[11] Cogitauit et illud; praeter communes scientiarum et doctrinarum difficultates, philosophiam naturalem, praesertim actiuam et operatiuam, etiam alia propria habere praeiudicia et impedimenta. Non paruam enim existimationis iacturam et fidei fecisse, per quosdam procuratores suos leues et uanos ; qui partim ex credulitate partim ex impostura, humanum genus promissis onerarunt ; uitae prolongationem, senectutis retardationem, dolorum leuationem, naturalium defectuum reparationem, sensuum deceptiones, affectuum ligationes et incitationes, intellectualium facultatum illuminationes, exaltationes, substantiarum transmutationes, motuum ad libitum multiplicationes, aeris impressiones et alterationes, rerum futurarum diuinationes, remotarum repraesentationes, occultarum reuelationes, et alia complura pollicitando : uerum de istis largitoribus, opinari, non multum aberraturum qui istiusmodi iudicium fecerit: "Tantum nimirum interesse inter horum uanitates et ueras artes, in philosophia, quantum intersit inter res gestas Iul. Caesaris aut Alexandri, et rursus Amadisii ex Gallia aut Arthuri ex Britannia, in historia"; constat enim clarissimos illos Imperatores maiora reuera praestitisse quam umbratiles isti heroes fecisse fingantur ; sed modis et uiis actionum minime fabulosis et prodigiosis. Itaque aequum non esse fidem uerae memoriae derogare, quia illa a fabulis quandoque laesa et uiolata sit : nam Ixionem e nube Centauros ; nec ideo minus, Iouem e uera Iunone Heben et Vulcanum, uirtutes scilicet admirandas et diuinas Naturae et Artis genuisse. Quae licet uera comperiantur, et homines absque rerum discrimine incredulos esse summae sit imperitiae; uisum tamen est ei, ueritatis adītum per huiusmodi commenta interclusum aut certe arctatum iampridem esse ; et uanitatis excessus etiam nunc omnem magnanimitatem destruere. [12] Cogitauit et illud; reperiri in animo humano inclinationem quandam a Natura insitam, et hominum opinione et disciplina nonnulla corroboratam, quae naturalis philosophiae, actiuae nimirum et operatiuae, progressus remorata sit et auerterit. Eam esse opinionem siue aestimationem tumidam et damnosam ; Minui nempe Maiestatem mentis humanae, si in experimentis et rebus particularibus, sensui subiectis et in materia terminatis, diu ac multum uersetur: praesertim cum huiusmodi res ad inquirendum laboriosae, ad meditandum ignobiles, ad dicendum asperae, ad practicam illiberales, numero infinitae, et subtilitate pusillae, uideri soleant, et ob huiusmodi conditiones gloria Artium minus sint accommodatae. Quam opinionem siue animi dispositionem, uires maximas sumpsisse ex illa altera opinione elata et commentitia, qua ueritas humanae mentis ueluti indigena, nec aliunde commigrans ; et sensus intellectum magis excitare quam informare asserebatur. Neque tamen errorem hunc, et mentis (si uerum nomen quaeratur) alienationem, ab iis ulla ex parte correctam, qui sensui debitas, id est primas partes tribuerunt. Quin et hos quoque exemplo et facto suo, relicta prorsus Naturali historia et mundana perambulatione, omnia in Ingenii agitatione posuisse, et inter opacissima mentis Idola, sub specioso contemplationis nomine, perpetuo uolutasse. Quare uisum est ei, istud rerum particularium repudium et diuortium omnia in familia humana turbasse. [13] Cogitauit et illud ; non tantum ex iis quae obstant coniecturam capiendam ; fieri enim posse ut humani generis fortuna istas difficultates et uincula perfregerit et superauerit: Itaque illud uidendum ac penitus introspiciendum, qualis sit ea philosophia quae recepta sit, aut alia quaepiam ex antiquis, quae instar tabulae naufragii ad litora nostra impulsa sit. Atque inuenit, Philosophiam Naturalem, quam a Graecis accepimus, pueritiam quandam Scientiae censeri ; atque habere id quod proprium puerorum est, ut ad garriendum prompta, ad generandum inhabilis et