PHILOTHEI IORDANI BRVNI NOLANI DIALOGUS. Apologeticus pro umbris idaearum ad suam memoriae inuentionem. INTERLOQVTORES: HERMES. PHILOTHIMVS. LOGIFER. HERMES. - Perge liber. Neque. n. ignoras eundem solem; eamdemque artem. Idem sol huius gesta propalat in honorem, illius in contumeliam facta producit. Tristantur illo presente nocturnae striges, bufo, basiliscus, bubo: solitaria, nocturna, et Plutoni Sacra. Gestiunt autem Gallus, Phoenix, Cignus, Olor, Aquila, Linx, Aries atque Leo. Ipso oriente operatores tenebrarum congregantur in cubilia, homo uera et animalia lucis exeunt ad opus suum. Haec inuitat ad laborem; trudit illa in ocium. In ipsum lupinus et Elitropia conuertuntur, ab ipso uero herbae atque flores noctis auertuntur. In nebulae speciem rarefactos humores attollit, deturbat autem in terram condensatos in aquam. Aliis perennem atque continuam; aliis uicissitudinalem lucem impertitur. Hunc intellectus non errans stare docet: Sensus autemn fallax suadet moueri. Hic terrae girantis parti huic expositae oritur: occidit simul aliter dispositae. Idem orizontes quos dicunt arcticos per differentias dextri atque sinistri apparenter circuit: aliis uero multis supernum atque infernum perlustrare uidetur arcum. Hic terrae sui circuitus altum habenti maior apparet: imum uero tenenti (ut pote ab eodem magis elongatae) minor. In aliis emicircuitum portionibus tarde; in aliis uero uelociter absentatur. Hic terrae incumbenti in Austrum Boreolior: in Boream uero properanti Australior efficitur. Rectum habentibus Orizonta, in lances aequales hinc inde latitudinem recipit; obliqum uero tenentibus in iniquas. Idem intra duos molis istius medios parallelos spacium incolentibus perpetuo commensuratas luci tenebras tribuit: coeteris autem tempore definito. Ipsi diua tellus suo nos dorso enutriens, nostrum frontem obiiciat, obliquos eius radios nobis impetrabit: iis autem rectos quorum capitis uerticem supposuerit. Ad ipsum quoque quaedam admota mundi corpora, (quae multi intelligunt esse animalia deòsque sub uno principe secundos) ipsius ab auge uel apogio (quod appellant) lumen conceptant; caeteris habentibus ipsum in opposito, uel mediis (ut uocant) latitudinibus et interuallis. Eiusdem totius luna (quam aliam intelligunt philosophorum plurimi esse terram) in suo ad illum conuerso hemisphaerio liberum concipiente lumen: haec illius globi interpositione tristis umbratam ad eundem conuersam, auerso hemisphaerio lunae commonstrat faciem. Vnus ergo idemque perpetuo Sol perseuerans atque manens, aliis atque aliis; aliter atque aliter dispositis; alius efficitur atque alius. Haud secus solarem artem istam aliis, aliisque, aliam atque aliam futuram crediderimus. PHILOTHIMVS. - Quid est Hermes quod tecum ipse loqueris? qui nam libellus est, quem prae manibus habes? HERMES. - De umbris Idearum ad internam scripturam contractis liber est, de quo sum anceps; an prodire debeat, an perpetuo sub eisdem, in quibus olim latuit, tenebris perseuerare. PHILOTHIMVS. - Cur hoc? HERMES. - In signum siquidem (ut aiunt) sese effert ipsius author in quod non unius generis armati collimant Sagittarij. PHILOTHIMVS. - Id quidem si omnibus esset formidandum atque precauendum, nemo unquam digna pertentasset opera: nihil unquam bonum atque egregium prodiisset in conspectum. Non cessat prouidentia deorum, (dixerunt Aegyptij Sacerdotes) statutis quibusquam temporibus mittere hominibus Mercurios quosdam; etiam si eosdem minime uel male receptum iri precognoscant. Nec cessat intellectus, atque sol iste sensibilis semper illuminare, ob eam causam quia nec semper, nec omnes animaduertimus. LOGIFER. - Facile ipsis concenserim qui res eiusmodi minime uulgandas esse censerent: Philotimum audio hac de re dubium, qui si ea auribus percepisset, quae nos percepimus, certe potius haec cremanda in ignem proiiceret, quam publicanda curaret. Haec n. doctori suo hactenus haud iucundam attulere messem: nunc ignoro quid nam sit quod in posterum sperare possit, praeter n. perpaucos, qui haec per se ipsos intelligere possunt, rectum de ipsis iudicium inferre minime poterunt. PHILOTHIMVS. - Audis quae dicit iste? HERMES. - Audio, sed ut plus audiam, inter uos ipsos discutite. PHILOTHIMVS. - Diseptabo igitur tecum Logifere et illud primum dixerim: dictum tuum nullius esse persuasionis quin potius tuae rationis neruus oppositam ualeat firmare sententiam. li. n. pauci, qui huius inuentionis intelligentiam fuerint assequti, de quorum numero ego Hermesque sumus: non modicis efferrent laudibus: qui uerò ipsum minime intellexerint, nec laudare poterunt, nec uituperare. LOGIFER. - Dicis quod esse debet: non quod erit, est, atque fuit. Multi cum non intelligant, ob id ipsum quod non intelligunt, insuper et ex iniquo, quo aguntur animo, multas aduersus authorem ipsum et artem adglomerant calumnias. Nonne auribus tuis doctorem Bobum audisti, qui nullam dixit esse memoriae artem: sed eam consuetudine tantum et crebra excursuum repetitione, quae fit uisa multoties reuidendo, auribusque percepta multoties recipiendo, comparari? PHILOTHIMVS. - Huic si cauda foret, cercopitecus erat. LOGIFER. - Quid respondebis Magistro Anthoc, qui eos, qui praeter uulgares edunt memoriae operationes, putat magnos uel energumenos uel eiusce generis alicuius speciei uiros? Vides quantum in litteris insenuerit ille. PHILOTHIMVS. - Hunc non dubitauerim esse nepotem illius asini qui ad conseruandam speciem fuit in Archa Noe reseruatus. LOGIFER. - Et magister Roccus artium et medicinae archymagister, qui Empyricam mauult quam doctrinalem memoratiuam, nugas putaret ista potius, quàm artificiosas praeceptiones. PHILOTHIMVS. - Non ultra matulam. LOGIFER. - Dixit unus ex antiquis doctoribus hanc artem omnibus esse non posse peruiam preterquam iis qui memoria pollent naturali. PHILOTHIMVS. - Depontana sententia. LOGIFER. - Pharfacon iuris utriusque doctor et philosophus grammeus sentit hanc artem grauare potius quam releuare, nam ubi sine arte recolendae sunt res: iam cum arte obligamur recolere res, locos, et imagines plurimas, quibus nulli dubium est magis memoriam naturalem confundi et implicari. PHILOTHIMVS. - Crysippi acumen, et sententia ferreo ingentique pectine carminanda. LOGIFER. - Dixit doctor Berling ex istius oratione etiam doctissimos, demetere nihil posse, credo quia nil ipse demetit. PHILOTHIMVS. - Sub illis echinis ulla ne castanea? LOGIFER. - Magister Maines et si omnibus placeat inquit, mihi nunquam placebit. PHILOTHIMVS. - Nec uinum quod nunquam gustabit. LOGIFER. - Ille, quem nosti amicum tuum, quid putas hac de re, sentiet? PHILOTHIMVS. - Sepiae atramentum additum lucernae facit homines Aethiopa uideri; uitiana quoque liuore mens turpia iudicat etiam aperte pulchra. LOGIFER. - Execelsum quoque Magistrum Scoppet inter huius nostrae tempestatis, medicos facile principem, ferunt dixisse authori: ut suam illi memoriam ostenderet priusquam artem, quod dubium est an dedignans, an impotens ille praestare noluerit. PHILOTHIMVS. - Si dixisset illi ostendae mihi urinam tuam priusquam solidiora contempler excrementa: fortasse morem illi gessisset author noster, hospitalius enim et urbanius, et pro sua dignitate, sua officia, et arte conuenientius illum excepisset. LOGIFER. - Quid dicemus de Magistro Clyster doctore medico quem non fas est proxime dicto cedere, nihil n. differt ab eodem qui ex Aknaldo et Tiberide uult magis super obliuiosum