LIBER PRIMUS.
 
1 (1) Res a mundi exordio sacris litteris editas breuiter constringere et cum 
distinctione temporum usque ad nostram memoriam carptim dicere aggressus sum, 
multis id a me et studiose efflagitantibus, qui diuina compendiosa lectione 
cognoscere properabant, quorum ego uoluntatem secutus non peperci labori meo, 
(2) quin ea, quas permultis uoluminibus perscripta continebantur, duobus 
libellis concluderem, ita breuitati studens, ut paene nihil gestis subduxerim. 
(3) uisum autem mihi est non absurdum, cum usque ad Christi crucem 
Apostolorumque actus per sacram historiam cucurrissem, etiam post gesta 
conectere; excidium Hierosolymae uexationesque populi Christiani et mox pacis 
tempora, ac rursum ecclesiarum intestinis periculis turbata omnia locuturus. (4) 
ceterum illud non pigebit fateri, me, sicubi ratio exegit, ad distinguenda 
tempora continuandamque seriem usum esse historicis mundialibus atque ex his, 
quae ad supplementum cognitionis deerant, usurpasse, ut et imperitos docerem et 
litteratos conuincerem. (5) uerumtamen ea quae de sacris uoluminibus breuiata 
digessimus, non ita legentibus auctor accesserim, ut praetermissis his, unde 
deriuata sunt, appetantur; nisi cum illa quis familiariter nouerit, hic 
recognoscat quae ibi legerit; (6) etenim uniuersa diuinarum rerum mysteria non 
nisi ex ipsis fontibus hauriri queunt. nunc initium narrandi faciam. 
2 (1) Mundus a Deo constitutus est abhinc annos iam paene sex milia, sicut 
processu uoluminis istius digeremus; quamquam inter se parum consentiant, qui 
rationem temporum inuestigatam ediderunt. (2) quod cum uel Dei nutu uel uitio 
uetustatis eueniat, calumnia carere debebit. mundo autem condito homo factus 
est; uiro Adam, mulieri Eua nomen fuit. sed constituti in paradiso, cum 
interdicta sibi arbore degustassent, in nostram uelut exules terram eiecti sunt. 
(3) deinde ex his Cain atque Abel nascitur; sed Cain impius fratrem interemit. 
filium Enoch habuit, a quo primum ciuitas condita est, auctoris nomine uocitata. 
(4) ex hoc Irad atque ex eo Ma¸iahel nascitur. hic Mathusalam filium habuit 
isque Lamech genuit, a quo iuuenis occisus traditur, nec tamen nomen refertur 
occisi; quod quidem futuro mysterio fuisse praemissum a prudentibus aestimatur. 
(5) igitur Adam post necem filii minoris Seth filium procreauit, cum iam 
trigesimum et ducentesimum annum aetatis implesset, uixit autem annos DCCCCXXX. 
Seth uero Enos, Enos Kainan, Kainan Malaleel, Malaleel Iared, Iared Enoch 
genuit; qui ob iustitiam translatus a Deo traditur. (6) huius filius Mathusalam 
dictus est, qui Lamech genuit; ex quo Noë natus, iustitia egregius et prae 
ceteris mortalibus Deo carus acceptusque. (7) qua tempestate cum iam humanum 
genus abundaret, angeli, quibus caelum sedes erat, speciosarum forma uirginum 
capti illicitas cupiditates appetierunt; ac naturae suae originisque degeneres, 
relictis superioribus, quorum incolae erant, matrimoniis se mortalibus 
miscuerunt. (8) hi paulatim mores noxios conserentes humanam corrupere 
progeniem, exque eorum coitu Gigantes editi esse dicuntur, cum diuersae inter se 
naturae permixtio monstra gigneret. 
3 (1) Quibus rebus offensus Deus maximeque malitia hominum, quae ultra modum 
processerat, delere penitus humanum genus decreuerat. sed Noë, uirum iustum, 
uita innocens destinatae exemit sententiae. (2) idem admonitus a Deo diluuium 
terris imminere, arcam immensae magnitudinis ex lignis contexuit ac bitumine 
illitam impenetrabilem aquis reddidit, qua ille cum uxore ac filiis tribus et 
totidem nuribus clausus; uolucrum etiam paria itidemque diuersi generis 
bestiarum eodem claustro recepta, reliqua omnia diluuio absumpta. (3) igitur 
Noë, cum iam imbrium uim destitisse et quieto in salo arcam circumferri 
intellegeret, ratus, id quod erat, aquas decedere, coruum primum explorandae rei 
gratia, eoque non reuertente - ut ego conicio, cadaueribus detentum - emisit 
columbam; quae cum consistendi locum non repperisset, reuersa est. (4) rursum 
emissa folium oliuae retulit, manifestum indicium, nudari cacumina arborum. 
tertio demum emissa non rediit; unde animaduersum aquas destitisse. (5) ita Noë 
arcam egressus est. id gestum a mundi exordio post annos, ut ego comperio, II CC 
duos et quadraginta. 
4 (1) Ac primum Noë gram Deo statuit hostiasque ex uolucribus immolauit. mox a 
Deo cum filiis benedicitur, praeceptumque accepit, ne sanguine uesceretur aut 
sanguinem hominis effunderet, quia mundi primordia mandati istius liber Cain 
maculauerat. (2) igitur uacuo tum saeculo ex filiis Noë semen fuit; tres enim 
habuit, Sem, Cham, Iaphet. sed Cham, quod sopitum uino patrem riserat, 
maledictum a patre meruit. (3) huius filius, Chus nomine, Nebroth gigantem 
genuit, a quo Babylon ciuitas constructa traditur. pleraque etiam oppida ea 
tempestate condita memorantur, quae nominatim persequi animus non fuit. (4) sed 
cum multiplicaretur humanum genus diuersaque loca atque insulas mortales 
haberent, una tamen omnes lingua utebantur, donec se in unum dispergenda per 
totum orbem multitudo contraxit. (5) his more humani ingenii consilium fuit, 
insigni aliquo opere famam quaerere, priusquam a se inuicem deducerentur. (6) 
ita turrim facere aggressi, quae caelo accederet, nutu Dei, ut officia 
operantium praepedirentur, a sueto sermonis genere multa diuerso neque ulli 
inuicem intellecto linguarum ritu loquebantur; quo promptius dispersi sunt, quia 
alter alterum uelut alienigenam facile relinquebat. (7) sed filiis Noë ita 
diuisus orbis fuit, ut Sem intra Orientem, Iaphet Occidentem, Cham mediis 
contineretur. ita usque Abraham ducta successio nihil sane insigne memorabile in 
se habuit. 
5 (1) Abraham autem patre Thara natus post diluuium anno millesimo et 
septuagesimo. Abraham uxor Sara dicta est, primaque eius in regione Chaldaeorum 
habitatio fuit. inde apud Charras una cum patre diuersatus est. (2) qua 
tempestate admonitus a Deo, domum patriam ac patrem relinquens, assumpto Loth 
fratris filio in terram Chananaeorum profectus in loco, cui Sychem nomen est, 
consedit. (3) mox annonae inopia Aegyptum concessit, ac rursum reuersus. Loth, 
prae multitudine familiae a patruo digressus, ut laxioribus uacuae tum regionis 
spatiis uterentur, in Sodomis consedit. id oppidum infame incolis, uiris in 
uiros irruentibus, atque ob id inuisum Deo fuisse traditur. (4) ea tempestate 
reges uicinarum gentium in armis erant; cum antea nullum inter mortales certamen 
fuisset. sed aduersum hos, qui bello uicina temptabant, reges Sodomorum et 
Gomorrae uicinarumque regionum in proelium erumpunt, primoque impetu fusi 
uictoriam concessere. tum a uictoribus Sodoma direpta praedae hostibus fuit, 
ductusque Loth in captiuitatem. (5) quod cum Abraham comperisset, propere 
armatis seruis suis, numero trecentis decem et octo, reges uictoria feroces 
exutos praeda armisque in fugam compulit. (6) tum a Melchisedech sacerdote 
benedictus est, eidemque praedae decimas dedit. reliqua his, quibus erepta 
erant, reddidit. 
6 (1) Per idem tempus Abrahae Deus locutus est, multiplicandumque semen eius, 
sicut arenas maris stellasque caeli, spopondit; peregrinumque eius semen futurum 
praedictum ac posteros in hostili solo per quadringentos annos laturos 
seruitium, post libertati restituendos. (2) tunc ei atque uxori eius adiectione 
unius litterae nomen immutatum; ita nunc ex Abram Abraham, ex Sara Sarra 
dicitur. cuius quidem rei non inane mysterium non est huius operis exponere. (3) 
eodem tempore Abrahae lex circumcisionis imposita est, erat ei autem ex ancilla 
filius Ismahel. et cum ipse esset annorum centum, uxor autem eius nonaginta, 
futurum eis filium Isaac Deus pollicetur, qui cum duobus angelis ad eum uenerat. 
(5) inde Sodomam missi angeli Loth in porta sedentem reppererunt, quos cum ille, 
homines existimans, hospitio receptos cenatosque domi haberet, iuuentus improba 
ex oppido nouos hospites ad stuprum flagitabant. Loth pro hospitibus filias 
offerens, non adquiescentibus, quibus illicita potius desiderio erant, ipse ad 
stuprum trahebatur. (5) quem angeli propere ab iniuria uindicantes luminibus 
impudicorum caecitatem offuderunt. tum Loth ab hospitibus edoctus perdendum 
oppidum, propere cum uxore et filiabus egressus; interdictum tamen est, ne 
retrorsum respicerent. (6) sed mulier parum dicto audiens - humano malo quo 
aegre uetitis abstinetur -, reflexit oculos statimque in molem conuersa 
traditur. (7) at Sodoma diuinis ignibus conflagrauit. Loth autem filiae 
existimantes humanum genus interisse concubitum inebriati patris appetiuerunt, 
unde Moab et Ammon nati sunt. 
7 (1) Per idem tempus fere, cum Abraham esset iam centum annorum, Isaac filius 
natus est. tum ancillam, de qua Abraham filium susceperat, Sara expulit; quae 
habitasse in deserto una cum filio et praesidio Dei defensa traditur. (2) nec 
multum post Deus Abrahae fidem temptans immolandum sibi a patre filium Isaac 
poscit. quem ille non cunctatus offerre, cum arae puerum superposuisset 
gladiumque educeret, uox missa de caelo est, puero parceret; uictimae aries 
praesto fuit. consummatoque sacrificio Abrahae Deus locutus est, promittens ea 
quae iam spoponderat. (3) at Sara, cum septimum et uigesimum et centesimum annum 
ageret, decessit; corpus cura uiri sepultum in Chebron, Chananaeorum oppido, 
etenim illic Abraham commorabatur. (4) tum Abraham Isaac filium iuuenilis 
aetatis uidens, siquidem cum quadragesimum annum aetatis ageret, seruo suo 
imperauit uxorem ei quaereret, ex ea tamen tribu atque terra, de qua ipse 
oriundus uidebatur; modo ut inuentam puellam in regionem Chananaeorum deduceret, 
nec putaret is causa coniugis in solum patrium rediturum. atque ut ea strenue 
mandata exsequeretur, contacto domini femine sacramentum dedit. (5) ita seruus 
profectus in Mesopotamiam ad oppidum Nachor, Abrahae fratris, deuenit. 
successitque in domum Bathuelis Syri, Nachore patre geniti; huius filiam 
Rebeccam, speciosam uirginem, conspicatus poposcit atque ad dominum adduxit. (6) 
post id Abraham accepit uxorem Cethuram nomine, quae in Paralipomenis concubina 
dicitur, suscepitque ex ea filios. sed Isaac Sara edito substantiam tradidit, 
his autem, quos ex concubinis susceperat, dona distribuit. atque ita ab Isaac 
separati sunt. (7) Abraham diem functus est, impletis annis centum et quinque et 
septuaginta; corpus sepulcro Sarae uxoris appositum. 