immatura sit. Huius autem philosophiae iam consensu principem Aristotelem, intacta fere ac illibata Natura, in communibus notionibus, atque earum inter se comparatione, collisione, et reductione inutiliter uersatum esse. Neque sane quicquam solidi ab eo sperari, qui etiam mundum e categoriis effecerit : Parum enim interesse, utrum quis materiam formam et priuationem, an substantiam qualitatem et relationem, principia rerum posuerit. Verum istis sermonibus supersederi oportere. Nam et iustam confutationem instituere (cum neque de principiis, nec de demonstrationum modis conueniat) immemoris esse ; et rursus hominem tantam authoritatem et fere Dictaturam in philosophia adeptum per satyram perstringere, leuius pro dignitate sermonis instituti, et tamen superbum fore. Illum sane, Dialecticis rationibus, utpote a se (quod ipse licentius gloriatur) oriundis, Naturalem philosophiam corrupisse. Verum ut illum mittamus, Platonem uirum sine dubio altioris ingenii fuisse ; ut qui et formarum cognitionem ambiret, et inductione per omnia (non ad principia tantum) uteretur : sed inutili utrobique ratione, cum Inductiones uagas, formas abstractas, prensaret et reciperet. Atque huius philosophi si quis attentius et scripta et mores consideret, eum de Philosophia Naturali non admodum solicitum fuisse reperiet, nisi quatenus ad Philosophi nomen et celebritatem tuendam, uel ad maiestatem quandam moralibus et ciuilibus doctrinis addendam et aspergendam sufficeret. Eundem Naturam non minus Theologia, quam Aristotelem Dialectica inficere : et si uerum dicendum est, tam prope ad poetae, quam illum ad sophistae partes accedere. Atque horum placita ex ipsis fontibus haurire licere, cum opera eorum extent. Reliquorum uero, Pythagorae., Empedoclis, Heracliti, Anaxagorae, Democriti, Parmenidis, Xenophanis, et aliorum, diuersam rationem esse ; quod illorum opiniones per internuntios quosdam et famas et fragmenta solummodo habemus ; atque idcirco maiore inquisitione, ac maiore etiam iudicii integritate (quae sortis iniquitatem leuet) opus esse. Se tamen cum summa diligentia et cura, omnem de illis opinionibus aurum captasse ; et quidquid de illis, uel dum ab Aristotele confutantur, uel dum a C'icerone citantur; uel in Plutarchi fasciculo, uel in Laertii uitis, uel in Lucretii poemate, uel alicubi in quauis alia sparsa memoria et mentione inueniri possit, euoluisse ; et cum fide et iudicio librato examinasse. Ac primo sane dubium non esse, quin si opiniones eorum in propriis extarent operibus, maiorem firmitudinem habiturae fuissent ; cum Theoriarum uires in apta et se mutuo sustinente partium harmonia, et quadam in orbem demonstratione consistant, ideoque per partes traditae infirmae sint : quare non contemptim de illis iudicium fecisse. Reperisse etiam inter placita tam uaria, haud pauca in obseruatione naturae et causarum assignatione non indiligenter notata ; alios autem in aliis (ut fere fieri solet) feliciores fuisse. Tantummodo Pythagorae inuenta et placita (licet numeri eius quiddam physicum innuant) talia maiore ex parte fuisse, quae ad ordinem potius quendam religiosorum fundandum, quam ad scholam in philosophia aperiendam pertinerent ; quod et euentus comprobauit ; nam eandem disciplinam plus in haeresi Manichaeorum, et superstitione Mahumeti, quam apud Philosophos ualuisse. Reliquos uero, physicos certe fuisse ; atque ex iis nonnullos, qui Aristotele longe et altius et acutius in naturam penetrauerint. Atque illum scilicet Ottomanorum more in fratribus trucidandis occupatum fuisse ; quod et ei ex uoto successit ; uerum et de Aristotele, et reliquis istis Graecis non dissimile iudicium fecit; Esse nimirum huiusmodi placita ac theorias ueluti diuersa diuersarum fabularum in Theatro argumenta, in quandam ueri similitudinem, alia elegantius alia negligentius aut crassius conficta; atque habere quod fabularum proprium