linguam upupae impositam, tenacissimam ferenti memoriam conferre. PHILOTHIMVS. - Dixit Aristoteles. cytharizando fit cytharaedus. Si quis huic miserrimo (ipso quod habet extracto) aliud superimposuerit celebrum, forsian medicando fiet medicus. LOGIFER. - Dixit quoque doctor Carpophorus ex Proculo et Sabino itacense Mentis et memoriae sedem tripliciter distinctam. Inter pup[p]im enim atque proram pinea media est: quae cum memoria quippiam repetere instamus patefacta; à prora ad puppim spiritui animali aditum praestat. Porro nunquam animalis spiritus nisi serenus, lucidus, et clarus pertransit. Hinc immodica frigid[it]ate obtusus memoriam nostram hebetem reddit atque languidam. Quae quidem frigiditas si fuerit cum siccitate coniuncta: immodicas uigilias afferet et insomnia: si cum humiditate lethargum. Ad quae propulsanda, sunt per artem haec excogitata. Exercitium sensus reuocans et excitans, et spiritus turpi uecordia, et ocio consopitos quasi expergefaciens. Moderatus coitius. Propulsata tristitia et uoluptate laetitia reuocata. Meatuum corporis omnium purgatio. Eburneo pectine asperóque panno capitis confricatio. Leuiorum, uel lymphatorum uinorum usus, ne uenae hiantes uini uehementia sanguinem exurant. Stomachi rebus natiuraliter uel artificialiter stipticis occlusio, ne fumositas e stomacho cibi ebullitione euaporans, mentem ingeniumque obscurans somnum excitet. A frigidis humidisque cibariis ut à piscibus in genere, cerebro, atque medullis abstinentia, non minus quam ab acutis atque fumosis porris raphanis, alleis, caep[is] quae igne non fuerint digesta. Rerum aromaticarum usus. Capitis atque pedum cum atque decotione, in qua Melissa, Laurifolia, Foeniculi, Camomillae, Cannae similiaque ferbuerint, abstersio. Pythagorica exercitatio quae nocturno fiat crepusculo, utpote memoriae menti ingenióque maxime conferens. Haec sunt quae memoriam possunt releuare, aeque quae Democritus Archigene[s] Alexander et Andronicus Peripateticus literarum monumentis tradidere, non artes istae nugatoriae, quae nescio quibus imaginibus et figuris solidam seiactant conflare memoriam. PHILOTHIMVS. - Alienum sermonem, ruditu proprio conclusit; Psithacum egit uenerabilis doctor, et Asinum. LOGIFER. - Dixit Magister Arnophagus iuris legumque peritus, et apprime probatus, plurimos esse doctos qui eam non habent peritiam, haberentque si qua esset. PHILOTHIMVS. - Puella ratio non adhuc dentiens: propterea denti frangibulum non adducimus. LOGIFER. - Artem Tullij, Thomae, Alberti, Alulidis, aliorumque obscurorum authorum se uidisse, et ex eisdem nullum se elicere potuisse succum protestatur Doctissimus Theologus et subtilissimus literarum patriarcha magister Psicoleus. PHILOTHIMVS. - Iudicium primae tonsurae. LOGIFER. - Et ut uno uerbo tanden omnia complectar: uarij uarie sentiunt, diuersi diuersa dicunt, quot capita tot sententiae. PHILOTHIMVS. - Et tot uoces. Hinc corui crocitant, cuculi cuculant, lupi ululant, sues grundiunt, oues balant, mugiunt boues, hinniunt equi, rudunt asini. Turpe est dixit Aristoteles solicitum esse ad quemlibet interrogantem respondere, boues bobus admugiant; equi equis adhinniant, asinis adrudamt asini; nostrum est colloquio aliquid circa istius hominis inuentionem pertentare. LOGIFER. - Recte quidem. Placeat igitur Hermeti librum apperire, ut ipsius authoris sententias consideremus. HERMES. - Libentissime faciam. En operis prophaemium lego. Neminem (inquit) latere existimo multas memoratiuas artes ab aliis editas, quarum omnes atque singulae iisdem prorsus canonibus utentes, in eadem ferme difficultate uersantur: qua de re consultum fuit nobiscum, ut potius inuentionis istius fruges proponeremus, quibus grauius, facilius, atque expeditius negocium adeò illustre, pro arte tam desiderabili consequenda tractaretur. Diuturnam exercitationem antiquiores institutiones perquirendo: ab earum prosecutione atque studio ingenia foeliciora importunius abigebant: minus. n. durantia et (ut rem apertius insinuem) magis impatientia, quo magis subtilia promptioraque sunt ingenia, quorum quibusdam magis omnia tangere, quam unum apprehendere consulitur. PHILOTHIMVS. - Illud quod mihi arridet de authore isto est quod non se facit de eorum grege qui aliorum sententias hinc inde in unum colligentes, se pro immortalitate consequenda aliorum impensa in numerum authorum pro posteritate laborantium referunt; et ut plurimum eorum se constituunt doctores, quorum nullam prorsus habent intelligentiam atque rationen: iique multoties facere non possunt: quominus (postquam pellem leonis ex aliorum inuentis utcumque sibi adaptauerint) in propriam crebrius, et tandem irrumpant uocem, quando aliquid ex eorum delumbi Marte (quia facile est inuentis addere) eiaculantur, uel de penuria stupidi sensus egurgitant. Illa illa sunt arietes infantiarum, tormenta errorum, bombardae ineptiarum, et tonitrua coruscationes, fulgura, et tempestates magnae ruditatum. LOGIFER. - Non sentis idem de carminilegis et uersificatoribus nostris qui alienis inuentionibus, hemiuersibus et uersibus, pro suis se nobis uenditant poetis? PHILOTHIMVS. - Mitte poetas. sicut. n. pro locis scimus longas regibus esse manus, ita et attae longaeque pro locis atque temporibus poetis solent esse uoces. LOGIFER. - De uersificatoribus dixi, non poetis. PHILOTHIMVS. - Bene, pauci igitur, aut nullus pro se dictum putabit. Sed haec quid ad rem nostram? Sufficit quod in proposito authorum artis istius fuerit intellectum. LOGIFER. - Non de poetis. PHILOTHIMVS. - Sed cepta prosequamur legas. HERMES Hinc (ait) cum animum meum ad obsequendum quibusdam amicis meis appulerim post diuersi generis alias memoriae artes, quas priuatim ad diuersos direximus, et iuxta uias uarias aliis pro eorum dignitate atque captu communicauimus: hanc ex principiorum uirtute, quae continentur in ea aliis omnibus praeferendam, et ex deductis nulli posthabendam compilauimus. In qua nimirum artificium facilé et scientiam pro praxi minimé laboriosam polliceor, librum ueró, cum suis sententiis minimé omnibus peruium, contra eorum consuetudinem qui libros de hac arte faciles, atque breues: ipsam ueró difficilem, atque prolixam tradidere: istam eruditorum pauci intelligant, intelligentibus autem omnibus usu ueniat: sitque quam omnes siue rudes, siue eruditi, facilé scire, et exercere possint: quàmque sine doctore, tantum in metaphysicis et doctrinis Platonicorum bene uersati possint intelligere: habet enim illud ars ista, quia cum hoc quod complectitur terminis arduis et speculatiuarum facultatum prae suppositiuis, poterit tamen quibuscumque (dummodo prorsus hebetis non sint ingenii) declarari, continet enim propriissimos terminos, et rebus signifficandis maxime accommodatos. Ars ista non simplicem ad memoriae artem confert: sed et ad multarum facultatum inuentionem uiam aperit et introducit. Propterea meminerint quibus dabitur eius interiora percipere: ut eam pro maiestate non cuicumque sine delectu communem faciant: eiusdemque canones singulis eorum quibus est communicanda pro meritorum capacitatisque facultate, intensius, atque remissius elargiantur expliciti. Super haec nouerint in quorum manus ars ista inciderit: nos eius non esse ingenij, ut determinato alienae philosophiae generi simus adstricti: neque ut per uniuersum quamcumque philosophandi uiam contemnamus. Neminem quippe eorum qui ad rerum contemplationem proprio innixi ingenio, aliquid artificiose