[0] De Bello Gildonico.
1 Redditus imperiis Auster subiectaque rursus 
alterius conuexa poli. rectore sub uno 
conspirat geminus frenis communibus orbis. 
iunximus Europen Libyae. concordia fratrum 
plena redit. patriis solum quod defuit armis, 
tertius occubuit nati uirtute tyrannus. 
horret adhuc animus manifestaque gaudia differt, 
dum stupet et tanto cunctatur credere uoto. 
necdum Cinyphias exercitus attigit oras: 
10 iam domitus Gildo. nullis uictoria nodis 
haesit, non spatio terrae, non obice ponti. 
congressum profugum captum uox nuntiat una 
rumoremque sui praeuenit laurea belli. 
quo, precor, haec effecta deo? robusta uetusque 
tempore tam paruo potuit dementia uinci? 
quem ueniens indixit hiems, uer perculit hostem. 
Exitium iam Roma timens et fessa negatis 
frugibus ad rapidi limen tendebat Olympi 
non solito uultu nec qualis iura Britannis 
20 diuidit aut trepidos summittit fascibus Indos. 
uox tenuis tardique gradus oculique iacentes 
interius; fugere genae; ieiuna lacertos 
exedit macies. umeris uix sustinet aegris 
squalentem clipeum; laxata casside prodit 
canitiem plenamque trahit rubiginis hastam. 
attigit ut tandem caelum genibusque Tonantis 
procubuit, tales orditur maesta querellas: 
"Si mea mansuris meruerunt moenia nasci, 
Iuppiter, auguriis, si stant inmota Sibyllae 
30 carmina, Tarpeias si necdum respuis arces: 
aduenio supplex, non ut proculcet Araxen 
consul ouans nostraeue premant pharetrata secures 
Susa, nec ut Rubris aquilas figamus harenis. 
haec nobis, haec ante dabas; nunc pabula tantum 
Roma precor. miserere tuae, pater optime, gentis, 
extremam defende famem. satiauimus iram 
si qua fuit; lugenda Getis et flenda Suebis 
hausimus; ipsa meos horreret Parthia casus. 
quid referam morbiue luem tumulosue repletos 
40 stragibus et crebras corrupto sidere mortes? 
aut fluuium per tecta uagum summisque minatum 
collibus? ingentes uexi summersa carinas 
remorumque sonos et Pyrrhae saecula sensi. 
"Ei mihi, quo Latiae uires urbisque potestas 
decidit! in qualem paulatim fluximus umbram! 
armato quondam populo patrumque uigebam 
conciliis; domui terras urbesque reuinxi 
legibus: ad solem uictrix utrumque cucurri. 
postquam iura ferox in se communia Caesar 

[50] transtulit et lapsi mores desuetaque priscis 
artibus in gremium pacis seruile recessi, 
tot mihi pro meritis Libyam Nilumque dedere, 
ut dominam plebem bellatoremque senatum 
classibus aestiuis alerent geminoque uicissim 
litore diuersi complerent horrea uenti. 
stabat certa salus: Memphis si forte negasset, 
pensabam Pharium Gaetulis messibus annum, 
frugiferas certare rates lateque uidebam 
Punica Niliacis concurrere carbasa uelis. 
60 cum subiit par Roma mihi diuisaque sumpsit 
aequales Aurora togas, Aegyptia rura 
in partem cessere nouae. spes unica nobis 
restabat Libyae, quae uix aegreque fouebat; 
solo ducta Noto, numquam secura futuri, 
semper inops, uentique fidem poscebat et anni. 
hanc quoque nunc Gildo rapuit sub fine cadentis 
autumni. pauido metimur caerula uoto, 
puppis si qua uenit, si quid fortasse potenti 
uel pudor extorsit domino uel praedo reliquit. 
70 pascimur arbitrio Mauri nec debita reddi, 
sed sua concedi iactat gaudetque diurnos 
ut famulae praebere cibos uitamque famemque 
librat barbarico fastu uulgique superbit 
fletibus et tantae suspendit fata ruinae. 