8 (1) At Rebecca, diu sterilis, assiduis mariti ad Dominum precibus a die 
matrimonii uigesimo fere anno geminos edidit; qui in matris aluo exultasse 
saepius traduntur, dictumque responso Dei est, duos in his populos praenuntiari, 
et maiorem minoris subdendum esse principio. sed prius editus, asper saetis, 
Esau uocatus, minori Iacob nomen fuit. (2) ea tempestate grauis annonae inopia 
incesserat. qua necessitate Isaac in Geraris ad regem Abimalech cessit, 
admonitus a Domino, ne in Aegyptum descenderet; eidemque uniuersae terrae illius 
possessio promittitur ibique benedicitur, multiplicatusque pecore atque omni 
substantia agente inuidia ab incolis pellitur; pulsus apud puteum iuramenti 
consedit. (3) igitur annis grauior, luminibus obductis, cum Esau filium 
benedicere pararet, consilio Rebeccae matris Iacob se benedicendum pro fratre 
obtulit. ita Iacob adorandus principibus et gentibus fratri praeponitur. (4) 
quis rebus Esau accensus fratri necem moliebatur. quo metu Iacob hortante matre 
in Mesopotamiam confugit, admonitus a patre ut ex domo Laban, fratris Rebeccae, 
uxorem acciperet; tanta illis cura fuit, cum in alienis terris consisterent, 
genus tamen intra familiam suam ducere. (5) ita Iacob profectus in Mesopotamiam, 
per soporem Dominum uidisse traditur; atque ob id locum somnii sacratum habens, 
lapidem ex eo sumpsit; uouitque, si rebus prosperis reuertisset, titulum sibi 
domus Dei futurum decimasque omnium, quae adquisita sibi forent, Deo daturum. 
(6) inde se ad Laban fratrem matris contulit quem ille sororis filium agnitum in 
hospitium benigne recepit. 
9 (1) Erant Laban duae filiae, Lia et Rachel; sed Lia oculis deformior, Rachel 
pulchra traditur. cuius specie Iacob captus amore uirginis conflagrabat, eamque 
sibi in matrimonio a patre postulans septem annorum seruitio se mancipauit. (2) 
sed impleto tempore, Lia ei supponitur; ac rursum septennii seruitio subditur, 
atque ei Rachel traditur. sed hanc diu sterilem, Liam fecundam fuisse accepimus. 
(3) filiorum, quos ex Lia Iacob habuit, haec sunt nomina; Ruben, Symeon, Leui, 
Iudas, Isachar, Zabulon, Dina; ex ancilla uero Liae Gad et Aser, ex ancilla 
Rachel Dan et Nephtalin nati sunt. at Rachel desperata iam partitudine Ioseph 
edidit. (4) tum Iacob redire ad patrem cupiens, rum ei Laban socer partem 
pecorum mercedem seruitii dedisset, obque id parum. sibi eum aequum gener Iacob 
ratus, dolum ab eo suspectans, clam profectus est uigesimo post fere anno, quam 
aduenerat. Rachel uiro inscio patris idola furto abstulit; qua iniuria Laban 
generum persecutus, non repertis idolis, pace facta regressus est, multum 
obtestatus generum, ne uxores filiabus suis superduceret. (5) inde digressus 
Iacob uidisse angelos et castra Dei traditur. sed cum praeter regionem Edom, 
quam Esau frater incolebat, iter destinaret, missis prius legatis et muneribus 
suspectum sibi fratrem explorauit. tum ille obuiam fratri processit; nec tamen 
Iacob se ultra fratri credidit. (6) sed pridie, quam inter se fratres 
conuenirent, Deus humana specie assumpta, colluctatus cum Iacob refertur. et cum 
aduersus Deum praeualuisset, tamen non esse mortalem non ignorauit; benedici se 
ab eo flagitabat. (7) tum a Deo ei immutatum nomen est, ut ex Iacob Israel 
diceretur. sed cum ille uicissim a Deo nomen Dei quaereret, neu esse quaerendum, 
quia admirabile esset, responsum. ex colluctatione autem latitudo feminis Iacob 
obtorpuit. 
10 (1) Igitur Israel declinans fratris domum, promouit agmen in Salem Sicimorum 
oppidum, atque ibi loco pretio accepto tabernaculum statuit sibi. huic oppido 
Emor, Chorraeus princeps, praeerat. (2) huius filius Sychem Dinam filiam Iacob 
ex Lia genitam stupro subdidit. quo comperto Symeon et Leui, Dinae fratres, 
omnes in oppido sexus uirilis dolo peremerunt atque impigre sororis ulti 
iniuriam; oppidum a filiis Iacob direptum praedaque omnis abducta. (3) id factum 
aegre admodum tulisse Iacob traditur. mox a Deo monitus Bethel petiit ibique 
altarium Deo statuit. inde in parte turris Gader tabernaculum fixit. Rachel ex 
partu obiit; puer Beniamin uocatus est. Isaac decessit annos natus centum et 
octoginta. (4) at Esau potens diuitiis erat, uxoribus sibi etiam e Chananaeorum 
gente assumptis; cuius progeniem in hoc tam praeciso opere inserendam non 
putaui. si quis studiosior erit, ad originem reuertatur. post excessum patris 
Iacob in solo eo, in quo Isaac uixerat, commorabatur. filii eius aliquando ab eo 
pascui gratia cum gregibus secesserunt, Ioseph tamen et Beniamin paruus domi 
resederant. (6) carus admodum Ioseph patri obque id inuisus fratribus, simul 
quia frequentibus eius somniis maiorem eum omnibus futurum portendi uidebatur. 
igitur ad inspiciendos greges reuisendosque fratres a patre missus oportunus 
iniuriae fuit. (7) namque uiso fratre consilium necis eius ceperunt. sed 
obsistente Ruben, cui a tanto facinore abhorrebat animus, in lacum demissus; mox 
suadente Iuda deducti ad mitius consilium negotiatoribus eum, qui tum Aegyptum 
petebant, uendiderunt. atque ab his Petefrae, praeposito Pharaonis, traditus 
est. 
11 (1) Per idem tempus Iudas, Iacob filius, Sauam Chananaeam in matrimonium 
assumpsit. ex qua tres filios sustulit, Her, Onan, Selam. sed Her Thamar 
concubio sociatur. quo mortuo Onan fratris uxorem accepit; qui, quia spermata in 
terram effunderet, exstinctus a Deo refertur. (2) tum Thamar meretricio habitu 
assumpto socero mixta est, exque eo geminos edidit. (3) in partu autem illo 
mirabile fuit, quod cum prodeunti puero, ad dinoscendum qui prius nasceretur, 
obstetrix manum eius cocco illigasset, reductus in aluum matris puer posterior 
editus est. nomen infantibus Fares et Zara inditum. (4) at Ioseph, cum benigne a 
curatore regio, qui eum pretio acceperat, haberetur domumque eius et familiam 
procuraret, decorus ipse insigni specie uxoris domini oculos in se conuerterat. 
cumque amore turpi deperiret, appetitum saepius nec adquiescentem sibi falso 
scelere infamat, ac uiro queritur stuprum sibi intentatum. ita Ioseph in 
carcerem coniectus. erant in eadem custodia ministri regii duo; (5) qui cum 
somnia sua ad Ioseph retulissent, futura ex somnio coniectans, unum eorum poenas 
capite luiturum, alium absoluendum pronuntiauit. atque ita accidit. igitur post 
biennium somnium regi obiectum est. (6) quod cum a prudentibus Aegyptiorum non 
posset absolui, minister regis ille carcere exemptus regem admonet, Ioseph esse 
mirum somniorum interpretem. (7) ita Ioseph soluitur interpretatusque est regi 
somnium; septem annis proximis maximam frugum ubertatem futuram, consequentibus 
inopiam. quo metu rex perculsus, uidens diuinum in Ioseph spiritum, rei eum 
annonariae praefecit, aequato secum imperio. (8) tum Ioseph abundantibus per 
totam Aegyptum frumentis magnam copiam congessit; multiplicatisque horreis 
aduersus futuram famem consuluerat. ea tempestate spes atque salus Aegypti in 
illo sita erat. (9) per idem tempus duos ex Asenet filios genuit, Manassen et 
Ephraem; ipse autem, cum summam a rege potestatem accepit, erat annorum XXX; nam 
a fratribus septem decem annos natus uenundatus est. 
12 (1) Interea rebus in Aegypto aduersus famem bene compositis, orbem terrae 
grauis frumenti inopia quatiebat. qua necessitate compulsus Iacob filios in 
Aegyptum misit, Beniamin tantum secum domi retento. (2) igitur Ioseph rerum 
potentem, penes quem annonae arbitrium erat, fratres adeunt et more regio 
adorant. quibus ille uisis callide agnitionem dissimulans, hostiliter eos 
uenisse et subdole loca explorare arguebat. (3) angebatur autem, quod Beniamin 
fratrem non uidebat. res ergo in id deducitur, ut praesentiam eius 
pollicerentur, nimirum ut ex eo quaereretur, an isti explorandi causa Aegyptum 
intrassent. ad promissi autem fidem Symeon obses traditur; ipsis frumentum 
gratis datum. rursum igitur reuertentes Beniamin, ut conuenerat, deduxerunt. (4) 
tum se cognoscendum Ioseph fratribus praebuit, non sine pudore male merentium. 
ita eos oneratos frumento multisque donatos domum remisit, praemonens quinque 
adhuc annos famem futuram; cum patre atque omni progenie et familia 
commigrarent. (5) ita Iacob in Aegyptum descendit, Aegyptiis admodum 
laetantibus, gaudente rege, benigne a filio susceptus. id gestum anno aetatis 
Iacob centesimo et trigesimo, a diluuio autem anno MCCC et LX. ceterum ab eo 
tempore, quo Abraham in terra Chananaeorum consedit, in id, quo Iacob Aegyptum 
ingressus est, referuntur anni CCXV. (6) igitur Iacob septimo et decimo anno, 
quam in Aegypto aduenerat, urgente morbo Ioseph filium obtestatur, corpus 
sepulchro redderet. (7) tum Ioseph benedicendos filios suos obtulit, quibus 
benedictis, cum tamen benedictionis merito maiori minorem praeposuisset, filios 
omnes benedictione lustrauit. decessit autem annos natus CXLVII. funus magnifice 
curatum; corpus in sepulchro patrum Ioseph condidit. (8) fratres post patris 
obitum pro conscientia pauentes benigne habuit. decessit autem Ioseph ipse 
aetatis anno decimo et centesimo. 
13 (1) Igitur Hebraei, qui in Aegyptum deuenerant, incredibile memoratu est quam 
cito numero aucti sint multiplicataque progenie Aegyptum repleuerint. (2) sed 
defuncto rege, qui eos ob merita Ioseph benigne fouebat, succedentium regum 
imperio deprimebantur. nam et opus durum aedificandarum ciuitatium eis 
impositum, et quia iam multitudo abundans metuebatur, ne quandoque libertatem 
armis uindicarent, paruulos recens editos aquis mergere edicto regio cogebantur. 
(3) nec dissimulari cruentum imperium licebat. qua tempestate filia Pharaonis 
infantem in flumine repertum nutriendum pro filio curauit; nomen puero Moyses 
dedit. (4) Moyses hic, cum uiriles annos ageret, conspicatur Hebraeum ab 
Aegyptio pulsari; quo permotus dolore. fratrem ab iniuria uindicans, Aegyptium 
calce perculsum interemit. (5) mox supplicium e facto metuens in terram Madian 
profugit; et apud Iothor sacerdotem regionis illius diuersatus filiam eius 
Sepphoram in matrimonium accepit exque ea duos filios Gersam et Eliezer 
sustulit. (6) hoc tractu temporum Iob fuit, lege naturae et agnitionem Dei et 
omnem iustitiam complexus, praediues opibus atque eo illustrior, quod his neque 
integris corruptus neque amissis deprauatus est. (7) nam cum per diabolum exutus 
bonis, filiis etiam esset orbatus, ad extremum diris ulceribus affectus, non 
potuit uinci, ut prae doloris impatientia aliqua in parte peccaret. (8) mercedem 
denique diuini testimonii consecutus, sanitati redditus omnia quae amiserat in 
duplum recepit. 
