[2,0,0] PRAEFATIO. 1 Paruos non aquilis fas est educere fetus Ante fidem Solis iudiciumque poli. Nam pater, excusso saliit cum germine proles , Ouaque maternus rupit hiulca tepor, 5 Protinus inplumes conuertit ad aethera nidos, Et recto flammas imperat ore pati : Consulit ardentes radios et luce magistra Natorum uires ingeniumque probat. Degeneres refugo torsit qui lumine uisus, 10 Unguibus hunc saeuis ira paterna ferit : Exploratores oculis qui pertulit ignes, Sustinuitque acie nobiliore diem, Nutritur uolucrumque potens et fulminis heres, Gesturus summo tela trisulca Ioui. 15 Me quoque Pieriis temptatum saepius antris Audet magna suo mittere Roma deo. Iam dominas aures, iam regia tecta meremur, Et chelys Augusto iudice nostra sonat. [2,1,0] PANEGYRICUS DE TERTIO CONSVLATV HONORII. 1 Tertia Romulei sumant exordia fasces, Terque tuas ducat bellatrix pompa curules : Festior annus eat, cinctusque imitata Gabinos, Diues Hydaspeis augescat purpura gemmis : 5 Succedant armis trabeae ; tentoria lictor Ambiat, et Latiae redeant ad signa secures. Tuque, o! qui patrium caris aaqualibus orbem Eoo cum fratre regis, procede secundis Alitibus Phoebique nouos ordire meatus, 10 Spes uotumque poli, quem primo a limine uitae Nutrix aula fouet, strictis quem fulgida telis Inter laurigeros aluerunt castra triumphos. Ardua priuatos nescit Fortuna penates Et regnunt cum luce dedit. Cognata potestas 15 Excepit Tyrio uenerabile pignus in ostro, Lustrauitque tuos aquilis uictricibus ortus Miles et in mediis cunabula praebuit hastis. Te nascente, ferox toto Germania Rheno Intremuit, mouitque suas formidine siluas 20 Caucasus et positis numen confessa pharetris, Ignauas Meroe traxit de crine sagittas. Reptasti per scuta puer, regumque recentes Exuuiae tibi ludus erant, primusque solebas Aspera complecti toruum post proelia patrem, 25 Signa triumphato quoties flexisset ab Histro Arctoa de strage calens, et poscere partem De spoliis Scythicos arcus aut rapta Gelonis Cingula uel iaculum Daci uel frena Sueui. Ille coruscanti clipeo te saepe uolentem 30 Sustulit arridens et pectore pressit anhelo Intrepidum ferri, galeae nec triste timentem Fulgur et ad summas tendentem bracchia cristas : Tunc sic laetus ait : « Rex o stellantis Olympi, Talis perdomito redeat mihi filius hoste, 35 Hyrcanas populatus opes aut caede superbus Assyria ; sic ense rubens, sic flamine crebro Turbidus et grato respersus puluere belli, Armaque gauiso referat captiua parenti. » Mox ubi firmasti recto uestigia gressu, 40 Non tibi desidias molles nec marcida luxu Otia nec somnos genitor permisit inertes : Sed noua per duros instruxit membra labores, Et cruda teneras exercuit indole uires, Frigora saeua pati, grauibus non cedere nimbis, 45 Aestiuum tolerare iubar, tranare sonoras Torrentum furias, ascensu uincere montes, Planitiem cursu, ualles et concaua saltu; Nec non in clipeo uigiles producere noctes, In galea potare niues, nunc spicula cornu [2,1,50] Tendere, nunc glandes Baleari spargere funda. Quoque magis nimium pugnae inflammaret amorem, Facta tui numerabat aui, quem litus adustae Horrescit Libyae ratibusque inperuia Thyle. Ille leues Mauros nec falso nomine Pictos 55 Edomuit Scottumque uago mucrone secutus, Fregit Hyperboreas remis audacibus undas, Et geminis fulgens utroque sub axe trophaeis Tethyos alternae refluas calcauit harenas. Hos tibi uirtutum stimulos, haec semina laudum, 60 Haec exempla dabat. Non ocius hausit Achilles Semiferi praecepta senis, seu cuspidis artes Siue lyrae cantus, medicas seu disceret herbas. Interea turbata fides : ciuilia rursus Bella tonant, dubiumque quatit discordia mundum. 