methodicéque sunt moliti, non magnifacimus. Non abolemus Pythagoricorum mysteria: non paruifacimus Platonicorum fides: et quatenus reale sunt nacta fundamentum Peripateticorum ratiocinia non despicimus. Ipsum ea de causa dicimus: ut eorum curam attenuemus qui proprio ingenio aliena uolunt ingenia metiri: Cuiusmodi est infortunatum genus illud, quod cum diutius in optimis philosophis elaborauerit: non eó usque proprium promouit animum, ne usque in finem cum proprio careat ingenio: semper utatur alieno; cui tamen magis quám iis qui propriam ignorantes paupertatem audent non audenda; compatiendum est et quadam ex parte (nisi ex incuria remaneat) est laudandus. Isti similes cum fuerint Aristotelico repleti spiritu (ut iam uocales et progressiuos libros liceat uidere. ubi audierint uel legerint. De umbris Idearum: iam uerbo haerebunt dicentes, idaeas esse somnia, uel monstra. quas esto concesserimus, quaeritur an quod rerum naturae conformatur, conuenienter dicatur currere sub umbris idaearum? Rursum ubi incurrerint locum ratiocinantis animae. Iordane (inquient) iam animam texere dicis uel filare. Similiter et in aliis quibusdam buccas inflantes, per internum quendam hostem á fructus istius disciplinae participatione diuertentur. Quibus hoc manifestari uolumus. Nos quoque in iisdem cum minus saperamus uersasse animum, tunc. n. (ut par erat) fide ad scientias captandas utebamur. Nunc uero ubi superum beneficio, acquisitis et inuentis ad ulteriores proprios actus uti possumus citra contradictionis iustam notam: Si commodus est Platonicus terminus et intentio commoda: acceptatur. Si quoque Peripateticae intentiones ad maiorem rei in hac arte faciunt expressionem; fideliter admittuntur. De aliis similiter iudicetur. Non enim reperimus unum artificem qui omnia uni necessaria proferat. Non idem, inquam, Galeam, scuthum, ensem, hastilia, uexilla, tirnpanum, tubam, caeteraque omnia militis armamenta conflabit, atque perficiet. Ita maiora, aliarum inuentionum tentantibus opera non solius Aristotelis Platonisque solius officina sufficiet: Quandoque etiam (ipsum queraro si consuetis uti uidebimur terminis:) illud ideo est non quia non consuetas per eos explicare cupimus intentiones. Per uniuersum autem diuersis uariorum philosophorum studiis utimur, quatenus melius propositum inuentionis nostrae insinuemus. Vnde nihil est quod faciat quominus periti in istis philosophandi generibus per se ipsos facilé (dummodo animum aduertant) hanc, et alias artes nostras intelligere ualeant. Artem istam sub duplici forma tractamus, atque uia: quarum altera est altior et generalis tum ad omnes animi operationes ordinandas, tum etiam est caput multarum methodorum, quibus tanquam diuersis organis artificiosa potest pertentari et inueniri memoria: Et consistit ipsa primo in triginta intentionibus umbrarum. Secundo in triginta conceptibus idearum. Tertio in pluribus complexionibas, quae fieri possunt ex intentionibus et conceptibus per industriosam adaptationem elementorum primae rotae ad elementa secundae. Altera quae sequitur, est contractior ad certum memoriae per artificium comparandae genus. TRIGINTA INTENTIONES VMBRARVM INTENTIO PRIMA. A. Vnico igitur annuente deo, propiciisque diis sub ipso altissimo principe magnis, ita incipimus. Hominis perfectionem, et melioris quod in hoc mundo haberi possit adeptionem insinuans Hebraeorum sapientissimus; amicam suam ita loquentem introducit. SVB VMBRA ILLIUS QVEM DESIDERAVERAM SEDI. Non enim est tanta haec nostra natura ut pro sua capacitate ipsum ueritatis campum incolat, dictum est enim. Vanitas homo uiuens. Vniuersa uanitas. et id quod uerum est atque bonum, unicum est atque primum. Quî autem fieri potest ut ipsum cuius esse non est proprié uerum, et cuius essentia non est proprié ueritas; efficaciam et actum habeat ueritatis? Sufficiens ergo est illi atque multum: ut sub umbra boni, uerique sedeat. Non inquam sub umbra uerí boníque naturalis atque rationalis (hinc enim falsum diceretur atque malum) sed Methaphysici. Idealis, et supersubstantialis: unde boni et ueri pro sua facultate particeps efficitur animus, qui et si tantum non habeat ut eius imago sit; ad eius tamen est imaginem: dum ipsius animae diaphanum, corporis ipsius opacitate terminatum, experitur in hominis mente imaginis aliquid quatenus ad eam appulsum habet: in sensibus autem internis et ratione, in quibus animaliter uiuendo uersamur: umbram ipsam. INTENTIO SECVNDA. B. Hoc ipsum cum consideraueris: illud quoque tibi occurrat uelim: ut a tenebrarum ratione seiungas umbram. Non est umbra tenebrae: sed uel tenebrarum uestigium in lumine. Vel luminis uestigium in tenebris. Vel particeps lucis et tenebrae. Vel compositum ex luce et tenebris. Vel mixtum ex luce et tenebris. Vel neutrum a luce et tenebris, et ab utrisqus seiunctum. Et haec uel inde quia non sit plena lucis ueritas, uel quia sit falsa lux. Vel quia nec uera nec falsa, sed eius quod uere est aut falsé, uestigium, etc. Habeatur autem in proposito. ut lucis uestigium, lucis particeps, lux non plena. INTENTIO TERTIA. C. Porró cum bifariam accidat intelligere lucem; et in regione substantiae, et in regione eorum quae circa substantiam, uel in substantia consistunt (unde secundum duplicem sumitur umbra oppositionem) illud te meminisse oportet; lucem quae circa substantiam est tanquam ultimum eius uestigium á luce quae primus actus dicitur proficisci. Umbram quoque quae est circa substantiam ab umbra quae ex substantia dicitur emanare. Ipsa est primum subiectum quod et materiam appellant phisici nostri: Eius omnia participia cum puram non recipiant lucem: sub umbra lucis esse et operari dicuntur. INTENTIO QVARTA. D. Consequenter te non praetereat quod cum umbra habeat quid de luce, et quid de tenebris. Duplici aliquem accidit esse sub umbra. Vmbra uidelicet tenebrarum et (ut aiunt) mortis: quod est cum potentice superiores emarcescunt, et ociantur, aut subseruiunt inferioribus. Quatenus animus circa uitam tantum corporalem uersatur, atque sensum. Et umbra lucis, quod est cum potentiae inferiores superioribus adspirantibus in aeterna eminentioraque obiecta subiiciuntur, ut accidit in coelis uersanti qui spiritu irritamenta carnis inculcat. Illud est umbram incumbere in tenebras: hoc est umbram incumbere in lucem. In Orizonte quidem lucis et tenebrarum, nil aliud intelligere possumus quam umbram. Haec in orizonte boni et mali: ueri et falsi. Hic est ipsum quod potest bonificari, et maleficari, falsari, et ueritate formari: quodque istorsum tendens sub istius, illorsum ueró sub illius umbra esse dicitur. INTENTIO QVINTA. E. Vmbras eas in proposito maximé consideramus quae sunt appetituum, et cognoscitiuae facultatis obiecta, sub specie ueri bonique concepta, quae sensim ab unitate illa supersubstantiali decedentia, per crescentem multitudinem, in infinitam multitudinem (ut Pythagoreorum more loquar) progrediuntur: quae quantum ab unitate recedunt, tantum ab ipsa quoque ueritate elongantur. Fit enim ab ipso superessentiali ad essentias ab essentiis ad ipsa quae sunt, ab iis ad eorum uestigia, imagines, simulachra, et umbras excursus: tum uersus materiam ut in eius sinu producantur; tum uersus sensum, atque rationem ut per eorum facultatem dinoscantur. INTENTIO SEXTA. F. Vmbra in materia seu natura, in naturalibus ipsis in sensu interno atque externo, ut in motu et alteratione consistit. In intellectu ueró, intellectumque