14 (1) At Hebraei multiplicato seruitutis malo pressi, querelis in caelum 
conuersis, spem auxilii a Deo exspectabant. tum Moysi pascenti oues repente 
rubus ardere uisa, flammis tamen, quod erat mirabilius innoxiis. (2) qua 
nouitate obstupefactus rubo propius accessit, statimque ad eum istius modi fere 
uerbis Deus locutus est; Dominum se esse Abraham, Isaac et Iacob, quorum 
progeniem, Aegyptiorum dominatione depressam, ereptam malis cupiat; iret ergo ad 
regem Aegypti ducemque se populi in libertatem restituendi praestaret. 
cunctantem potestate confirmat, uirtutem ei signorum faciendorum impertiens. (3) 
ita Moyses in Aegyptum profectus, signis prius apud suos editis, assumpto fratre 
Aaron regem adiit; missum se a Deo prodit uerbisque se Dei dicere, populum 
Hebraeum uti dimitteret. at ille negans se Dominum nosse parere imperio 
abnuebat. (4) cumque Moyses in testimonium mandatorum Dei ex uirga draconem 
fecisset, mox aquas omnes in sanguinem conuertisset totamque terram ranis 
opplesset, facientibus similia Chaldaeis, magicas esse artes, quaecumque per 
Moysen fierent, potius quam Dei uirtutem pronuntiabat, donec superductis 
sciniphibus terra oppleta est, Chaldaeis fatentibus maiestate diuina ista fieri. 
(5) tum rex malo coactus, aduocato ad se Moyse et Aaron, dat populo discedendi 
potestatem, modo ut superductam cladem auerterent. (6) sed ubi clades exempta 
est, impotens sui animus, in se reuersus, exire, ut conuenerat, Israelitas non 
patiebatur. ad extremum decem plagis corporis et regni sui contusus et euictus 
est. 
15 (1) Sed pridie quam Aegypto populus egressus est, mandatis Dei instruitur 
rudis adhuc temporum, mensem illum, qui tunc erat, primum omnium mensium esse 
cognosceret; sacrificium autem diei illius in sollemnitatem consequentium 
saeculorum ita esse celebrandum, ut quarta decima die mensis agnus immaculatus, 
anniculus, uictima caederetur, eiusdem sanguine postes illinirentur; carnem 
penitus exedendam, os autem non conterendum; septem diebus fermento abstinerent, 
azymis uterentur, ritumque hunc posteris traderent. (2) ita populus egressus 
diues et suis copiis et Aegypti spoliis cumulatior; cuius numerus ex quinque et 
septuaginta Hebraeis, qui primi in Aegyptum descenderant, ad milia uirorum 
sescenta peruenerat ... ab eo autem, quo primum Abraham terram Chananaeorum 
accesserat, anno trigesimo et quadringentesimo, a diluuio autem mille quingentis 
quinque et septuaginta. (3) igitur propere egressis columna nubis interdiu, 
noctu columna ignis praeferebatur. sed cum ob interiectum sinum rubri maris 
praeter terram Phylistiim uia duceret, ne postea Hebraeis eremum aspernantibus 
redeundi in Aegyptum continentibus terris noto itinere facultas panderetur, nutu 
Dei auersi in rubrum mare illati sunt castraque ibi cunctantes constituerunt. 
quod ubi regi nuntiatum est, Hebraeum populum uiae errore in obiectum mare 
deuenisse, nullum ei esse exitum obsistente elemento, furens animi, quoniam 
angebatur, tot hominum milia regno suo et potestati decedere, exercitum propere 
educit. (5) iamque eminus arma signaque et protentae patentibus late campis 
acies uisebantur, cum Hebraeis metu trepidis et caelum aspectantibus Moyses a 
Deo monitus percussum uirga mare discidit. (6) ita populo, cedentibus in latera 
aquis, uelut in continenti iter peruium fuit. nec cunctatus rex Aegyptius 
cedentes insequi mare, qua patebat, ingressus; mox coeuntibus aquis cum omni 
exercitu deletus est. 
16 (1) Tunc Moyses incolumitate suorum, exitio hostium uirtute exultans canticum 
Deo cecinit, idemque omnis turba uirilis ac muliebris sexus fecit. (2) sed 
ingressos eremum, cum iam per triduum iter agerent, aquae penuria urgebat, 
repertaque ob amaritudinem usui non erat. (3) ac tum primum impatientis populi 
contumacia apparuit iamque in Moysen ferebatur, cum edoctus a Deo lignum aquis 
intulit, cuius haec uis fuit, ut dulcem saporem fluentis redderet. (4) exin 
promotum agmen apud Elim duodecim fontibus aquarum et septuaginta arboribus 
palmarum repertis consedit. rursum populus famem conquerens Moysen increpabat, 
Aegypti seruitium cum saturitate uentris desiderans; tum grex coturnicum superne 
missus castra oppleuit. (5) postero autem die animaduertunt qui extra castra 
processerant, paruis quibusdam siliquis oppletum solum; quarum species in modum 
coriandri seminis glaciali albitudine erat, ut crebro hibernis mensibus 
superductis pruinis tegi terram uidemus. (6) tum per Moysen populus admonetur, 
panem hunc eis munere missum Dei; unumquemque in id paratis uasculis tantum 
usurpare debere, quantum in diem unum pro numero singulis satis esset; sexto 
tamen die, quia sabbato colligi non liceret, duplum praesumerent. (7) uerum 
populus, ut semper parum dicto audiens, more humani ingenii non refrenauit 
cupiditatem, ex reconditis in posterum quoque diem consulens. sed reposita 
foetore diro in uermes efferuescebant, (8) cum die sexto in sabbatum reseruata 
integra permanerent. hoc Hebraei per XL annos cibo usi, cuius sapor melli 
proximus; nomen manna traditur. in testimonium autem diuini muneris reseruasse 
Moyses gomor plenum in uase aureo dicitur. 
17 (1) Inde progressus populus, cum aquae penuria temptaretur, aegre ab exitio 
ducis temperabat. tum Moyses mandante Domino apud locum, cui Choreb nomen est, 
uirga petram percutiens large aquae copiam fecit. (2) sed ubi Raphidin 
peruentum, Amalecitae populum incursionibus uastabant. Moyses suis in proelium 
eductis, cum Iesum bellantibus praefecisset, assumpto Aaron et Ur spectator 
pugnae futurus, simul precandi Dominum gratia, montem conscendit. sed cum dubio 
euentu acies concurrissent, Moysi precibus uictor Iesus hostes in noctem 
cecidit. (3) per idem tempus Iothor, Moysi socer, cum filia Sepphora, quae Moysi 
nupta, proficiscente in Aegyptum uiro, domi resederat, liberisque eius, cognitis 
rebus quae per Moysen gerebantur, ad eum uenit. (4) huius consilio Moyses 
ordines populi distribuit; tribunos centurionesque et decuriones praeficiens 
necessarium disciplinae ritum posteris tradidit; Iothor in patriam regressus. 
(5) exin ad Sinam montem peruentum. ibi Moyses a Domino monetur, populus ut 
sanctificaretur, auditurus Dei uoces; idque sollicite curatum. sed ubi Deus 
monti institit, ualidis tubarum clangoribus aer quatiebatur, crassaeque nubes 
crebris cum fulminibus aduoluebantur. (6) sed Moyses et Aaron in montis cacumine 
Dominum propter, populus circa ima montis constitit. ita lex lata multiplex et 
copiosa Dei uerbis, et saepe repetita; cuius si quis erit curiosior, fontem 
ipsum adeat, nos eam breuiter perstringimus. (7) Non erunt, inquit, tibi dii 
alieni praeter me; non facies tibi idolum; non sumes nomen Dei tui in uanum; 
sabbato nullum opus facies; honorifica patrem tuum et matrem tuam; non occides; 
non moechaberis; non furtum facies; non falsum testimonium dices aduersus 
proximum tuum; non concupisces quicquam proximi tui. 
18 (1) His a Deo dictis, cum tubae circumstreperent, lampades inardescerent, 
montem fumus obtegeret, populus prae timore inhorruit, uerba Dei non sustinens; 
poposcitque a Moyse, ut ipsi tantum loqueretur Deus atque ita audita ad populum 
referret. (2) edicta autem Dei ad Moysen istius modi sunt; Hebraeus puer pecunia 
emptus sex annis seruiet, post haec liber erit; sponte autem permanenti in 
seruitute auris forabitur. qui hominem occiderit, capite poenas luet; qui 
imprudens, rite exul erit. qui patrem matremue pulsauerit conuiciumue eis 
dixerit, capitali supplicio afficitor. (3) si quis Hebraeum subreptum 
uendiderit, morti dabitur. si quis seruum proprium seruamue percusserit exque eo 
ictu obierit, reus in iudicio fiet. si quis partum non deformatum mulieri 
excusserit ... neci dabitur. si quis seruo oculum aut dentem extorserit, seruus 
uindicta liberabitur. (4) taurus si hominem occiderit, lapidabitur; si dominus 
sciens bestiae uitium non consuluerit, et ipse lapidabitur, aut pretio se 
redimat, in quantum accusator poposcerit. si seruum taurus occiderit, in 
triginta didrachmis pecunia domino numerabitur. si quis defossum lacum non 
coopuerit pecusque in lacum ceciderit, pretium pecudis domino dabit. si taurus 
alterius taurum occiderit, pecus uenumdabitur pretiumque domini partientur, 
peremptum etiam diuident. quod si dominus uitium tauri sciens non consuluerit, 
taurum dabit. (6) si quis uitulum subripuerit, quinque restituet; si ouem 
subripuerit, quadrupli poena erit; si uiua penes abactorem pecora reperientur, 
dupla restituet. nocturnum furem occidi licet, diurnum non licet. si cuius 
pecora alterius sata depauerint, dominus pecoris euersa restituet. si depositum 
perierit, is, penes quem depositum fuit, iurabit nihil se dolo egisse. fur 
inuentus duplum dabit. commendatum pecus a bestia interceptum non restituetur. 
(7) si quis uirginem nondum desponsatam corruperit, dotabit puellam et ita eam 
uxorem accipiet; si pater puellae nuptias recusauerit, dotem raptor dabit. si 
quis se pecudi miscuerit, morti dabitur. (8) sacrificans idolis pereat. uiduam 
et orphanum non premendos; pauperem debitorem non perurguendum, nec usuram 
poscendam; uestimentum pauperis pro pignore non accipiendum. principem populi 
non increpandum. primogenita omnia Deo offerenda. carnem a fera captam non 
edendam. coitiones in testimonium falsum in quamcumque malitiam non esse 
faciendas. [inimici pecus errans non praeteribis, sed reduces. si animal inimici 
succubuisse oneri inueneris, erigere debebis. (9) innocentem et iustum non 
occides. non iustificabis impium pro muneribus.] munera non accipienda. aduenam 
benigne habendum. sex diebus opus faciendum, sabbato requiescendum. fructus 
septimi anni non metendos, sed pauperibus et egenis relinquendos. 
19 (1) Haec fere Moyses ad populum uerba Dei retulit altariumque ex duodecim 
lapidibus sub monte constituit. (2) ac rursum montem, in quo Deus consistebat, 
conscendit, adhibito secum Aaron, Nabad et Abiud maioribusque natu septuaginta. 
sed hi non ualentes Dominum intueri, locum tamen, in quo Deus stabat, uiderunt; 
cuius mirabilis forma et claritudo eximia refertur. Moyses accersitus autem a 
Deo interiorem nubem, quae circum Deum steterat, ingressus, quadraginta diebus 
totidemque noctibus ibi fuisse traditur. (3) quo tempore super aedificando 
tabernaculo atque arca rituque sacrificandi edoctus uerbis Dei est; quae ego, 
quia prolixa admodum uidebantur, inserenda huic tam praeciso operi non putaui. 
