit. 
Quam tamen (aeternum quoniam dilabitur aeuum) 
Non semel in terris uisam, sed saepe fuisse 
Ducendum est, quanquam nobis nec nomine nota 
Hactenus illa fuit: quoniam longaeua uetustas 
Cuncta situ inuoluens, et res, et nomina delet; 
Nec monumenta patrium seri uidere nepotes.
110 Oceano tamen in magno sub sole cadente,
Qua misera inuentum nuper gens accolit orbem, 
Passim oritur, nullisque locis non cognita uulgo est. 
Usque adeo rerum causae, atque exordia prima 
Et coelo uariare, et longo tempore possunt. 
Quodque illis fert sponte aer, et idonea tellus, 
Huc tandem annorum nobis longa attulit aetas. 
Cuius forte suo si cunctas ordine causas 
Nosse cupis, magni primum circumspice mundi 
Quantum hoc infecit uitium, quot adiuerit urbes. 
120 Cumque animaduertas tam uastae semina labis 
Esse nec in terrae gremio, nec in aequore posse, 
Haud dubie tecum statuas reputesque, necesse est, 
Principium, sedemque mali consistere in ipso 
Aere, qui terras circum diffunditur omnes, 
Qui nobis sese insinuat per corpora ubique, 
Suetus et has generi uiuentum immittere pestes. 
Aer quippe pater rerum est, et originis auctor. 
Idem saepe graues morbos mortalibus affert, 
Multimode natus tabescere corpore molli, 
130 Et facile affectus capere, atque inferre receptos. 
Nunc uero, quonam ille modo contagia traxit,
Accipe : quid mutare queant labentia secla.
In primis tum Sol rutilus, tum sidera cuncta 
Tellurem, liquidasque auras, atque aequora ponti 
Immutant, agitantque: utque ipso sidera coelo 
Mutauere uicem, et sedes liquere priores,
Sic elementa modis uariis se grandia uertunt.
Aspice, ut, hibernus rapidos ubi flexit in austrum
Phoebus equos, nostrumque uidet depressior orbem, 
140 Bruma riget, duratque gelu, spargitque pruina 
Tellurem, et gelida glacie uaga flumina sistit. 
Idem, ubi nos cancro proprior spectauit ab alto, 
Urit agros, arent nemora, et sitientia prata, 
Siccaque puluereis aestas squallescit in aruis.
Nec dubium, quin et noctis nitor, aurea Luna, 
Cui maria alta, omnis cui rerum obtemperat humor : 
Quin et Saturni graue sidus, et aequior orbi
Stella Iouis: quin pulchra Venusque et Martius ignis, 
Ac reliqua astra etiam mutent elementa, trahantque 

[1,150] Perpetuum, et late magnos dent undique motus : 
Praecipue sedem si quando plurima in unam 
Conuenere, suo uel multum deuia cursu
Longe alias tenuere uias. Haec scilicet annis 
Pluribus, et rapidi post multa uolumina coeli 
Eueniunt,  dis fata modis uoluentibus istis.
Ut uero euenisse datum est, numerumque diesque 
Exegere suos, praefixaque ternpora fatis,
Proh ! quanta aerios tractus, salsa aequora quanta, 
Telluremque manent ! alibi quippe omnia late 
160 Cogentur spatia in nubes, coelum imbribus omne 
Soluetur, summisque uoluti montibus amnes 
Praecipites secum siluas, secum aspera saxa, 
Secum armenta trahent : medius pater impete magno 
Aut Padus, aut Ganges super et nemora alta, domosque, 
Turbidus, aequabit pelago freta lata sonante. 
AEstates alibi magnae condentur, et ipsae
Flumina speluncis flebunt arentia Nymphae. 
Aut uenti cuncta inuertent, aut obice clausi 
Excutient tellurem imam, et cum turribus urbes.
170 Forsitan et tempus ueniet, poscentibus olim 
Natura, fatisque deum, cum non modo tellus 
Nunc culta, aut obducta mari, aut deserta iacebit, 
Verum etiam sol ipse noum (quis credere possit !) 
Curret iter, sua nec per tempora diffluet annus.
