[4,0] LIBER QUARTUS. 

[4,1] CAPUT PRIMUM. 
Tandem a duce Godefrido, populoque fidelium, triumphatis et obtutis in gurgitis flumine aduersariis Christianae plebis, et praesidio firmato nemine obsistente, quidam nuntius ex Turcis festinus ad turrim et palatium Darsiani, regnatoris Antiochiae, quod est in montanis, transuolat, quanta sint damna suorum indicans, et nisi diligenter et sollici e prouideat, Antiochiam caeterasque finitimas oras illius in breui eum amissurum. Rex Darsianus, homo grandaeuus, audiens praesidium firmatum suorumque ruinam irrecuperabilem, hactenus in omni conflictu et euentu diuersarum rerum securus, inque solio dormiens, nunc primum suspirio angustiatur, et filium suum Sansadoniam cunctosque sibi subditos primores ad suum inuitat consilium. 

[4,2] CAP. II. 
Aderat in conspectu eiusdem sceptrigeri Solymanus, de Nicaea urbe expulsus et Romaniae finibus, quem praefatus Darsianus compellans, nuntium suae legationis fieri obnixe petit, sciens eum uirum facundum, et omnibus regnis gentilium notissimum, dicens ad eum: « Tu generis mei proximus cum duodecim legatis meis, et filio meo Sansadonia, Corrozan, in terram et regnum natiuitatis nostrae profecturus es. Compatrix et Odorsonius, duo ex principibus meis fidelissimi, in hac legatione tecum erunt ad faciendam querimoniam iniuriarum nostrarum. Vos uero transeuntes, Brodeam de ciuitate Alapia, confratrem et amicum, ad auxilium nostrum commonete. Pulait, cuius milites et arma sunt copiosa, ad opem nobis conferendam similiter admonete, eo quod nobis sit semper foedere coniunctus. Sceptrigero autem de Corrozan Soldano, qui caput et princeps est Turcorum, aduersitates et calamitates nostras exponite; Corbahanque familiari eiusdem sceptrigeri suggerite ut mihi familiares opes exhibeat et copias. Vocetur ergo nobis scriptor et notarius meus, ut sigillum meum et litteras uobiscum deferatis, quatenus confidentius credant necessitates nostras. Plurimi enim dies transierunt, ex quo in initio obsidionis huius urbis filius meus Buldagis, Corrozan uos praecessit, ut aduentum Christianae gentis confratribus et principibus nostris notum faceret, et aduersus eam ut nobis subueniant uniuersos commoneret. » 

[4,3] CAP. III. 
Hac regis audita uoluntate et imperio, ipsiusque acceptis cum sigillo litteris, ex urbe et palatio regis procedentes, in terram Corrozan profecti sunt. Venerunt siquidem in apparatu et sumptu nimio et in gloria magna ad ciuitatem magnam Samnarcham, quae erat de regno Corrozan: in qua ipsum principem magnum et sceptrigerum Soldanum super omnes reges et principes orientalis plagae, Corbahanque principem, et secundum a rege, in gloria magna repererunt. Quem Solymanus, quia aetate erat prior et industria nominatissimus ac facundia, salutauit. Salutato autem rege, antequam legationem aperiret, sicut mos est Turcorum, de infortunio et iniuriis conquerentium, in conspectu eiusdem magni ac potentissimi regis et praesentia suorum, pileos a capite humi iacientes, barbas unguibus saeuissimis discerpunt et in magnis lamentationibus suspiria trahunt. Rex Corrozan, his Turcorum discissionibus uisis, in superbia magna sic respondit: « Solymane, amice et frater noster, quid uobis contigerit expone, et uobis illatas iniurias aperi: uiuere nequaquam poterit a facie nostra, quicunque est ille, qui uos conturbare praesumpserit. » Solymanus gauisus et confidens in responsis tam potentissimi regis et in uirtute illius, amaritudinem, quam grauiter in corde tenebat, et omnem rem ex ordine retulit, quodque uiua uoce non poterat, litterarum assertione memorabat: « Nicaeam, inquit, quam nosti nominatissimam, et terram, quam dicunt Romaniam, de regno Graecorum, quam auxilio tuisque uiribus ex tuo dono et gratia nobis collatam acquisiuimus, quaedam gens superueniens, quam dicunt Christianos, de regno Franciae, in manu forti et exercitu uehementi nobis abstulerunt, et captam cum uxore et duobus filiis meis imperatori Constantinopolis tradiderunt, me autem in fortitudine sua attritum et fugatum, ad urbem Antiochiam, in qua sperabam remanere, insecuti sunt: ubi non solum me meosque, sed etiam regem Darsianum de genere nostro uirum nobilissimum, tibi subiectum et amicum, tuoque munere urbem et terras tenentem, armata manu obsederunt. Misit ergo nos ad te idem princeps et tibi subiectus Darsianus, maior et consanguineus noster, ut sibi auxiliari digneris in uirtute multa, qua potes: nimium enim, et supra quam credimus, necessitas exposcit. Populus et exercitus noster attritus est; terra et regio nostra dissipata est; nostra uita et omnia nostra nunc in manu tua; spem aliam sicut in te, non habemus. » 

[4,4] CAP. IV. 
In risu et deliramento uerba et querimonias huius rex Corrozan accepit, leuiter in aures misit; minime has calamitates ab ulla mundi plaga posse Turcis inferri se credere fatetur; uirtutem Solymani hactenus nominatissimam, militiaeque illius audaciam pro paruo reputans, audiente suorum coetu. Solymanus, sicut is, qui nuper expertus erat uirtutem Christianorum, non leui animo sententiam regis accepit. Unde quia nequiuerat omnia uiua uoce explicare, litteras cum sigillo Darsiani aperit, in quibus nomina regnorum et nomina principum uniuersorum Christianorum Turcos expugnantium, intitulata erant, et quanti eorum sint exercitus et uires. Rex uero et omnis primatus gentilium, qui secum erant, agnitis litteris et rebus uiribusque Gallorum, consternati sunt animo; et uultu in terram dimisso, non ultra super querimoniis Solymani frustra mirati sunt. Ad haec sine intermissione in uniuersas terras regni sui missa legatione, omnes primates et ammiraldos suos in unum iubet conuenire, die determinata, quae tunc aptior uidebatur. Iam die adueniente, unanimiter ex decreto et iussu regis conuenerunt, quibus rex uerba et querimonias Solymani, et calumnias a Christianis illatas aperuit, dicens: « Uniuersi, qui conuenistis, pensate ut pensandum est; quia Christiani, qui superuenerunt, sicut fecerunt caeteris ciuitatibus et amicis et confratribus nostris, sic nobis facient, ni reprimantur. » 

[4,5] CAP. V. 
Corbahan uero familiaris, et primus in aula regis et secundus a rege in regno Corrozan, uir contumax et plenus superba feritate, uirtutes Christianorum paruipendens, in haec uerba spiritu superbiae erupit: « Miror uerba et querelam Solymani, Sansadoniae et Buldagis, filiorum regis Darsiani, super infestatione Christianorum, quorum obsidione Solymanus terras et urbes suas amisit, de quibus non facilius possent defendi, quam si a tot miseris et brutis animalibus fuissent obsessi. Olim centum millia Christianorum straui, amputatis capitibus, iuxta Ciuitot, ubi montana terminantur, in auxilium Solymani accitus contra imperatorem Graecorum, dissipato illius exercitu et fugato ab obsidione urbis Nicaeae. Post haec Petri Eremitae agmina innumerabilia satellites mei, in auxilium Solymani missi, attriuerunt, quorum cadauere et ossibus campi regionis nunquam poterunt uacuari. » 

[4,6] CAP. VI. 
Solymanus, qui erat uir mirae et magnae industriae, audita illius superbia, et uerborum iactantia, aequo animo haec illi respondit: « O frater et amice noster Corbahan, quare sic nos paruipendis, et parum audentes astruis, nosque tuo auxilio uicisse, et imperatorem Constantinopolis et Petri Eremitae inaudita millia attriuisse? Imperatoris exercitus, gens Graecorum mollis et effeminata, bellorumque exercitiis raro uexata, facile in uirtute robustorum potuit superari, superata decollari. Petri similiter Eremitae agmina, pusillam manum et mendicam, et iners uulgus feminarum, pedites omnes longa uia fatigatos, quingentosque solummodo equites reuera comprobaui: quos leui incursu et caede consumere nobis non multum erat difficile. Hos uero, quorum nomina et uirtutes et bella et industrias litterarum notitia didicistis, et aduersum quos difficile est bellum committere, scitote uiros fortissimos, miro equorum uolumine doctos, in praelio non morte, non aliquo genere armorum posse absterreri. Horum ferreae uestes, clypei auro et gemmis inserti, uariisque coloribus depicti. Galeae, in capitibus eorum splendentes super solis splendorem, coruscant. Hastae fraxineae, in manibus eorum ferro acutissimo praefixae, sunt quasi grandes perticae. Equi eorum cursu et bello doctissimi. Vexilla in hastis eorum nodis aureis et fimbriis argenteis montes in circuitu nimio lucis decore coruscare faciunt. Audaciam eorum tantam scitote quod nulle equites illorum, si ad pugnam processerint, non dubitent uiginti millia nostrorum adire, sicut leones et apri mortiferis ictibus armorum fulminantes. Ego autem uires illorum pro minimo duxi, nec stare aduersum me eos aestimaui, congregata fortitudine meorum, sed sic uirtutem illorum conterere speraui ut paulo ante Petri Eremitae exercituin deleui. Sperabam etiam eos ab urbe Nicaea me posse absterrere in uirtute meorum, uxorem meam filiosque meos, milites et principes meos, qui infra urbis moenia erant, liberare; denuo cum his bellum commisi, sed frustra consumpto labore, uix per iuga montium manus illorum euasi, non paucos meos occisos reliqui. Illi, meis attritis, et caedem suorum non aeque ferentes, Nicaeam redeunt, obsidionem iterant firmius et tutius quam antea, quousque meos uictos cum uxore et filiis meis in deditione tenentes, cum clauibus urbem imperatori Constantinopolis reddiderunt. Praeterea oppida et castella Romaniae, quae meae ditionis erant, deuicta et subiugata eidem imperatori restituentes, plurimas munitiones nostras inuaserunt. Non amplius de omnibus terris et ciuitatibus et praesidiis, quae tenui, mihi relictum est, quam Foloraca arx, quae est iuxta mare et confinia regni Russiae. Ad haec hi Christiani milites, quos tu credis inualidos, Tursolt, Azaram et Mamistram, ciuitates Romaniae, cum plurimis praesidiis expugnatas obtinent. Ciuitates uero Armeniae et castella Dandronuch et Harimnu et Turbaysel et montana Constantini, Armeniae principis, et Pancratii, terramque ducis Corrouassilii, ferro et uiribus coacta sibi subdiderunt. Ciuitatem uero Rohas, moenibus et murali aedificio munitissimam, fertilitate quidem famosissimam, obtinent. Sed et princeps quidam Baldewinus, caput et ductor huius Christiani populi, filiam principis terrae uxorem duxit, et uice ducis exstincti a ciuibus promotus, terram totam et regionem sibi tributariam fecit, et sic usque ad Malatinam omnia loca et regna iidem Christiani inuaserunt. Nunc Antiochiam, his a dextris et sinistris subiugatis, obsident. Gentes hae miri laboris sunt et exercitii, non curant corpora ulla mora aut requie, sed inimicos sibique contrarios de die in diem requirunt, quos inuentos et expugnatos mittunt in perditionem. » 

[4,7] CAP. VII. 
Corbahan superbus, hac Solymani audita narratione, amplius in clationem et iactantiam os suum aperuit, dicens: « Si, inquit, uita sospes fuero, non sex mensium pertransibunt dies, et hos Christianos experiar, utrum sic fortes sint ut asseris, quos (in deo meo iuro) sic delebo, ut omnis hoc eorum posteritas doleat. » 