65 Pro crimen superum ! longi pro dedecus aeui ! Barbarus Hesperias exul possederat urbes, Sceptraque deiecto dederat Romana clienti. Iam princeps molitur iter, gentesque remotas Colligit Aurorae, tumidus quascumque pererrat 70 Eupbrates, quas lustral Halys, quas ditat Orontes. Turiferos Arabes saltus, uada Caspia Medi, Armenii Phasin, Parthi liquere Niphatem. Quae tibi tum Martis rabies quantusque sequendi Ardor erat ! Quanto flagrabant pectora uoto 75 Optatas audire tubas campique cruenta Tempestate frui truncisque immergere plantas ! Vt leo, quem fuluae matris spelunca tegebat Uberibus solitum pasci, cum crescere sensit Ungue pedes et terga iubis et dentibus ora, 80 Iam negat imbelles epulas et rupe relicta, Gaetulo comes ire patri, stabulisque minari Aestuat et caesi terga absorbere iuuenci. Ille uetat rerumque tibi commendat habenas Et sacro meritos ornat diademate crines. 85 Tantaque se rudibus pietas ostendit in annis, Sic aetas animo cessit, quererentur ut omnes Imperium tibi sero datum. Victoria uelox Auspiciis effecta tuis. Pugnastis uterque : Tu fatis genitorque manu. Te propter et Alpes 90 Inuadi faciles, cauto nec profuit hosti Munitis haesisse locis : spes irrita ualli Concidit et scopulis patuerunt claustra reuulsis. Te propter gelidis Aquilo de monte procellis Obruit aduersas acies reuolutaque tela 95 Vertit in auctores et turbine reppulit hastas. O nimium dilecte deo, cui fundit ab antris Aeolus armatas hiemes, cui militat aether Et coniurati ueniunt ad classica uenti. Alpinae rubuere niues, et Frigidus amnis [2,1,100] Mutatis fumauit aquis, turbaque cadentum Staret, ni rapidus iuuisset flumina sanguis. At ferus inuentor scelerum traiecerat altum Non uno mucrone latus, duplexque tepebat Ensis, et ultrices in se conuerterat iras 105 Tandem iusta manus. Iam libertate reducta, Quamuis emeritum peteret Natura reuerti Numen et auratas astrorum panderet arces, Nutaretque oneri uenturo conscius Atlas, Distulit Augustus cupido se credere caelo, 110 Dum tibi pacatum praesenti traderet orbem. Nec mora ; Bistoniis alacer consurgis ab oris, Inter barbaricas ausus transire cohortes Impauido uultu : linquis Rhodopeia saxa Orpheis animata modis ; iuga deseris Oetes, 115 Herculeo damnata rogo ; post Pelion intras Nereis inlustre toris. Te pulcher Enipeus Celsaque Dodone stupuit rursusque locutae In te Chaoniae mouerunt carmina quercus. Illyrici legitur plaga litoris ; arua teruntur 120 Dalmatiae ; Phrygii numerantur stagna Timaui. Gaudent Italiae sublimibus oppida muris Aduentu sacrata tuo : submissus adorat Eridanus, blandosque iubet mitescere fluctus Et Phaethonteas solitae deflere ruinas 125 Roscida frondosae reuocant electra sorores. Quanti tum iuuenes, quantae spreuere pudorem Spectandi studio matres, puerisque seueri Certauere senes, cum tu genitoris amico Exceptus gremio mediam ueherere per urbem, 130 Velaretque pios communis laurea currus ! Quis non Luciferum roseo cum Sole uideri Credidit aut iunctum Bromio radiare Tonantem ? Feruet cristatis exercitus undique turmis, Quisque sua te uoce canens. Praestringit aena 135 Lux oculos, nudique seges Mauortia ferri Ingeminat splendore diem. Pars nobilis arcu, Pars