Ast insueti aestus, insuetaque frigora mundo 
Insurgent, et certa dies animalia terris
Monstrabit noua, nascentur pecudesque feraeque
Sponte sua, primaque animas ab origine sument. 
Forsitan et maiora audens producere tellus
180 Coeumque, Enceladumque feret, magnumque Typhoea, 
Ausuros patrio superos detrudere coelo, 
Conuulsumque Ossan nemoroso imponere Olympo.
Quae cum perspicias, nihil est, cur tempore certo 
Admirare nouis magnum marcescere morbis
Aera, contagesque nouas uiuentibus aegris 
Sidere sub certo fieri, et per secula longa.
Bis centum fluxere anni, cum flammea Marte 
Lumina Saturno tristi immiscente, per omnes 
Aurorae populos, per quae rigat aequora Ganges, 
190 Insolita exarsit febris, quae pectore anhelo 
Sanguineum sputum exagitans (mirabile uisu !) 
Quarta luce frequens fato perdebat acerbo. 
Illa eadem Assyriae gentes, et Persidos, et quae 
Euphratem, Tigrimque bibunt, post tempore paruo 
Corripuit, ditesque Arabas, mollemque Canopum. 
Inde Phrygas, inde et miserum trans aequora uecta
Infecit Latium, atque Europa seuiit omni. 
Ergo age iam mecum, semper sese aethera circum
Voluentem, superumque domos, ardentiaque astra 

[1,200] Contemplare, animumque agitans per cuncta, require, 
Quis status illorum fuerit, quae signa dedere 
Sidera, quid nostris coelum portenderit annis. 
Hinc etenim tibi forte nouae contagis origo 
Omnis, et euentus tanti uia prima patescet. 
Aspice candentes magni qua Cancer Olympi 
Excubat ante fores, et brachia pandit aperta. 
Hinc dirae facies, hinc se diuersa malorum 
Ostendent portenta : una hac sub parte uidebis 
Magna coisse simul radiis ardentibus astra, 
210 Et coniuratas sparsisse per aera flammas : 
Flammas, quas longe tumulo SIRENIS ab alto 
Prospiciens senior uates, quem dia per omnes 
Coelicolumque domos duxit, docuitque futura 
URANIE : Miseras, inquit, defendite terras, 
O superi ! Insolitam uideo per inania ferri 
Illuuiem, et magnos coeli tabescere tractus. 
Bella etiam Europae miserae, bella impia, et agros 
Ausoniae passim currentes sanguine cerno. 
Dixit, et illa etiam scriptis uenturi notauit.
220 Mos superum est, ubi secla uagus sol certa peregit, 
Ab Ioue decerni fata, et cuncta ordine pandi, 
Quaecumque euentura manent terrasque, polumque. 
Quod tempus cum iam nostris uenientibus annis 
Instaret, rerum summus sator, et superum rex 
Iupiter acciri socios in rebus agendis
Saturnum, Martemque iubet : bipatentia Cancer 
Limina portarum reserat, disque atria pandit. 
Conueniunt, quibus est fatorum cura gerenda. 
230 Impiger ante alios flammis ferroque coruscans 
Bellipotens Mauors, animis cui praelia et arma, 
Vindictaeque manent, et ouantes sanguine caedes. 
Post placidus curru inuectus rex Iupiter aureo 
Insequitur, (ni fata obstent) pater omnibus aequus. 
Postremus, longaque uia tardatus et annis, 
Falcifer accedit senior, qui haud immemor irae
In natum ueteris, nato et parere recusans, 
Saepe etiam cessit retro, et uestigia torsit,
Multa minans, multaque animo indignatus iniquo. 
240 Iupiter at solio ex alto, quo se solet uno 
Tollere, percenset fata, et uentura resoluit, 
Multum infelicis miserans incommoda terrae, 
Bellaque, fortunasque uirum, casuraque rerum 
Imperia, et praedas, adapertaque limina morti : 
In primis ignota noui contagia morbi : 
Morbi, qui humanae nulla mansuescat opis ui. 
Assensere dei reliqui : concussus Olympus 
Intremuit, tactusque nouis defluxibus aether. 
Paulatim aerii tractus, et inania lata

[1,250] Accepere luem, uacuasque insuetus in auras 
Marcor iit, coelumque tulit contagia in omne. 