[4,8] CAP. VIII. 
 Rex autem Corrozan in uerbis horum ad inuicem contendentium, Corbahan et Solymani, magos, ariolos, aruspices deorum suorum inuitat, de uictoria futura requirit. Qui omnia prospere succedere, Christianos triumphare, facili bello superare regem promiserunt. Hoc audito Corbahan responso diuinorum suorum, in quo cor et consilium regis intendebat, multiplici legatione diffusa per uniuersum regnum Corrozan, ex magnifica regis iussione omnes primores et nobilissimos inuitat, quatenus in armis et sagittis uehiculisque cibariorum expeditionem maturarent. Fabros, qui in omni regione commorabantur, catenas et uincula fabricare constituit, in quibus uincti et captiuati peregrini in barbaras terras abducerentur. Pulait, qui erat unus Turcorum potentissimus, qui iuxta flumen Euphratem habitabat, Brodoam de Alapia ciuitate praeclara, qui et ipse abundabat satellitio, in ultionem Turcorum et iniuriarum quae a Christianis illatae erant Solymano Darsianoque regi Antiochiae, amicis et cognatis Turcorum, unanimes regis Corrozam inuitat legatio, res explicat, et instantes denuntiat necessitates. Damascenorum quoque principem eadem fama et legatio pulsat et admonet, qui et ipse terram Syriae magna ex parte subiugauerat, et potens erat ubertate glebae et equitum robore. Amasam etiam de Niz regione, sita in latere Corrozan, qui nimium diuulgabatur fama militiae et audaciae, regis pariter sollicitabat legatio, eo quod ipse in fronte acici semper in quocunque periculo signifer haberetur. Eiusdem Amasae hasta et sagitta omnium Turcorum sagittis incomparabilis erat, arcu omnes praeibat in sagittando; ad omnem expeditionem non minus centum equis, cursu uelocissimis, munitus erat, ut uno sagitta percusso, aut aliquo aduerso casu pereunte, alii sufficerent in belli assiduitate, quo semper praeuolans et infestus hostibus ferebatur. Boesas ex eadem secta Turcorum, et non dispar apparatu et armis, inuitatur. Amasa alter de Curzh terra amplissima et ditissima, uirisque sagittariis abundans, similiter ex regis mandato adesse commonetur. Badas de praesidio Amacha et Sororgia ciuitate, Balduc de Samusart, Turci dolosi, milites uero armis et bello famosi, Karageth de Karan, ciuitate moenibus et muris firmissima ad eamdem expeditionis diem adesse commonentur. Hi in regno Corrozan ex regia admonitione, aut aliis in regnis quicunque dispersi praeerant, ad hanc expeditionem sunt conuocati, ab initio obsidionis Antiochiae, et a die qua secunda legatio regis Darsiani per Solymanum facta est. Et in Corrozan rebus necessariis operam dabant, milites armabant, et in omni apparatu bellico sine intermissione intenti feruebant. 

[4,9] CAP. IX. 
Exercitus Christianorum et uniuersi principes, qui in obsidione et labore erant circa Antiochiam, prorsus de hac re ignorabant expeditionem, sed de die in diem non solum escarum, sed equorum armorumque defectione arctabantur, et ante omnes curas grauis inopia uniuersos reddebat sollicitos. Dum haec longo tempore indigentia magis ac magis accresceret, et plurimi prae imminutione necessariarum rerum desperarent, Baldewinus, qui Edessam ciuitatem uel Rohas dux promotus subiugauerat, plurima talenta auri et argenti fratri suo, duci Godefrido, Roberto Flandrensi, Roberto Northmannorum comiti, Reymundo, caeterisque praepotentibus, per Gerardum, nimium sibi familiarem, misit, ad instaurandam defectionem, quam tales et tam nobiles principes comperit tolerare. Equos etiam cursu laudabiles et praestantis corporis cum ornatu sellarum et frenorum honorifico, eidem fratri misit et caeteris principibus. Misit etiam arma miri honoris et decoris. Deinde post aliquot dies Nicusus, princeps Armenius, de regione Turbaysel, tentorium miri operis et decoris Godefrido duci misit, ut gratiam et amicitiam illius inueniret. Sed a Pancratio insidiis positis, pueris ipsius Nicusi tentorium ablatum est, et ex eius dono Boemundo transmissum. Quod dum Godefridus dux et Robertus Flandrensis, qui ad inuicem dilectissimi amici et consocii foederati erant, ex uerbis Nicusi sibi allatum intellexissent, Boemundum, ut redderet quod iniuste acceperat, uerbis pacificis admonuerunt. Qui omnino admonitioni eorum contradixit et petitioni. Indignati ergo principes praedicti, rursus ex consilio maiorum, ablatum requirunt tentorium. Qui nequaquam se reddere asserit, sed graui responsione animos praedictorum principum aduersus se concitauit. Concitati uero Boemundum, conuocata manu suorum, aggredi in castris statuerunt, nisi quod iniuste acceperat cito remitteret. Tandem Boemundus, ex consilio primorum exercitus, ne dissidium fieret in populo, tentorium duci restituit, et pace composita, rursus ad inuicem amici facti sunt. Dehinc inedia inualescente, et copia escarum deficiente circa regionem Antiochiae, Baldewinus duci et fratri suo uterino Godefrido omnes reditus Turbaysel constituit in frumento, uino, hordeo et oleo, in auro solum singulis annis quinquaginta millia Byzantiorum. 

[4,10] CAP. X. 
Iam dies determinata expeditionis regis de Corrozan, a longo tempore indictae et procuratae, propinquauit. 
Et ecce uniuersae nationes regni illius, et principes praedicti, per regionem Armeniae, Syriae, Romaniae, dispersi, in armis et copioso apparatu ad castrum Sooch conuenerunt, habentes ducenta millia equitum bellatorum absque exiguo uulgo et femineo sexu, absque iumentis et camelis, et caeteris animalibus, quae nullo numero poterant conputari. Adfuit et Corbahan, princeps et caput militiae, qui in uehiculis cibariorum, qui in copiis et armis militum, qui in tentoriis et nimio apparatu super omnes affluebat; quem uniuersi principes et nationes, quae conuenerant, tanquam dominum uenerabantur, et in omnibus magistrum ac praeceptorem audiebant. Hic suo in unum collecto exercitu, uiam iuxta onera curruum et sarcinas iumentorum et camelorum diebus multis morabatur, donec terram et ciuitatem Rohas ingressus est, ubi per aliquot dies remoratus, pernoctauit. Hanc per regionem descendens, dum iter per dies prae nimia pressura gentis et iumentorum abbreuiaret, plurimi de diuersis locis accurrerunt, plurimaque de exercitu et obsidione Antiochiae retulerunt. Inter haec et alia Baldewinus apud eum est accusatus eo quod, Turcis attritis et exstinctis, non solum ciuitatem Rohas, sed et omnia in circuitu praesidia suo subiugasset dominio. 

[4,11] CAP. XI. 
Hoc audito, Corbahan et comprimores sui exercitus ad inuicem consuluerunt, ut ciuitatem Rohas obsidentes et expugnantes, Baldewinum et suos conchristianos captiuarent atque punirent, et ciuitatem ac regionem Turcorum restituerent ditioni. Sed Baldewinus, quem nec minae, nec aliqui terrores poterant mouere, comperto aduentu Corbahan et consilio eius aduersum se et ciuitatem Rohas, conuocata et armata uniuersa manu suorum, in equis, cursu ualentibus, occurrit militibus Corbahan, praemissis ab obsidionem Rohas. Quos fortiter assiliens, et cum eis in arcu Armeniorum et lancea Gallorum dimicans, usque ad castra Corbahan in fugam remisit, spolia, nempe camelos et iumenta cum rebus necessariis praemissa, in ciuitatem Rohas adducens. Corbahan uero Baldewinum hoc aduersum se praesumpsisse, cum praesens fuerit, ne dum absens, uehementer admiratur. Et indignatus super eius audacia, obsidionem circa Rohas nunquam se praetermittere in deo suo iurat, sed, admonito exercitu suo, hanc in momento irrumpere, et Baldewinum captiuum abducere. 

[4,12] CAP. XII. 
Vix Corbahan, princeps et homo metuendus, socios admonuit, et ecce uniuersi exsurgentes ciuitatem Rohas obsederunt in tubarum et cornicinum stridore et tumultu, plurimam uim et assultus triduo circa urbis moenia et portas inferentes. Sed et a defensoribus et custodibus ciuitatis uidentes sibi ualide repugnari, nec se in momento uel breui spatio posse proficere, quia urbs muris et turribus esset inexpugnabilis, Corbahan consilium dederunt, ut nunc castra ab obsidione moueret, uiam quam decreuerat ad Antiochiam maturaret, Antiochia uero deuicta reditum faciens, ad obsidionem circa Rohas reiteraret, donec Baldewinum suosque tanquam oues in ouili trucidaret. Corbahan huius rei consiliariis acquiescens, iter suum uersus Antiochiam continuans, propter montium difficultates, exercitus inaudita millia diuisit in partes. Et quia nauigio longum erat tot millia flumen magnum Euphratem transmeare, Baldewini et eorum, qui cum eo erant in ciuitate, non immutati sunt uultus prae angustia tantae multitudinis, sed Corbahan recedente a statione urbis, equos ascendentes, postremos exercitus insecuti sunt, si forte aliqua pars tardaret, cui possent aduersari. Sed dum parum eis succederet propter prouidentiam et custodiam Turcorum, Rohas reuersi sunt, Dominum coeli exorantes, ut ducis Godefridi, Roberti, Reymundi, Boemundi, et omnium Christianorum misereatur, et de manu inimicorum, in tanta fortitudine superuenientium, defendat et sua gratia tueatur. Nec mora, a delatoribus Syris et Armeniis coepit crebrescere fama aduentus Corbahan suorumque militum per aures Christiani exercitus. Sed alii credere renuebant, alii credentes ducem ad prouidendam rem sollicitabant. 

[4,13] CAP. XIII. 
Inter has diuersas opiniones, nescio qua de causa, Stephanus Blesensis infirmitate occupari se plurimum testatus est, nec se posse ultra moram facere in obsidione, fratresque commendans, et ab eis recedens, hac infirmitatis occasione uersus maritima ad Alexandriam minorem profectus est. Eo itaque recedente, quatuor millia uirorum belligerorum eum secuti sunt, qui de eius fuerant comitatu. Godefridus dux, Boemundus, Robertus, Reymundus, capitanei exercitus, magis ac magis fama gentilium superuenientium attoniti, unanimiter decreuerunt uiros industrios de exercitu eligere et ad explorandam rei ueritatem per montana et loca difficilia, unde tutius specularentur, praemittere. Praemissi sunt ergo Drogo de Nahella, Clareboldus de Vinduil, Iuo de regno Francorum, Reinardus de Tul, uiri clarissimi: ut si quae de aduentu gentilium pro uero comperta in aures eorum sonuissent, aut oculis eorum deprehendissent, absque mora ad exercitum referrent, ut prouisi principes minus iacula infestantium timerent. Praemissi milites et rei exploratores, quidam ad Arthesiam, quidam uersus Rossam, quidam uersus uiam Romaniae sunt diffusi ad intelligendam rei ueritatem; qui exercitum undique ebullire a montanis et diuersis uiis ut arenam maris perspexerunt, infinita millia eorum admirantes, et minime dinumerare ualentes. 

[4,14] CAP. XIV. 
Visis autem tot millibus et armatura Corbahan incomparabili, et gloria rerum suarum, sub omni festinatione Antiochiam reuersi sunt, diebus septem priusquam Corbahan et suae acies terminos et campos regionis Antiochiae attingerent. Reuersi denique, sicut didicerant, et oculis uiderant, aduentum et omnem apparatum Corbahan, et omnem militiam quam eduxerat, duci et caeteris principibus clam retulerunt, ne populus exterritus, eo quod longa obsidione et graui penuria affectus esset, desperaret minusque resisteret, ac diffugium, tenebris ingruentibus, praepararent. Dux Godefridus, Robertus, Reymundus, Boemundus, Eustachius, Tankradus, omnisque primatus proxima die, postquam reuersi sunt praemissi milites ad explorandum exercitum Corbahan, in unum conuocati conuenerunt, quid melius agerent, quod sanius consilium inirent discusserunt, ne subito praeoccupati, ab irruentibus millibus inimicorum in gladio et arcu consumerentur. Godefridus dux, Robertus et alii multi contendebant, ut exsurgentes in loricis, in galeis et clypcis, in signis erectis, in aciebus ordinatis occurrerent Corbahan in millibus superuenienti; et in Domino Iesu omnem spem suam ponentes, cum eis bella committerent, et in Dei nomine illic martyrio uitam finirent. Alii consilium dabant, quatenus pars in obsidione remaneret, ne Turci ab urbe ad auxilium Corbahan erumperent, et fortior pars, iuxta consilium ducis et Roberti Flandrensis, non longius quam trans duo milliaria obuiam hostibus irent. 