(4) sed immorante diutius Moyse, quippe qui XL dies apud Dominum duceret, 
populus desperato eius reditu Aaron compulit simulacra facere. (5) tunc ex 
metallis conflatis uituli caput exstitit. cui cum populus, Dei immemor, hostias 
obtulisset uinoque se et uentri dedisset, Deus spectans haec iusto dolore 
improbum populum nisi a Moyse exoratus delesset. (6) sed regressus Moyses, cum 
duas ex lapide tabulas manu Dei scriptas detulisset, populumque luxui et 
sacrilegio deditum deprehendisset, tabulas confregit, indignam esse gentem 
existimans, cui lex Domini traderetur. multis tamen increpitos Leuitas ad se 
gregauit eisdemque praecepit, ut districtis gladiis populum caederent. quo 
impetu XX tria milia uirorum perempta traduntur. (7) tum Moyses tabernaculum 
extra castra constituit; quod quotiens fuisset ingressus, columna nubis astare 
pro foribus uisebatur coramque ad Moysen Deus loquebatur. (8) poscente autem 
Moyse ut Dominum in maiestate propria uideret, responsum formam Dei mortalibus 
oculis perspici non posse, posteriora tamen eius uidere concessum; tabulaeque, 
quas Moyses prius confregerat, refectae. sed in hoc colloquio Dei XL diebus 
diuersatus apud Dominum Moyses traditur. (9) cumque de monte descenderet tabulas 
praeferens, tanta claritudine facies eius renidebat, ut intueri eum populus non 
ualeret. sed cum mandata Dei relaturus esset, uultum uelamento obtexit, atque 
ita ad populum uerbis Dei locutus est. hoc in loco tabernaculum interiorumque 
eius aedificatio referetur. quo consummato nubes superne decidit (10) atque ita 
tabernaculum obumbrauit, ut ipsum Moysen aditu excluderet. haec fere duobus 
libris, Genesi atque Exodo, continentur. 
20 (1) Exin Leuiticus liber sequitur, in quo litandi praecepta traduntur, 
mandata etiam latae superius legi adduntur, plena omnia sacerdotalibus 
institutis. quae si quis cognoscere uolet, perfectius inde capiet. nos enim 
suscepti operis modum custodientes solam historiam persequimur. (2) Igitur Leui 
tribu in sacerdotium segregata reliquae tribus dinumeratae repertaque hominum DC 
et III D. (3) cum ergo populus mannae cibo, ut supra retulimus, uteretur, tot 
tantisque beneficiis Dei, ut semper, ingratus uiles, quibus in Aegypto 
assueuerat, desiderabat. (4) tum Deus immensam copiam coturnicum castris 
intulit; quas cum auide diriperent, primoribus labiis admotis carnibus 
interibant. magnaque eo die in castris clades fuit, adeo ut XX et III uirorum 
perisse tradantur. ita populus eo, quem desiderabat, cibo punitus est. (5) inde 
promotum agmen et in Faran uentum est; edoctusque a Deo Moyses, uicinam esse 
terram, cuius possessionem eis promiserat Deus, exploratoribus in eam missis 
renuntiatur, felicem omni copia esse regionem, sed gentes ualidas et munita 
ingentibus muris oppida. (6) quod ubi populo compertum, magna mentes omnium 
formido incesserat; eoque mali uentum, ut spreto Moysi imperio ducem sibi 
constituere pararent, cuius ductu in Aegyptum reuerterentur. (7) tum Iesus et 
Chaleb, qui inter exploratores terrae fuerant, conscissis uestibus flentes 
populum obtestantur, ne exploratoribus credant, formidolosa referentibus; se 
quoque una cum his fuisse, nihil metuendum in solo illo repperisse; (8) 
promissis illos Dei confidere oportere, hostes praedae potius quam exitio fore. 
sed gens indomita, sanis consiliis male renitens, in perniciem eorum ferebatur. 
quis rebus commotus Deus partem populi hostibus caedendam obiecit, 
exploratoribus interfectis ad uulgi formidinem. 
21 (1) Secuta est eorum contumacia, qui se Dathan et Abiron ducibus aduersum 
Moysen et Aaron erigere conati sunt; sed eos uiuos hiatu suo terra obsorbuit. 
(2) nec multo post totius populi in Moysen et Aaron orta seditio est, adeo ut 
tabernaculum, quod erat nefas ni sacerdotibus introire, irrumperent. tum uero 
cateruatim in eos grassata mors est; momentoque omnes interissent, nisi Moysi 
precibus placatus Dominus cladem auertisset. numerus tamen peremptorum 
septingenti et XIIII milia fuit. (3) nec multo post ob aquae penuriam, ut iam 
saepius, populi exorta seditio est. tum Moyses a Deo monitus, ut petram uirga 
feriret, familiari sibi experimento, siquidem id iam ante fecisset, semel atque 
iterum petram percussit, atque ita aqua effluxit. in quo quidem notatus a Deo 
Moyses refertur, quod per diffidentiam non nisi iterato ictu aquam eduxerit; 
denique ob hoc peccatum promissam sibi terram non ingressus est, sicut inferius 
ostendam. (4) igitur Moyses ex eo loco promouens, cum praeter Edom agmen ducere 
pararet, missis ad regem legatis transeundi copiam poposcit, ob ius sanguinis 
bello abstinendum ratus; etenim gens illa Esau progenies erat. sed rex supplices 
aspernatus transitum negauit, paratus armis contendere. (5) tum Moyses in Or 
montem iter conuertit, uetita uia abstinens, ne quam inter consanguineos causam 
belli praeberet, in eoque cursu regem gentis Chananaeorum deleuit. Seon quoque 
regem Amorraeorum perculit omnibusque eorum oppidis potitus est; Basan etiam et 
Balac reges deuicit. castra super Iordanem haud longe ab Iericho molitus est. 
tum aduersus Madianitas certatum uictique et subacti sunt. (6) Moyses mortuus 
est, cum XL in deserto annos populo praefuisset. ceterum Hebraei ob hanc causam 
tanto tempore in eremo fuisse traduntur, donec omnes, qui uerbis Dei non 
crediderant, interirent. excepto enim Iesu et Chaleb nemo ultra XX annos natus, 
Aegypto profectus, Iordanem transiit. (7) ipse Moyses ut terram promissam 
uideret tantum nec contingeret, peccato eius adscribitur, quod eo tempore, quo 
saxum ferire et aquam producere praeceptus est, post tot uirtutum suarum 
experimenta dubitauerit. (8) decessit autem anno aetatis uigesimo et centesimo. 
de sepulchri loco parum compertum. 
22 (1) Moyse mortuo summa rerum penes Iesum Naue filium erat; etenim illum sibi 
Moyses successorem constituerat, uirum uirtutibus sui simillimum. (2) principio 
autem suscepti imperii dimissis per castra nuntiis populum certiorem facit 
frumentum uti pararent, triduoque proximo iter pronuntiat. (3) sed Iordanis 
flumen ualidissimum transitum prohibebat, quia neque nauium copia pro tempore 
erat neque uadari fluuius poterat, qui tum pleno alueo ferebatur. igitur arcam 
praeferri a sacerdotibus eosdemque aduerso flumine consistere iubet, quo facto 
incisus Iordanis traditur; ita per siccum copiae traductae. (4) erat in his 
locis oppidum nomine Iericho, muris ualidissimis munitum neque expugnationi 
neque obsidioni facile. sed Iesus Deo fretus, non armis aut uiribus urbem 
aggressus, ferri arcam Dei circa muros iubet sacerdotesque praeire arcam et tuba 
canere. sed cum arca septies circumacta esset, muri ac turres conciderunt, 
direptum oppidum atque incensum. (5) tum Iesus Deum traditur ... inde aduersus 
Geth ductus exercitus, locatisque a tergo urbis insidiis, Iesus metum simulans, 
terga hosti dedit. quo uiso qui in oppido erant patentibus portis cedentibus 
instare. ita hi, qui in insidiis fuerant, uacuam urbem cepere, caesique omnes 
absque ullius effugio; rex captus summoque supplicio affectus. 
23 (1) Quod ubi uicinarum gentium regibus compertum est, in bellum conspirant 
Hebraeos armis depellere. uerum Gabaonitae, gens ualida ex urbe opulenta, ultro 
se Hebraeis dediderunt, iussa facturos pollicentes, receptique in fidem; ut 
ligna et aquam conueherent imperatum. (2) sed regibus proximarum urbium deditio 
eorum iras conuicerat. itaque admotis copiis oppidum eorum Gabaoth nomine 
obsidione circumsistunt. igitur oppidani, artis rebus suis, nuntios ad Iesum 
mittunt, obsessis uti succurreret. (3) ita ille maturato itinere inopinantibus 
superuenit caesaque ad internecionem multa hostium milia. cum dies caedentes 
deficeret noxque uictis futura praesidio uideretur, merito fidei dux Hebraeus 
noctem auertit, dies perseuerauit; ita nullum hostibus effugium fuit. quinque 
reges capo interfecti sunt. eodem impetu uicinae quoque urbes imperio adiectae 
regesque earum perempti. (4) uerum quia omnia haec in ordinem persequi non fuit 
consilium, dum breuitati studemus, id modo annotandum curauimus, XX et nouem 
regna imperio Hebraeorum subiecta; quorum terra per undecim tribus uiritim 
distributa est. Leuitis enim in sacerdotium assumptis nulla portio data, quo 
liberius seruirent Deo. (5) equidem hoc exemplum non tacitus praeterierim, 
legendumque ministris ecclesiarum libenter ingesserim. etenim praecepti huius 
non solum immemores, sed etiam ignari mihi uidentur; tanta hoc tempore animos 
eorum habendi cupido ueluti tabes incessit. inhiant possessionibus, praedia 
excolunt, auro incubant, emunt uenduntque, quaestui per omnia student. (6) at si 
qui melioris propositi uidentur, neque possidentes neque negotiantes, quod est 
multo turpius, sedentes munera exspectant, atque omne uitae decus mercede 
corruptum habent, dum quasi uenalem praeferunt sanctitatem. (7) sed longius quam 
uolui egressus sum, dum me temporum nostrorum piget taedetque; ad inceptum 
redeo. igitur, ut supra dixi, diuiso per tribus captiuo solo, pace summa Hebraei 
perfruebantur, finitimis bello territis tot uictoriis nobiles armis temptare. 
(8) eodem tractu Iesus mortuus est, anno aetatis decimo et centesimo. de imperii 
autem eius tempore parum definio; frequens tamen opinio est, XX et VII annis eum 
Hebraeis praefuisse. quod si ita est, a mundi exordio in excessum eius anni sunt 
III D CCC LXXX et IIII. 