Siue quod ardenti tot concurrentibus astris 
Cum sole, e pelago multos terraque uapores 
Traxerit ignea uis, qui misti tenuibus auris 
Correptique nouo uitio, contagia uisu
Perrara attulerint : aliud siue aethere ab alto 
Demissum late aerias corruperit oras.
Quanquam animi haud fallor, quid agat, quoue ordine coelum, 
Dicere, et in cunctis certas perquirere causas
260 Difficile esse : adeo interdum per tempora longa
Effectus trahit, interdum (quod fallere possit)
Miscentur fors, et uarii per singula casus.
Nunc age, non id te lateat, super omnia miram 
Naturam, et longe uariam contagibus esse.
Solis nam saepe arboribiis fit noxius aer,
Et tenerum germen, florumque infecit honorem : 
Interdum segetem, et sata laeta, annique labores 
Corripuit, scabraque ussit rubigine culmos, 
Et uitiata parens produxit semina tellus.
270 Interdum poenas animalia sola dedere,
Aut multa, aut certa ex ipsis. Memini ipse malignam 
Luxuriem uidisse anni, multoque madentem 
Autumnum perflatum austro, quo protinus omne 
Caprigenum pecus e cunctis animantibus unum 
Corruit. A stabulis laetas ad pabula pastor 
Ducebat : tum forte, alta securus in umbra 
Dum caneret, tenuique gregem mulceret auena, 
Ecce aliquam tussis subito irrequieta tenebat, 
Nec longe uia mortis erat : namque acta repente 
280 Circum praecipiti lapsu, reuomensque supremam 
Ore animam, socias inter moribunda cadebat.
282 Vere autem (dictu mirum !) atque aestate sequenti 
Infirmas pecudes, balantumque horrida uulgus 
Pestis febre mala miserum pene abstulit omne. 
Usque adeo uaria affecti sunt semina coeli, 
Et uariae rerum species, numerusque uicissim 
Inter mota subest, interque mouentia certus. 
Nonne uides, quamuis oculi sint pectore anhelo 
Expositi mollesque magis, non attamen ipsos 
290 Carpere tabem oculos, sed sese immergere in imum 
Pulmonem ? et pomis quanquam sit mollior uua, 
Non tamen is uitiatur, at ipsa liuet ab uua. 
Nempe alibi uires, alibi sua pabula desunt : 
Ast alibi mora certa, nec ipsa foramina multum
Non faciunt, hinc densa nimis, nimis inde soluta
Ergo contagum quoniam natura genusque
Tam uarium est, et multa modis sunt semina miris, 
Contemplator et hanc cuius caelestis origo est :
Quae, sicut desueta, ita mira erupit in auras.

[1,300] Illa quidem non muta maris, turbamque natantum, 
Non uolucres, non bruta altis errantia siluis,
Non armenta boum, pecudesue, armentaue equorum. 
Infecit, sed mente uigens ex omnibus unum 
Humanum genus, et nostros est pasta sub artus. 
Porro homine e toto, quod in ipso sanguine crassum 
Et sordens lentore foret, foedissima primum 
Corripuit, sese pascens uligine pingui.
Tali se morbus ratione et sanguis habebant.
Nunc ego te affectus omnes, et signa docebo 
310 Contagis miserae : atque utinam concedere tantum 
Musa queat, tantumque uelit defendere Apollo, 
Tempora qui longa euoluit, cui carmina curae, 
Haec multas monumenta dies ut nostra supersint. 
Forte etenim nostros olim legisse nepotes, 
Et signa, et faciem pestis nouisse iuuabit.
Namque iterum, cum fata dabunt, labentibus annis 
Tempus erit, cum nocte atra sopita iacebit
Interitu data : mox iterum post secula longa
Illa eadem exsurget, coelumque aurasque reuiset, 
320 Atque iterum uentura illam mirabitur aetas.
In primis mirum illud erat, quod labe recepta, 
Saepe tamen quater ipsa suum compleuerat orbem 
Luna, prius quam signa satis manifesta darentur. 
Scilicet extemplo non sese prodit aperte,
Ut semel est excepta intus, sed tempore certo 
Delitet, et sensim uires per pabula captat. 