[4,15] CAP. XV. 
His in consiliis dum quilibet suam proferret sententiam, Boemundus, uir apprime prudens et astutus, Godefridum, Robertum Flandrensem et Reymundum seorsim a conuentu sociorum abduxit in loco secreto, quibus omnia, quae habebat in corde suo, in hunc modum loquens, professus est: 
« Domini et fratres mei dilectissimi, secretum habeo quod nunc uestrae fidei aperiam, in quo, Deo annuente et opitulante, omnis exercitus et principes nostri liberari et saluari poterunt. Ciuitas Antiochia, ex quo mihi promissum est quod in manum meam tradatur, iam septem transierunt menses. Et sic firmata inter me et traditorem haec est conuentio sub fidei illius alligatione, quod nequaquam solui aut mutari possit, sed in quacunque hora monuero, una ex turribus, quae ducit in ciuitatem et in qua idem traditor habitat, in manum meam reddatur. Multum enim pro hac re laboraui, uidens urbem humanis uiribus insuperabilem. Multam et innumerabilem pecuniam pactus sum illi dare; et non minus illum exaltare et ditare, inter amicos meos, quam Tankradum, filium sororis meae, sub fidei firmatione spopondi. Huius secretae conuentionis et traditionis Boemundus aequiuocus meus, uir de genere Turcorum, actor factus est a principio Christianitatis suae. Et nunc eo processit ratio ut nequaquam de omnibus, quae traditor pollicitus est, fallat, et in eo quod spopondi magnum illi praemium conferre me paratum inueniat. Unde quia non paruum talentum debeo illi dare, et huius rei totum pondus sustineo, unum uobis secreto aperio, qui estis columnae et capitanei exercitus, uidelicet ut si uestrae fuerit uoluntatis et caeterorum, ubi ciuitas capta fuerit, in manu mea reddatur. Hanc conuentionem et consilium ad finem pertraham, et quod pactus sum traditori, ex meo sine dilatione conferre paratus sum. » Haec audientes principes, magno gaudio gauisi sunt, et ex omni beneuolentia Boemundo ciuitatem annuerunt, caeterosque comprimores pariter eiusdem doni et concessionis uoluntarios reddiderunt. 

[4,16] CAP. XVI. 
Factis omnibus capitaneis uoluntariis, sub admonitione summae fidei ad inuicem datis dextris indictum est ne istud uerbum palam fieret, sed suppressum silentio nulli pateret. Aiunt etiam quidam quod in conflictu et assultu hinc et abhinc dimicantium adolescens filius eiusdem Turci captus in manum Boemundi peruenerit, cuius redemptionis causa, pater pueri Boemundi coepit priuatus fieri. Et ad ultimum malens uitam filii, quam omnium inhabitantium salutem, perfidiam aduersus Darsianum regem assumpsit, et fidem in restitutione filii cum Boemundo iniit, et sic in ciuitatem fideles Christi milites intromisit. * Boemundo, si caperetur, ciuitas concessa est. Unde uespere iam terras operiente, ex ipsius consilio decretum est ut Godefridus et Robertus Flandrensis septingentos milites illustres de exercitu assumerent, et, Turcis per moenia diffusis nuncque domesticae curae intentis, in umbra noctis uersus montana iter insisterent, quasi ad insidias profecturi aliquorum de exercitu Corbahan ad urbem praecedentium. His uero septingentis in obscuro noctis iam uersus montana gradientibus per loca inuia et uix commeabilia, per angustas fauces, conductu Boemundi, nuper facti Christiani, Godefridus dux uniuersis haec firmiter iniunxit, dicens: « Viri fratres et peregrini, Deo deuoti, Turcis et hostilibus aliis, nobis prope hospitatis, decreuimus in occursum ire, et cum illis confligere, si forte aliquis euentus uictoriae nobis detur. Tumultum uero et strepitum aliquem in nobis fieri sub indicio uitae prohibemus. » Sed aliud erat ei in mente quam quod cum populo loquebatur. Nam in montanis cum sociis solummodo rei consciis contendens, hanc scilicet in partem qua urbs et praesidium Darsiani in summo situm est cacumine, ualles et abrupta montium superat, ac longo in recessu ab urbe, et secreto, in ualle consistens una cum Roberto Flandrensi, cuncta ordinat quae caute de urbis traditione agenda erant et sollicite. 

[4,17] CAP. XVII. 
Ordinatis itaque uniuersis cauto consilio, quemdam interpretem linguarum, genere Longobardum, de domesticis Boemundi praemiserunt ad turrim, quam traditor tuebatur, quatenus de conuentione intromissionis Christianorum ex parte Boemundi eum admoneret, et super hoc eius responsa audiens, principibus renuntiaret. Qui ad muros perueniens, traditorem, qui in ipsa nocte constituta in turris fenestra Gallos praestolabatur peruigil, Graeco sermone appellat; si solus sit, requirit ut fiducialius cum eo sermonem de legatione Boemundi haberet. Qui uerbis et signis certissimis Boemundi recognitis, per annulum uidelicet, quem Boemundus ab eo susceptum nunc in signum illi remiserat, uerba interpretis abhinc credula non refutauit, sed si Boemundus aut sui adessent, diligenter percontatus est. Interpres uero audiens quod traditor non in dolo sibi loquebatur, Boemundi milites non longe abesse profitetur, et ad omnia paratos, quae ex eius consilio inire deberent. Qui eos appropinquare sine dubio aut metu commonet, murosque secure ascendere, nec aliqua mora hoc differre propter breue spatium noctis et lucem diei appropinquantis. Sollicitabat etiam eos hac maxime de causa, ne custos murorum, suae uicis in ordine, faculam in manu ferens, moenia urbis muros et turres perlustrans ad prouidendum, ascendentes propalaret, sicque in periculo uitae suae, expergefactis hostibus, haberentur. 

[4,18] CAP. XVIII. 
Interpres, audito hoc consilio traditoris, ad principes in montanis relictos celeri gressu tendit, omnia quae audierat referens, et uehementer eos sollicitans ut quos uelint audaciores eligant, qui sine intermissione muros ascendentes ciuitati immittantur. Continuo uiri electi sunt ad ascensionem murorum; sed metu et dubietate corda eorum concussa sunt, singulique haesitantes de prima ingressione et ascensione murorum plurimum renitebantur. Godefridus uero dux et Robertus, uiros sic uidentes expauescere, nec qui praecederent inuenientes, eo quod diffidebant de promissione Turci, haec machinamenta dolum arbitrantes, nimium spiritu infremuerunt, sic uniuersos solamine reficientes: « Mementote in cuius nomine a terra et cognatione uestra exiistis, et quomodo terrenae uitae abrenuntiastis, nulla pericula mortis pro Christo inire metuentes. Nec mora, credere debetis scilicet feliciter cum Christo uiuere, ideoque eius gratia et amore, quaecunque occurrerint in uia hac, aequo et libenti animo suscipere. Eia, dilectissimi Christi milites, non pro terrena remuneratione hoc periculum incurritis, sed illius meritum exspectatis, qui post mortem praesentem aeternae uitae praemia suis conferre nouit. Mori enim habemus quocunque modo. Iam quidem lux matutina diei manifestat consilium nostrum; iam si ciues et Turci nos persenserint, non unus saltem ex nobis uiuus euadet. Ite, et ascendentes uitam uestram Deo offerte, charitatem Dei scientes uitam pro amicis ponere. » 

[4,19] CAP. XIX. 
Ad haec tam magnanimorum principum uerba et solatia, plurimorum mentium dubietas detersa est. Et scala assumpta, quae ex corio erat taurino, ad id negotium aptissima, paulatim muro appropinquant cum interprete suo, ubi ad moenia traditor uiros aduentantes operiebatur. Ut ergo praemissi aliqui adfuerunt, alii ex domesticis ducis, alii ex comitatu Roberti; quidam ex familia Boemundi, Turcum eos ad moenia praestolantem interpres compellat ut funem a moenibus iaciat, qua scala innodata in moenia subleuetur, per quam milites ascendentes intromittantur. Turcus, sicut deuouerat, scalam fune subleuat, circa moenia fortiter alligat, et submissa uoce uiros confortans, monet ut indubitanter ascendant. Nec mora, lorica et galea induti, gladio accincti, hastis innitentes, et manu se trahentes, scalam ascenderunt uiri audaces, quos alii subsequentes in dubia spe uiuendi, iam ad uiginti quinque immissi sunt. His immissis, et nimio silentio conquiescentibus, confratres iuxta muros existentes, et euentum rei exspectantes, sed neminem audientes, uiros immissos iugulatos et in fide falsa subito suffocatos existimabant: unde ascendere et subsequi retardabant. 

[4,20] CAP. XX. 
Milites uero immissi, intelligentes quod socios Christianos adeo timor inuaserat, ut se subtrahendo a scala abirent, trans moenia a muro se inclinantes, submissa uoce socios ascendere hortabantur, asserentes se nihil illic periculi passuros. Hi fratrum uoce audita adhuc uiuentium, certabant uehementi studio scalam ascendere et urbem intrare, donec prae nimia pressura et pondere, moenia antiqua et inueterata, dissolutis saxis cum caemento, scissa sunt et diruta, sicque scala, retinaculo carens, prorsus humi corruit cum uiris adhuc in ea consistentibus. Erant autem iuxta muros lancearum hastae positae et erectae, in quibus confixi qui corruerant, alii a saxis de muro cadentibus oppressi et semineces facti, aliqui mortui sunt. Quod multum populus Dei inhorruit, existimans omnia haec in dolo a Turcis contigisse, et nunc uniuersos immissos pulso dubio iniqua morte deperiisse. Non sonus, non fragor aliquis, licet a corruentibus et infixis maximus exstiterit, in urbe aut in moenibus est auditus. Dominus enim Deus uentum ualide spirantem hac suscitauit nocte. Turcus fidem, quam Boemundo in urbis traditione deuouerat, seruans, funem iterato ad releuandam scalam dimittit. Qua rursus moenia fortiora in eodem loco circumdans, desolatos et perterritos per interpretem reuocat, ascensumque repetere uniuersos fideliter admonet. Non ultra uiri haesitantes, sed ex interpretis uerbis roborati, et confratrum agnita salute, rursus scalam ascendunt, et moenibus inferuntur, donec ferme sexaginta super muros inuecti constiterunt. 

[4,21] CAP. XXI. 
Interea custos murorum in gyro ciuitatis, perlustratis moenibus, ad uisitandos uigiles Turcorum et commonendos, faculam manu ferens, uiris immissis occurrit. Sed in momento ictu gladii capite illius amputato, transeuntes turrim uicinam ingressi sunt. In qua uniuersos reperientes, adhuc sopore grauatos, in ore gladii percusserunt, ac in eodem impetu in alias turres irruentes, stragem plurimam operati sunt, donec fere decem turrium custodes, in ea parte urbis graui somno immersos, sine ulla uociferatione peremerunt. His ita in gladio prostratis, per posticum quoddam, quod in montanis erat iuxta eumdem locum quo ascenderant, subito fractis seris plurima manus ex septingentis immissa est, cornibusque fortiter intonantes, Godefridum, Robertum et caeteros comprimores aduocant, quatenus ad auxilium intromissis quantocius properantes urbem penetrent. Hi cornibus auditis, et pro signo dato recognitis, quia secretorum omnium consocii erant, in manu robusta aduolant, ad portam, quae sursum in montanis proeminebat, contendentes ut intrarent. A magistra autem arce Darsiani, quae huic portae proxima erat, Turci exsurgentes audito tumultu, lapidum iactu Gallos abegerunt, sociosque eorum qui immissi erant minime ad portam peruenire, ut hanc aperirent, passi sunt. Unde ad posticum praedictum reuertentes milites, qui scala urbem intrauerant, penetrale huius postici ferro acutissimo, ingeniis Turcorum parato, fractis muris ampliauerunt, et sic principes ac socii eorum equo et pedibus spatiose intromissi sunt. 

[4,22] CAP. XXII. 
Turci itaque, hac subita uociferatione et tumultu buccinarum cornuumque stridore expergefacti, ad arma festinant, arcus et sagittas arripiunt, turres defensant, utrinque ad inuicem grauia certamina a sursum et deorsum conserentes. In hac clamosa hinc et hinc contentione milites Darsiani, qui in montis cacumine et eminentiore arce erant, cornibus fortiter insonuerunt, quatenus Turci qui in ciuitate erant et turrium praesidiis, et adhuc in summo diluculo stertebant, euigilantes, ad auxilium sociis exsurgerent, sicque immissis Christianis resistere ualerent. Quod exercitus magnus, qui adhuc extra muros altera in parte spatiosae urbis consederat, de aduentu et ingressione Corbahan hos in montanis et in arce uoces exaltare, cornibus strepere et congredi arbitrati sunt, penitus ignorantes quomodo urbs tradita et capta in manu Gallorum sit. Boemundus, Reymundus et Tankradus, quibus res tota innotuit, quique in obsidione remanserant, loricas induti, armis accincti, uexillis elatis ad urbem exterius impugnandam aduolant, ignaros actae rei plurimum confortantes in urbis assultum et omnem illis rem enucleantes. 