est, ut ueris narrationibus concinniora et commodiora uideantur. Neque in istis tantum exhibitis et publicatis theoriis, humani ingenii peregrinationes et errores se sistere aut finire potuisse. Nisi enim mores hominum et affectus et rerum ciuilium inclinationes huiusmodi nouitatibus (etiam in contemplatiuis) aduersae et infensae extitissent ; dubium minime esse, quin et aliae multae in naturali philosophia sectae introductae fuissent. Quemadmodum enim in Astronomicis, et iis quibus terram rotari placet, et iis qui per eccentricos et epicyclos motus expediunt, eorum quae in coelis sub sensu apparent patrocinia et aduocationes aequae et ancipites sunt; quin et tabularum calculi utrisque respondent ; eodem modo et multo etiam facilius esse in Naturali Philosophia complures theorias excogitare, longe inter se ad inuicem differentes, sed tamen singulas sibi constantes, et instantiarum uulgarium (quae in eiusmodi quaestionibus iudicia exercere solent) suffragatione abutentes, atque in diuersa trahentes. Neque enim defuisse, qui nostra et patrum aetate nouas Philosophiae Naturalis fabricas meditati sunt : Nam Telesium nostra memoria scenam conscendisse, et nouam fabulam egisse, magis argumento probabilem quam plausu celebrem : et Fracastorium, non ita pridem, licet nouam sectam non elegerit, tamen libertate iudicii et inquisitionis honestissime usum esse. Cardanum etiam non minus ausum ; sed leuiorem. Quin et nuper Gilbertum nostratem, cum naturam Magnetis laboriosissime et magna iudicii firmitudine et constantia, necnon experimentorum magno comitatu et fere agmine perscrutatus esset, statim nouae in Philosophia Naturali sectae imminere coepisse ; nec Xenophanis nomen in ludibrium uersum expauisse, in cuius sententiam inclinabat. Hos itaque, et si qui sunt aut erunt horum similes, antiquorum turbae aggregandos; unam enim eandemque omnium rationem haberi. Esse nimirum homines secundum pauca pronuntiantes, et naturam leuiter attingentes, nec ita se illi immiscentes ut aut contemplationum ueritatem aut operum utilitatem assequi possint. Credere enim ex tot Philosophiis per tot annorum spatia laboratis et cultis, ne unum quidem experimentum adduci posse, quod ad hominum statum leuandum aut locupletandum spectet, et huiusmodi speculationibus uere acceptum referri possit. Quin contra Aristotelis de quatuor elementis commentum, cui ipse potius authoritatem quam principium dedit (quod auide a Medicis acceptum, quatuor complexionum, quatuor humorum, et quatuor primarum qualitatum coniugationes post se traxit) tanquam malignum aliquod et infaustum sidus, infinitam et Medicinae necnon compluribus Mechanicis rebus sterilitatem attulisse ; dum homines per huiusmodi concinnitates et compendiosas ineptias sibi satisfieri patientes, nil amplius curant. Quaestionum interim et controuersiarum turbas circa huiusmodi Philosophias undique sonare et uolitare ; adeo ut fabula illa de Scylla in eas ad uiuum competere uideatur ; quae uirginis os et uultum extulit ; ad uterum uero monstra latrantia succingebantur et adhaerebant : ita habere et istas doctrinas quaedam primo aspectu speciosa, sed cum ad partes generationis uentum sit, ut fructum ex se edant, tum nil praeter lites et inquietas disputationes inueniri, quae partus uicem obtineant. Atque illud interim notandum, quae de placitorum reiectione dicta sunt, opinionibus tantum, non ingeniis authorum aut laboribus derogare. Quanto enim quis ingenio et studio maxime ualeat, eundem, si naturae lucem et historiam et rerum particularium euidentiam deserat, tanto magis in obscuriores et magis perplexos phantasiarum et Idolorum recessus et quasi specus se detrudere et inuoluere. Neque insuper, generales philosophiarum theorias ita argui, ut particulares et inferiorum causarum assignationes, quae in huiusmodi philosophorum operibus reddi et quaeri solent, probentur : uerum