longe iaculis, pars comminus horrida contis. Hi uolucres tollunt aquilas, hi picta draconum Colla leuant, multusque tumet per nubila serpens 140 Iratus stimulante Noto uiuitque receptis Flatibus et uario mentitur sibila tractu. Vt uentum ad sedes, cunctos discedere tectis Dux iubet, et generum compellat talibus ultro : « Bellipotens Stilicho, cuius mihi robur in armis, 145 Pace probata fides : quid enim per proelia gessi Te sine ? quem merui te non sudante triumphum ? Odrysium pariter Getico foedauimus Hebrum Sanguine, Dalmaticas pariter prostrauimus alas, Rhiphaeaque simul fessos porreximus artus [2,1,150] In glacie, stantemque rota sulcauimus Histrum. Ergo age, me quoniam caelestis regia poscit, Tu curis succede meis, tu pignora solus Nostra foue : geminos dextra tu protege fratres. Per consanguineos thalamos, noctemque beatam, 155 Per taedas quas ipsa tuo regina leuauit Coniugio, sociaque nurum produxit ab aula, Indue mente patrem, crescentes dilige fetus Vt ducis, ut soceri. Iamiam securus ad astra Te custode, ferar. Rupta si mole Typhoeus 160 Vndis prosiliat, Tityos si membra resoluat, Si furor Enceladi proiecta mugiat Aetna, Opposito Stilichone calent. » Nec plura locutus, Sicut erat, liquido signauit tramite nubes, Ingrediturque globum Lunae limenque relinquit 165 Arcados et Veneris clementes aduolat auras. Hinc Phoebi permensus iter, flammamque nocentem Gradiui, placidumque Iouem, stetit arce suprema, Algenti qua zona riget Saturnia tractu. Machina laxatur caeli, rutilaeque patescunt 170 Sponte fores. Arctoa parat conuexa Bootes, Australes reserat portas succinctus Orion, Inuitantque nouum sidus pendentque uicissim Quas partes uelit ipse sequi, quibus esse sodalis Dignetur stellis, aut qua regione moueri. 175 0 decus aetherium, terrarum gloria quondam, Te tuus Oceanus natali gurgite lassum Excipit et notis Hispania proluit undis. Fortunate parens, primos cum detegis ortus, Aspicis Arcadium ; cum te procliuior urges, 180 Occiduum uisus remoratur Honorius ignem. Et quocumque uagos flectas sub cardine cursus, Natorum per regna uenis, qui mente serena Maturoque regunt iunctas moderamine gentes, Saecula qui rursus formant meliore metallo. 185 Luget Auarities Stygiis innexa catenis, Cumque suo demens expellitur Ambitus auro. Nec dominantur opes ; nec corrumpentia sensus Dona ualent ; emitur sola uirtute potestas. Vnanimi fratres, quorum mare terraque fatis 190 Debentur, quodcumque manus euasit auitas, Quod superest patri : uobis iam Mulciber arma Praeparat, et Sicula Cyclops incude laborat, Brontes innumeris exasperat aegida signis, Altum fulminea crispare in casside conum 195 Festinat Steropes, nectit thoraca Pyragmon, Ignifluisque gemit Lipare fumosa cauernis. Vobis Ionia uirides Neptunus in alga Nutrit equos, qui summa freti per caerula possunt Ferre uiam, segetemque leui percurrere motu, [2,1,200] Nesciat ut spumas, nec proterat ungula culmos. Iam uideo Babylona rapi, Parthumque coactum Non ficta trepidare fuga, iam Bactra teneri Legibus, et famulis Gangen pallescere ripis, Gemmnatosque humilem dispergere Persida cultus. 205 Ite per extremum Tanaim, pigrosque Triones, Ite per ardentem Libyam, superate uapores Solis, et arcanos Nili deprendite fontes, Herculeum finem, Bacchi transcurrite metas : Vestri iuris erit, quicquid complectitur axis. 210 Vobis rubra dabunt pretiosas aequora conchas, Indus ebur, ramos Panchaia, uellera Seres.