[4,23] CAP. XXIII. 
Interea dum sic interiore et exteriore pugna Turci nimium arctarentur, Graeci, Syri, Armenii ciues, et uiri Christianae professionis, ad portas aperiendas et seras scindendas laetanter concurrunt, per quas Boemundus et uniuersus exercitus intromissus est. Signum nempe Boemundi, quod sanguinei erat coloris, primo diei crepusculo ea in parte qua urbis facta est traditio, super muros in montanis rutilabat, ut pateret omnibus quod Dei gratia et opitulatione urbs, ab homine insuperabilis, in manus Boemundi et omnium fidelium Christi tradita et capta sit. Sic seris auulsis et undique portis patefactis, uniuersi admirati et gauisi quomodo consilium istud non omnibus patebat, expergefacti celeriter arma rapiunt, alius alium admonet, et rapido cursu omnes armati urbem et portas intrare contendunt. Milliare quispiam transcurrere poterat, priusquam uniuersa multitudo Christianorum intromissa est. Mox intrantium tot millium fragore uehemente et strepitu, tubarumque sonitu horribili, et plurima uexillorum eleuatione, armatorum ingenti clamore, equorum hinnitibus Turci stupefacti, alii adhuc in strato suo quiescentes improuisi et inermes euigilant. Quorum pars subito spe defensionis adunatur, arcus et arma arripientes, alii in turribus et praesidiis persistentes, plurimos incautos Christianos inertis uulgi, uiros et mulieres, sagittis feriunt. Concursus et diuersi conflictus inter se fiunt et caeco marte aguntur. Christiani, quorum uirtus et copiae magis ac magis affluebant, inualescentes, per domos, et plateas et uicos ciuitatis Turcos diffusos et errantes in ore gladii percutiebant, nulli aetati parcebant aut sexui de genere gentilium, donec terra sanguine et cadaueribus occisorum operta est, pluribus etiam caesis exanimis Christianorum corporibus tam Gallorum quam Graecorum, Syrorum, Armeniorum admistis. Nec mirum, cum uix luce agnita adhuc super terram essent tenebrae, et quibus parcerent et quos ferirent penitus ignorarent. Nam uoce et signo Christianae professionis Turci et Sarraceni timore mortis acclamantes, plurimi peregrinos fallebant, et ideo communi strage uitam amittebant. Decem millia fuere occisorum, quorum corpora per uicos et plateas ciuitatis caesa et ferro a Gallis exstincta sunt. 

[4,24] CAP. XXIV. 
Plurimi Turcorum uidentes caedem grauissimam quae fiebat, et quia tota urbs armis et uiribus Gallorum redundabat, uitae diffidentes, e turribus et praesidiis ciuitatis fugientes, ad montana contendunt, notitia uiarum perplexarum, ubi praesidium magistrae arcis intrantes, arma insequentium Gallorum euaserunt. Haec autem arx et palatium in montanis situm, nulla arte, nulla ui superari potest; nullus in ea manentibus aduersari aut nocere potest. Alii, circiter mille, a longinquis partibus acciti auxilio et immissi, tubarum ac cornuum stridore exterriti, nimiaque suorum occisione desperati, quos prorsus notitia uiarum et fugae latebat, pariter et ipsi ad montana, superiusque praesidium festinantes, ut Christianorum manum euaderent, in angustam et incognitam semitam caeco errore inciderunt. Ubi prorsus uia deficiente, in sublimi colle nequaquam ultra reuertendi facultas esse poterat, sed a sursum per decliuia et scopulos arctissimos et incommeabiles cum equis et mulis corruentes, fractis collis, cruribus, et brachiis uniuersisque membris, inaestimabili et admirando casu uniuersi perierunt. 

[4,25] CAP. XXV. 
Populus autem Dei uiui reuersus a caede et insecucutione gentilium in praesidium et montana fugientium, sole iam altius radiante et die plurima adulta, urbem perlustrant, uictus quaeritant, sed paucos repererunt. Ostrea tantum diuersi generis et coloris, piper quoque et pigmenta plurima, uestes, et papiliones gentilium, tesseras et aleas, quin et pecuniam, sed non multam inuenerunt. Nec mirum, quia diuturna obsidione nouem mensium uallata, tot gentilium millia illic congregata totum consumpserunt. Feria quinta erat dies serenissima, quando tertio Non. Iunii mensis tradita et capta est ciuitas Antiochia in manu Christianorum, Turcis prostratis et effugatis. 

[4,26] CAP. XXVI. 
Darsianus autem rex Antiochiae, intelligens fugam suorum et totum iam praesidium et arcem fugitiuis repletam, timens ne Gallorum manus, capta urbe, praesidium uallans expugnaret, mulo ascenso egressus est ut lateret in deuiis montium, dum finem et euentum rei plenius cognosceret et an arx a facie Galiorum a suis retineri posset. Hic dum solus per deuia montium diffugio erraret, quidam de Syria, Christianae professionis, qui causa rerum necessariarum ite: per montana carpebant, ipsum principem a longe intuentes et agnoscentes, plurimum admirati sunt cur solus ab arcis praesidio per deuia declinauerit. Unde ad inuicem locuti sunt: « Ecce dominus et rex noster Darsianus, non sine causa, per haec deserta loca montium iter facit: forsitan urbs capta est, sui occisi, ipse nimirum fugae intentus est. Qui ne manus nostras effugiat uideamus a quo tot damna, iniurias et calumnias pertulimus. » Hoc modo fidem tres Syri de morte illius tractantes, sed omnia dissimulantes, submissis ceruicibus illi falsam reuerentiam exhibentes, et in dolo salutantes, quominus ad eum accedebant donec, ipsius gladio accepto et educto, eum a mulo praecipitauerunt, caput illius amputantes, et in sacculo suo reponentes. Quod mox in urbem Antiochiam in conspectu omnium Christianorum et principum attulerunt. Caput uero mirae grossitudinis erat, aures latissimae et pilosae, capilli cani cum barba, quae a mento usque ad umbilicum eius profluebat. 

[4,27] CAP. XXVII. 
Comperto deinde iam proximo aduentu Corbahan et suorum quia in Antiochia pauca alimenta reperta sunt, ad portum Simeonis eremitae festinato mittentes, pecunia escas nauigio allatas mutuauerunt, singuli prout sua erat possibilitas, quas Antiochiae uesperi mane sequenti intulerunt. His ita expletis et Turcis partim occisis, partim in praesidium fugatis, et Gallis circumquaque in turribus, domibus, palatiis moenibusque diffusis, sequenti die, quae est sexta feria, trecenti equites Turcorum de gente Corbahan armati arcu, pharetra et sagitta, insignes ostreis, totum gentilium praecesserunt exercitum ad aliquorum fidelium repentinum interitum, si quoslibet improuisos extra muros reperirent. Ex his uero trecentis, triginta praecedentes, uiri belli peritissimi, et equo agillimi, ad muros et portas ciuitatis frena laxant, post terga sociis in ualle quadam relictis ad insidias et incursus fidelium, si forte praemissos triginta usque in uallem insequerentur, et in impetu irruerent super latentes uiros. His itaque triginta muro ciuitatis appropinquantibus, et in arcu fideles Christi per moenia diffusos, acriter lacessentibus, Rotgerus de Barnauilla, cum quindecim probatissimis sociis equo residens, armis et lorica indutus, in occursum ab urbe properat, ut aliquid insigne cum eis ageret. Sed sine mora in fugam equos triginta praemissi Turci reiiciunt, et ad insidias contendunt, Rotgerum rapido eos cursu prementem usque ad insidiarum locum perducentes. Insidiis ergo a ualle exsurgentibus, Rotgerus frena reiicit, ad urbem cum sociis uiam uelociter relegit. Turci non parcius equorum cursibus urgent fugientem, quousque muro ciuitatis appropians cum suis fere trans uada Farfar elapsus est. Sed, aduersante fortuna, in conspectu omnium in moenibus astantium, nobilissimus athleta cursu uelocioris equi a Turco milite superatus est, cuius tergo sagitta infixa iecur et pulmonem eius penetrauit, et sic ab equo labens mortuus exspirauit. Mortuo itaque tam egregio uiro, et suorum auxilio destituto, Turci crudelissimi carnifices, ab equis descendentes, caput illius amputantes a collo, et ad Corbahan et eius exercitum repedantes, caput hastae praefixum in ostensione recentis et nunc primae uictoriae detulerunt. Hoc denique prospero successu gloriantes, multum legiones gentilium ex hoc confortabant quod iuxta muros sic audacter egissent, et neminem ex peregrinis ad opem Rotgeri occisi et decollati ab urbe egredi, aut audere uidissent. 

[4,28] CAP. XXVIII. 
Non mirum alicui uideatur, nec quisquam Gallos hebetudine mentis, aut timore superuenientis multitudinis concussos mollescere arbitretur, et ideo tardatos ad opem et uindictam confratris ante omnium ora percussi et decollati, cum nulla plaga mundi ante Galliam audaciores et in bello promptiores nutriat. Verum equorum defectione eos fuisse retardatos procul dubio credat, quos aliquando pestilentia, aut diuturna fame, aut interdum fallaci Turcorum sagitta amiserunt. Vix enim Gallis centum quinquaginta equi remanserant, et ipsi attenuati fame pabulorum; Turcis uero pingues et non fatigati erant: quapropter celeri cursu euadere, et Galli eos nequaquam praeuertere potuerunt. Quadringenti tantum equi Turcorum in Antiochia reperti et capti sunt, quos minime adhuc suo more ad equitandum domuerant, aut in persecutione hostium flectere, et calcaribus urgere didicerant. Dehinc post Turcorum discessionem, peregrini tristes et dolentes exstinctum corpus Rotgeri urbi intulerunt, cum eiulatu magno et fletu, ingemiscentes quomodo unus fortiorum de populo cecidisset, qui semper erat peruigil in insidiis et strage gentilium, cuiusque facta insignia ampliora fuere quam noster stylus queat explicare. Fama quidem eius apud Turcos omnes antecessit, et libenter eum uidere et audire solebant in omni negotio quod cum Christianis agebant, aut in restitutione utrinque captiuorum, aut cum aliquando pacem inter se componebant. Sepultus est autem in Antiochia idem miles fortissimus in uestibulo basilicae B. Petri apostoli a principibus Christianorum, et a Domino episcopo Podiensi, et ab omni clero catholico qui aderat, animaque commendata Christo Domino orationum uictimis et psalmorum hymnis, cuius amore et honore exsul factus, mori non dubitauit. 

[4,29] CAP. XXIX. 
Vix inclyti militis expletae sunt exsequiae, et ecce in ipso mane Sabbati, quod illuxit tertia die postquam urbs capta est, adsunt uniuersae barbarae nationes et legiones gentilium in apparatu copioso, quas Corbahan ex uniuersis regnis, terris et locis orientalis plagae contraxerat, in campis et planitie tentoriis locatis, obsidionem faciens circa spatiosae urbis muros et moenia. Tertia dehinc die postquam fideles Christi obsedit longe a muris residens, inito consilio, ut propius ciuitati hospitaretur, sustulit castra, et in multitudine uirtutis suae in montana in circuitu magistrae arcis, et in ea parte qua urbs capta est, in excelso rupium sedem posuit, ut Sensadoniae et Buldagi, filiis Darsiani, caeteris in praesidio manentibus, esset solatio, utque locum uideret per quem urbs tradita et Christiani immissi sunt. Similiter ex iisdem montanis alii ex populo Corbahan in dextro latere praesidii, quo dux Godefridus turrim et portam hanc infra tuebatur, qua Boemundus ante urbis captionem extra consederat, tentoria ui locauerunt per deuexa montium, ne aliqua licentia et opportunitas exeundi Christianis ulla parte concederetur. 