24 (1) Iesu mortuo populus sine duce agebat. sed cum aduersus Chananaeos 
bellandum esset, dux belli Iudas assumptus est. huius ductu res prospere gestae; 
domi militiaeque summum otium; populus subactis aut per deditionem acceptis 
gentibus imperitabat. (2) inde, ut semper fieri secundis rebus solet, morum 
disciplinaeque immemor matrimonia ex uictis assumere paulatimque externos mores 
trahere ac mox profano ritu idolis sacrificare occepit; adeo cuncta cum externis 
societas perniciosa est. quae Deus longo ante prospiciens salubri Hebraeos 
responso instruxerat, deuictas gentes ut internecioni darent. sed plebs cupida 
dominandi imperare uictis cum pernicie malebat. (3) igitur cum relicto Deo idola 
colerent, destituti diuino auxilio, a rege Mesopotamiae euicti et subacti VIII 
annis captiuitatem pependerunt, donec Gothoniel duce in libertatem restituti per 
quinquaginta annos rerum potiti sunt. (4) rursumque corrupti longae pacis malo 
idolis litauerunt. moxque aderat poena peccantibus; ab Eglom rege Moabitarum 
deuicti duodeuiginti annis seruierunt, donec instinctu Dei Aod regem hostium 
dolo interemit contractoque tumultuario exercitu libertatem armis uindicauit. 
idem per LXXX annos in pace Hebraeis praefuit. huic Semigar successit; isque 
aduersus Allophylos congressus secundum euentu proelium fecit. (5) rursumque 
Hebraeos secantes idola rex Chananaeorum Iabin nomine subiugauit grauissimamque 
in eos per XX annos dominationem exercuit, donec pristinum Debbora mulier statum 
reddidit. adeo nihil spei in eorum ducibus erat, ut muliebri auxilio 
defenderentur. quamquam haec in typum ecclesiae [forma] praemissa sit, cuius 
auxilio captiuitas depulsa est. (6) sub hac duce uel iudice XL annis Hebraei 
fuerunt. rursumque ob peccata Madianitis traditi duro imperio habebantur, 
afflictique malo seruitutis diuinum auxilium implorauerunt. ita semper in 
secundis rebus immemores caelestium beneficiorum idolis supplicabant, in 
aduersis Deo. (7) unde cum reputare in animo soleo, populum tot beneficiis Dei 
obligatum, tot cladibus cum peccaret coercitum, expertumque et misericordiam et 
seueritatem Dei nequaquam emendatum, et cum semper ueniam erroris acciperet, 
semper peccasse post ueniam, nihil mirum uideri potest Christum ab his non 
receptum, cum iam inde ab initio totiens in Domino rebelles deprehendantur; 
magisque mirum est, illis semper peccantibus numquam Dei, si quando eum 
implorauerunt, defuisse clementiam. 
25 (1) Igitur cum eis, ut supra retulimus, Madianitae dominarentur, conuersi ad 
Dominum, misericordiam solitam flagitantes, impetrauerunt. (2) erat in Hebraeis 
Gedeon quidam nomine, uir iustus et carus Deo acceptusque. huic angelus de campo 
messis domum reuertenti adstitit et ‘Dominns' inquit ‘tecum, potens in uirtute’. 
(3) at ille uoce humili non esse in se Deum ingemescebat, siquidem quod populum 
captiuitas premeret, uirtutumque Domini, qui eos de terra Aegypti eduxerat, 
flens recordabatur. (4) tum angelus ‘uade’ inquit ‘in hoc spiritu, quo locutus 
es, et populum de captiuitate eripe.' ille uero abnuere se infractis suorum 
uiribus, cum ipse minimus esset, tantum onus suscipere. perstare angelus, ne 
dubitaret posse fieri, quae Deus loquebatur. (5) perfecto sacrificio dirutaque 
ara, quam Baalis idolo Madianitae sacrauerant, ad suos profectus castra castris 
hostium contulit. sed Madianitis etiam gens Amalech se coniunxerat; Gedeon uero 
non amplius quam ad triginta et II milia exercitum parauerat. (6) sed priusquam 
confligeret, Deus ad eum locutus est, nimiam esse hanc multitudinem, quam in 
proelium uellet educere; Hebraeos pro solita perfidia euentum pugnae non Deo, 
sed uirtuti suae daturos; itaque daret uolentibus discedendi potestatem. quod 
ubi populo diuulgatum, XX et II a castris recesserunt. sed ex decem milibus, 
quae resederant, admonitus a Deo non amplius quam trecentos tenuit; (7) reliquos 
ab armis dimisit. ita media uigilia castra hostium ingressus, iussis omnibus 
tuba canere, magnum terrorem iniecit; neque cuiquam resistendi animus fuit; 
turpi fuga quo quisque potuit dilapsi. sed occurrentibus omni ex parte Hebraeis 
passim fugientes cadunt. reges Gedeon persecutus ultra Iordanem, comprehensos 
neci dedit. ea pugna C et XX ex hostibus caesa, XV capta traduntur. (8) tum 
consensu omnium Gedeoni, ut princeps populi esset, delatum. quod ille aspernatus 
communi iure cum ciuibus uiuere quam praeesse suis maluit. depulsa igitur 
captiuitate, quae septem annos populum continuerat, pax per XL annos fuit. 
26 (1) Sed defuncto Gedeon filius eius Abimelech, ex concubina ortus, fratribus 
interemptis, pessimis quibusque consentientibus et maxime Sicimorum principibus 
operam nauantibus, regnum occupauit. (2) isque discordiis ciuilibus exercitus, 
cum suos bello premeret; turrim quandam, in quam se amisso oppido fugientes 
receperant, expugnare aggressus, dum incautius subit, saxo a muliere ictus 
periit, cum triennio imperium tenuisset. (3) huic successit Thola, qui duobus et 
XX annis regno potitus est. post hunc Iair fuit, qui cum aeque uiginti et duos 
annos principatum obtinuisset, populus relicto Deo idolis se mancipauit. obque 
id Israelitae subacti sunt ab Allophylis et Ammonitis duoque de XX annis sub 
eorum imperio fuerunt. (4) quo tempore eis Deum inuocantibus diuinum responsum 
redditum est, simulacra potius inuocarent, se non ultra misericordiam ingratis 
praestiturum. at illi flentes culpam fateri et ueniam precari, abiectisque 
idolis Deum implorantes negatam licet misericordiam impetrauerunt. (5) igitur 
Iepta duce ad libertatem armis uindicandam frequentes conueniunt, missis prius 
ad Ammon regem legatis, finibus suis contentus bello abstineret. at ille 
proelium non abnuens aciem instruxit. tum Iepta prius quam signum pugnae 
daretur, uouisse dicitur, si prospere pugnasset, eum, qui sibi primus reuertenti 
obuius fuisset, hostiam Deo dandum. (6) ita uictis hostibus, cum domum rediret, 
filia ei obuiam fit, quae patrem exceptura uictorem cum tympanis et choris laeta 
processerat. tum Iepta consternatus, dolore conscissis uestibus, indicat filiae 
uoti necessitatem. at illa non feminea constantia, mori non recusans, duos 
tantum tamen menses uitae spatium petit, ut aequales suas prius uideret. quibus 
actis ultro ad patrem rediit uotumque Deo reddidit. (7) Iepta principatum sex 
annis tenuit. huic Esebon successit, et tranquillis rebus exacto imperio anno 
septimo decessit. postque eum Ailon Zabulonites annis X itemque Abdon annis VIII 
rerum potiti, pacis tempore nihil quod historia loqueretur ediderunt. 
27 (1) Rursum Israelitae ad idola conuersi, diuino destituti praesidio, subiecti 
Allophylis per XL captiuitatis annos poenas perfidiae pependerunt. (2) ea 
tempestate Samson natus traditur. huius mater diu sterilis angelum uidit, 
dictumque ei est, uino et sicera atque immundis abstineret; fore uti puerum 
ederet libertatis uindicem et hostium ultorem. ita mulier enixa puerum Samson 
nomen ei indidit. (3) is intonso capite mirae uirtutis fuisse traditur, adeo ut 
leonem in uia obuium manu discerperet. uxorem ex Allophylis habuit; quae cum 
absente uiro in alterius matrimonium conuenisset, dolore ereptae coniugis 
perniciem genti molitus est; fretus Deo et uiribus palam uictores clade 
afficiebat. CCC siquidem uulpibus captis, ardentes lampades earum illigauit 
caudis atque eas agris hostium immisit. ac tum forte maturis messibus facile 
incendium fuit, uineaeque et oliuarum arbores exustae. (4) grandi Allophylorum 
exitio abreptae uxoris iniuriam ultus uidebatur. quo dolore Allophyli permoti 
mulierem tanti mali causam cum domo et patre incendio consumpserunt. sed Samson 
parum se uindicatum ratus, urguere omnibus incommodis profanam gentem non 
desinebat. (5) tum compulsi Iudaei uinctum eum Allophylis tradiderunt; sed 
traditus ruptis uinculis, arrepto osse asini, quod casus telum dederat, mille ex 
hostibus prostrauit. ingrauescente autem aestu, cum siti affectus esset, 
inuocato Deo ex osse, quod manu tenebat, aqua fluxit. 
28 (1) Ea tempestate Samson Hebraeis praeerat, Allophylis unius uirtute domitis. 
igitur insidiantes uitae eius nec palam eum temptare audentes uxorem eius, quam 
ille postea acceperat, pecunia corripiunt, uirtutem uiri uti proderet. (2) illa 
eum blandimento muliebri aggressa diu eludentem et multa cunctantem perpulit ut 
indicaret, in crinibus capitis uirtutem suam subsistere. (3) mox dormienti 
insidiata crinem eius abstulit atque ita eum Allophylis tradidit; nam saepe 
prius traditum comprehendere nequiuerant. tum illi effossis oculis uinctum 
compedibus in carcerem coniecerunt. (4) sed spatio temporis accisus crinis 
crescere et cum eo uirtus redire occeperat. iamque Samson conscius recepti 
roboris tempus modo iustae ultionis opperiebatur. erat Allophylis moris, cum 
dies festos agerent, Samson quasi in pompam publicam producere, capto 
insultantes. (5) ita die quodam, cum publicum epulum in honorem idoli dedissent, 
Samson exhiberi iubent. templum autem, in quo omnis populus omnesque 
Allophylorum principes epulabantur, duabus subnixum columnis mirae magnitudinis 
erat; (6) productus Samson inter columnas statuitur. tum ille tempore arrepto, 
inuocato prius Domino, columnas disiecit; turbaque omnis ruina domus obruta, 
ipse cum hostibus non inultus occubuit, cum XX annis Hebraeis praefuisset. (7) 
huic Simmichar successit, de quo nihil amplius scriptura prodidit. nam neque 
finem imperii eius repperi et fuisse populum sine duce inuenio. ideo, cum 
aduersus Beniamin tribum ciuile bellum fuit, Iudas temporarius dux belli 
assumptus est. sed plerique, qui de temporibus scripserunt, annuum imperium eius 
annotauerunt; plerique ita eum praeterierunt, ut post Samson Heli sacerdotem 
subiunxerint. nos eam rem ut parum compertam in medio relinquemus. 
29 (1) Per haec tempora ciuile, ut diximus, bellum exarserat, causa autem motus 
haec fuit. (2) Leuites quidam cum concubina iter faciens, urguente nocte 
compulsus in oppido Gabaa, quod ab Beniamitis incolebatur, successerat. cum eum 
senex quidam hospitio benigne recepisset, iuuenes ex oppido hospitem 
circumsistunt, stupro eum subdere parantes. (3) multum a sene increpiti aegreque 
exorati, uicario demum concubinae eius corpore in ludibrium accepto, aduenae 
pepercerunt, illusamque nocte tota postero die reddiderunt. Sed illa - stupri 
iniuria an uerecundia, parum definio - uiso uiro animam efflauit. (4) tum Leuita 
in testimonium diri facinoris membra eius in duodecim discissa partes per 
duodecim tribus misit, quo promptius omnes facti inuidia commoueret. (5) quod 
ubi omnibus compertum, undecim reliquae tribus aduersum Beniamin in bellum 
conspirant. huic bello Iudas, ut diximus, dux fuit. sed duobus proeliis male 
pugnatum; tertio demum Beniamitae uicti caesique ad internecionem; ita paucorum 
scelus publico exitio punitum. (6) haec quoque Iudicum uolumine continentur; 
Regum libri sequuntur. sed mihi annorum ordinem et seriem temporum persequenti 
parum continuata uidetur historia. (7) nam cum post Samson iudicem Semigar 
fuerit, pauloque post historia consignet populum sine iudicibus egisse, Heli 
etiam sacerdos libris regnorum fuisse referatur, sed quot anni inter Heli et 
Samson fuerint minime scriptura prodiderit, uideo medii quiddam fuisse temporis, 
quod laboret ambiguo. (8) ceterum a die mortis Iesu usque in id tempus, quo 
Samson defunctus est, numerantur anni CCCC et XVIII, a mundi autem exordio anni 
IIII CCC et III. (9) quamquam ab hac supputatione nostra ceteros discordare non 
nesciam; sed mihi conscius sum, me non incuriose latentem annorum ordinem 
protulisse, donec in haec tempora incidi, de quibus dubitare me fateor. nunc 
reliqua exsequar. 