consequente memoria est ut in statu. Ideo sapiens ille uiraginem supra naturalem et suprasensualem quasi notitiam consequtam: sub illius primi ueri bonique desiderabilis umbra sedentem inducit. Quae sessio seu status quia in naturaliter degentibus non multum perseuerat (mox n. atque statim sensusisti nos insiliunt atque deturbant, ipsique nostri duces phantasmata nos circumueniendo seducunt) sessio illa potius praeterito absoluto uel inchoato, quam praesenti tempore designatur. Dicit. n. sub umbra sedi, uel sedebam. INTENTIO SEPTIMA. G. Cum uero in rebus omnibus ordo sit atque connexio, ut inferiora mediis et media superioribus succedant corporibus; Composita simplicibus, simplicia simplicioribus uniantur. Materialia spiritualibus spiritualia prorsus in materialibus adhaereant. Vt unum sit uniuersi entis corpus, unus ordo una gubernatio, unum principium, unus finis, unum primum, unum extraemum. Cumque (ut non ignorauerunt Platonicorum principes) demigratio detur continua á luce ad tenebras (cum mentium quaedam per conuersionem ad materiam, et auersionem ab actu; subeunt naturam, atque fatum) nihil impedit quominus ad sonum cytharae uniuersalis Apollinis ad superna gradatim reuocentur inferna: et inferiora per media, superiorum subeant naturam: quemadmodum et sensu constat terram in aquam, aquam in aerem, aerem in ignem rarefieri: sicut ignis in aerem, aer in aquam, aqua in terram densabatur. Ita generaliter uidemus in iis quae mutantur, motum statu, et statum motu semper terminari. Quod et in ipso coelo semper esse atque fieri optimé Peripateticorum quidam considerauere: cum quippé ipsum habere actum admixtum cum potentia dicunt (quamuis et aliae sint mixtionis istius rationes) intelligunt eius motum esse in fine ad praeteritum, et in principio ad futurum. Quidquid ergo sit de alia descensus specie de qua Theologorum prudentia decernat: illud obnixé nobis est intentandum, ut pro egregiis animi operationibus naturae schalam ante oculos habentes, semper á motu, et multitudine, ad staturn et unitatem per intrinsecas operationes tendere contendamus: quod cum pro facultate praestiterimus, pro facultate quoque diuinis multitudini mirabilibus operibus conformabimur. Ad ipsum rerum praesignata connexio, et connexorum consequentia nos confortet et adhortetur. Nouit quidem et docuit antiquitas quomodo proficiat discursus hominis á multis indiuiduis ad speciem, á multis speciebus ad unum genus ascendens. Insuper quomodo infima intelligentiarum per omnes formas intelligat species distincté, inferioris distincté per plures atque multas formas ipsas omnes species concipiunt; superiores per pauciores, suprema per unam, et ipsum quod est supra omne non per formam aliquam. Porro si antiquitas nouit quomodo proficiat memoria, á multis speciebus memorabilibus, ad unam multorum memorabilium speciem se promouendo: ipsum certé non docuit. INTENTIO OCTAVA. H. Ad proximius quidem superius proximum inferius per aliquos gradus contracta similitudine promouetur, quos certé gradus cum nactum fuerit omnes: iam non simile: sed idem cum illo dicendum erit. Quod sané quomodo fiat per ipsum edoremur ignem: qui aquam non attrahit nisi in calore et raritate adsimilitam. Per communem igitur similitudinem ab umbris datur accessus ad uestigia, á uestigiis ad speculares imagines, ab istis ad alia. INTENTIO NONA. I. Quoniam ueró quod est simile simili; est etiam simile eidem similibus siue per ascensum, siue per descensum, siue per latitudimen: Hinc accidit ut (infra suos limites) natura facere possit omnia ex omnibus, et intellectus, seu ratio cognoscere omnia ex omnibus. Sicut inquam materia formis omnibus informatur ex omnibus, et passiuus (quem uocant) intellectus formis omnibus informari potest ex omnibus: et memoria memorabilibus omnibus ex omnibus. quia omne simile simili fit, omne simile simili cognoscitur, omne simile simili continetur. Porro simile remotum ad suum distans, per simile medium sibique proximum tendit. Hinc herbae forma spoliata materia, non immediate formam induitur animalis istius, sed formis Chili, sanguinis, et seminis mediantibus. Hinc qui nouerit apta extraemorum media: et naturaliter et rationaliter omnia poterit ex omnibus elicere. INTENTIO DECIMA. E. Coeterum. Similitudinem illam quae cum aequalitate currit; et uniformitati (quam aequiparantiam appellant) consonat: in proposito sensu alium operationum, siue ad internos, siue ad externos referantur sensus, inutilem et male officiosam habeto. Fit enim ut simili caliditate affectum nec similem, nec infra illius similitudinis gradus consistentem sentiat: sed eam quae existentem in sensitiuo subiecto excellit. Hinc qualem redigere in praxim debeas similitudinem praeuideto, ne quae sita ab adeptis quominus ingredi possint repellantur. INTENTIO INDECIMA. L. Considera, mundum istum corporeum partibus eius omnino similibus existentibus, formosum esse non potuisse. In uariorum ergo connexione, partium pulchritudo manifestatur: et in ipsa uarietate totius pulchritudo consistit. Hinc rei umbratilis uisio est uisionum imperfectissima: quia quod imago cum uarietate demonstrat: umbra quod est infra extrinsecae figurae terminos ut plurimum etiam ementitos, quasi sine uarietate profert. De umbra dixerim quatenus umbra est: non autem quá talis quam in proposito recipimus. INTENTIO XII. M. Verum Anaxagoricum Chaos est sine ordine uarietas. Sicut igitur in ipsa rerum uarietate admirabilem concernimus ordinem. Qui supraemorum cum infimis, et infimorum cum supremis connexionem faciens: in pulcherrimam unius magni animalis (quale est mundus) faciem, uniuersas facit conspirare partes. Cum tantum ordinem tanta diuersitas: et tantam diuersitatem tantus ordo requirat. Nullus enim ordo ubi nulla diuersitas extat reperitur. Vnde primum principium nec ordinatum, nec in ordine licet intelligere. INTENTIO XIII. N. Certé si quemadmodum indissolubilis concordia fines primorum connectit principiis secundorum; et calcem eorum quae antecedunt capitibus eorum quae proximé sequntur: cathenam illam auream quae é caelo fingitur ad terram usque tensa contrectare ualebis: sicut e coelo per te potest factus esse descensus, facilé ad coelum per ordinatum ascensum remeare ualebis. Per hanc artificiosam connegionem magnum experiri possumus memoriae releuamen: quae ualet etiam nullam ad inuicem per se retinentia consequentiam memoriae ordinata presentare. Ipsum manifestatur in subsequenti carmine, ubi cum intelligatur Aries agere in Taurum, huncque motum diuerso actionis genere, agere in Geminos. Et inde moti uaria, consequentíque actione deferantur in Cancrum. similitérque deinceps in aliis: eueniet ut ex intuitu unius, alterius mox inmediatéque consequentis occursum collucremur. Dux gregis, armenti regem sublatus in iram In geminósque pedes, impete fronte ferat. Vindex menté uacans hinc Taurus concitus, ictu Irruit in Geminos impaciente fratres. Germanos iuuenes affines protinus undae Excipiunt. Cancer rosida prata petit. Repens obliquó lympharum Cancer alumnus, Villosi uultum forte Leonis adit. Percitus inde leo crinitos surgit in harmos Vnde uagans rapidae uisa Puella ferae est. Hanc petit: illa fugit: quae gressu insana fugaciLibrantem incurrit persica lance uirum. Aestuat hic, cupidis quem dum complexibus haeret: Attriti Vermis cuspis adunca ferit. Formidans laetum medicas dum currit ad artes Poné Sagittiferum sentit adesse uirum. Qui