Romuleas uendit segetes et possidet arua 
uulneribus quaesita meis. ideone tot annos 
flebile cum tumida bellum Carthagine gessi? 
idcirco uoluit contempta luce reuerti 
Regulus? hoc damnis, genitor, Cannensibus emi? 
80 incassum totiens lituis naualibus arsit 
Hispanum Siculumque fretum uastataque tellus 
totque duces caesi ruptaque emissus ab Alpe 
Poenus et attonitae iam proximus Hannibal urbi? 
scilicet ut domitis frueretur barbarus Afris, 
muro sustinui Martem noctesque cruentas 
Collina pro turre tuli? Gildonis ad usum 
Carthago ter uicta ruit? hoc mille gementis 
Italiae clades impensaque saecula bellis, 
hoc Fabius fortisque mihi Marcellus agebant, 
90 ut Gildo cumularet opes? haurire uenena 
compulimus dirum Syphacem fractumque Metello 
traximus inmanem Marii sub uincla Iugurtham, 
et Numidae Gildonis erunt? pro funera tanta, 
pro labor! in Bocchi regnum sudauit uterque 
Scipio. Romano uicistis sanguine Mauri. 
ille diu miles populus, qui praefuit orbi, 
qui trabeas et sceptra dabat, quem semper in armis 
horribilem gentes, placidum sensere subactae, 
nunc inhonorus egens perfert miserabile pacis 

[100] supplicium nulloque palam circumdatus hoste 
obsessi discrimen habet. per singula letum 
impendet momenta mihi dubitandaque pauci 
praescribunt alimenta dies. heu prospera fata! 
quid mihi septenos montes turbamque dedistis, 
quae paruo non possit ali? felicior essem 
angustis opibus; mallem tolerare Sabinos 
et Veios; breuior duxi securius aeuum. 
ipsa nocet moles. utinam remeare liceret 
ad ueteres fines et moenia pauperis Anci. 
110 sufficerent Etrusca mihi Campanaque culta 
et Quincti Curiique seges, patriaeque petenti 
rusticus inferret proprias dictator aristas. 
"Nunc quid agam? Libyam Gildo tenet, altera Nilum. 
ast ego, quae terras umeris pontumque subegi, 
deseror: emeritae iam praemia nulla senectae. 
di, quibus iratis creui, succurrite tandem, 
exorate patrem; tuque o si sponte per altum 
uecta Palatinis mutasti collibus Idam 
praelatoque lauas Phrygios Almone leones, 
120 maternis precibus natum iam flecte, Cybele. 
sin prohibent Parcae falsisque elusa uetustas 
auspiciis, alio saltem prosternite casu 
et poenae mutate genus. Porsenna reducat 
Tarquinios; renouet ferales Allia pugnas; 
me potius saeui manibus permittite Pyrrhi, 
me Senonum furiis, Brenni me reddite flammis. 
cuncta fame leuiora mihi." Sic fata refusis 
obticuit lacrimis. mater Cytherea parensque 
flet Mauors sanctaeque memor Tritonia Vestae, 
130 nec Cybele sicco nec stabat lumine Iuno. 
maerent indigetes et si quos Roma recepit 
aut dedit ipsa deos. genitor iam corde remitti 
coeperat et sacrum dextra sedare tumultum, 
cum procul insanis quatiens ululatibus axem 
et contusa genas mediis adparet in astris 
Africa: rescissae uestes et spicea passim 
serta iacent; lacero crinales uertice dentes 
et fractum pendebat ebur, talique superbas 
inrupit clamore fores: "Quid magne moraris 
140 Iuppiter auulso nexu pelagique solutis 
legibus iratum populis inmittere fratrem? 
mergi prima peto; ueniant praerupta Pachyno 
aequora, laxatis subsidant Syrtibus urbes. 
si mihi Gildonem nequeunt abducere fata, 
me rape Gildoni. felicior illa perustae 
pars Libyae, nimio quae se munita calore 
defendit tantique uacat secura tyranni. 
crescat zona rubens; medius flagrantis Olympi 
me quoque limes agat; melius deserta iacebo 

[150] uomeris impatiens. pulsis dominentur aristis 
dipsades et sitiens attollat glaeba cerastas. 
quid me temperies iuuit? quid mitior aether? 