30 (1) Igitur, ut supra retuli, Hebraei sine iudice aut duce ullo proprio 
arbitrio agebant. Heli sacerdos erat; sub hoc Samuel natus est. (2) huic pater 
Elchana, mater Anna. haec diu sterilis, cum conceptum a Deo peteret, uouisse 
traditur, si puer nasceretur, sacrandum Deo. ita enixum puerum Heli sacerdoti 
tradidit. mox cum adoleuisset, Deus ad eum locutus est. (3) Heli sacerdoti iram 
denuntiat ob uitam filiorum, qui sacerdotium patris in quaestum uerterant, 
munera a sacrificantibus exigentes; quamquam plerumque eos pater increpasse 
referatur, sed lenior obiurgatio non satisfecerat disciplinae. (4) igitur 
Allophylis in Iudaeam irruentibus obuiam itum. sed uicti Hebraei parant aciem 
restituere; arcam Domini secum in pugnam efferunt et cum ea filii sacerdotis 
prodeunt, quia ipse annis grauior luminibus obductis satisfacere officio 
nequiuerat. (5) sed ubi arca in conspectum hostium deducta est, maiestate quadam 
praesentis Dei territi fugam parabant. assumptaque rursum constantia et non sine 
Deo mutatis animis, totis uiribus concurrunt. (6) uicti Hebraei; arca capitur, 
filii sacerdotis cadunt. Heli, delato ad se mali nuntio, consternatus animam 
exspirauit, cum per annos XX sacerdotium administrasset. 
31 (1) Victores secundo proelio Allophyli arcam Dei, quas in potestatem uenerat 
eorum, oppido Azoto in templum Dagon intulerunt. (2) sed simulacrum daemoni 
dicatum, ubi arca illata est, corruit; cumque idolum loco restituissent, nocte 
insecuta discerptum est. inde mures per omnem regionem exorti noxiis morsibus 
multa hominum milia leto dabant. (3) quo malo compulsi Azotii ad declinandam 
calamitatem arcam Dei ad Gethaeos transtulerunt. qui cum simili clade 
afficerentur, in oppidum Ascalonensium arcam transuexerunt. his uero, aduocatis 
gentis eius primoribus, consilium fuit, arcam Domini Hebraeis reddere. ita ex 
sententia principum augurumque et sacerdotum imposita uehiculo multis cum 
muneribus remittitur. (4) illud mirabile, quod, cum oneri boues feminas 
subiecissent uitulosque earum domi retinuissent, iter nullo duce in Iudaeam 
pecudes direxerunt, non reuocante affectu foetus relicti. cuius rei miraculo 
reguli Allophylorum usque in fines Hebraeorum arcam secuti religiosum officium 
praestiterunt. (5) Iudaei autem, ubi referri arcam uiderunt, certatim ex oppido 
Betsamis cum gaudio obuiam ruere, festinare, exsultare, grates Deo referre. mox 
Leuitae, quorum hoc negotium erat, sacrificium Deo celebrant, bouesque eas, quae 
arcam adduxerant, immolant. (6) sed in oppido, quod supra diximus, teneri arca 
non potuit. itaque passim Dei nutu per totam urbem saeuitum, arca in 
Cariathiarim oppidum translata est ibique per uiginti annos fuit. 
32 (1) Ea tempestate Samuel sacerdos Hebraeis praeerat; quietis a bello rebus 
populus in otio degebat. pax deinde Allophylorum irruptione turbata, 
trepidantibus cunctis ob conscientiam peccati. (2) Samuel caesa prius hostia Deo 
fretus suos in proelium eduxit, primoque impetu fusis hostibus uictoria penes 
Hebraeos stetit. (3) sed hostili metu remoto secundis tranquillisque rebus, 
corruptis consiliis, more uulgi, cui praesentia fastidio, insueta desiderio 
sunt, regium nomen, cunctis fere liberis gentibus perinuisum, populus 
desiderabat; plane insigni exemplo amentiae praeoptabat libertatem seruitio 
mutare. (4) igitur frequentes Samuelem circumsistunt, ut, quia iam ipse 
senuisset, regem eis constitueret. (5) at ille placide salubri oratione ab 
insana uoluntate detorquere plebem; dominationem regiam et superba imperia 
exponere, libertatem extollere, seruitutem detestari, postremo diuinam eis iram 
denuntiare, siquidem homines mente corrupti. Deum regem habentes, regem sibi ex 
hominibus flagitarent. (6) his atque aliis istius modi frustra dictis, cum 
populus in sententia perseueraret, Deum consulit. qui permotus uecordia insanae 
gentis nihil aduersum se petentibus negandum respondit. 
33 (1) Ita Saul, sacerdotali prius a Samuele unguento perfusus, rex constitutus 
est. hic ex tribu Beniamin, Cis patre ortus, modestus animi, forma excellenti, 
ut merito dignitas corporis dignitati regiae conueniret. (2) sed principio regni 
huius aliquanta ab eo pars populi desciuerat, parere imperio abnuens, seque 
Ammonitis coniunxerat. sed hos Saul impigre ultus est; uicti hostes, uenia 
Hebraeis data tum Saul iterato a Samuele unctus traditur. (3) inde Allophylorum 
irruptione atrox bellum exortum; locum exercitui ad conueniendum Saul in 
Galgalis constituerat. (4) et cum per septem dies Samuelem opperitur, ut 
sacrificium Deo fieret, tardante illo cum populus dilaberetur, illicita 
praesumptione rex ad uicem sacerdotis holocaustum obtulit; multumque a Samuele 
increpitus sera peccatum paenitentia fatebatur. (5) igitur ex peccato regis 
metus omnem exercitum peruaserat. castra hostium haud longe sita praesens 
periculum ostendebant, neque cuiquam exeundi in proelium animus; plures lamas 
petiuerant. nam praeter imbecillitatem animorum, qui alienum a se Deum delicto 
regis arbitrabantur, in maxima ferramentorum inopia exercitus erat, adeo ut 
praeter Saul et Ionathan filium eius nemo gladium aut lanceam habuisse tradatur. 
nam Allophyli, superiore bello uictores, cotis usum Hebraeis ademerant, neque 
cuiquam conficiendi teli bellici aut rustici ferramenti potestas fuerat. (6) 
igitur Ionatha audaci consilio, solo armigero suo comite, castra hostium 
ingressus uiginti fere ex hostibus interemptis, uniuersum exercitum terrore 
perculerat. (7) tum uero nutu Dei in fugam uersi non imperia exsequi, non 
ordines obseruare, omne praesidium in pedibus habere. quod ubi Saul 
animaduertit, suis propere eductis fugientes persecutus uictoria potitus est. 
(8) eo die rex edixisse traditur, ne quis nisi confectis hostibus cibum caperet. 
sed Ionatha interdicti nescius fauo reperto, tincto spiculo, mel degustauerat. 
id ubi regi ex Dei ira compertum est, morte affici filium iussit. sed populi 
auxilio ab exitio uindicatus est. (9) ea tempestate Samuel a Deo monitus regem 
adiit, uerbis Dei nuntians, uti genti Amalech, quae olim Hebraeos ex Aegypto 
uenientes transitu prohibuerat, bellum inferret, addito interdicto, ne quid ex 
spoliis deuictorum concupisceret. (10) ita in fines hostium ductus exercitus, 
rex captus, gens subacta. Saul uictus praedae magnitudine, praecepti diuini 
immemor, capta seruari et ferri iubet. 
34 (1) quo facto offensus Deus Samuelem alloquitur; paenitere se, quod Saul 
regem constituerit. (2) dictum sacerdos regi refert. mox a Deo monitus Dauid 
regali unguento perlinit, paruum etiamnum puerum sub patre agentem, pastorem 
ouium, assuetum saepius cithara canere; ob quod postea a Saule assumptus inter 
ministros regios habebatur. (3) qua tempestate Allophylis atque Hebraeis bello 
flagrantibus, cum ex aduerso acies constitissent, Goliath quidam ex Allophylis, 
uir mirae magnitudinis et roboris, suorum ordines praetergressus, ferocibus 
uerbis probra in hostes iaciens singularem pugnam ciebat. (4) tum rex magna 
praemia et filiae nuptias despondit, si quis prouocantis spolia retulisset; sed 
nemo ex tanto agmine aggredi audebat. (5) igitur Dauid etiamnum puer pugnae se 
obtulit reiectisque armis, quibus infirma aetas grauabatur, uirga tantum et 
quinque lapidibus sumptis in proelium processit. primoque ictu, misso funda 
lapide, Allophylum perculit, caput uicti et spolia abstulit, gladium postea in 
templum posuit; Allophyli autem omnes in fugam uersi uictoriam concessere. (6) 
sed e proelio reuersis multus circa Dauid fauor inuidiam regis accenderat. 
timens autem tam carum omnibus cum inuidia et pernicie necare, sub specie 
honoris obiectare eum periculis statuit. (7) ac primum tribunum eum fecerat, ut 
rem bellicam curaret; inde, cum ei filiam spopondisset, fidem fregit eamque 
alteri tradidit. mox filia regis natu minor, Melchol nomine, amore Dauid 
flagrare occeperat. igitur nuptiarum eius istius modi conditionem proponit; si 
centum praeputia Dauid ex hostibus retulisset, regiam uirginem matrimonio illius 
cessuram; sperabat enim iuuenem periculosa audentem facile periturum. (8) sed 
longe aliter ac ratus erat euenit; nam, ut proposuerat, impigre Dauid centum 
praeputia ex Allophylis retulit; atque ita regis filiam in matrimonio accepit. 
35 (1) Crescebat in dies in eum regis odium stimulante inuidia, quia bonos 
semper mali insectantur. igitur ministris et Ionathae filio imperauit, uitae 
eius ut insidias pararent. (2) sed Ionathae carus acceptusque iam inde a 
principio Dauid fuerat; itaque rex increpitus a filio cruentum imperium 
repressit. (3) sed non diu mali boni sunt. nam cum spiritu erroris Saul 
affligeretur, eique Dauid assisteret, cithara laborantem deliniens, lancea eum 
ferire conatus est, nisi ille letalem ictum propere declinasset. (4) exinde iam 
non occulte, sed palam ei necem parabat; nec ultra se Dauid regi credidit. ac 
primum fugiens ad Samuelem se contulit, inde ad Abimelech, postremo ad regem 
Moab confugit. mox per Gad prophetam monitus in terram Iudae regressus, uitae 
periculum adiit. (5) ea tempestate Saul Abimelech sacerdotem interemit, cur 
Dauid recepisset; et cum ex ministris regiis nemo in sacerdotem manus inferre 
auderet, Doec Syrus cruentum ministerium exsecutus est. (6) post id Dauid 
desertum petiit. illuc quoque eum Saul persecutus est, sed inani opera eius 
exitium moliebatur, quem Deus protegebat. erat in deserto spelunca, uasto 
recessu patens. in huius interiora Dauid se coniecerat. (7) Saul nesciens in 
primo speluncae aditu reficiendi corporis gratia successerat, ibique somno 
captus requiescebat. quod ubi Dauid animaduertit, hortantibus cunctis, ut 
oportunitate uteretur, abstinuit regis exitio, diploidem tamen eius abstulit. 
