Iohannes Boccaccio - Bucolicum carmen IXIohannes Boccaccio - Bucolicum carmen IX. LIPIS EXPLICIT MIDAS EGLOGA VIII; INCIPIT EGLOGA VIIII, CUI TITULUS EST LIPIS, COLLOCUTORES AUTEM BATRACHOS ET ARCHAS.¹ BATRACOS. Quis, precor, es, nostris in silvis exterus hospes? ARCHAS. Archas eram quondam pastorque, et nominor Archas, incola Parthenii montis, nunc ductus in oras has casu; video pecudes armentaque passim 5 pinguia, sed steriles agros et pascua nulla. BATRACOS. Miraris fortasse, senex, nam causa latens est. Nunc, ni cura vetet, nostris succedito claustris et requiem longo paulum concede labori: et que sit tibi causa, precor, prepone viarum. ARCHAS. 10 Sic ego parrasios umbris persepe viantes suscepi fessos: prospectat gratus Apollo in meritos. Sed prima refer que causa latens sit. BATRACOS. Sunt in semotis colles silveque patentes herbis insignes et grandia pascua rivis 15 irrigua: has celeri contendunt undique cursu quas habeo fetas vacce, redeuntque volentes uberibus plenis, que post pendentia natis prebent et tenues cogunt pinguescere lacte. ARCHAS. Est memoranda quidem grandis solertia vaccis. 20 Ast ego visurus cupiens Arnarillida veni. BATRACOS. Archades en nostram norunt Amarillida, queso? ARCHAS. Quis fuit in terris qui non Amarillida norit? BATRACOS. Quid secum tibi, care senex? Non cura sacrorum: despicitis dori tracesque altaria nostra. ARCHAS. 25 Circius, aiebant, veniet sumpturus honores quos vetus athletis dederat victoribus etas. Hac ego deductus fama vincire capillos pastori vidi. Post hec quis cultus agrorum, qui mores essent, qui ritus, queve bubulcis 30 artes servandi pecoris lactisque premendi, que nemorum leges, avidus cognoscere veni. BATRACOS. Et nobis quidam nuper referebat etruscus ornatum arthoum sertis, sed lenta ferenti prestita quippe fides: obstabat inertia Circi. ARCHAS. 35 Sic, hera, sic factum: verum narrabat etruscus. Circius arripuit sertum; fuit Albula testis. BATRACOS. Inde novos alpes emittunt vertice fumos; hinc lupa cum geminis pressantibus ubera latrat, et vulpes ambire domos gallosque timentes 40 adverto, tristesque malas ululare per umbras audio pastores rutulos et cuncta timere. Cinnama nunc filices pariant et balsama taxus sudet cyrnensis, tristisque cicuta sabeos, postquam romuleis sic visum, prestet odores! ARCHAS. 45 Indignans loqueris, video: tibi Circius egram commovit bilem; nolles redimitus adesset. BATRACOS. Quid non indigner? Potuit fors invida mundo crinibus arthois ytalas imponere lauros. ARCHAS. An possunt edos forsan saturare petulcos, 50 vel quid maius habent ytale quam syrmia laurus? BATRACOS. Non equidem nostros sentis satis, Archas, honores. Has frondes pharetris Phebus victricibus olim ac cytharis, lauro facta iam Dane, dicavit; hinc veteres ytalis sacras fecere triumphis. ARCHAS. 55 Que, precor, acta virûm, quorum tam fulgida merces? BATRACOS. O! longum narrare, senex. Sed pauca reportes Parthenii silvis volumus sacroque Lyceo. Linternus lybicas pestes revocavit ab arvis ausonicis, fecitque potens has fundere virus 60 in colles proprios, stomachis et mella falerna immisit legesque suas servare coegit. Rusticus arpinas sulcavit vomere montes cyrtheos latio, grandesque olidosque per altum hyrcos in Tyberim traxit, domuitque superbos 65 cymbrorum tauros et currus fregit inanes. Hircanas tygres cursu superavit Opheltes, armenosque equidem devictos arte leones et curvos Syrie pressos sub fasce camelos assyriosque greges et quos Eritrathalasson 70 litore servabat ratibus devexit in umbram Tarpeii lapidis, cilicesque per alta volucres cepit et in spolium rostrum portavit et alas. Allobrogis heduisque bobus belgisque iuvencis frontibus imposuit Daphnis virtute capistros, 75 et solitos errare iugis et ludere flexu pastores tanto contrivit robore fessos, ut iuga demissa faciles cervice subirent. Gryphes yperboreas rapientes unguibus olim quos nobis vitulos servabat maximus Hyster, 80 privavit pedibus iuvenis Corigillus aduncis. Smirneus pastor, venetusque et grandis etruscus meonios dudum tauros ytalosque leones et tyrios apros stipulis domuere canoris. Quid tam multa loquar? quid frustra cuncta revolvam? 85 Hesperidum qui poma tulit, qui duxit hyberas in Latium vaccas, qui vellera longa britannis abstulit aut frixo nudavit vellere colcos, et niveos meruere Iovis conscendere currus et plebis plausus et tempora cingere lauro; 90 his Quiris veteri sancivit lege coronas. ARCHAS. Magna refers et laude quidem memoranda perenni. Sed quid turbaris? Possunt meruisse nepotes quod nequivere patres. Est magnus Circius, hercle! BATRACOS. Heu! michi dic, quando meruit, precor, iste nefastus 95 Circius, ut segnis nostros ambiret honores? Huius avos memini venisse securibus altas cesuros silvas latias, latioque molosis infestos pecori; cui nunc mea nescia mater sponte manu facili lauros concessit avitas. 