Gildoni fecunda fui. iam solis habenae 
bis senas torquent hiemes, ceruicibus ex quo 
haeret triste iugum. nostris iam luctibus ille 
consenuit regnumque sibi tot uindicat annos. 
atque utinam regnum! priuato iure tenemur 
exigui specie fundi. quod Nilus et Atlas 
dissidet, occiduis quod Gadibus arida Barce 
160 quodque Paraetonio secedit litore Tingi, 
hoc sibi transcripsit proprium. pars tertia mundi 
unius praedonis ager. "Distantibus idem 
inter se uitiis cinctus: quodcumque profunda 
traxit auaritia, luxu peiore refundit. 
instat terribilis uiuis, morientibus heres, 
uirginibus raptor, thalamis obscaenus adulter. 
nulla quies: oritur praeda cessante libido, 
diuitibusque dies et nox metuenda maritis. 
quisquis uel locuples pulchra uel coniuge notus, 
170 crimine pulsatur falso; si crimina desunt, 
accitus conuiua perit. mors nulla refugit 
artificem: uarios sucos spumasque requirit 
serpentum uirides et adhuc ignota nouercis 
gramina. si quisquam uultu praesentia damnet 
liberiusue gemat, dapibus crudelis in ipsis 
emicat ad nutum stricto mucrone minister. 
fixus quisque toro tacita formidine libat 
carnifices epulas incertaque pocula pallens 
haurit et intentos capiti circumspicit enses. 
180 splendet Tartareo furialis mensa paratu 
caede madens, atrox gladio, suspecta ueneno. 
ut uino calefacta Venus, tum saeuior ardet 
luxuries, mixtis redolent unguenta coronis: 
crinitos inter famulos pubemque canoram 
orbatas iubet ire nurus nuperque peremptis 
adridere uiris. Phalarim tormentaque flammae 
profuit et Siculi mugitus ferre iuuenci 
quam tales audire choros. nec damna pudoris 
turpia sufficiunt: Mauris clarissima quaeque 
190 fastidita datur. media Carthagine ductae 
barbara Sidoniae subeunt conubia matres; 
Aethiopem nobis generum, Nasamona maritum 
ingerit; exterret cunabula discolor infans. 
his fretus sociis ipso iam principe maior 
incedit; peditum praecurrunt agmina longe; 
circumdant equitum turmae regesque clientes, 
quos nostris ditat spoliis. proturbat auita 
quemque domo; ueteres detrudit rure colonos. 
exiliis dispersa feror. numquamne reuerti 

[200] fas erit errantesque solo iam reddere ciues?" 
Iret adhuc in uerba dolor, ni Iuppiter alto 
coepisset solio (uoces adamante notabat 
Atropos et Lachesis iungebat stamina dictis): 
"nec te, Roma, diu nec te patiemur inultam, 
Africa. communem prosternet Honorius hostem. 
pergite securae. uestrum uis nulla tenorem 
separat et soli famulabitur Africa Romae." 
Dixit et adflauit Romam meliore iuuenta. 
continuo redit ille uigor seniique colorem 
210 mutauere comae. solidatam crista resurgens 
erexit galeam clipeique recanduit orbis 
et leuis excussa micuit rubigine cornus. 
Umentes iam noctis equos Lethaeaque Somnus 
frena regens tacito uoluebat sidera curru. 
iam duo diuorum proceres, maiorque minorque 
Theodosii, pacem laturi gentibus ibant, 
qui Iouis arcanos monitus mandataque ferrent 
fratribus et geminis sancirent foedera regnis: 
sic cum praecipites artem uicere procellae 
220 adsiduoque gemens undarum uerbere nutat 
descensura ratis, caeca sub nocte uocati 
naufraga Ledaei sustentant uela Lacones. 
circulus ut patuit Lunae, secuere meatus 
diuersos: Italas senior tendebat in oras; 
at pater, intrantem Pontum qua Bosphorus artat, 
Arcadii thalamis urbique inlapsus Eoae. 
quem simulacº uidit natus (nam clara nitebat 
Cynthia), permixto tremuerunt gaudia fletu 
complexuque fouens, quos non sperauerat, artus 
230 "O mihi post Alpes nunc primum reddite," dixit, 
"unde tuis optatus ades? da tangere dextram, 
qua gentes cecidere ferae. quis tale remouit 
praesidium terris? ut te mortalia pridem 
implorant longeque pium fortemque requirunt!" 