Interea tamen insolito torpore grauati,
Sponteque languentes animis et munera obibant 
Aegrius, et toto segnes se corpore agebant. 
330 Ille etiam suus ex oculis uigor, et suus ore 
Deiectus color haud laeta de fronte cadebat. 
Paulatim caries foedis enata pudendis
Hinc atque hinc inuicta locos, aut inguen edebat.
Tum manifesta magis uitii se prodere signa. 
Nam, simul ac purae fugiens lux alma diei 
Cesserat, et noctis tristes induxerat timbras, 
Innatusque calor noctu petere intima suetus 
Liquerat extremum corpus, nec membra fouebat 
Obsita mole pigra humorum, tum uellier artus, 
340 Brachiaque, scapulaeque, graui suraeque dolore. 
Quippe, ubi per cunctas ierant contagia uenas, 
Humoresque ipsos, et nutrimenta futura 
Polluerant, Natura malum secernere sueta 
Infectam partem pellebat corpore ab omni 
Exterius : uerum crasso quia corpore tarda 
Haec erat, et lentore tenax, multa inter eundum 
Haerebat membris exsanguibus, atque lacertis : 
Inde graues dabat articulis extenta dolores. 
Parte tamen leuiore, magisque erumpere nata, 
 
[1,350] Summa cutis pulsa, et membrorum extrema petebat. 
Protinus informes totum per corpus achores 
Rumpebant, faciemque horrendam, et pectora foede 
Turpabant : species morbi noua : pustula summae 
Glandis ad effigiem, et pituita marcida pingui : 
Tempore quae multo non post adaperta dehiscens, 
Mucosa multum sanie, taboque fluebat.
Quin etiam erodens alte, et se funditus abdens 
Corpora pascebat misere : nam saepius ipsi 
Carne sua exutos artus, squallentiaque ossa 
360 Vidimus, et foedo rosa ora dehiscere hiatu, 
Ora, atque exiles reddentia guttura uoces.
Ut saepe aut cerasis, aut phyllidis arbore tristi 
Vidisti pinguem ex udis manare liquorem 
Corticibus, mox in lentum durescere gummi : 
Haud secus hac sub labe solet per corpora mucor 
Diffluere : hinc demum in turpem concrescere callum.
Unde aliquis uer aetatis, pulchramque iuuentam 
Suspirans, et membra oculis deformia toruis 
Prospiciens, foedosque artus, turgentiaque ora,
370 Saepe deos, saepe astra miser crudelia dixit. 
Interea dulces somnos, noctisque soporem 
Omnia per terras animalia fessa trahebant : 
Illis nulla quies aderat, sopor omnis in auras 
Fugerat : is oriens ingrata aurora rubebat : 
His inimica dies, inimicaque noctis imago. 
Nulla Ceres illos, Bacchi non alia iuuabant 
Munera : non dulces epulae, non copia rerum, 
Non urbis, non ruris opes, non ulla uoluptas, 
Quamuis saepe amnes nitidos, iucundaque Tempe, 
380 Et placidas summis quaesissent montibus auras. 
Dis etiam sparsaeque preces, incensaque templis 
Thura, et diuitibus decorata altaria donis : 
Di nullas audire preces, donisue moueri.
ldse ego Coenomanum memini, qua pinguia diues 
Pascua Sebina praeterfluit Ollius unda, 
Vidisse insignem iuuenem, quo clarior alter
Non fuit, Ausonia nec fortunatior omni.
Vix pubescentis florebat uere iuuentae,
Diuitiis, proauisque potens, et corpore pulchro 
390 Cui studia aut pernicis equi compescere cursum, 
Aut galeam induere, et pictis splendescere in armis, 
Aut iuuenile graui corpus durare palaestra 
Venatuque feras agere, et praeuertere ceruos. 
Illum omnes Ollique deae, Eridanique puellae 
Optarunt, nemorumque deae, rurisque puellae; 
Omnes optatos suspirauere hymenaeos.
Forsan et ultores superos neglecta uocauit
Non nequicquam aliqua, et uotis pia numina mouit. 