modo stuprata, quam credit uirgine laesus Quo petit hunc iaculo, uulnerat ecce CaprumVt primum intrusum ferrum persensit iniqué Effugit in rapidas praecipitosus Aquas:Sic caper anfoelix á gurgite tractus aquarum; Insueta inclusis Piscibus esca datur. INTENTIO XIIII. O. Ascensus quidem qui fit per connexa atque concathenata, in proposito umbrarum idealium: non est per cathenam similibus constantem annulis, ratione quae concipitur ex proximé dictis, atque deinceps enunciandis. Nec huius cathenae annulus esse debet umbra sub qua intelligitur Leuiathan dormire: non inquam umbra abducens á luce; sed conducens ad lucem, quae etiam si non sit ueritas: est tamen á ueritate, et ad ueritatem, ideóque in ipsa non credas esse errorem sed ueri latentiam. INTENTIO XV. P. Non igitur confundens umbrarum significatum per occultam omonimyam, omnino hoc stultitias genus incurras, ut sine delectu de umbris sentias, intelligas, et decernas, opponitur enim ea quam protegunt aliae umbrae (pro qua dicitur. Protegunt umbrae umbram eius) ei quae eleuatur super corporum altitudinem in confinio intelligentiarum. Pro qua dicitur operuit montes umbra eius. A qua ea quae producunt in nobis intelligentiam et memoriam, deducuntur et emanant: Et in quam tandem scandentia uersus lucem terminantur. Hanc, uel huic similem figura tam habent, qui Cabalistae dicuntur, quia uelamen quod erat Typicé seu figuratiué in facie Mosis: figuraté ueró in facie legis: non erat ad deceptionem; sed ad ordinate promouendos hominum oculos, in quibus accidit laesio si repenté de tenebris in lucem promoueantur. Neque enim natura patitur inmediatum progressum ab uno extraemorum ad alterum: sed umbris mediantibus, adumbratogue lumine sensim. Naturalem uidendi potentiam perdidere nonnulli de tenebris in repentinam lucem prodeuntes tantum abest ut perquisito potirentur obiecto. Vmbra igitur uisum preparat ad lucem. Vmbra lucem temperat. Per umbram diuinitas oculo esurientis, sitientísque animae caliganti, nuncias rerum species temperat, atque propinat. Eas igitur umbras quce non extingunt: sed seruant, atque custodiunt lucem in nobis; et per quas ad intellectum, atque memoriam promouemur, atque perducimur, recognosce. INTENTIO XVl. Q. In suo genere dixit Theologus nisi credideritis, non intelligetis: et in suo genere confirmant philosophi ex concessis positisque iis quorum fides esse dicitur (quae fides apud Pythagoricos erat de non demonstratis, apud Peripateticos de non demonstrabilibus, apud Platonicos de utrisque) aucupandas esse scientias: et ex iis quae in uirtute, et radice, et implicatione quadam continent, ad formarum explicationem, et per naturalem. et rationalem cursum nobis est progrediendum. Natura dat inuolutas species, antequam tradat easdem explicatas. Similiter Deus, similiter et artes quae diuinum,' et naturalem ordinem pro dignitate persequntur. Si quibus ueró arduum uidetur in umbris exerceri, et uanitatis suspectum si per eas ad lucem non pateat accessus: norint talem defectum non esse ab umbris. Norint etiam sat expedire uel inuolutum tenere, quod nudum non capias. INTENTIO XVII. R. De umbris physicis, sunt ex arboribus et herbis quae fugant serpentes, et mitiora fouent animantia: sunt et contrariae iis. De umbris autem idealibus (si ueré sint ideales) cum omnes referantur ad intellectum et ad purgatum sensum interiorem non sunt quae maximé non conducant si per eas fiat ascensus, et non dormiatur sub eisdem. INTENTIO XVIII. S. Non dormies si ab umbris physicis inspectis ad proportionalem umbrarum idealium considerationem promoueris. Si ab oculis nostris elongatum corpus ad distantem lucem accedat: minoratur illius ad oculos nostros umbra: sed ipso corpore magis á luce recedente, minor ab illo transfunditur umbra, uisuíque maius affertur impedimentum. INTENTIO XVIIII. T. Maiora intensione lucis et densitate corporis, umbra perspicacior efficitur: expressior inquam redditur, atque formatior, quod inde est, quia in densitate, et raritate; continuitate et discontinuitate corpus imitatur. At uero talis imitatio per corpus detegitur. INTENTIO XX. V. Vmbra motum corporis simul persequitur atque lucis. Mouetur corpus? Vmbra mouetur. Mouetur lux? Vmbra mouetur. Mouetur utrumque? Vmbra mouetur. Contra physicas obseruantias idem subiectum (subiectum inquam motus) simul diuersis, contrariisque subest motionibus. Quid. n? nonne necessario motum corporis ad lucem sequitur umbra? et motum lucis ad corpus sequitur umbra? numquid soluitur haec necessitas amborum concursu cum oppositis mouebuntur lationibus? Porro aduerte quemadmodum ad lucis motum mouetur umbra quasi fugiens; ad corporis autem motum quasi sequens: unde non uidetur implicari contrarietas, sed concordantia in fuga unius, et prosequtione alterius oppositi, atque contrarij. Caeterum quomodo sit in istis, et proportionaliter in aliis: tu ipse perquire et considera: per nos enim res plusquam sat est aperitur iis, qui in haec et alia animum aduertent. INTENTIO XXI. X. Non te praetereat tandem umbrarum cum ideis similitudo tum enim umbrae, tum et ideae non sunt contrariae contrariorum. Per unam speciem cognoscitur in hoc genere pulchrum et turpe; conueniens et inconueniens; perfectum, et imperfectum, bonum et malum. Malum enim imperfectum, et turpe proprias quibus cognoscantur non habent ideas: quia tamen cognosci dicuntur et non ignorari, et quidquid cognoscitur intelligibiliter per ideas cognoscitur: in aliena specie cognoscuntur, non in propria quae nulla est. Illud enim quod est eis proprium, est non ens in ente, uel (ut apertius dicam) defectus in effecto. INTENTIO XXII. Y. Vmbram si appellaueris accidens corporis á quo proiicitur: habes accidens unius subiecti á quo recedat, et ad quod redeat uel secundum eandem speciem: uel secundum eumdem numerum: Si uolueris eam esse accidens eius in quod proiicitur; iam facies accidens ita ab uno subiecto separabile: ut idem numero diuersa pererret subiecta: ut cum per motum lucis, aut equi, umbra equina quae proiiciebatur in lapidem; nunc proiicitur in lignum. Hoc est contra physicam accidentis rationem: nisi in Scyllam te transportes negando umbram esse accidens. Porró quid dicimus de idealibus umbris? ipsas nec substantias esse intelligas, sec accidentia: sed quasdam substantiarum, et accidentium notiones. Si cui placeat eas animi, rationísque accidentia dicere, imperité dicet: non enim sunt habitus, nec dispositiones, nec facultates innatae uel accedentes: sed quibus, et per quas dispositiones quaedam, habitus, facultatésque producuntur atque consistunt. Recte enim speculantibus substantia et accidens non diuidunt quidquid esse per uniuersum dicitur, ut modo supponimus. Consideratio ista non modicum ualet ad umbrarum rationem habendam. INTENTIO XXIII. Z. Vmbra non subest tempori, sed istius tempori, non loco sed istius loco, non motui sed istius motui. Similiter de oppositis est intelligendum. Abstrahitur ergo ab omni ueritate, sed non est sine illa. Et non reddit ineptos ad illam (si idealis sit umbra) concipere enim facit contraria et diuersa, cum sit unum. Vmbrae enim nihil est contrarium, preciséque nec tenebra, nec lux. Ad umbram ergo arboris scientiae confugit homo pro cognitione tenebrae, et lucis, ueri, et falsi, boni, et mali, cum quaereret ab illo Deus ADAM VBI ES? INTENTIO XXIIii. ¥. Illud etiam non est praetermittendum quo minus consideretur, quod unum corpus opacum duobus uel pluribus