(8) mox egressus tuto eminus loco a tergo allocutus est, sua in illum 
commemorans beneficia, ut saepe pro regno eius caput periculis obiectasset, ut 
postremo praesenti tempore a Deo sibi traditum interimere noluisset. ad haec 
Saul culpam fateri, ueniam precari, lacrimas fundere, pietatem Dauid extollere, 
malitiam suam incusare, regem eum et filium appellans. (9) tantum ex feroci illo 
animo mutatum; crederes nihil ultra aduersum generum ausurum. sed Dauid, qui 
pensius ingenium mali spectatum haberet et cognitum, nihil regi credendum ratus 
intra eremum se continebat. (10) Saul uecors animi, quia comprehendendi generum 
potestas non erat, filiam suam Melchol Dauid, ut supra retulimus, nuptam Faltim 
cuidam in matrimonium dedit. Dauid ad Allophylos confugit. 
36 (1) Ea tempestate Samuel diem functus est. Saul Allophylis bellum 
inferentibus Deum consulit nullumque ei responsum redditum. tum per mulierem, 
cuius uiscera spiritus erroris impleuerat, Samuelem euocatum consulit. dictum ei 
ab eo est, postero illum die cum filiis uictum ab Allophylis in proelio casurum. 
(2) igitur Allophyli castris in hostili solo positis postero die aciem 
instruunt, Dauid tamen ex castris remisso, quia parum crediderunt sibi illum 
aduersum suos fidum fore. sed conserto proelio Hebraei fusi, filii regis cadunt; 
Saul equo delapsus, ne uiuus in potestatem hostium ueniret, gladio suo incubuit. 
(3) de aetate imperii eius parum certa comperimus, nisi quod in actibus 
Apostolorum XL annos regnasse dictus est. quamquam ego arbitrer, tum a Paulo, 
cuius illa praedicatio refertur, etiam Samuelis annos sub regis istius aetate 
numeratos. (4) plerique tamen, qui de temporibus scripserunt, XXX eum annos 
regnasse annotauerunt, cui opinioni nequaquam accedimus, nam ea tempestate, qua 
Dei arca in Cariathiarim oppidum translata est, necdum regnare Saul coeperat; 
refertur autem per Dauid regem ex illo oppido arcam sublatam, cum per XX annos 
ibi constitisset. ergo, cum intra id tempus Saul regnauerit atque decesserit, 
paruo admodum spatio tenuit imperium. (5) eadem nobis de temporibus Samuelis 
caligo, qui sub Heli sacerdote natus, admodum senex sacerdotio functus 
referatur. a nonnullis tamen, qui de temporibus scripsere, quia fere nihil de 
eius annis sacra historia signauit ... a plerisque autem LXX annis praefuisse 
populo refertur; sed unde haec auctoritas fuerit assumpta non repperi. (6) nos 
in tanta erroris copia Chronicorum annotationem secuti, quia eam ex Apostolorum 
actibus, sicut superius memorauimus, profectam arbitremur, Samuelem et Saulem XL 
annos principatum egisse referimus. 
37 (1) Saul perempto Dauid in terra Allophylorum, perlato ad se mortis eius 
nuntio, miro pietatis exemplo fleuisse traditur. tum Chebron Iudaeae oppidum 
petiit; ibi rursum regali unguento illitus rex appellatus est. (2) sed Abenner, 
qui magister militiae Saul regis fuerat, spreto Dauid, Isbaal regis Saul filium 
regem constituit. crebris deinde proeliis inter duces regum concursum; pulsus 
Abenner saepius, fratrem tamen Ioab, qui ex parte Dauid exercitui praeerat, 
fugiens peremit. quo dolore postea Ioab, cum se Abenner Dauid regi dedidisset, 
iugulari eum praecepit, non sine dolore regis, cuius fidem cruentauerat. (3) per 
idem tempus omnes fere natu maiores Hebraeorum publico consensu regnum ei totius 
gentis detulerunt; nam per septem annos in Chebron tantum regnauerat. ita tertio 
rex unguitur, annorum circiter XXX. (4) Allophylos in regnum irruentes secundis 
proeliis reppulit. ea tempestate arcam Dei, quae in Cariathiarim oppido, ut 
supra retulimus, erat, in Sion transtulit. cumque aedificare Deo templum in 
animo haberet, diuinum ei responsum redditum, semini illius id reseruari. (5) 
bello deinde Allophylos domuit, Moabitas subiugauit, Syriam subegit 
stipendiumque ei imposuit. auri atque aeris ex praeda immensum modum retulit. 
(6) bellum deinde aduersum Ammonitas ex iniuria Annon regis eorum exortum. Syris 
denuo rebellantibus, qui cum Ammonitis in bellum coniurauerant, Dauid summam 
rerum Ioab principi militiae permiserat, ipse a bello remotus intra Hierusalem 
commorabatur. 
38 (1) Qua tempestate Bersaben quandam, mirae feminam pulchritudinis, stupro 
compertam habuit. haec Uri cuiusdam uxor, qui tum in castris erat, fuisse 
traditur. hunc Dauid iniquo pugnae loco obiectum hostibus interficiendum 
curauit. ita mulierem matrimonio uacuam, sed iam ex stupro grauidem, numero 
uxorum aggregauit. (2) tum per Nathan prophetam grauiter increpitus, licet 
agnito errore, castigationem Dei non effugit. namque filium ex furtiuo illo 
concubitu editum paucos post dies amisit, multaque in domum familiamque eius 
exsecranda acciderunt. (3) ad extremum Abessalon filius eius arma impia aduersus 
patrem sustulit, regno eum depellere cupiens. aduersus hunc Ioab acie conflixit, 
admonitus a rege, ut uicto parceret; sed ille spreto imperio parricidales 
conatus ferro ultus est. flebilis ea uictoria fuisse regi traditur; tanta in eo 
pietas erat, ut etiam parricidae filio ignosci uoluerit. (4) uix hoc bellum 
exstinctum uidebatur, aliud rursum exortum, Sabaea quodam duce, qui pessimum 
quemque ad arma incitauerat. sed propere motus omnis morte ducis repressus. (5) 
crebra deinde aduersus Allophylos Dauid proelia secundo euentu habuit cunctisque 
bello domitis et tam exteris quam domesticis motibus compressis florentissimum 
regnum in pace habebat. (6) tum eum subita cupido incessit ad metiendas imperii 
uires populum censere; ita a Ioab militiae magistro decies centena et trecenta 
ciuium milia dinumerata. huius eum facti mox piguit paenituitque, ueniam a Deo 
petens, cur in id animos extulisset, ut regni sui potentiam ex suorum potius 
multitudine quam ex fauore diuino aestimaret. (7) itaque missus ad eum angelus 
trinam ei poenam denuntiat datque arbitrium unam eligendi. sed proposita 
triennii fame, trium mensium fuga, morte tridui, fugam et famem detestatus 
mortem elegit, momentoque temporis LXX milia uirorum interiere. (8) tum Dauid 
uidens angelum, cuius dextera populus prosternebatur, ueniam precari seque unum 
pro omnibus poenae obicere; se dignum exitio, quia ipse peccasset. ita auersum 
plebis supplicium; Dauid in loco, in quo angelum uiderat, aram Deo statuit. (9) 
mox annis et morbo infractior Salomonem filium, ex Bersabee Uri uxore susceptum, 
successorem regni constituit. is regali unguento per Sadoc sacerdotem unctus, 
patre adhuc incolumi, rex appellatus. Dauid, cum regnasset annos XL, defunctus 
est. 
39 (1) Salomon initio regni urbem muro circumdedit. huic per soporem astare Deus 
uisus est, petendi quae uellet tribuens optionem. (2) sed ille non aliud sibi 
quam sapientiam dari poposcit, reliqua omnia parui aestimans. ita somno 
excitatus, cum ante sacrarium Dei constitisset, indultae sibi a Deo sapientiae 
documentum dedit. (3) namque duae mulieres una in domo diuersantes, cum eodem 
tempore pueros edidissent atque ex his alter post diem tertium nocte obisset, 
mater defuncti somno alterius insidiata mortuum suum supposuit, uiuentem 
abstulit. inde inter eas de puero altercatio, postremo res ad regem delata; 
difficilis iudicii absolutio inter negantis, ubi testis deerat. (4) tum Salomon 
diuinae sapientiae munere perimi puerum corpusque eius diuidi inter ambigentes 
iubet. cumque una earum iudicio adquieuisset, alia uero cedere potius puero quam 
discerpi eum mallet, Salomon ex affectu feminae hanc uere matrem esse 
coniectans, puerum illi adiudicauit, non sine circumstantium admiratione, 
siquidem latentem ueritatem prudentia protulisset. (5) ita in admirationem 
ingenii prudentiaeque eius reges uicinarum gentium amicitiam ab eo foedusque 
petiere, parati imperata facere. 
40 (1) Quis opibus confisus templum Deo immensi operis facere aggressus, paratis 
per triennium impendiis, quarto fere imperii anno primum fundamentum iecit, a 
profectione Hebraeorum ex Aegypto anno fere octauo et octogesimo et 
quingentesimo, licet libro Regnorum tertio CCCCXL fuisse referantur, quod 
nequaquam conuenit, siquidem per seriem superius comprehensam facilius fuerit, 
ut minus fortassis annorum quam amplius annotarim. (2) sed non dubito 
librariorum potius neglegentia, praesertim tot iam saeculis intercedentibus, 
ueritatem fuisse corruptam, quam ut propheta errauerit. sicut in hoc ipso nostro 
opusculo futurum credimus, ut describentium incuria, quae non incuriose a nobis 
sunt digesta, uitientur. igitur Salomon coeptum templi opus uigesimo anno 
explicuit. (3) celebrato deinde ibidem sacrificio dictaque oratione, qua populum 
templumque benedixit, Deus ad eum locutus est, denuntians fore, si quando 
peccassent ac Deum reliquissent, templum illud solo aequandum. quod iam pridem 
impletum uidemus, et mox conexum rerum ordinem exponemus. (4) interea Salomon 
florens opibus, omnium qui umquam fuerant regum ditissimus, quique semper ordo 
rerum est, ab opibus in luxum et uitia delapsus, cum aduersum interdictum Dei ex 
alienigenis coniugia sumpsisset et iam septingentas uxores et trecentas 
concubinas haberet, idola eis ritu gentium suarum, quibus litarent, constituit. 
(5) quis rebus auersus Deus grauiter increpito poenam denuntiauit, fore ut 
regnum ex parte maiore ademptum filio seruo illius traderetur. idque ita 
accidit. 
41 (1) Nam defuncto Salomone anno imperii quadragesimo, cum Roboam filius anno 
aetatis sexto et decimo regnum patrium tenere coepisset, pars populi ab eo 
offensa discedit. etenim cum laxari sibi stipendium poposcisset, quod Salomon 
grauissimus imposuerat, repudiatis precibus supplicum fauorem uniuersae plebis 
auerterat. (2) itaque consensu omnium imperium ad Ieroboam defertur. is medio 
genere ortus aliquamdiu Salomoni seruitutem pependerat. sed cum ei responso 
Achiae prophetae regnum Hebraeorum annuntiatum comperisset, necare eum clam 
destinauerat. (3) quo ille metu in Aegyptum confugit, ibique uxore accepta ex 
stirpe regia, cognita demum Salomonis morte in solum patrium regressus uoluntate 
populi, ut supra retulimus, sumpsit imperium. (4) penes Roboam tamen duae 
tribus, Iudae et Beniamin, resederant; ex his ad trecenta milia parauit 
exercitum. cumque acies promouerentur, uerbis Dei populus admonetur, proelio 
abstineret; ex suo nutu Ieroboam regnum accepisse. (5) ita spreto regis imperio 
exercitus dilapsus; Ieroboam imperium inualuerat. sed cum Hierosolymam Roboam 
optineret, ubi templo a Salomone facto populus sacrificare Deo consueuerat, 
ueritus Ieroboam, ne ab eo plebem religio auerteret, statuit animos eius 
superstitione occupare. (6) itaque uaccam auream in Bethel, alteram apud Dan 
constituit, quibus populus litaret, sacerdotesque omissa Leui tribu ex plebe 
instituit. inuisum Deo flagitium postulatio consecuta. crebra deinde inter reges 
proelia dubio euentu regnum optinebant. Roboam septimo et decimo imperii anno 
exacto uita functus est. 