Nam nimium fidentem atiimis, nec tanta timentem, 

[1,400] Inuasit miserum labes, qua saeuior usquam
Nulla fuit, nulla unquam aliis spectabitur annis. 
Paulatim uer id nitidum, flos ille iuuentae 
Disperiit, uis illa animi. Tum squallida tabes 
Artus (horrendum) miseras obduxit, et alte 
Grandia turgebant foedis abcessibus ossa.
Ulcera (proh diuum pietatem!) informia pulchros 
Pascebant oculos, et diae lucis amorem, 
Pascebantque acri corrosas uulnere nares. 
Quo tandem infelix fato, post tempore paruo
410 Aetheris inuisas auras lucemque reliquit.
Illum Alpes uicinae, illum uaga flumina flerunt, 
Illum omnes Ollique deae Eridanique puellae 
Fleuerunt, nemorumque deae rurisque puellae, 
Sebinusque alto gemitum lacus edidit amne.
Ergo hanc per miseras terras Saturnus agebat 
Pestem atrox, nec saeua minus crudelis et ipse 
Miscebat Mauors, coniunctaque fata ferebat. 
Quippe lue hac nascente putem simul omnia diras 
Eumenidas cecinisse fera et crudelia nobis. 
420 Tartareos etiam barathro dira omnia ab imo
Exciuisse lacus, Stygiaque ab sede laborem, 
Pestemque, horribilemque famem, bellumque, necemque.
Di patrii, quorum Ausonia est sub numine, tuque, 
Tu Latii Saturne pater, quid gens tua tantum
Est merita? an quicquam superest dirique grauisque, 
Quod sit inexhaustum nobis? ecquod genus usquam 
Auersum usque adeo coelum lutit ? ipsa labores, 
Parthenope, dic prima tuos, dic funera regum, 
Et spolia, et praedas, captiuaque colla tuorum !
430 An stragem infandam memorem, sparsumque cruorem 
Gallorumque, ltalumque pari discrimine, cum iam 
Sanguineum, et defuncta uirum, defunctaque equorum 
Corpora uoluentem, cristasque atque arma trahentem 
Eridanus pater acciperet rapido agmine Tarrum ? 
Te quoque spumantem, et nostrorum caede tumentem, 
Abdua, non multo post tempore, te pater idem 
Eridanus gremio infelix suscepit, et altum 
Indoluit tecum, et fluuio solatus amico est.
Ausonia infelix, en quo discordia priscam
440 Virtutem, et mundi imperium perduxit auitum ! 
Angulus anne tui est aliquis, qui barbara non sit 
Seruitia, et praedas et tristia funera passus !
Dicite uos, nullos soliti sentire tumultus, 
Vitiferi colles, qua flumine pulcher amoeno 
Erethenus fluit, et plenis lapsurus in aequor 
Cornibus, Euganeis properat se iungere lymphis.
O patria, o longum felix, longumque quieta 
Ante alias, patria, o diuum sanctissima tellus, 
Diues opum, fecunda uiris, laetissima campis 

[1,450] Uberibus, rapidoque Athesi, et Benacide lympha,
Aerumnas memorare tuas, summamque malorum
Quis queat, et dictis nostros aequare dolores, 
Et turpes ignominias, et barbara iussa ?
Abde caput, Benace, tuo et te conde sub amne, 
Victrices nec iam deus interlabere lauros !
En etiam, ceu nos agerent crudelia nulla
Nec lacrymae, planctusue forent, en dura tot inter, 
Spes Latii, spes et studiorum et Palladis illa 
Occidit ! Ereptum Musarum e dulcibus ulnis 
460 Te miserum ante diem crudeli funere, MARCE 
ANTONI, aetatis primo sub flore cadentem 
Vidimus extrema positum Benacide ripa, 
Quam media inter saxa sonans sacra abluit unda !
Te ripae fleuere Athesis, te uoce uocare 
Auditae per noctem Umbrae, manesque Catulli 
Et patrios mulcere noua dulcedine lucos.
Tempestate illa Ausoniam rex Gallus opimam 
Vertebat bello, et Ligurem ditione premebat. 
Parte alia, Caesar ferro superabat et igni 
470 Euganeos, placidumque Silim, Carnumque rebellem: 
Et totum luctus Latium, moerorque tenebat.