oppositum luminaribus: duas uel plures proiicit umbras. Intellige igitur quomodo, et penes quid umbra sequatur corpus: et quomodo penésque quid lucem consequatur: et considera quemadmodum umbram producit á corpore uno multiplicem lux multiplex: innumerae luces innumeras umbras, licet sensibiliter non appareant. Consequitur ergo alio modo lucem umbra, licet eam alios ratione confugere uideatur. INTENTIO XXV. A. Nec te praetereat quod ut umbra lucem fugiat corporis quantitatem mentitur: et non nisi in certa unicaque distantia, situ, et dispositione: secundum longitudinem, et latitudinem corpori aequalem, ab opposita luce producitur umbra, adeo ut ipsam lucem nihil magis fugere uideatur, quám corporis quantitatem per umbram insinuare. Sol quippé quibusdam in locis numquam umbram corpori reddit aequalem, in aliis uero rarius et ad modicum temporis. INTENTIO XXVI. E. Si magnitudo corporis opaci lucidi corporis magnitudinem excaedat; producit umbrae conum in corpore, basim uero proiicit in infinitam seu interminatam distantiam. Si uero magnitudo lucis, corporis opaci magnitudinem excaedat: producit umbrae basim in corpore, conum ueró determinabit in sua extra corpus ipsum proiectione ad talem, tantamque distantiam: quantam magnitudo corporis lucidi supra opaci corporis magnitudinem proportionalem obtinuit rationem. Hinc umbra quam lunae corpus lucidum produceret de terra in partern oppositam (posito quod sol absit ab hemisphaerio inferiori) haberet pro cono certam terrae marginem: basis uero eius extra terram quasi in infinitum crescens non esset determinabilis. Vmbra uero quam solis corpus producit de terra: habet certos terrae terminos pro basi: conus autem ipsius Mercurij sphaeram non attingit. Iam simile de ideis umbrisque ipsarum iudicium facito. INTENTIO XXVII. Vnde nota quemadmodum de luce et tenebra (tenebram enim densitatem corporis appello) nascitur umbra, cuius lux pater est, tenebra mater: et non adest nisi hac et illo praesente: atque ita sequitur lucem, ut eamdem fugiat: quasi pudeat ipsam matris speciem presentare patri: ut pudore saltem regiam progeniem protestetur. Veluti genere nobiles qui nobilitatem ipso habitu monstrare non ualentes, ipso satis proprij habitus pudore demonstrant. Hinc crescente luce attenuatur, quae illa se contrahente dilatatur: eademque totum circumplectente corpus fugit. INTENTIO XXVIII. Sicut ex interposito perpendiculariter super planum inter Arcton et oculum gnomone, ex umbra imaginabili lineam lucramur meridianam: et infallibiliter alias multas temporum differentias quae in nocturno polarium stellarum circuitu ad differentias partium circelli quas linea in illius tensa circumferentiam per numeros manifestat. Non minus et ideales umbrae per physica corpora ad ideas innumeras poterunt tibi rerum significare proprietates et differentias. INTENTIO XXVIIII. Et ueluti sol sex umbrarum cardinales immittit differentias. Aliam oriens: cum proiicit umbram corporis in occasum; Aliam occidens, cum extendit illam in orientem. Aliam meridianus et in Australi latitudine uersus Boream. Aliam in latitudine Septentrionali uersus Austrum. Aliam si nullam admittit latitudinem. Ex cingulo (quod aiunt) caeli perpendiculares intendens radios, uersus nadir suum, terrae producit umbram. Ab ipso autem emisphaerij alterius opposito uersus augem effundet ipso progressu attenuandam umbram. Ita nobis in orizonte naturae, et in aequilibrata rectáque eiusdem sphaera constitutis sub aequinoctiali sensus, uel intellectus aequidiali; sex sub aeternis ideis formantur umbrarum differentiae, ex quibus omnimodam ad lucem conuersionem possimus accipere. INTENTIO XXX. A. Vt uero intelligis omnes umbrarum differentias ad sex cardinales tandem referri: non minus scire debes quod omnes tandem ad unam foecundissimam, aliarumque fontem generalissimum reduci debeant. In proposito (inquam) nostro una potest esse omnium idearum umbra, Additione, substractione, et alteratione generaliter dictis omnes alias conflans, iudicans, atque praesentans. Sicut in arte materialiter per substantiuum subiectum, formaliter autem per adiectiuum, quae recipiunt in se ipsis alterantia, transponentia et uniuersaliter diuersificantia: Analogiam enim quandam admittunt methaphysica, et logica, physica: seu ante naturalia, naturalia, et rationalia. Sicut uerum imago, et umbra. Caeterum idea in mente diuina, est in actu toto simul te, unico. In intelligentiis sunt ideae discretis actibus. In coelo, in potentia actiua multiplici et successiué. In natura per uestigii modum quasi per impressionem. In intentione, et ratione per umbrae modum. Adest paradigma unius, ideae actu infinitas rerum differentias habentis, et unius umbrae in facultate in finitarum differentiarum. Linea AB iacens lineam CD perpendiculariter cadentem et duos rectos angulos constituentem excipit. Iam si linea cadens inclinetur uersus B: reddet angulum acutum ex una parte, ex altera uero obtusum. Magis atque magis inclinata in F, G, H, I, K, et ita deinceps; obtusos, acutósque magis hinc inde dabit angulos. Ita patet quomodo in facultate duarum illarum rectarum linearum; sint infinitae acutorum, obtusorumque angulorum differentiae. In prima causa haec facultas non differt ab actu, quae, et in qua quidquid esse potest, est. Quandoquidem esse et posse idemtificantur in ea. Ideoque in ipso D infinitae simul; et unum sunt angulorum differentiae. In motore caelesti est in potentia actiua: sicut in manu quae potest mouere in punctum E, F, G, et alios innumeros: non tamen mouit. In coelo sicut in mixto ex actiuo et passiuo, sicut in linea CD quae potest moueri ad efficiendum angulum hunc et illum: secundum quippe multas rationes coelum intelligitur a Peripateticis habere actum potentiae ad mixtum. In mobilibus consequentibus atque materia, est in potentia passiua, significata per D, quod innumerabiles differentias acuti, et obtusi per modum essendi in materia, et efficiente, et modum participantem de actu, déque potentia ut patet. Hoc quod diximus de differentiis angulorum: referas ad specierum differentias, quae dicuntur esse sicut numeri. Vnde in omnibus et per omnia quaelibet posse figurari manifestum est. DE TRIGINTA IDEARVM CONCEPTIBVS. Iam ad triginta Idearum conceptus, primo simpliciter; secundo cum intentionibus umbrarum complexé concipiendis, consequenter progrediamur. CONCEPTVS PRIMVS. A Luciferos (inquit Plotinus) in facie Deus oculos fabricauit: caeterisque sensibus adhibuit instrumenta: ut inde tum naturaliter seruarentur, tum etiam cognata luce aliquid contraherent. Quibus sane uerbis manifestat aliquid esse praecipuum, quod de mundo intelligibili ad ipsos pertineat. CONCEPTVS II. B Non fas est cogitare mundum istum plures habere principes, et per consequens plures habere ordines praeter unum. Et consequenter si unum est ordinatum, membra ipsius alia membris aliis sunt adnexa et subordinata. Ita ut superiora secundum uerius esse subsistant, in extensam molem, et multiplicem numerum uersus materiam se exporrigentia. Vnde ab eo quod est per se maximé ens; ad id quod minimuln habet entitatis, et prope nihil haud temeré nuncupatur fiat accessus. Quem ordinem cum suis gradibus, qui mente conceperit: similitudinem magni mundi contrahet aliam ab ea quam secundum naturam habet in se ipso. Vnde quasi per naturam agens: sine difficultate peraget uniuersa. CONCEPTVS III. C Quia in iis quae semper fiunt non est