100 Heu! quantum potuit celi vis plurima! Quondam, dum pastor luscus confringeret omnia ferro et nostras mactaret oves impunis et antra byrseo victor misere consummeret igne, non potuere duces flecti, cogente periclo, 105 ex gemino pastore gregis pereuntis ut alter esset campanus, cui par labor atque suorum exitium fuerat. Nunc unus Circius, hostis barbarus immanis, meritis nec laude refulgens, omnia solus habet, silvas pecudesque bovesque 110 ac insigne decus pastorum nobile sertum. ARCHAS. Erras; hoc latii quondam voluere coloni. BATRACOS. Confiteor; sic sepe dolor divertit inertes. Non veterum si fusca quidem sed sacra parentum hunc pietas miserum potuisset cernere finem, 115 Martius in stigias umbras se sponte dedisset precipitem; senoni pardo nec credo dedissent inferias patres animas cum sanguine silve, et reor in vacuum iuveni cantasset et anser; nec genitor genitusque parem sibi summere cladem 120 curassent, canibusque dari lanianda latinis viscera. Quid repetam sanctus pulchrosque labores, felices anime? Vitam pulchrumque cruorem fudistis Rheno! Sibi fert Ercinia mater insignes titulos, et per spineta nepotes 125 distrahit, heu! nostros; cedunt nunc sydera cymbris. ARCHAS. Quid veteres renovas, Batracos, nunc flendo querelas? Dalmata pannonus graiusque et pessimus hostis affer iamdudum iuga, que portaverat ipse, imposuit vestris tauris, traxitque per arva. 130 Quid tandem? Silvis fuit hec et gloria nostris. BATRACOS. Quid "nostris"? Forsan vestros non novimus agros? ARCHAS. Crede equidem, nostis, sed non meminisse potestis dum genus egregium campis effulsit Aminte et cecidere trabes ex yndo culmine nigre, 135 et dum meoniis dixerunt iura colonis limpidus Eurotas quondam pulcherque Aracinthus: sed demum surrepta tuos devenit ad agros. Nil sub sole novum: rapuistis, nunc rapit alter. Sed tibi quid tanti, letos si summat honores 140 Circius aut viridi circumdet tempora lauro? BATRACOS. Egon erat latiis pastorum maximus et quem preferrent homines cunctis mortalibus olim. Parte alia Daphnis post hunc pregrandis, in ipsum insultans, turbavit agros. Hos quisque secutus 145 pro votis. Egonis ego, quia iustior esset, partes intravi, quod propter credita semper hostis eram Daphnis. Cui postquam Circius heres, pertimeo, non forte velit renovare vetustas iras maiorum memorans, vertatque secures 150 in silvas, gregibusque lupos immisceat acres. Me miseram! que, queso, michi nunc tuta latebra? quo fugiam? quo tristis eam? Michi terra dehiscat; impia me coget genitrix intrare lupanar. Me miseram! Furias educet Circius orco 155 inclitus hoc serto: corvi per inane volantes, heu! rostris ventura sonant presagia veri. ARCHAS. Debilis esne adeo, quin possis ferre priores insultus? Facili solvuntur membra labore rhenicolis; septas quo possis robore valla, 160 fac circum fossas et magnis cinge rubetis; assint pastores sudibus, prepone molosos, da pueris fundas ac obstrue sentibus arctos introitus: persepe dii iuvere labores. BATRACOS. Imbellis michi turba manet mollisque per umbras; 165 aspicis ut sterili nupsit me mater agello, cui nec litus adest nec grandis defluit amnis nec prerupta soli patiuntur devia currus. Hincque meum robur iuvenes transcendere montes coguntur pedibus, gregibusque referre iumentis 170 pabula: si veniant, timor usquam nullus adesset. ARCHAS. Erige, fac, vires et firma robore mentem. Vidi ego deflentem lacrimis Amarillida nuper, quam tu sponte putas cupido posuisse coronam, et nullis silvam letari floribus usquam. 175 Fistula non cecinit, non era sonantia; Tybris effluxit tacitus undasque retraxit in alvum, atque graves tacuere senes, tacuere palestre et tacuere nurus pariter, clausumque Lupercal constitit et nullis monstravit gaudia ludis. 180 Post, dum sedisset scanno iam Circius alto, conspicuas serti frondes prenubilus auster eripuit sonituque gravi devexit ad arthos. O monstrum! Frondes dum defert ille per auras, exarsere quidem, tenuisque per alta favilla 185 vix est visa viris. Tunc qui pregrandis habetur archadibus pastor confestim dixit Aruntes: – Hic iter in silvas faciet tibi, Rhene, propinquas, in quibus ipse diem claudet, condetque sepulcro quod tam grande rapit nomen putridumque cadaver; 190 vel si iterum veniat, quia flexit fiamma parumper in reditum fumos, faciet memorabile nullum. – BATRACOS. O nostris mea sacra Pales gratissima silvis, fac firmes omen: repetat sua lustra bicornis belua, nec nostros infestet cuspide campos. 195 En tibi, quam gemini sugunt mactabitur agna, tuque, senex Archas, cui tantum cernere cure, sis mecum: nox atra venit; iam sydera celo surgere, nonne vides? abiens permittit Apollo. Adnotatio 1. De hac ecloga pauca ipse Boccaccio in epistula XXIII fratri Martino de Signa inscripta explanavit. Retro