et has nihilo illis meliores esse ; non tantum quod ab illis pendeant, sed quod et ipsae nullam inquisitionis seueritatem prae se ferant ; ad paulo notiora et fore obuia deducentes, in quibus mens humana leuiter acquiescat et sibi complaceat ; uerum ad interiora Naturae minime penetrantes; atque hoc uitii (quod omnium instar est) semper habentes ; ut experimenta et effecta iam nota, cohaerentia quadam et ueluti reticulo connectant, ad eorum quae nota sunt iustam mensuram facto : sed neutiquam causam aliquam aut regulam detnonstrent, quae noua nec prius cognita effecta aut experimenta designet. Atque post has philosophiarum oras peragratas, se undique circumspicientem etiam ad antiquitatis penetralia oculos coniecisse, ueluti uersus tractum quendam nubilosum et obscurum. Atque scire se, si minus sincera fide agere uellet, non difficile esse hominibus persuadere, apud antiquos sapientes, diu ante Graecorum tempora, Scientiam de Natura maiore uirtute, sed maiore etiam fortasse silentio floruisse : atque ideo solennius fore ea quae iam afferuntur ad illa referre ; ut noui hommes solent, qui nobilitatem antiquae alicuius prosapiae per Genealogiarum rumores et coniecturas sibi affingunt: sed se, rerum euidentia fretum, omnis imposturae conditionem recusasse; et qualemcunque ipse opinionem de illis saeculis habeat, tamen ad id quod agitur non plus interesse putare, utrum quae iam iuuenientur antiquis cognita et per rerum uicissitudines occidentia et orientia sint, quam hominibus curae esse debere, utrum Nouus Orbis fuerit Insula illa Atlantis et ueteri mundo cognita, an nunc primum reperta. Rerum enim Inuentionem a Naturae luce petendam, non ab antiquitatis tenebris repetendam esse. Interea uenire alicui in mentem posse, de Chimistarum arte siue philosophia taceri : quod se honoris causa fecisse ; quia eam cum illis philosophiis quae prorsus operum effoetae sint coniungere noluerit ; cum ipsa inuenta utilia non pauca exhibuerit et donarit. Verum fabulam illam in hanc artem non male congruere, de sene qui filiis aurum in uinea defossum (nec satis scire quo loco) legauerit; unde illos ad uineam diligenter fodiendam uersos esse, et aurum quidem nullum repertum, sed uindemiam ea cultura factam uberiorem. Simili modo et Chimiae filios, dum aurum (siue uere siue secus) defossum inuenire satagunt, mouendo et experiendo haud paruo prouentui hominibus et utilitati fuisse. Sed illorum inuenta non alio modo, nec ratione aliqua meliore, quam artium Mechanicarum, principia et incrementa cepisse; id est, per experientiam meram. Nam philosophiam et speculatiuam eorum rem minus sanam esse ; et illis de quibus locuti iam sumus philosophiarum fabulis duriorem. Utcunque enim Principiorum Trias inuentum non inutile fuerit, sed rebus aliqua ex parte finitimum ; tamen maxima ex parte, eos paucis distillationum experimentis assuetos, omnia in Philosophia ad separationes et liberationes retulisse, uerarum alterationum oblitos. Illam autem opinionis fabricam, qua ueluti basi philosophia eorum nititur ; nempe esse quatuor rerum matrices siue elementa, in quibus semina et species rerum foetus suos absoluant, atque haec quadriformia esse, pro differentia nimirum cuiusque elementi ; adeo ut in coelo, aere, aqua, terra, nil inueniatur, quod non habeat in tribus reliquis coniugatum aliquod et quasi parallelum : huic certe phantasticae rerum naturalium phalangi peritum Naturae contemplatorem uix inter somnia sua locum daturum. Neque dissimiles esse rerum harmonias, quae Naturalis Magiae cultoribus placuerunt ; qui et ipsi per rerum Sympathias et Antipathias omnia expediunt ; et ex otiosis et supinissimis coniecturis, rebus uirtutes et operationes admirabiles affingunt. Verum et his se parcere ; quod inter tot fabulas, tamen opera aliquando exhibent : licet ea fere huiusmodi sint, ut ad admirationem et nouitatem, non ad fructum et