Cui pater in tales rupit suspiria uoces: 
"hoc erat? in fratres medio discordia Mauro 
nascitur et mundus germanaque dissidet aula? 
Gildonisne salus tanti sit palma furoris? 
scilicet egregius morum magnoque tuendus 
240 et cuius meritis pietas in fratre recedat! 
inuito genitore, uide, ciuile calebat 
discidium; dubio stabant Romana sub ictu; 
quis procul Armenius uel quis Maeotide ripa 
rex ignotus agit, qui me non iuuit euntem 
auxilio? fouere Getae, uenere Geloni. 
solus at hic non puppe data, non milite misso 
subsedit fluitante fide. si signa petisset 
obuia, detecto summissius hoste dolerem: 
restitit in speculis fati turbaque reductus 

[250] librauit geminas euentu iudice uires 
ad rerum momenta cliens seseque daturus 
uictori; fortuna simul cum mente pependit. 
o si non cupidis essem praereptus ab astris, 
exemplum sequerer Tulli laniandaque dumis 
impia diuersis aptarem membra quadrigis. 
germani nunc usque tui responsa colebat: 
en iterum calcat. tali te credere monstro 
post patrem fratremque paras? sed magna rependit 
inque tuam sortem numerosas transtulit urbes! 
260 ergo fas pretio cedet? mercede placebit 
proditio? taceo, laesi quod transfuga fratris, 
quod leuis ingenio. quamuis discrimine summo 
proditor adportet suspensa morte salutem 
numquam gratus erit. damnamus luce reperta 
perfidiam nec nos patimur committere tali. 
hoc genus emptori ciues cum moenibus offert, 
hoc uendit patriam. plerique in tempus abusi 
mox odere tamen: tenuit sic Graia Philippus 
oppida; Pellaeo libertas concidit auro. 
270 Romani scelerum semper spreuere ministros. 
noxia pollicitum domino miscere uenena 
Fabricius regi nudata fraude remisit, 
infesto quem Marte petit, bellumque negauit 
per famuli patrare nefas, ductosque Camillus 
trans murum pueros obsessae reddidit urbi. 
"Traduntur poenis alii, cum proelia tollunt; 
hic manet ut moueat? quod respuit alter in hostem, 
suscipis in fratrem? longi pro dedecus aeui! 
cui placet, australes Gildo condonat habenas 
280 tantaque mutatos sequitur prouincia mores. 
quaslibet ad partes animus nutauerit anceps, 
transfundit secum Libyam refluumque malignus 
commodat imperium. Mauri fuit Africa munus. 
tollite Massylas fraudes, remouete bilingues 
insidias et uerba soli spirantia uirus. 
ne consanguineis certetur comminus armis, 
ne, precor. haec trucibus Thebis, haec digna Mycenis; 
in Mauros hoc crimen eat. "Quid noster iniquum 
molitur Stilicho? quando non ille iubenti 
290 paruit? an quisquam nobis deuinctior extat? 
ut sileam uarios mecum quos gesserit actus, 
quae uidi post fata, loquar. cum diuus abirem, 
res incompositas (fateor) tumidasque reliqui. 
stringebat uetitos etiamnum exercitu enses 
Alpinis odiis, alternaque iurgia uicti 
uictoresque dabant. uix haec amentia nostris 
excubiis, nedum puero rectore quiesset. 