[4,30] CAP. XXX. 
Dux autem Godefridus uirtutem et constantiam illorum nimium aduersus se uidens excreuisse, statim cum ingenti manu suorum per portam processit aduersus hostes, ut tentoria, quae a foris extra muros locata erant, inuaderet ac terreret, Turcosque inde expugnatos arceret. Sed ecce Turci exsurgunt in occursum ducis ad defendenda tentoria. Ubi diu praelio utrinque commisso, grauissimus labor incubuit, dum dux et sui, uiribus exhausti belloque fessi, in fugam conuersi, uix per portam, qua exierant, reuertentes euaserunt. Alii uero multi, circiter ducenti, quibus porta angusta negata est, aut mortui, aut uulnerati aut capti sunt. Sic duce fugato et retruso, plurimisque suis in porta attritis, Turci a praesidio et a porta praesidii erumpentes, eo quod aduersus ducem praeualuissent, per semitas notas et uallem perplexam accedentes in moenia, subita uociferatione Christianos uagantes incurrebant, sagitta in impetu laedentes, et sine mora ad arcem et montana recurrentes. Dum sic mane, meridie et uespere a montanis et ualle exsilientes, Christianos impeterent, Boemundus et Reymundus ira moti, sine dilatione uallo immenso, quod dicitur fossatum, montanis et ciuitati deorsum interposito et praesidio quodam murali aedificio desuper firmato, tutelam suis sic fieri constituerunt, ne subito a montanis aduersarii erumpentes, peregrinos milites, incaute per urbis spatia uagantes, armis et sagittis inuadendo detruncarent. Turci uero, qui in montanis praesidium adhuc obtinebant, saepius ad id nouum praesidium erumpebant, assultus faciebant, multum et grauiter custodes ac defensores noui praesidii sagittarum grandine et armorum uirtute uexantes et perimentes. Christiani uero milites Walbricus, Iuo, Rudolphus de Fontanis, Euerhardus de Poisat, Reiboldus Creton, Petrus filius Gisiae, custodes et magistri noui praesidii, non minus Turcis in lancea et omni armatura cum suis resistebant, uiam uallis eis contradicebant, interdum hinc et hinc graui strage et uulnere pereuntes. 

[4,31] CAP. XXXI. 
Dum hi creberrimi assultus a Turcis aduersus nouum praesidium fierent, et Turci acriter a Gallis reprimerentur, milites Corbahan pedestri agmine facto per portam insuperabilem praesidii ingredientes, et montana ac deuia deserentes, Boemundum compertum habentes in nouo praesidio esse, fortiter eum assiliunt. Ubi grauis belli contentio exorta est, et plurimorum occisio facta. Et fere Boemundus uictus ac sui fuissent, nisi ab omni urbe Christianis confluentibus, comes Robertus Flandrensis duxque Godefridus, licet primo assultu uictus, et Robertus Northmannorum princeps, caeterique magnifici proceres uires et opes contulissent, et Turcos in uirtute loricatorum ab urbe et nouo praesidio retrusissent. Turci ergo retrusi cum principe suo Corbahan, moram extra portam et muros abhinc per duos dies in montanis constituerunt, arbitrantes adhuc Christianis nocere. Sed pabulo herbarum in collibus minime reperto quod equis eorum sufficeret, castra amouerunt, et uadum fluminis Farfar transeuntes, longe ab urbe, spatio semimilliaris tentoriis positis consederunt. Altero uero die Corbahan, ex sententia suorum, exercitum suum copiosum sic in multis millibus in gyro ciuitatis ad obsidionem omnium portarum diuisit, ut ex omni parte inclusis peregrinis nec a dextris, nec a sinistris ullus introitus pateret, aut exitus aliquis daretur. 

[4,32] CAP. XXXII. 
Sic ex omni parte locata obsidione, et paucis diebus transactis, quadam luce clarissima aliqui Turcorum milites e castris procedentes, et ad moenia Antiochiae equo aduolantes, sagitta et arcu corneo Gallos prouocant, sperantes pari successu praeualere, quo antea in Rotgeri decollatione gloriati sunt, et insigni fama in castris Corbahan praeire. Quapropter amplius et ualidius in assultu moenium desudantes, ab equis descenderunt, ut liberius et sine laesione equorum in muro stantes expugnarent, et nunc pedites facti, facilius peregrinis iacula intorquerent. Tankradus autem miles acerrimus, et nunquam Turcorum sanguine satiatus, sed semper caedi eorum inhians, comperta illorum insania, fremitu et audacia, artus ferro assuetos lorica uestiuit, assumptisque consociis equo et lancea doctissimis, et a porta quam Boemundus, cum adhuc fieret obsidio, tuebatur, inter muros et antemurale, quod uulgo Barbicanas uocant, clam egrediens, Turcos pugnae intentos ex improuiso inclamans, fortiter assilit, incautos atterit et perforat. Illis uero, uiso mortis periculo, non prius ad equos recurrendi ulla fuit facultas, quam sex percussi in ultionem capitis Rotgeri, ante muros decollati, sua capita gladio amiserunt. Tankradus in gloria magna et laetitia in urbem ad confratres regressus est, qui Turcorum capita secum in testimonium uictoriae detulit. 

[4,33] CAP. XXXIII. 
Alio deinde die, post castra Corbahan locata et ordinata suae cuiusque congregationis, post obsessos undique uiarum exitus et introitus, decretum est communi consilio gentilium, ut Turcorum milites ad duo millia eligantur ad expugnandum et prosternendum praesidium, quod Godefridus dux caeterique comprimores firmauerant in uictoria et uirtute magna, quam audistis, quando attriti Turci, in unda Fernae fluminis submersi sunt sub ipso ponte qui trans fluuium ab urbe dirigitur, et in quo firmato praesidio Reymundus egit custodiam, quousque a Christianis capta est. Nunc uero quia neglectum et uacuum erat, comes Robertus Flandrensis, accitis quingentis uiris belligeris, aduentu gentilium audito, ipsum praesidium ingressus, tueri disposuit, ne uirtus Turcorum illud subito occupans, peregrinis pontem et aquam transire uolentibus magno esset impedimento. Praefata itaque duo millia Turcorum, destinata ad ruinam praesidii, in uirtute magna et armorum tumultu confluxerunt ad locum praesidii, undique irruentes et impugnantes iaculis et arcu. Qui tandem pedites facti, trans uallum moliebantur currere, in ingenti turbarum stridore, et solita uociferatione rugientes, a mane usque ad inclinatam diem defensores praesidii grauiter uexantes. Sed Robertus suique consodales, uidentes sibi angustias imminere ab hostibus, et scientes se crudelibus modis consumi, si uicti eorum ditioni subderentur, uiriliter pro anima inimicis resistebant, lanceis et balistis, hostes fortiter impetentes, et VI a uallo arcentes, qui grauiter ea die hinc et hinc uulnerati fuisse referuntur. Turci uero uidentes se nihil proficere, sed omnem laborem suum incassum consumi, hos in praesidio uix defensos deserentes, ad Corbahan principem multitudinis regressi sunt, uires sibi hominum augeri adhuc poscentes, et sic in crastinum praesidium eiusque tutores deleri posse astruentes. Robertus autem et qui cum eo erant, uidentes Turcos recessisse, recordati sunt quod propter maius auxilium socios adissent. Quare consilio inito, in noctis caligine exierunt a munimine praesidii, eo quod inualidum contra tot militum uires uideretur, et ideo praesidium totum igne succenderunt, uallumque illius diruentes, in urbem Antiochiam a confratribus recepti sunt. 

[4,34] CAP. XXXIV. 
Crastino deinde sole orto, duo millia gentilium, iussu Corbahan duobus praedictis millibus addita, praesidium in manu robusta, in tubis et cornibus adierunt, sperantes illud repentino aggressu prosternere, inclusosque hesterna die in defensione fatigatos celeri interitu consumere. Sed uallum dirutum et munimen praesidii combustum reperientes, delusi et frustrati ad tentoria sua repedauerunt. 
Sic undique urbe uallata, et de die in diem gentilium copiis accrescentibus, et omni parte exitum prohibentibus, tanta inter Christianos inualuit fames, ut pane deficiente non solum camelos, asinos, equos et mulos comedere non abborrerent, sed etiam coria, quae indurata et putrefacta per tres et sex annos in domibus erant reperta, nunc calidis aquis madefacta et mollificata, tum ea quae recenter ab armentis auulsa, pipere, cumino aut quolibet pigmento condita, manducabant: tam graui fame arctabantur! Scio quod horrescunt aures mala et tormenta inauditae famis auscultantes, quibus populus Dei inclusus opprimebatur. Pro uno namque ouo gallinae, si inueniri poterat, sex denarii Lucensis monetae numerabantur; pro decem fabis, denarius; pro capite unius asini, equi, bouis, cameli, byzantius unus dabatur; pro pede uel aure, sex denarii; pro uisceribus cuiuslibet horum animalium, quinque solidi accipiebantur mutuo. Iners denique et modicum uulgus calceos suos ex corio, prae famis angustia deuorare cogebatur, plures uero radicibus urticarum ac quarumlibet siluestrium herbarum, igne coctis et mollitis miserum uentrem impleuerunt, et sic infirmati, quotidie moriendo minuebantur. Dux uero Godefridus, ut aiunt qui adfuerunt, quindecim marcas argenti pro carnibus uilissimi cameli expendit; pro capra procul dubio dapifer eius Baldricus tres marcas uenditori dedisse perhibetur. 

[4,35] CAP. XXXV. 
Post aliquot dies, postquam Corbahan firmauit obsidionem in circuitu Antiochiae, et omnem exitum ac introitum urbis clauserat, populumque Dei diuersis assultibus uexauerat, cibosque inferri omni parte interdixerat, clade longaque abstinentia et bellico labore Christiani afflicti et fessi, minus uigiles esse coeperunt in tuitione urbis et moenium. Ergo turris quaedam incustodita remansit uersus montana, eo uidelicet in loco quo munitio ex bitumine fragilis luti fundata est ad reprimendos hostes, ab obsessa porta egredientes per montana, et peregrinos diffusos persequentes, et ubi a Prouincialibus ille iuuenis captus est, in cuius redemptionem turri quadam requisita, sed a cognatis et amicis eius denegata, idem capitali sententia peremptus est. Hanc itaque turrim praedictam uacuam ab inhabitatoribus quidam audacissimi milites ex Turcis praesentientes, scalas et ingenia sua latenter muro applicuerunt, sperantes in silentio noctis per eam aliquot gentiles inducere, et sic urbem amissam recuperare. Interea quidam, qui urbem lustrabat ob negotia sibi necessaria, eleuans oculos, contemplatur Turcos in medio cacumine eiusdem turris incaute deambulantes: nec mora, alta uociferatione perstrepens, socios qui in uicina turri commorabantur sollicitat, Turcos urbem inuasisse asserit, et sic commotionem magnam in populo suscitauit. Ad haec Henricus de Ascha castello, miles sua in terra nominatissimus, filius Fridelonis, unus de collateralibus ducis Godefridi, audito clamore et strepitu, scutum et gladium arripiens, uelociter ad arcem turris properat, duobus sibi adiunctis probis tironibus, Francone scilicet et Sigemaro carnaliter cognatis, incolis uillae quae dicitur Mechela super Mosam fluuium, ut inimicos immissos a turri repellerent, existimantes se cum urbe ab aliquibus fratribus auro uel argento corruptis, uenditos fuisse. Turci uero cognoscentes se detectos, nec aliquo ingenio a manibus peregrinorum posse liberari, in sola spe defensionis in limine turris occurrunt, et atroci ictu gladiorum resistunt. Nam Franconem, multam uim inferentem, in cerebro percusserunt uulnere graui et uix sanabili; Sigemarum uero cognato suo subuenire uolentem, ense per aluum transfixerunt, capulo tenus, miroque et inaudito conamine fideles Christi a limine arcebant. Tandem fidelium circumquaque crescente auxilio, et additis uiribus, Turci, fessi et spiritu exhausti prae nimio labore, coeperunt in defensione deficere, arma et brachia remittere: quorum quatuor in gladio ceciderunt; alii ab altitudine depulsi, ceruicibus, cruribus et brachiis fractis mortui sunt. 

[4,36] CAP. XXXVI.
Post haec peregrinis famis angustia, prout audiuistis et multo * amplius, coactis, nec aditum aliquem reperientibus ad inferendos uel acquirendos cibos, prae obsidione undique constituta, quidam de humili uulgo uitam periculo destinantes, in magna ambiguitate et formidine clam procedebant ab urbe in umbra noctis, ad portum Simeonis, quondam illic in montanis eremitae, descendentes et dato pretio a nautis et mercatoribus uictum accipientes, per uepres et fruteta in tenebris ante lucem repedare solebant. Qui uero frumentum attulerant, octauam partem Laodicensis monetae, tribus marcis uendebant; caseum Flandrensem, quinque solidis; pauxillum uini uel olei, uel quodlibet uitae sustentaculum quantulumcunque, graui et inaudita comparatione auri uel argenti mutuabant. Ex his aliqui, die quadam plus solito retardati, et quia nox erat breuis, in luce uelocissimae diei manifestati, a Turcis trucidati et exspoliati fuisse referuntur: pauci dumis et frutetis latentes, uix liberati urbi restituti sunt. Cuius rei occasione assumpta, Turci, ad duo millia conglobati, et ad portum praedictum profecti, uniuersos illic nautas repertos repentino aggressu disturbauerunt, sagittis eos confodientes, nauesque iniecto igne comburentes, escas et omnia allata nauigio ui rapientes, asportauerunt. Sicque deinceps uendentes et ementes a portu absterruerunt, ne ultra a Christianis aliqua escarum sustentatio illic reperiri posset. Haec itaque, ubi fama crudelissima in aures Christianorum inauditae famis grauitate laborantium pertulit, iam illis diuersae Turcorum infestationes oneri esse coeperunt, multorumque animi in diuersa fluxerunt qualiter ab hac obsidione et ab imminentibus periculis euadere possent. Sic denique plurimi, quocunque conamine uel occasione exitum quaerentes, ab exercitu se nocte subtraxerunt. 