utilitatem accommodata sint. Sed tamen et nouitatis hunc usum plerumque esse ; ut sinus naturae nonnihil excutiat, et luce potius quam actu iuuet. Quare uisum est ei, neque in Graecorum, neque in nouorum hominum placitis, neque in Alchimiae aut Naturalis Magiae traditionibus aliquid inueniri, quod ad opes humanas maiorem in modum augendas spectet. Itaque haec omnia uel obliuioni deuouenda esse, uel popularibus studiis permittenda, dum ueri Scientiarum filii alio cursum dirigant. [14] Cogitauit et illud ; etiam de demonstrationum modis uidendum. Demonstrationes enim potentia quadam Philosophiam esse: atque prout illae aut rectae aut prauae sint, inde doctrinas perfectas aut imperfectas sequi probabile esse. Comperit autem, Demonstrationes quae in usa sunt, nec plenas nec fidas esse. Neque tamen sensibus derogandum, quod quidam fecerunt. Sensuum enim errores in singulis, ad summam Scientiarum non multum facere ; quin et ab intellectu fidelius informato corrigi posse. Sed Intellectum ipsum Natura sola fretum, sine arte et disciplina rebus imparem et minorem, sine cunctatione pronuntiandum. Neque enim aut ita capacem esse, ut omnigenam particularium supellectilem ad informationem necessariam recipiat et disponat ; neque ita uacuum et purum, ut rerum imagines ueras et natiuas, absque phantasia et tinctura, admittat. Quin certissimum esse, tum generaliter mentem humanam instar speculi inaequalis esse, quae rerum radios secundum propriae sectionis angulos, et non in superficie plana suscipiat et reflectat : tum etiam cuique ex educatione, studiis, et natura sua, uim quandam seductoriam et quasi daemonem familiarem adesse, qui mentem uariis et uanis spectris ludat et turbet. Neque propterea ad opinionem Acatalepsiae deueniendum. Cuilibet enim manifestum esse, nulla manus constantia, nec oculorum iudicio maxime exquisito, lineam rectam uel circulum perfectum describi posse. Attamen admota regula, aut circino circumducto, rein praesto esse. Atque in Mechanicis, manus hominum nudas ad quantula opera sufficere? easdem ui et ope instrumentorum, uastissima quaeque ac rursus subtilissima uincere. Sequi igitur, ut ad artem confugiendum, et de demonstratione, quae per artem regitur, uidendum sit. Atque de Syllogismo, qui Aristoteli oraculi loco est, paucis sententiam claudendam. Rem esse nimirum, in doctrinis quae in opinionibus hominum positae sunt, ueluti moralibus et politicis, utilem et intellectui manum quandam auxiliarem ; rerum uero naturalium subtilitati et obscuritati imparem et plane incompetentem. Nam Syllogismum certe ex propositionibus constare, propositiones ex uerbis, uerba notionum siue animi conceptuum tesseras et signacula esse. Quamobrem notiones ipsae, quae uerborum animae sunt, si uagae, nesciae, nec satis definitae fuerint (quod in naturalibus longe maxima ex parte fieri consueuit), omnia ruere. Restare Inductionem, tanquam ultimum et unicum rebus subsidium et perfugium : neque immerito in ea spes sitas esse, ut quae opera laboriosa et fida rerum suffragia colligere et ad intellectum perferre possit. Verum et huius nomen tantummodo notum esse ; uim et usum homines hactenus latuisse. De Inductione enim ita decernendum. In usu eius atque etiam forma homines dupliciter peccasse. Primo quod morae impatientes, et compendia uiarum undique lustrantes, et quaedam in certo ponere, circa quae tanquam circa polos disputationes uerterentur, properantes ; eam tantum ad generalia Scientiarum principia adhibuerunt, media per Syllogismorum deriuationes expedire temere sperantes. Rursus, quod de Syllogismo accurate, de hac autem demonstratione cursim et negligenter inquirentes, formam eiusdem meditati sunt admodum simplicem et plane puerilem ; quae per enumerationem tantum procedat, atque propterea precario, non necessario concludat. Itaque cum circa demonstrationes talia cogitet, mirum nemini uideri