heu quantum timui uobis, quid libera tanti 
militis auderet moles, cum patre remoto 

[300] ferueret iam laeta nouis! dissensus acerbus 
et grauior consensus erat. tunc ipse paterna 
successit pietate mihi tenerumque rudemque 
fouit et in ueros eduxit principis annos, 
Rufinumque tibi, quem tu tremuisse fateris, 
depulit. hunc solum memorem solumque fidelem 
experior. uolui si quid, dum uita maneret, 
aut uisus uoluisse, gerit; uenerabilis illi 
ceu praesens numenque uocor. si tanta recusas, 
at soceri reuerere faces, at respice fratris 
310 conubium pignusque meae regale Serenae. 
debueras etiam fraternis obuius ire 
hostibus, ille tuis. quae gens, quis Rhenus et Hister 
uos opibus iunctos conspirantesque tulisset? 
sed tantum permitte, cadat. nil poscimus ultra. 
ille licet sese praetentis Syrtibus armet 
oppositoque Atlante tegat, licet arua referta 
anguibus et solis medios obiecerit aestus: 
noui consilium, noui Stilichonis in omnes 
aequalem casus animum: penetrabit harenas, 
320 inueniet uirtute uiam." Sic diuus et inde 
sic natus: "iussis, genitor, parebitur ultro. 
amplector praecepta libens, nec carior alter 
cognato Stilichone mihi. commissa profanus 
ille luat; redeat iam tutior Africa fratri." 
Talia dum longo secum sermone retexunt, 
Hesperiam peruenit auus castumque cubile 
ingreditur, Tyrio quo fusus Honorius ostro 
carpebat teneros Maria cum coniuge somnos. 
adsistit capiti; tunc sic per somnia fatur: 
330 "Tantane deuictos tenuit fiducia Mauros, 
care nepos? iterum post me coniurat in arma 
progenies uesana Iubae bellumque resumit 
uictoris cum stirpe sui? Firmumne iacentem 
obliti Libyam nostro sudore receptam 
rursus habent? ausus Latio contendere Gildo 
germani nec fata timet? nunc ire profecto, 
nunc uellem notosque senex ostendere uultus: 
nonne meam fugiet Maurus cum uiderit umbram? 
quid dubitas? exsurge toris, inuade rebellem, 
340 captiuum mihi redde meum. desiste morari. 
hoc generi fatale tuo: dum sanguis in orbe 
noster erit, semper pallebit regia Bocchi. 
iungantur spoliis Firmi Gildonis opima; 
exornet geminos Maurusia laurea currus: 
una domus totiens una de gente triumphet. 
di bene, quod tantis interlabentibus annis 
seruati Firmusque mihi fraterque nepoti." 
dixit et adflatus uicino sole refugit. 
At iuuenem stimulis inmanibus aemula uirtus 

[350] exacuit; iam puppe uehi, iam stagna secare 
feruet et absentes inuadere cuspide Mauros. 
tum iubet acciri socerum dextramque uocato 
conserit et, quae sit potior sententia, quaerit: 
"Per somnos mihi, sancte pater, iam saepe futura 
panduntur multaeque canunt praesagia noctes. 
namque procul Libycos uenatu cingere saltus 
et iuga rimari canibus Gaetula uidebar. 
maerebat regio saeui uastata leonis 
incursu; pecudum strages passimque iuuenci 
360 semineces et adhuc infecta mapalia tabo 
sparsaque sanguineis pastorum funera campis. 
adgredior latebras monstri mirumque relatu 
conspicio: dilapsus honos, ceruice minaces 
defluxere iubae; fractos inglorius armos 
supposuit, seruile gemens; iniectaque uincla 
unguibus et subitae collo sonuere catenae. 
nunc etiam paribus secum certare tropaeis 
hortator me cogit auus. quonam usque remoti 
cunctamur? decuit pridem complere biremes 
370 et pelagi superare moras. transmittere primus 
ipse paro; quaecumque meo gens barbara nutu 
stringitur, adueniat: Germania cuncta feratur 
nauibus et socia comitentur classe Sygambri. 
pallida translatum iam sentiat Africa Rhenum. 
an patiar tot probra sedens iuuenisque relinquam 
quae tenui rexique puer? bis noster ad Alpes 
alterius genitor defensum regna cucurrit. 
nos praedae faciles insultandique iacemus?" 