[4,37] CAP. XXXVII. 
Talis formido uiuendique desperatio, dum abundantius inualesceret, atque cogitationes in corda multorum ascenderent prae pondere quotidianae tribulationis, quidam principales uiri de exercitu, Willhelmus Carpentarius, Willhelmusque alter, quondam familiaris et domesticus imperatoris Constantinopolitani, qui et sororem Boemundi, principis Siciliae, uxorem duxerat, adeo magnis concussi sunt terroribus ut in silentio noctis concordi consilio clam subtracti a sociis, uersus montana conuenirent, et a moenibus et muro in funium depositione laxarentur. Laxati uero per deuia montium, propter Turcorum insidias, iter sine requie habuerunt, quousque in Alexandriam minorem profecti sunt, ubi Stephanus Blesensis, ab obsidione Antiochiae sequestratus causa infirmitatis, morabatur, euentum rei et finem sociorum illic auditurus. In eodem siquidem loco idem Stephanus, intelligens ab iisdem uiris, pericula confratrum de die in diem magis accreuisse nempe famis intolerantiam, Turcorum iactantiam et assultus, uirorum et equorum cladem diffisus est uitae, minime se tutum credens in hoc loco, nec siccum iter insistere ausus, nauigio reditum suum ac diffugium cum praedictis principibus parat. Ventilato deinde rumore per Antiochiam tam egregios proceres ab urbe exisse propter timorem infestantium Turcorum, plurimi pariter fugam meditabantur et robustorum pectora metu deficiebant, nec sic prompti erant in defensione, ut solebant, praesidiumque nouum, quod in medio urbis aduersus arcem, quae est in montanis, firmauerant, lentius defendebant, desperati et fugae intendentes. 

[4,38] CAP. XXXVIII. 
Ad haec quidam frater fidelissimus, genere Longobardus, uita et ordine clericus, iuxta praefatum nouum praesidium consistens, desolatis Christi militibus omnibus, qui illic aderant clericis, laicis, nobilibus et ignobilibus, magnum exhibuit solatium, quo dubia corda cunctorum metuque fluxa releuauit, dicens: « Fratres uniuersi, qui laboratis fame et pestilentia, qui Turcorum et gentilium turbis uallati mortem temporalem speratis incurrere, non hunc gratis sufferre uos credatis laborem, sed audite et pensate praemium quod Dominus Iesus omnibus his redditurus est qui eius amore et gratia hac in uia morituri sunt. In initio enim huius uiae quidam sacerdos uir boni testimonii et eximiae conuersationis, in Italiae partibus manens, mihi a pueritia notus, quadam die more solito missam celebraturus, ad dioecesim sibi commissam solus carpebat iter trans spatium cuiusdam agelli: cui in affabilitatis obsequium quidam peregrinus adfuit, de uiae huius instantia requirens quid super hac audierit, aut quid primum sibi de hoc uideatur quod tot regna, tot principes et uniuersum genus Christianorum sub una intentione et desiderio ad sepulcrum Domini nostri Iesu Christi, ad sanctam confluxerint ciuitatem Ierusalem. » Qui respondit: « Diuersi diuersa super hac sentiunt uia. Alii dicunt a Deo et Domino nostro Iesu Christo hanc in omnibus peregrinis suscitatam fuisse uoluntatem; alii pro leuitate animi hanc Francigenas primores plurimumque uulgus insistere, et ob hoc in regno Hungariae et aliis regnis tot peregrinis occurrisse impedimenta; nec ideo intentionem illorum ad effectum posse pertingere putant. Unde meus adhuc haesitat animus, alioqui diu huius uiae desiderio tactus et totus in ipsa intentione occupatus. » Cui protinus praedictus peregrinus ait: « Non leuitate aut gratis huius uiae credatis fuisse exordium, sed a Deo, cui nihil impossibile est, dispositum; et procul dubio inter martyres Christi in aula coeli noueris esse computatos, ascriptos et feliciter coronatos quicunque in hac uia morte praeoccupati fuerint, qui in nomine Iesu exsules facti, puro et integro corde in dilectione Dei perseuerauerint, et sine auaritia, furto, adulterio, fornicatione se continuerint. » Presbyter uero, admirans in uerbis et promissione peregrini, quis fuerit aut de qua ortus regione perquirit, uel unde hoc certum didicerit quod gloria coelesti cum beatis sint coronandi qui in hac expeditione uita decesserint. Protinus sciscitanti sacerdoti totius rei ueritatem in hunc modum detexuit, dicens: « Ego sum Ambrosius, Mediolanensium episcopus, seruus Christi. Et hoc tibi sit signum, et uniuersis populis catholicis, uiam hanc insistentibus, quia non fallo de omnibus quae de ore meo audisti. Ab hodierno tribus annis euolutis scias Christianos, qui superfuerint, post multos labores ciuitatem sanctam Ierusalem, et uictoriam de cunctis nationibus barbaris feliciter obtinere. » His dictis sine mora euanuit, nec ultra post haec uisus est. Haec se uidisse et audisse a sancto Dei episcopo idem egregius presbyter cum ueritate summa asseruit et nunc, ex quo uisio et promissio illa facta est, duo completi sunt anni; tertium adhuc restare omnibus certum est. Posthaec, sicut praedixit B. Ambrosius, episcopus Mediolanensium, in tertio anno Christi milites peregrini et eorum principes obtinuerunt Ierusalem et mundauerunt illic sancta, Sarracenis fugatis et attritis. 

[4,39] CAP. XXXIX. 
Audita hac uisione et promissione ex ueraci fratris relatione, uniuersi timore amittendae praesentis uitae hactenus haesitantes, ac fugitiuorum principum amissione turbati, spe et desiderio uitae coelestis accensi, animo fiunt stabiles nec ultra aliquo metu mortis a confratribus et urbe se recedere fatentur, sed cum eis uiuere et mori, et omnia pro Christo sufferre. Godefridus dux pariter et Robertus Flandrensis fere uniuersos principes, tanta formidine concussos, ut iam fugam conspirassent, humili uulgo nesciente, miro reuocauerunt solamine, et constantes ad omne reddiderunt periculum, in hunc modum loquentes: « Cur desperatis, de Dei auxilio diffidentes in tot aduersis quae superueniunt, et confratres, humile et pedestre scilicet uulgus, fide uestra deficiente, deserere aut fugam inire disposuistis? State, et uirili animo uobis aduersantia pro Christi nomine sufferte, fratresque uestros nequaquam in tribulatione deseratis, nec Dei iram incurratis, cuius gratia et misericordia non deficiet in se confidentibus. » Haec dum cum lacrymis magnisque suspiriis ad comprimores desolatos loquerentur, uniuersorum reuixit spiritus, et deinceps stabiles cum eis in omni angustia permanserunt nullam abhinc fugam meditantes. Willhelmus et itidem Willhelmus, Stephanus et eorum consocii formidolosi et profugi aptant naues, remos et uela alto mari inferuntur, Constantinopolim remeare disponentes, relictis fratribus in obsidione, quos nunquam a manibus Corbahan liberari posse existimabant. 

[4,40] CAP. XL. 
Aliquanto autem tempore cum nauigassent, in quibusdam insulis de regno Graecorum pernoctantes, uel propter motum maris commorantes, intellexerunt Christianum imperatorem Graecorum ad urbem Finiminis peruenisse, in comitatu magno et apparatu copioso, ad succurrendum peregrinis, sicut fide promiserat, quando sacramento et foedere percusso iuncti sunt illi in amicitiam. Is Turcopolos, Pincenarios, Comanitas, Bulgaros, arcu doctos et sagitta, Danaosque bipennium armatura dimicare peritissimos, Gallos exsules, exercitum simul conductitium, populum diuersi generis a desertis locis et montanis et a maritimis insulis, ab omni scilicet regno suo spatiosissimo, ad quadraginta millia contraxit. Hunc praedicti principes in hac fortitudine armatorum uirorum, equorum atque in copiis cibariorum, tentoriorum, mulorum ac camelorum inuenerunt et cum eo nouum exercitum Gallorum, circiter quadraginta millia, per longam hiemem congregatum, Tatinum quoque truncatae naris, qui similiter timore attonitus, in falsa fide a sociis recesserat ad ipsum imperatorem, propter promissum auxilium legationem laturus, quam minime fideliter peregit, non ultra Antiochiam reuersus. Imperator ingressos ad se principes recognoscens, miratur ualde quomodo a sociis diuis habeantur, ac percontatur de statu fidelium Christi commilitonum, de salute ducis Godefridi, Reymundi comitis et episcopi Podiensis, utrum in prospero uel aduerso eorum res sita sit. Respondent eos minime in prosperitate et salute esse, sed sic obsessos a Corbahan, principe Corrozan, et a nationibus gentilium, ut ne unus quidem patescat aditus uel exitus a tam spatiosa urbe, et quod nunquam manus illorum, nisi furtim aliqui possint euadere. Deferebant autem quanta fame arctarentur, quomodo mercatores et naues odio illorum Turci attriuissent. Nullum uero ex omnibus uiuere posse fatebantur a facie tantae multitudinis, seipsos uix in astutia sua liberatos, suggerentes imperatori ut rediret, nec frustra suum exercitum uexaret ad tantas hostium copias. 

[4,41] CAP. XLI. 
Imperator his Christianorum auditis periculis, et gentilium copiis compertis, cum primatibus suis habito consilio, tremens ac stupefactus, protinus totum redire praecepit exercitum. Quin terram Romaniae, quondam iniuste a Solymano sibi ablatam, sed nunc peregrinorum uiribus restitutam, incendio et praeda uastauit, urbes et praesidia uniuersa subuertit, ne forte a Solymano recuperata illi seruitio prodessent. Tantus ergo rumor imperatoris regressi, et sui exercitus dispersi, moenia Antiochiae transuolans, peregrinorum corda magno dolore infixit, et multum andaciae ab eorum excussit animis. Ideo saepius principes exercitus Christi consilium conferebant, quatenus si aliqua arte ualerent, clam ab urbe recedentes, humile uulgus illic in periculo relinquerent. Quod dux Godefridus, Robertus Flandrensis et episcopus Podiensis intelligentes, iterum eos confortare coeperunt, sic ad uniuersos loquentes: « Non turbemini, neque formidet cor uestrum in hac imperatoris uulgata reuersione. Potens est Deus de manu inimicorum nos liberare. Tantum stabiles estote in amore Christi, et nunquam fraudem hanc in fratres uestros faciatis, ut fugam, clam ab eis subtracti, ineatis. Procul dubio enim si fugam inieritis prae timore inimicorum, Corbahan et omnis multitudo illius uos persequentur; et nequaquam manus illorum effug etis, cum primum fama uestrae fugae ad aures eorum peruenerit. Stemus igitur, et in proposito uitae nostrae in nomine Domini moriamur. » Ad haec uerba uniuersi stabiles facti sunt, et cum fratribus mori et uiuere statuerunt. 

[4,42] CAP. XLII. 
Corbanan et omnes legiones gentilium, audito imperatoris recessu, amplius assultu inualescebant, et in globis suis e castris procedentes, insidiabantur, si quis ab urbe procederet, quem solito more detruncare possent. Quadam igitur die quosdam Turcos, sub eadem intentione in giobo quadraginta militum ab hospitio tabernaculorum egressos, Christiani a moenibus urbis speculantur. Quibus, licet tristes et exterriti de aduersis sibi rebus, protinus trans uada Fernae aliqui armati occurrerunt, sed extemplo ab ipsis Turcis repressi, trans uadum fugientes, alio steterunt in littore, uidentes se famelicorum equorum cursibus non posse contendere. Tandem post plurimam sagittarum grandinem, Turcos procul ab amne remeantes quidam robusti pectoris miles, adhuc sui equi fidens uirtute, et sociorum uires post tergum sequi existimans, immoderato cursu persequitur: sed nemine sociorum ad auxilium sequi praesumente, duo atrocissimi equites ex globo in faciem peregrini equos laxis frenis reiiciunt, et in fugam reditum ueloci equorum urgent leuitate, remensis eadem uia ad socios noualibus: cui in impetu et offensione pedis equus humi totus corruit, et sic fere in extremo uitae suae constitutus est. Lapso itaque et auxilio penitus destituto, cum iam prope ad feriendum adfuissent carnifices, sic equi eorum immobiles perstiterunt, calcaria obliti, ac si in fronte percussi, retro ire compellerentur, donec peregrinus miles equum in pedibus resurgentem ascenderet, et Deo ac Domino Iesu Christo donante, fugam ad sociorum stationem iteraret. Uniuersi in littore et moenibus ad spectacula stantes prae gaudio lacrymati sunt, sic incolumi fratre recepto, in cuius liberatione manifeste digitum Dei adfuisse experti sunt. 