consultatio, et argumentatio. Si aliquid demonstratum fuerit semper idem facere: actus argumentationis tollitur ab eo, tollitur et consilium. Sed ut quadam forma se ipsam foras quasi naturaliter exprimente uel aliquid é sua natura explicante, et effundente, opera sua perficit. Ad cuius operantis similitudinem propius accedit quod idem ut plurimum et frequentissime operatur. Fiet enim ut minus, miniméque cogitans et decernens, in perfectum, exquisitumque actum prodeat. Qui ergo in loco consistens atque tempore, á loco rationes idearum absoluet atque tempore: diuinis entibus in suis operibus conformabitur, siue ad intellectum pertineant, siue ad uoluntates. Id fortasse faciebat is qui dixit. IN CARNE CONSISTENTES NON SECVNDVM CARNEM VIVIMVS. CONCEPTVS IIII. D Quod si possibile est atque uerum: intellectualem animan non ueré insitam atque infixam, inexis-tentemque corpori licet apprehendere: sed ueré ut adsistentem et gubernantem: ita ut perfectam à corpore seorsum pre se ferre possit speciem. Cui sententiae (sine controuersia) Theologus ille adstipulatur maximé: qui perfectiori eam intitulans nomine, interiorem hominem appellauit. Quod si pro huius confirmatione, operationes sine corpore eidem possibiles exquiras: Ecce certo loco temporique non adstrictis copulatur ideis, quotiescumque mente animo-ue solutus homo materiam destituit atque tempus. CONCEPTVS V. E Habet anima substantiam ita ad supernos intellectus se habentem, sicut diaphani corpus ad lumina (ut et principes Platonicorum intellexere) quod pro diaphanitate transparentiáque sua, nonnihil uelut innatae luminositatis admittit, quae semper est in actu cum exuta est á corpore, tanquam regionem lucis inhabitans. In corpore ueró degens tanquam cristallus cuius diaphanitas opacitate terminatur: habet species sensibiles uagas: quae per conuersionem, et auersionem iuxta temporum, locorumque differentias, accedunt atque recedunt. CONCEPTVS VI. F Rerum formae sunt in ideis, sunt quodammodo in se ipsis; sunt in coelo; sunt in periodo caeli, sunt in causis proximis seminalibus; sunt in causis proximis efficientibus, sunt indiuidualiter in effectu, sunt in lumine, sunt in extrinseco sensu, sunt in intrinseco: modo suo. CONCEPTUS VII. G Receptione formarum ideó materia non impletur (ut per aeternam nouarum affeectationem protestatur) quia nec ueras accipit; nec ueré recipit quod recipere uidetur. Non enim quae uere sunt, sensibilia ipsa sunt, atque indiuidua: ut autumat qui haec primo, principaliter, et maximé suhstantias appellat. Quae. n. ueré sunt semper manent: quae autem generationi subiacent, atque corruptioni non uere dicuntur esse. Quod non solum rectius philosophantibus placet. Sed et Theologorum alios audimus exteriorem hominem sub hac conditione naturali uanitatem appellantes. Alij uero cuncta quae fiunt sub sole, id est quae regionem incolunt materiae uniuersalem uanitatis notam subire uolunt. Ab ideis igitur, ab ideis, conceptionum fixionem perquirat anima, si intelligis. CONCEPTVS VIII. H Ideam primum hominem. Animam secundum. Tertium ueró quasi iam non hominem dixit Plotinus ubi de ratione multitudinis idearum edisserit. Dependet secundus á primo, tertius á secundo, dum per ordinationem, contractionem, et compositionem, ordinatur ad physicam subsistentiam. Pro methaphysico igitur conceptu tertius ascendat in secundum: secundus in primum. CONCEPTVS IX. I Idem, manens, et aeternum coincidunt. Idem enim quia idem, manet, et est aeternum. Aeternum quia aeternum, manet, et estidem. Manens, quia manens est idem, et aeternum. Nitaris igitur in ipsum idem oportet, uel id in quod identitatis habet rationem; ut permanenter, et perseueranter habeas. Id si capies: caput habebis quo specierum fixionem facias in anima. CONCEPTVS X. K Sententia haec satis digna est ut in ea mentis acies figatur. lntellectus primus lucis amphitrites: ita lucem suam effundit ab intimis ad externa, et ab extraemis attrahit: ut quidlibet ab ipso pro capacitate possit omnia contrahere, et quae libet ad ipsum pro facultate per ipsius luminis uiam tendere. Hoc forte est quod quidam intellexit dicens. ATTINGIT A FINE VSQVE AD FINEM. et alius dicens. NOn EST QVI SE ABSC. A' CAL. EIVS. Lucem hic intelligo intelligibilitatem rerum quae sunt ab illo, et ad illum tendunt, et id quod concomitatur intelligibilitatem. Hae res cum profluunt aliae ab aliis, diuersae á diuersis; in innumerum multiplicantur ut eas nisi qui numerat multitudinem stellarum, non |determinet: Cum ueró refluunt uniuntur usque ad ipsam unitatem quae unitatum omnium fons est. CONCEPTVS XI. L Primus intellectus foecunditate sua, modo suo propagat ideas non nouas, nec nouiter. Natura nouas res producit in numero, non nouiter tamen (modo suo) si semper eodem modo operatur. Ratio nouas atque nouiter in infinitum species format: componens, diuidens, abstrahens, contrahens, addens, subtrahens, or dinans, deordinans. CONCEPTVS XII. M Deformium animalium formae, formosae sunt in caelo. Metallorum in se non lucentium formae, lucent in planetis suis. Non enim homo, nec animalia, nec metalla ut hic sunt, illic existunt. Quod. n. hic discurrit illic actu uiget, discursione superiori. Virtutes enim quae uersus materiam explicantur: uersus actum primum uniuntur: et complicantur. Vnde patet quod dicunt Platonici, ideam quamlibet rerum etiam non uiuentium, uitam esse et intelligentiam quandam. Item et in prima mente unam esse rerum omnium ideam, Illuminando igitur, uiuificando, et uniendo, est quod te superioribus agentibus conformans, in conceptionem et retentionem specierum efferaris. CONCEPTVS XIII. N Continet lumen, uita intelligentia, unitásque prima: omnes species, perfectiones ueritates, numeros, rerumque gradus. Dum quae in natura sunt differentia, contraria, atque diuersa: in ea sunt eadem, conuenientia, et unum. Tenta igitur an possis uiribus tuis identificare, concordare, et unire receptas species, et non fatigabis ingenium: mentem non turbabis, et memoriam non confundes. CONCEPTVS XIII. O Cum deueneris ad rationem qua conformabere coelo corpori, quod animalium inferiorum etiam uilium ratione non uili formas continet pedem ne figito, sed nitaris ad intellectualis caeli conformitatem: quod totius mundi formas, praestantiori modo possidet, quam coelesti. CONCEPTVS XV. P Talem quidem progressum tunc te ueré facere comperies, et experieris cum á confusa pluralitate, ad distinctam unitatem per te fiat accessio: id enim non est uniuersalia logica conflare, quae ex distinctis infimis speciebus, confusas medias, exque iis confusiores supraemas captant: Sed quasi ex informibus partibus et pluribus, formatum totum et unum aptare sibi. Sicut manus brachio iuncta: pésque cruri, et oculus fronti, cum sunt composita: maiorem subeunt cognoscibilitatem, quam posita seorsum. Ita cum de partibus et uniuersi speciebus, nil sit seorsum positum et exemptum ab ordine (qui simplicissimus, perfectissimus, et citra numerum est in prima mente) si alias aliis connectendo, et pro ratione uniendo concipimus: quid est quod non possimus intelligere memorari et agere? CONCEPTVS XVI. Q Vnum est quod omnia definit. Vnus est pulchritudinis splendor in omnibus. Vnus é multitudine specierum fulgor emicat. Quod si coniicias: tale inter oculos tuos, et uniuersaliter uisibilia interpones oculare, ut nil sit quod te fugere possit omnino. CONCEPTVS XVII. R Error nobis et obliuio accidit; quia apud nos ex forma, et