Finierat. Stilicho contra cui talia reddit: 
380 "aduersine tubam principes dignabere Mauri? 
auferet ignauus clari solacia leti. 
te bellante mori? decernet Honorius inde, 
hinc Gildo? prius astra Chaos miscebit Auerno. 
uindictam mandasse sat est; plus nominis horror 
quam tuus ensis aget. minuit praesentia famam. 
qui stetit aequatur campo, collataque nescit 
maiestatem acies. sed quod magis utile factu 
atque hosti grauius (sensus aduerte) docebo 
est illi patribus, sed non et moribus isdem 
390 Mascezel, fugiens qui dira piacula fratris 
spesque suas uitamque tuo commisit asylo. 
hunc ubi temptatis frustra mactare nequiuit 
insidiis, patrias in pignora contulit iras 
et, quos ipse sinu paruos gestauerat, una 
occidit iuuenes inhumataque corpora uulgo 
dispulit et tumulo cognatas arcuit umbras 
naturamque simul fratremque hominemque cruentus 
exuit et tenuem caesis inuidit harenam. 
hoc facinus refugo damnauit sole Mycenas 

[400] auertitque diem; sceleri sed reddidit Atreus 
crimen et infandas excusat coniuge mensas. 
hic odium, non poena fuit. te perdita iura, 
te pater ultorem, te nudi puluere manes, 
te pietas polluta rogat; si flentibus aram 
et proprium miseris numen statuistis, Athenae, 
si Pandionias planctu traxere phalanges 
Inachides belloque rogos meruere maritis, 
si maesto squalore comae lacrimisque senatum 
in Numidas pulsus solio commouit Adherbal: 
410 hunc quoque nunc Gildo, tanto quem funere mersit, 
hunc doleat uenisse ducem seseque minorem 
supplicibus sciat esse tuis. quem sede fugauit, 
hunc praeceps fugiat, fregit quem clade, tremiscat 
agnoscatque suum, trahitur dum uictima, fratrem." 
Haec ubi sederunt genero, notissima Marti 
robora, praecipuos electa pube maniplos 
disponit portuque rates instaurat Etrusco. 
Herculeam suus Alcides Iouiamque cohortem 
rex ducit superum, premitur nec signifer ullo 
420 pondere: festinant adeo uexilla moueri. 
Neruius insequitur meritusque uocabula Felix 
dictaque ab Augusto legio nomenque probantes 
inuicti clipeoque animosi teste Leones. 
Dictis ante tamen princeps confirmat ituros 
aggere conspicuus; stat circumfusa iuuentus 
nixa hastis pronasque ferox accommodat aures: 
"Gildonem domitura manus, promissa minasque 
tempus agi. si quid pro me doluistis, in armis 
ostentate mihi; iusto magnoque triumpho 
430 ciuiles abolete notas; sciat orbis Eous 
sitque palam Gallos causa, non robore uinci. 
nec uos, barbariem quamuis collegerit omnem, 
terreat. an Mauri fremitum raucosque repulsus 
umbonum et uestros passuri comminus enses? 
non contra clipeis tectos gladiisque micantes 
ibitis: in solis longe fiducia telis. 
exarmatus erit, cum missile torserit, hostis. 
dextra mouet iaculum, praetentat pallia laeua; 
cetera nudus eques. sonipes ignarus habenae; 
440 uirga regit. non ulla fides, non agminis ordo: 
arma oneri, fuga praesidio. conubia mille; 
non illis generis nexus, non pignora curae: 
sed numero languet pietas. haec copia uulgi. 
umbratus dux ipse rosis et marcidus ibit 
unguentis crudusque cibo titubansque Lyaeo, 
confectus senio, morbis stuprisque solutus. 
excitet incestos turmalis bucina somnos, 
imploret citharas cantatricesque choreas 
offensus stridore tubae discatque coactus, 

[450] quas uigilat Veneri, castris impendere noctes. 