posse, si in philosophia naturali sibi cum aliis, siue ueteribus siue nouis, non conueniat. Neque enim fieri posse (quod ille per iocum dixit) ut idem sentiant, qui aquam et qui uinum bibunt. Illos enim liquorem imbibere crudum, et ex intellectu uel sponte manantem ueI industria quadam haustum : se autem liquorem parare et propinare ex infinitis uuis, iisque maturis et tempestiuis, et per racemos decerptis et collectis, et subinde in torculari pressis, et in uase repurgatis et clarificatis, constantem ; qui tamen ab omni inebriandi qualitate rectificetur, cum nil prorsus phantasiarum uaporibus tribuat aut relinquat. Quare uisum est ei, Philosophias illas quas iamdudum diximus, non tantum propter operum sterilitatem, sed etiam propter demonstrationum infirmitatem et fallacias reiici, cum non solum a rebus desertae, sed et ab auxiliis quae sibi parauerunt destitutae ac proditae sint. [15] Cogitauit et illud ; etiam de inueniendi modis qui in usu sunt, separatim uidendum, si modo aliqui sint. In hac enim parte non tam errores et deuia, quam solitudinem et uacua inueniri ; quod stupore quodam animum perculserit. Non ulli mortalium cordi aut curae fuisse, ut ingenii et intellectus humani uires ad artes et scientias inueniendas et promouendas dirigeret, eoque uiam muniret ; sed omnia uel traditionum caligini, uel argumentorum uertigini et turbini, uel casus et experientiae undis et ambagibus, permissa esse et permitti. Itaque non sine causa fuisse, quod apud AEgyptios (qui rerum inuentores more apud antiquitatem recepto consecrare solebant) tot brutorum effigies in templis reperirentur ; cum animalia rationis expertia ex aequo fere cura hominibus Naturae operationum Inuentores fuerint. Neque ad hoc homines sua praerogatiua hactenus admodum usi sint : sed tamen de iis quae fiunt, uidendum. Et primo de Inueniendi modo simplici et inartificioso, quod hominibus familiare est ; id non aliud esse, quam ut is qui se ad inueniendum aliquid comparat et accingitur, primo quae ab aliis circa iIlud dicta sint inquirat et euoluat ; deinde meditationem propriam addat. Verum ut quis uel aliorum fidei se committat, uel spiritum suum solicitet et fere inuocet ut sibi oracula pandat, rem prorsus sine fundamento esse. Sequi inuentionem quae apud Dialecticos recepta sit. Eam solummodo nomine tenus ad id quod agitur pertinere. Non enim principiorum et axiomatum esse, ex quibus artes constant, sed tantum eorum quae illis consentanea uidentur. Dialecticam enim magis curiosos et importunos et sibi negotium facessentes, ad fidem et ueluti sacramentum cuilibet arti praestandum notissimo responso reiicere. Restare experientiam meram; quae, si occurrit, casus, si quaesita sit, Experimentum nominatur. Atque hanc non aliud quam (quod aiunt) scopas dissolutas esse. Quin et eos qui in aliqua natnra uel operatione per multam et erraticam quandam experimentorum uariationem reuelanda et in lucem educenda sedulo occupati sunt, aut attonitos stare, aut uertiginosos circumire, aliquando gestientes, aliquando confusos, atque semper inuenire quod ulterius quaerant. Neque prorsus aliter fieri posse. Insciam enim et imperitam ualde cogitationem esse, alicuius rei naturam in seipsa perscrutandi. Eandem enim naturam in aliis latentem, in aliis manifestam et quasi palpabilem esse ; atque in illis admirationem, in his ne attentionem quidem mouere : ueluti eam corporum naturam quae separationi resistit, in aquarum bullis rem sane subtilem et fere ingeniosam uideri, quae huius rei gratia in pelliculas quasdam in haemisphaerii formam effictas se coniiciunt ; eandem in ligno uel lapide non magnopere notari, sed solidi appellatione transmitti. Quare uisum est ei, hominibus non tam ignorantiam quam infelicitatem quandam imputari, cam a curriculo et uia per infortunium aut blandimenta deflexerint, non in eiusdem spatiis minus se strenuos praestiterint.