infirmi uiget compositio. Formatio quippe corporei mundi, forma inferior est, ex ipsius enim uestigio, et deformitate componitur. Illuc igitur ascende ubi species sunt purae, nihil informe, et omne formatum ipsa forma est. CONCEPTVS XVIII. S Notauit Platonicorum princeps Plotinus. Quamdiu circa figuram oculis duntaxat manifestam quis intuendo uersatur, non dum amore corripitur: Sed ubi primum animus se ab illa reuocans, figuram in se ipso concipit non diuiduam, ultráque uisibilem: protinus amor oritur. Simile iudicium de obiectis intelligibilibus; ei quod est de appetibilibus. Hinc igitur inuestiga et contemplare quomodo species citius, uiuacius, atque tenacius concipiantur. CONCEPTVS XIX. T Septem gradibus (quibus duos addimus) constare intellexit Plotinus Schalam qua ascenditur ad principium. Quorum. Primus est animi purgatio. Secundus attentio. Tertius intentio. Quartus ordinis contemplatio. Quintus proportionalis ex ordine collatio. Sextus negatio, seu separatio. Septimus,uotum. Octauus transformatio sui in rem. Nonus transformatio rei in seipsum. Ita ab umbris ad ideas patebit aditus, et accessus, et introitus. CONCEPTVS XX. V Omne quod est, post unum; necessario multiplex est et numerosum. Praeter unum igitur @tque primum omnia sunt numerus. Vnde sub infimo gradu schalae naturae est infinitus numerus, seu materia: in supraemo uero infinita unitas, actusque purus. Descensus ergo, dispersio, et euagatio fit uersus materiam. Ascensus, aggregatio, et determinatio fit uersus actum. CONCEPTVS XXI. X Per numeros (inquiunt nonnulli) entia, se habere ad id quod ueré est, seu uerum ens, sicut materia per inchoationem formarum se habet ad formas. CONCEPTVS XXII. Y Triplicem considera formam. Quarum prima est á qua rem ipsam formari contingit, ut poté quae producit actum: et istam non proprié ideam, uel rerum producendarum formam appellamus. Secunda qua res ipsa formatur tanquam parte: et huic non conuenit similitudinem dici eius, cuius est pars. Tertia quae aliquid terminat, et figurat tanquam inhaerens qualitas: et eiusmodi non potest recipere ideae rationem, cum ab eo cuius est forma non separetur. Quarta ad quam aliquid formatur, et quam aliquid imitatur: et haec usu loquentium consueuit nomen ideae retinere. Et haec quatrifariam dicitur. In artificialibus ipsis, ante artificiata. In intentionibus primis, ante secundas. In principiis naturae, ante naturalia. In diuina mente, ante naturam et uniuersa. In primis dicitur technica, in secundis logica, in tertiis physica, in quartis methaphysica. CONCEPTVS XXIII. Z Quaedam formae imitantur ut ex natura: ueluti imago in speculo obiectae rei formam. Quaedam ex institutione: ueluti figura impressa sigillum. Rursum quaedam imitantur ut per se: quemadmodum pictura quae ex intentione pictoris aliquem presentat. Quaedam medio modo inter per accidens et per se: ut si fiat pictura ad presentandum quem potest presentare. Quaedam ueró ut forté obtigit: quemadmodum cum effigiem depictam accidit praeter intentionem quempiam imitari. Quaedam nec per se neque per accidens quae ad nullum prorsus referuntur nec referri possunt imitandum, si possibile est tales esse formas. In primis est ratio maior idealis. In secundis minor. In tertiis minima, in quartis nulla. CONCEPTVS XXIIII. 1 Agens ex natura uel á casu, non ex praescripto uoluntatis, non supponit ideas. Tale si esset primus efficiens: nullae essent ideae, et agens nullum ex arbitrio operaretur. Caeterum ualeat Democritus, Empedocles et Epicurus. Si habes impossibile ut agentis ratio á quocunque separetur: et importunius ipsum id omnibus rimabere ni omnia tibi reddantur possibilia, reddentur plurima. CONCEPTVS XXV. E Dixit unus de nostratibus. Exemplaris forma habet rationem finis, et ab ea accipit agens formam qua agit quod sit extra ipsum. Non est autem conueniens putare deum agere propter finem alium á se, et accipere aliundé quo sit sufficiens ad agendum: idcirco ideas non habet extra se. Nos autem oportet eas extra, et supra nos inquirere: cum umbras earum tantum in nobis habeamus. CONCEPTVS XXVI. I Per speciem quae est in intellectu: melius aliquid apprehenditur, quam per speciem quae est in physico subiecto, quia est in-materialior. Similiter melius cognoscitur aliquid per speciem rei quae est in mente diuina, quam per ipsam eius essentiam cognosci possit. Duo requiruntur ad speciem quae est medium cognoscendi: representatio rei cognitae, quae conuenit ecundum propinquitatem ad cognoscibile, et esse spirituale, et in materiale secundum quod habet esse in cognoscente. CONCEPTVS XXVII. O Sicut ideas sunt formae rerum principales, secundum quas formatur omne quod oritur et interit: et non solum habent respectum ad id quod generatur et corrumpitur; sed etiam ad id quod generari et interire potest. Ita tunc uerum est nos in nobis idearum umbras efformasse, quando talem admittunt facultatem et contrectabilitatem: ut sint ad omnes formationes possibiles, adaptabiles. Nos similitudine quadam formauimus eas, quae consistunt in reuolutione rotarum. Tu si aliam potes tentare uiam tenta. CONCEPTVS XXVIII. V Accidentium ideas non posuit Plato. Cum quippe intelligeret eas esse proximas rerum causas: unde si quid praeter ideam esset proxima causa rei, illud non uolebat habere ideam, ideóque in iis quae dicuntur per prius et posterius non esse uoluit communem ideam: sed primum esse ideam secundi. Vnde Clemens philosophus in entibus superiora uolebat esse inferiorum ideas. Accidentium ideas esse uolunt Theologi qui intelligunt Deum esse immediatam causam uniuscuiusque rei, licet secundos deos causasque non excludant. Et nos in proposito ideó omnium uolumus esse ideas: quia ab omni conceptabili ad easdem conscendimus. De omnibus enim formamus umbras ideales. Nec propterea destruimus Platonicam doctrinam ut intelligenti patet. CONCEPTVS XXIX. A Singularium ideas non posuit Plato, sed specierum tantum. Tum quia ideae pertinent ad formarum productionem tantum, non materiae. Tum etiam quia formae principaliter sunt intentae per naturam, non autem genera et indiuidua. Singularium ideas ponunt Theologi, quia et quantum ad materiam et quantum ad formam attinet, totalem causam asserunt esse Deum. Et nos in proposito singularium ideas uolumus, quia sumimus ideati rationem secundum uniuersalem figurati, et apprehensi similitudinem: siue illa sit ante rem, siue in re, siue res, siue post rem: atque ita siue in sensu, siue in intellectu, et hoc siue practico, siue speculatiuo. CONCEPTVS XXX. Ideas minus communes in ideis communioribus generatas quidam collocant, ac tandem omnium idearum genera in ipso ente primo, quod summum intelligibile uocant, uniunt. Tu umbras idearum minus communes in communioribus: et subiecta earum extrinseca minus communia, in comunioribus collocare memento. TYPVS IDEALIVM INTENTIONVM. DE COMPLEXIONE QVAE FIT CONCVRSV PRIMAE rotae cum secunda. Oportebit ergo uolentem per se ipsum artem generalem ad habitum intellectus, uoluntatis, et memoriae captare (licet eam in presentiarum ad memoriae perceptiones contrahamus): Primo callere elementarium primum cum suis significationibus. Secundo secundum. Tertio secundum deducere per primum. Prima duo nos prestitimus, quae optimé peruia sunt uersatis in peripateticis doctrinis et Platonicis. Tertium ipsius industriae committimus. Iam applicationem, et intentionis uniuersalis contractionem, ad artem memoriae aggrediamur.