"Nonne mori satius, uitae quam ferre pudorem? 
nam quae iam regio restat, si dedita Mauris 
regibus Illyricis accesserit Africa damnis? 
ius Latium, quod tunc Meroë Rubroque solebat 
Oceano cingi, Tyrrhena clauditur una; 
et cui non Nilus, non intulit India metas, 
Romani iam finis erit Trinacria regni. 
ite recepturi, praedo quem sustulit, axem 
ereptumque Notum; caput insuperabile rerum 
460 aut ruet in uestris aut stabit Roma lacertis. 
tot mihi debetis populos, tot rura, tot urbes 
amissas. uno Libyam defendite bello. 
uestros imperium remos et uestra sequatur 
carbasa. despectas trans aequora ducite leges. 
tertia iam solito ceruix mucrone rotetur 
tandem funereis finem positura tyrannis." 
Omina conueniunt dicto fuluusque Tonantis 
armiger a liquida cunctis spectantibus aethra 
correptum pedibus curuis innexuit hydrum, 
470 dumque reluctantem morsu partitur obunco, 
haesit in ungue caput; truncatus decidit anguis. 
ilicet auguriis alacres per saxa citati 
torrentesque ruunt; nec mons aut silua retardat: 
pendula ceu paruis moturae bella colonis 
ingenti clangore grues aestiua relinquunt 
Thracia, cum tepido permutant Strymona Nilo: 
ordinibus uariis per nubila texitur ales 
littera pennarumque notis conscribitur aër. 
Ut fluctus tetigere maris, tunc acrior arsit 
480 impetus; adripiunt naues ipsique rudentes 
expediunt et uela legunt et cornua summis 
adsociant malis; quatitur Tyrrhena tumultu 
ora nec Alpheae capiunt naualia Pisae: 
sic Agamemnoniam uindex cum Graecia classem 
solueret, innumeris feruebat uocibus Aulis. 
non illos strepitus impendentisque procellae 
signa nec aduentus dubii deterruit Austri. 
"uellite" proclamant "socii, iam uellite funem. 
per uada Gildonem quamuis aduersa petamus. 
490 ad bellum nos trudat hiems per deuia ponti. 
quassatis cupio tellurem figere rostris. 
heu nimium segnes, cauta qui mente notatis, 
si reuolant mergi, graditur si litore cornix. 
ora licet maculis adsperserit occiduus sol 
lunaque conceptis liuescat turgida Cauris 
et contusa uagos iaculentur sidera crines; 
imbribus umescant Haedi nimbosaque Taurum 
ducat Hyas totusque fretis descendat Orion: 
certa fides caeli, sed maior Honorius auctor; 


[500] illius auspiciis inmensa per aequora miles, 
non Plaustris Arctoue regor. contemne Booten, 
nauita, turbinibus mediis permitte carinas. 
si mihi tempestas Libyam uentique negabunt, 
Augusti Fortuna dabit." Iam classis in altum 
prouehitur; dextra Ligures, Etruria laeua 
linquitur et caecis uitatur Corsica saxis. 
humanae specie plantae se magna figurat 
insula (Sardiniam ueteres dixere coloni), 
diues ager frugum, Poenos Italosue petenti 
510 opportuna situ: quae pars uicinior Afris, 
plana solo, ratibus clemens; quae respicit Arcton, 
inmitis, scopulosa, procax subitisque sonora 
flatibus; insanos infamat nauita montes. 
hic hominum pecudumque lues, sic pestifer aër 
saeuit et exclusis regnant Aquilonibus Austri. 
Quos ubi luctatis procul effugere carinis, 
per diuersa ruunt sinuosae litora terrae. 
pars adit antiqua ductos Carthagine Sulcos; 
partem litoreo complectitur Olbia muro. 
520 urbs Libyam contra Tyrio fundata potenti 
tenditur in longum Caralis tenuemque per undas 
obuia dimittit fracturum flamina collem; 
efficitur portus medium mare, tutaque uentis 
omnibus ingenti mansuescunt stagna recessu. 
hanc omni petiere manu prorisque reductis 
526 suspensa Zephyros expectant classe fauentes.