[4,43] CAP. XLIII. 
In hac itaque famis afflictione quam audistis, et timore obsidionis, et sollicitudine insidiarum assultuumque quos a foris Turci adhuc assidue inferebant, populoque Dei humiliato ac desperato, clericus quidam de terra Prouinciae per uisionem sibi lanceam reuelatam asseruit, qua Dominus noster Iesus Christus in latere perforatus est. Hic enim clericus episcopo Podiensi, domino Reymero, et Reymundo comiti locum, quo pretiosum thesaurum lancae reperirent, retulit, uidelicet in ecclesia B. Petri apostolorum principis, uisionem suam sub omni ueritate, qua potuit, attestatus. Qui uerbis illius credentes, ad locum quem clericus asserebat, communi decreto uenerunt. In quo fodientes, lanceam, sicut a clerico didicerant, inuenerunt; inuentam autem in praesentiam omnium Christianorum principum in ipso oratorio protulerunt, plurimum hanc diuulgantes et ostro pretioso inuoluentes. In huius denique inuentione spes et laetitia magna facta est in populo Christianorum, qui non modica celebritate et oblatione innumerabilis auri et argenti hanc uenerati sunt. 

[4,44] CAP. XLIV. 
Transactis deinde aliquot diebus, omnis primatus et duces Christiani exercitus adhuc haesitantes et uitae diffidentes in tot aduersitatibus, et famis pestilentia, bellumque cum tot nationibus committere metuentes, eo quod uiribus hominum et equorum ualetudine exhausti essent, consilio inito, decreuerunt legationem mittere Corbahan magistro et principi exercitus et obsidionis. Sed neminem inuenerunt qui tam ferocissimo et superbo loqui auderet, quousque Petrus, qui principium huius uiae exstitit, se iturum indubitanter obtulit, et homini magnifica nuntia dicturum. Sine mora iniuncta sibi legatione a duce Godefrido, Boemundo et aliis principibus, Petrus praedictus statura pusillus, sed meritis magnus, ad tentorium Corbahan, in medio gentilium iter praesumens, Deo protegente solus peruenit. Cui per interpretes nuntia Christianorum in hunc modum retulit: « Corbahan, princeps clarissime et gloriosissime in tuo regno, nuntius sum Godefridi ducis, Boemundi et principum totius Christianae multitudinis: decreta et consilium eorum, quod porto, ne dedigneris accipere. Ductores Christiani exercitus decreuerunt, si Christo Domino, qui uerus est Deus et Dei Filius, credere concesseris, et gentilium spurcitiis abrenuntiaueris, tui fieri milites, et Antiochiam ciuitatem in manu tua restituentes, tibi sicut domino et principi seruire parati sunt. » Quod audire, ne dum facere, contempsit. Petrum uero Eremitam sacrilegos ritus suos et sectam gentilium edocet, asserens se nunquam ab hac recedere. 

[4,45] CAP. XLV. 
Petrus, audito Corbahan, nempe quod in derisum nomen et admonitionem Christianae fidei acciperet, alia ei aperuit nuntia: « Visum est, inquit, adhuc Christianis principibus, quandoquidem tam egregios homines tibi subdi recusas, et Christianus fieri renuntias, ut uiginti tirones de tua eligas multitudine, quod etiam Christiani facient, et datis utrinque obsidibus, et facto iuramento utrinque tu in deo tuo ipsi in Deo suo, singulari certamine in medio confligant. Et si Christianis uictoria non contigerit, ipsi in terram suam pacifice et sine damno redeant, Antiochiam tibi reddentes; si uero tui triumphare nequiuerint, pacifice tu tuique ab obsidione repedetis, urbem et terram nobis relinquentes, et non patiaris tantum exercitum perire mutuo confligentem. Si autem hoc a Christianis decretum contempseris, certus sis quia crastina luce uniuersi tecum praelia conserent. » Corbahan, his auditis, Petro in superbia magna respondit: « Unum, Petre, te scire uolo quod Christiani eligant, scilicet ut omnis imberbis iuuentus ad nos transeant, mihi et domino meo, regi Corrozan, seruientes, quos magnis beneficiis et muneribus ditabimus; puellae adhuc intactae similiter ad nos accessum habeant et uiuendi licentiam; barbati uero et aliquam canitiem habentes cum mulieribus nuptis decollandi sunt. Alioqui nulli parcam aetati, sed omnes delebo in ore gladii; quos autem uoluero, in catenis et uinculis ferreis abducam. » Hoc dicto ostendit ei omnis generis catenarum et uinculorum copiam innumerabilem et inauditam. 

[4,46] CAP. XLVI.  
Petrus ad haec a Corbahan accepta licentia redeundi, urbem Antiochiam introiuit, renuntiaturus iactantiam quam audiuerat a Corbahan. Et ecce uniuersi principes in circuitu Petri conglobantur cum caeteris Christianis militibus, quid Corbahan responderit, auscultare desiderantes et scire utrum bellum attulerit, aut aliquod foedus pacis constituendae. Petrus circumfusus fidelium turbis, Corbahan bellum desiderare indicat, nihilque nisi in superbia magna et fiducia multitudinis suae locutum fuisse asserit, et caetera minarum, quae audierat, referre incipit. Sed eum procedere ulterius dux Godefridus non patitur; sed seorsum ductum monuit, ne quidquam de omnibus quae audierat ulli indicet, ne populus, prae timore et augustia deficiens, a bello subtraheretur. Iam trium hebdomadarum et totidem dierum processerat tempus quo populus Christianus obsessus coepit angustiari penuria necessariorum et defectione panis. Unde non ultra sufferre haec ualentes, inuicem consultum uadunt magni et parui, dicentes utilius esse mori in bello quam fame tam crudeli perire, et de die in diem populum attenuari et mori. 

[4,47] CAP. XLVII. 
Ad hanc uocem conquerentis populi indicitur bellum crastina die futurum: omnibusque iubetur ut in orationibus pernoctent, et delictorum suorum confessionibus purgati, Dominici corporis et sanguinis sacramento muniantur, sicque in primo diei diluculo armis accingantur. Mane autem facto, omnes in armis, loricis et galeis, Christiani milites conuenerunt quarta Kal. Iulii, et acies ordinant adhuc intra urbem commorantes. Hugonem Magnum, fratrem regis Franciae, praefecerunt primae aciei ductorem, et signiferum constituerunt equitum et peditum. Robertus, comes Flandriae, et Robertus, princeps Northmanorum, duabus praeficiuntur aciebus, et sic iuncti hi duo propinqui in uno latere constituuntur. Episcopus uero Podiensis suam per se aciem uersus montana dirigebat, erecta in medio illius cuneo lancea, quam repererant, et in manibus cuiusdam clerici constituta. Petrus de Stadeneis, Reinardus de Tul, frater eius Wernerus de Greis, Henricus de Ascha, Reinardus de Hemersbach, Walterus de Dromedart, suum cuneum regere disponuntur uersus haec montana et uiam quae ducit ad portum maris Simeonis praedicti quondam eremitae. Comes Reinboldus de Oringis, Lodewicus de Monzons, Lambertus filius Cunonis de Monte acuto, unius aciei ordini praeesse destinantur. Dux Godefridus cum Teutonicis, Alemanis, Bawaris, Saxonibus, Lotharingis, ex duobus millibus equitum et peditum suam aciem composuit, quorum manus et gladius solet esse saeuissimus in ceruicibus inimicorum. Tankradus, solus suam aciem ex equitibus et peditibus constituit. Hugo de S. Paulo, et filius eius Engelradus, Thomas de Feria castro, Baldewinus de Burg, Robertus filius Gerhardi, Reymundus de Peleiz, Reinoldus Beluacensis, Walo de Calmont, Euerhardus de Poisat, Drogo de Monzei, Rudolfus filius Godefridi, Conans Britannus, Rudolfus similiter Britannus, hi omnes duas acies regere eliguntur. Gastus de Berdeiz, Gerhardus de Rosselon ciuitate, Willhelmus de Montpelir, acie tantum una contenti sunt. Boemundus de Sicilia in extrema acie, quae erat densissima, equitibus et peditibus ductor attitulatur, ut caeteras acies tueretur, et forte auxilio indigentibus subueniret. 

[4,48] CAP. XLVIII. 
 Sic omnibus istis ordinatis et dispositis, comitem Reymundum, aliquantulum infirmitate laborantem, ad tuendam urbem propter Turcos, qui erant in eminentiore arce cum Sansadonia, filio Darsiani, reliquerunt cum plurima uirtute Christianorum. Hoc expleto, omnes unanimiter, sicut ordinati erant, et principes singuli cum suis aciebus aperta porta qua porrigitur trans Fernam pons lapideus, aduersus Barbarorum legiones procedere decreuerunt, in uexillis mille uariis et decoris, in loricis et galeis. Corbahan similiter et Solymanus in dextro et sinistro cornu, in fronte et a tergo, multiplices statuunt acies, arcus osseos et corneos in manibus ad pugnandum tenentes, celerique pede a castris procedentes, Christianis obuiam inuehuntur, ut primi grandine sagittarum certamen ineant, buccina, tubis et cornibus intolerabili clamore intonantes. Prouiderant enim sibi non solum ex legatione Petri, qui bellum in crastino eis praedixerat affuturum; sed quotidie suspecti et solliciti erant ne Christiani ex improuiso bellum cum eis committerent. Unde ad arcem Sansadoniae nuntios assidue dirigebant, quatenus si quando persentiret Christianos armari, aut hortari ad pugnam, eis nuntiaret, eo quod ab arce, in supercilio montis sita, spectaculum rerum uniuersarum undique in urbe habuerit: quo et ipsi parati et cuneati occurrere possent, et minus prouisis Galli nocerent. Sansadonias nuntia mittere negat sed pannum latissimum nigerrimi et horrendi coloris, in summitate hastarum praefixum, in culmine suae arcis erigere pollicetur, deinde horrisona buccina uehementer perstrepere et ita gentiles certos reddere de apparatu belli Christianorum. Hunc itaque pannum fuscum in signum conserendi Martis erigens in montanis, super ipsam praedictam arcem fixit, eadem hora qua Christianorum apparatus summo diluculo fieri coeperunt, et acies ordinabantur: ut uiso hoc signo, etiam gentiles ad resistendum prouiderent, arma et acies ordinarent. Protinus panni huius signo et fragore buccinae, horribiliter tonantis, praemoniti, densantur et cuneantur, et Christianis turmis in occursum tendunt, ab equis circiter duo millia descendentes, ad prohibendum pontem eiusque fluuii transitum. 

[4,49] CAP. XLIX. 
Christiani autem principes in eadem porta ordinati et conglobati, suspicantes ac praescientes Turcos in arcu et sagitta sibi in exitu suo aduersaturos, omnem manum sagittariorum pedestris uulgi praemiserunt a porta trans pontem et fluuium Farfar. Qui Deo fauente pontem anticipantes, in Turcos sagitta infestos irruerunt, scuto tectis pectoribus resistentes, et a loco amouentes, quousque ad stationem equorum ipsorum sagitta Christianorum transuolante, peruentum est. Turci itaque, qui ad pontem ab equis descendentes pede praecurrerant, uidentes se non posse obsistere, nec uiros Christianos a ponte abigere, sed equos suos posse sagittarum grandine perire, uersi in fugam et ad equos quantocius properantes, ipsos ascenderunt: et sic liberum exitum Christianis, licet inuiti, concesserunt. Ad haec Anselmus de Riburgis monte, qui erat in prima hac acie constitutus cum Hugone Magno, gaudens prospero successu et prima uictoria fidelium, uibrata hasta medio Turcorum inuoluitur; qui hos deiecit, hos perforat, alios resupinat, et ingenti illorum occisione laborat. Hugo siquidem Magnus, uidens quod Anselmus sine aliquo timore mortis hostes represserat, sine mora aduolat, simili caede muletans inimicorum cateruas. Robertus Flandrensis, Robertus Northmannorum comes, Baldewinus Hamaicorum princeps. Eustachius quoque, audacter et fortiter cum hostilibus cuneis luctabantur, quos non modica strage interemerunt. Solymanus uero dux Turcorum, miles saeuissimus, et Rossilion consocius eius, unus ex quatuor capitalibus Antiochiae sub Darsiano rege, cum suis cuneis circiter quindecim millibus a caetera multitudine sequestrati, aduersus haec montana et uiam, quae respicit ad portum Simeonis, festinato contendunt: ut si Christiani uicti forte illuc fugam meditarentur ad maritima, eis occursarent, et incautos attererent. Hoc in proposito auide feruentes, properata uia plus solito, super aciem Reinardi comitis, Petri de Stradeneis, Walteri de Dromedart, Henrici de Ascha, Reinardi de Hemersbach, militis illustrissimi, Werneri de Greis casu irruerunt; quibus subito ad impedimentum ignem proiecerunt ab ollis in faciem terrae, quo eorum transitus erat ad societatem Christianorum. Ignis itaque ut haesit terrae, arreptis herbis aridis et frondibus siccis ueprium, statim uires in altitudine et amplitudine acquisiuit, et sic a uento suscitata nebula, fumus concreuit tenebrosus, solummodo oculos fidelium obumbrans, et aspectum impediens. 

[4,50] CAP. L. 
Igitur Turci callide eos post fumi nebulam insequentes, errore caliginis dissociatos alios trucidabant, alios sagittis transfigebant. Solummodo equis insidentes uelocitate equorum euaserunt, sed non omnino illaesi a sagittis: peditum uero trecenti occisi, et pars in uinculis retenta est. Karieth autem Turcus de ciuitate Caran, uiso Solymani prospero successu in contritione aciei Reinardi, Petri, Werneri et caeterorum, confidentius iter accelerans, in circuitu una cum principe Damascenorum a montanis iuxta ciuitatem et Fernam fluuium descendit, appropinquante simul Brodoan de Alapia ciuitate Turcorum, ad coronandam aciem Boemundi, quae erat extrema, peditibus et Francigenis plurimum densata: quam incurrentes, sagittis et uirtute suorum irrumpere ac dispergere conati sunt. Oppressi siquidem uiribus Turcorum, et fraude astutorum hominum circumuenti, comitatus Boemundi in miserum et anxium globum, quasi oues inter lupos periturae, cogebantur, nec ultra reniti ualebant, sed in proximo erat, ut morituri undique ab infidelibus turmis inuoluerentur. At Godefridum ducem cum Buldagi, Amasa, Boesa et Balduc atrociter dimicantem, et in nomine Iesu, Filii Dei uiui, triumphantem, nuntius trans spatium uiae unius, uocis percurrens, flebili rogatu pulsat et admonet, ut respiciat et cognoscat quam in arcto res Boemundi suaeque societatis sit sita: quibus, ni cito subueniret, omnes in breuia Turcis consumi asserebat. 

[4,51] CAP. LI. 
Godefridus dux, ex relatione uelocis nuntii Boemundi intellecta inuasione suaeque aciei a Turcis fere coronatae, eleuans oculos, iam intuetur quomodo uirtus Boemundi et cohortes illius pondere belli fatigabantur, et uix inimicorum uires sufferebant. Unde festinus in faciem aduersariorum cum Alemanis, Bawaris, Saxonibus, Lotharingis, Teutotonicis, et Romanis, qui in sua erant acie, aduolat in uexillis ostreis uariis et decoris, ut uires gentilium repelleret, et in angustia positis subueniret. Hugo uero Magnus, qui in exitu primae aciei a ponte, qui ab urbe trans Farfar porrigitur, fugatis Turcis et attritis, spatium campi cum Christianorum praemissis sagittariis uictor obtinebat, uidens quod ducis Godefridi acies et uexilla reuertebantur uia quae ducit ad fluuium Farfar, una ipse festinus eodem itinere ad aciem ducis cum sua legione ad uires et arma augenda refertur, sciens quia hac parte maior angustia belli ingruebat. Moderabantur ambo principes cursus suorum equitum, secundum quod pedites appropinquare poterant. Quos ubi Turci indubitanter in se tendere uiderunt ad subueniendum Christianis consociis, paulatim ab inuasione et assultu coeperunt subtrahi; et dato dorso remensi uiam, ad tabernacula sua fugam arripiunt, duce cum Christianis tironibus atrociter insequente et caedente 

[4,52] CAP. LII. 
Tandem superato quodam humili et modico torrente, a montanis defluente, paululum Christianis militibus in ualle retardatis, Turci in uertice cuiusdam montis consistentes, ad defensionem frena reiiciunt, et sagittis suis Gallos insequentes absterrere nituntur. Ad hoc peregrini Teutonici, corda intrepida habentes, altis uocibus Christi clementia inuocata, obsistentes Turcos indubitanter incurrunt, quos tunc et deinceps sic in fugam continuam mittunt, ut non aliquis eorum stare aut remordere in eodem conflictu praesumeret. Boemundus ergo princeps magnus, et Adam filius Michaelis, uisa uirtute Godefridi resistentis, et populum alleuiantis, et quia caede cum suis inter hostium agmina fulminabat, cum omni acie et fortitudine quam ultimus regebat, abrumpit moras, et in impetu ac uociferatione per medias Turcorum acies infertur. Quorum immanissima strage facta sic campi operiebantur corporibus occisorum, quasi grandine hinc et hinc saeuissime commistis cuneis. Sed, Deo auxiliante, ingrauatum est bellum gentibus; totumque praelii pondus uersum est illis in contrarium. Corbahan autem superbus, qui ampliores sibi retinuerat uires et copias, et a sinistris Christianorum stationem occupauerat, nequaquam suis fugitiuis et attritis sociis ad opem contendere poterat. Nam illi Podiensis episcopus cum omni manu Prouincialium fortiter in faciem resistebat, eique lanceam Dominicam semper opponebat. Unde colligendum est quod, Deo et Domino nostro Iesu operante, uirtus illius, diuinitus sibi timore immisso, elanguit, et corda suorum fremuerunt: quia sic immobilis permanebat in obstaculo et uisione coelestis armaturae, ac si omnis pugnae immemor cum infinito suo satellite haberetur. 

[4,53] CAP. LIII. 
Sic, Deo uolente, in stupore et exstasi posito quidam adfuit, sinistra illi portans nuntia, et dicens: « Corbahan, princeps illustrissime, quid longius moram protrahis aduersus hanc Christianorum aciem? annon uides quomodo tuus, quem eduxisti, exercitus, uictus et attritus fuga dilapsus est? ecce in castra tua tuorumque Galli diffusi spolia auferunt, et res uniuersas colligunt, et ecce sine mora ad te peruenturi sunt. » Corbahan hac tristi et dura legatione pulsatus, eleuatis oculis uidens acies suas fuga defluxisse, continuo ipse cum omni comitatu suo dorsa uertit in fugam, uia qua uenerat, ad regnum Corrozan et flumen Euphratem insistens. Quem sacer episcopus cum omni acie sua persecutus est, non longe tamen, prae defectione equorum et peditum lassitudine. Defecerant enim Christianis equi quos a Gallia eduxerant, prae diuersis plagis, ut affirmant ex ueritate qui aderant. Nam uix ducenti supererant equi bello apti, in die qua praelium cum tot nationibus gentilium commiserunt. 

[4,54] CAP. LIV. 
Plurimi siquidem egregii milites et nobilissimi, quorum latet numerus, equis mortuis et prae famis inopia consumptis, in numero peditum computati, pedites praelia discebant, qui a pueri aeuo semper equis assueti et inuecti certamen inire solebant. Ex his uero egregiis uiris, qui mulum aut asinum, uel uile iumentum, uel palefridum tunc acquirere poterat, pro equo utebatur: inter quos fortissimi et ditissimi sua in terra principes asino insidentes certamen inierunt: nec mirum. Nam diu deficiente illis proprio sumptu, egentes mendicauerant, et suis armis uenditis propter inopiam, armis Turcorum insuetis et incongruis in bello utebantur. Horum in numero Hartmanus, diues et nobilissimus, unus de praepotentibus in terra Alemaniae fuisse, asinoque insidens, umbonem Turci et gladium tantum in die illo ad pugnam habuisse perhibetur: nec mirum. Nam rebus omnibus exhaustus, lorica, galea et armis uenditis, diu mendicauerat, et eo fere peruenerat, quod nec mendicando uiuere poterat. Peruenerat una Henricus de Ascha, miles nobilis et laude militari dignus. Sed dux Godefridus gloriosus, illorum misertus, panem unum cum portione carnis uel piscis ex proprio sumptu Hartmano constituit; Henricum uero, quia miles et homo suus multis sibi seruierat annis et bellorum periculis, conuiuam et mensae suae socium attitulauit. 

[4,55] CAP. LV. 
Super his miseriis et attenuationibus nobilium procerum, mirantur solummodo hi qui nunquam huic simile audierunt, nec mala uiderunt, quae in tam longo exsilio contigerunt, tam egregiis uiris, sed non mirantur qui ipsum ducem Godefridum et Robertum, principem Flandriae, ad ultimum egere rebus et equis se uidisse testati sunt. Eguit siquidem dux Godefridus, qui equum, in quo die magni belli sedit, dono comitis Reymundi suscepit, multa prece extortum. Nam defecerat illi pecunia prae angustia memoratae famis, et nimia largitione eleemosynarum et rerum, quas in mendicis et attenuatis militibus expendit. Eguit pariter Robertus, ditissimus et potentissimus princeps pinguis Flandriae quem saepius in exercitu mendicasse asserunt, qui affuerunt et oculis inspexerunt; ipsumque equum quem in die belli ascenderat, mendicando acquisiuisse, multorum relatione didicimus. His denique equis, labore acquisitis, nunc tam egregii principes in die belli inuicti aduersus infidelium acies, considerantes Corbahan cum omni comitatu suo terga uertisse, ueloci cursu post eum frena dirigunt, caedendoque et sternendo fuga deficientes et fugientes, in spatio trium milliarum sine intermissione insecuti sunt. Tankradus, qui etiam Christianorum aciem dirigebat, ut fugam persensit aduersariorum, una cum equestri manu in caede illorum affuit uelociter, quos uia sex milliarium fugientes insecutus est. Corbahan, uiso suorum diffugio et exercitus sui dispersione, semper intendebat fugae, quousque ad Euphratem, fluuium magnum, perueniens, cum suis nauigio elapsus est. 

[4,56] CAP. LVI. 
His praefatis Christianorum principibus auide inimicorum caedi et insecutioni intendentibus, societas comitis Reymundi et episcopi Reymeri praedae inhians, et spoliis Turcorum, in loco eodem quo uictoria data est, parum persequens, permansit; et grandia spolia auri, bysantiorum, frumenti, uini, uestimentorum et papilionum depraedata est. Alii uero qui pugnae intenti erant, uidentes illos spoliis manus inferre, eadem auaritia corrupti, manus similiter praedae iniicientes, cum spoliis copiosis et infinitis in laude et laetitia et uoce exsultationis Antiochiam reuersi sunt: et qui ante inopes erant et famelici, nunc omnibus bonis satiati sunt. Codices uero innumerabiles in iisdem castris gentilium repererunt, in quibus sacrilegi ritus Sarracenorum et Turcorum inscripti erant, et nefanda crimina ariolorum et aruspicum cum characteribus exsecrabilibus. Catenarum, uinculorum, laqueorum ex funibus et ferro coriisque taurinis et equinis diuersa genera ibidem in tentoriis reperta sunt ad uinculandos Christianos: quae omnia Antiochiam allata sunt, plurimo numero infinita, cum plurimis rebus et tentoriis, et cum tentorio ipsius Corbahan, quod in modum ciuitatis turribus et moenibus diuersi coloris et pretiosi serici aedificatum erat. Habebat idem mirabile tentorium uicos a se defluentes, in quibus duo hominum millia spatiose habitasse referuntur. Mulieres, pueri teneri et adhuc lactantes, quotquot in castris reperti sunt, alii trucidati, alii equorum pedibus conculcati, misero et lacero cadauere campos impleuerunt, destituti suorum auxilio gentilium de bello terga uertentium. Caetera quae in hoc bello acta sunt, tam in populo Christiano quam gentili, quae etiam in obsidione urbis Antiochiae mira et inaudita gesta sunt, nullius stylo, nullius memoria aestimo retinenda, tot tamque diuersa fuisse referuntur.