42 (1) In huius locum Abiud filius eius regnum Hierosolymae sex annos tenuit, 
quamuis in Chronicis triennio regnasse referatur. (2) huic Asab filius 
successit, a Dauid quintus fere, quippe abnepos eius. fuit religiosus Dei 
cultor; namque deletis aris lucisque idolorum uestigia paternae perfidiae 
sustulit. foedus cum rege Syriae firmauit; eius auxilio Ieroboae regnum, quod 
tum a filio tenebatur, multa clade affecit, ac saepe uictis hostibus praedam ex 
uictoria retulit. post unum et quadragesimum annum aeger pedibus decessit. (3) 
huic triplex peccatum ascribitur; unum quod societate regis Syriae nimie 
confisus sit, alterum quod prophetam Dei hoc ipsum increpantem in uincula 
coniecerit, tertium quia in pedum dolore remedium non a Deo, sed a medicis 
sperauerit. (4) sed initio regni huius Ieroboam rex decem tribuum defunctus est, 
regnum Nabath filio reliquit. is malis operibus et tam suis quam paternis 
meritis inuisus Deo non ultra biennium regno potitus est, priuataque imperio 
indigna progenies. (5) Baasam Achiae filium successorem habuit, aeque a Deo 
alienissimum. isque sexto et uigesimo imperii anno defunctus est; regnum ad Elam 
filium deuolutum nec ultra biennium retentum. namque eum Zambri, princeps 
equitum, epulantem interfecit regnumque occupauit, uir perinde in Deum atque 
homines impius. (6) ab hoc pars populi secessit; Thamni cuidam regium nomen 
delatum. sed Zambri ante hunc septem annos, et cum eodem duodecim regnauit. (7) 
at in parte tribus Iudae Asab mortuo Iosaphat filius eius regnare coepit, uir 
religiosis uirtutibus merito clarus. is cum Zambri pacem habuit. defunctus est 
autem, cum regnasset annos V et XX. 
43 (1) Huius imperii tempore Achab, Ambri filius, rex decem tribuum fuit, ultra 
omnes in Deum impius. namque Iezabel filia Basae regis ex Sidone in matrimonio 
accepta Bahali idolo aram lucosque constituit, prophetas Dei interemit. (2) quo 
tempore Elias propheta caelum oratione conclusit, ne pluuiam terrae daret, idque 
regi denuntiauit, ut se impius causam mali esse cognosceret. igitur suspensis 
caelo aquis, cum loca omnia adusta solis ardoribus non uictum hominibus, neu 
pabulum iumentis darent, ipse se intra periculum famis propheta concluserat. (3) 
ea tempestate cum eremum petisset, coruis cibum ministrantibus uixit; aquam 
torrens proximus, donec aruit, dedit. (4) inde admonitus a Deo Saraptae oppidum 
petiit, ad mulierem uiduam diuertit. cumque ab ea esuriens cibum peteret, illa 
causari, neu esse sibi nisi pugillum farris et pusillum olei, quo absumpto una 
cum filiis mortem exspectaret. (5) sed cum Elias uerbis Dei polliceretur, nec 
hydriam farre nec uas oleo esse minuendum, mulier poscenti fidem neu cunctata 
prophetae credere, promissorum fidem consecuta est, siquidem diurnis incrementis 
tantum accresceret, quantum cotidie detrahebat. eodem tempore eiusdem uiduae 
filium mortuum Elias in uitam reduxit. (6) tum iussu Dei regem adiit 
exprobratoque ei sacrilegio poposcit ad se omnem populum congregari. qui cum 
propere conuenisset, accitis idolorum ac lucorum sacerdotibus CCCC fere et L, 
inter eos inde altercatio; (7) Elia Deum praedicante illi superstitiones suas 
asserebant. postremo placuit fieri periculum, ut, si cuius caesam hostiam missus 
caelo ignis absumeret, rata esset religio quae uirtutem edidisset. ita 
sacerdotes occiso uitulo Bahal idolum inuocare coeperunt, frustraque consumptis 
inuocationibus imbecillitatem dei sui taciti fatebantur. tum Elias irridens eos 
‘ne forte' inquit ‘dormiat, clamate uehementius, ut somno quo tenetur euigilet’. 
enimuero miseri trepidantes mussare, et tamen, quidnam Elias facturus esset, 
exspectare. (8) at ille caesum uitulum imposuit, cum prius sacrarium aqua 
opplesset, inuocatoque Domino spectantibus cunctis ignis caelo delapsus aquam 
cum hostia absumpsit. tum uero populus solo stratus Deum fateri, idola 
exsecrari; postremo Eliae iussu profani sacerdotes comprehensi deductique ad 
torrentem necati sunt. (9) redeuntem inde regem propheta prosecutus est; sed cum 
ei Iezabel regis uxor uitae periculum pararet, ad remotiora secessit. ibi eum 
Deus allocutus est, VII milia uirorum adhuc esse pronuntians, qui se idolis non 
dedissent. mirum id Eliae fuit, qui solum se a sacrilegio immunem esse 
crediderat. 
44 (1) Ea tempestate Achab rex Samariae uineam Nabuthei, adhaerentem sibi, 
concipiuit. quam cum ille ei uendere noluisset, dolis Iezabel interfectus est. 
ita Achab uinea potitus est, cum tamen Nabuthei mortem doluisse referatur. (2) 
mox per Eliam uerbis Dei increpitus, agnito crimine cilicio indutus egisse 
paenitentiam traditur; quo facto imminentem poenam auertit. (3) namque rex 
Syriae magno cum exercitu, duobus et triginta regibus in societatem belli 
ascitis, fines Samariae ingressus urbem cum rege obsidere coepit. artis deinde 
obsessorum rebus dat belli conditiones, si aurum argentumque et feminas 
tradidissent, fore uti uitae eorum parceret. (4) sed tam iniustis conditionibus 
extrema perpeti satius uisum. et cum iam omnium desperata esset salus, propheta 
a Deo missus regem adit, hortatur, ut in proelium exeat, cunctantem multis 
confirmat. ita eruptione facta fusi hostes copiosaque praeda reperta. (5) sed 
post annum reparatis uiribus Syrus in Samariam regressus, acceptam cladem ultum 
ire cupiens, rursum uictus est. eo proelio CXX milia Syrorum interiere; regi 
uenia data, regnum ei et pristinus status concessus. (6) tum Achab uerbis Dei a 
propheta increpitus, cur abusus diuino munere hosti sibi tradito pepercisset. 
igitur Syrus post triennium bellum Hebraeis intulit. aduersum hunc Achab 
pseudoprophetarum impulsu in proelium descendit, spreto Michea propheta et in 
uincula coniecto, cur ei exitiabilem fore pugnam denuntiasset. ita eo proelio 
Achab interfectus, Ochoziae filio imperium reliquit. 
45 (1) Is aeger corpore cum ex ministris , qui idolum pro salute eius 
consulerent, misisset, Elias a Deo monitus obuiam se eis optulit increpitosque 
renuntiare regi iubet, mortem eius consecuturam. (2) tum rex comprehendi eum ac 
deduci ad se iubet, sed missi caelesti igne absumpti. rex, ut propheta 
praedixerat, obiit. successit autem Ioram ei frater eius; isque duodecim annis 
imperium potitus est. at in parte duarum tribuum Iosaphat rege defuncto Ioram 
filius regnum tenuit annos duodeuiginti. is Achab filiam uxorem habuit, socero 
quam patri propior. (3) post hunc Ochozias filius imperium adeptus est. hoc 
regnante Elias translatus refertur. eodem tempore Helisaeus, discipulus eius, 
multis signis potens exstitit; quae omnia notiora sunt quam ut solo egeant. (4) 
ab eo uiduae filius resuscitatus, uel Syrus lepra purgatus, uel famis tempore 
omnium rerum copia fugatis hostibus inuecta, uel in usum trium exercituum aquae 
praebitae, uel de exiguo olei immodicis incrementis solutum mulieris debitum et 
ipsi sufficiens uiuendi substantia data. (5) huius temporibus, ut diximus, 
Ochozias duarum tribuum erat rex, decem uero Ioram, ut supra retulimus, 
imperabat; interque eos foedus ictum. nam et aduersum Syros iunctis uiribus 
bellatum, et aduersum Ieu, qui per prophetam in regem decem tribuum unctus 
fuerat, pariter in proelium egressi eadem pugna interiere. 
46 (1) Sed regnum Ioram Ieu tenuit. post Ochoziam in Iudaea regem, qui uno anno 
regnauit, mater eius Gotholia imperium occupauit, adempto nepoti imperio, etiam 
tum paruo puero, cui Ioas nomen fuit. sed huic ab auia praereptum imperium post 
octo fere annos per sacerdotes et populum depulsa auia redditum. (2) hic initio 
regni obseruantissimus diuini cultus fuit magnisque sumptibus templum exornauit; 
post adulatione principum deprauatus adoratusque ab eis iram meruit. namque ei 
Azahel rex Syriae bellum intulit; inclinatisque rebus suis auro templi pacem 
redemit. nec tamen ea potitus est, facti inuidia a suis interfectus anno imperii 
quadragesimo. (3) huic Amassia filius successit. at in parte decem tribuum 
defuncto Ieu Ioachas filius eius regnauit, inuisus Deo malis operibus, ob quae 
regnum eius Syris praedae fuit, donec Dei misericordia depulsis hostibus 
pristinum habere statum coeperunt. (4) Ioachas diem functus Ioae filio reliquit 
regnum. is Amassiae regi duarum tribuum ciuile bellum intulit; uictoriam potitus 
multam praedam in regnum suum conuertit. id Amassiae ob delictum accidisse 
traditur, siquidem Idumaeorum fines uictor ingressus idola gentis eius 
assumpserat. (5) hic nouem annos regnasse scribitur, quantum in libris Regnorum 
repperi. Sed in Paralipomenis atque etiam in Chronicis nouem et uiginti annos 
imperium tenuisse annotatus est, ea nimirum id persuadente ratione, quae in his 
[Regnorum] libris facile perspici potest. Ieroboam enim rex decem tribuum octauo 
anno imperii Amassiae traditur regnare coepisse unumque et quadraginta annos 
imperium tenuisse; regnante demum Ozia, Amassiae filio, quarto imperii eius anno 
esse defunctus. (6) qua ratione XX et VIIII annos regi Amassiae effecit. itaque 
nos hoc ipsum secuti, quia rationem temporum persequi placet, Chronicorum 
auctoritati accessimus. 
47 (1) Igitur Amassiae Ozias filius successit. nam in parte decem tribuum Ioas 
diem functus Ieroboae filio locum fecerat, postque hunc Zacharias filius eius 
regnauit. (2) horum nos regum omniumque, qui in parte decem tribuum Samariae 
praefuerunt, annotanda esse tempora non putauimus, quia breuitati studentes 
superflua omisimus, et ad cognitionem temporum eius potissimum partis annos 
credidimus persequendos, quae in captiuitatem posterius abducta prolixius tempus 
in regno habuit. (3) igitur Ozias regnum Iudae adeptus praecipuam curam Domini 
cognoscendi habuit, Zacharia propheta plurimum usus; (Iasias etiam sub hoc 
primum prophetasse traditur) quo merito prosperis euentibus aduersum finitimos 
bella gessit, Arabas etiam deuicit. (4) iamque Aegyptum terrore nominis sui 
concusserat, elatusque secundis rebus, illicita praesumens, incensum Deo 
obtulit, quod solis facere sacerdotibus mos erat. itaque per Azariam sacerdotem 
increpitus cum loco decedere cogeretur atque in iram exarsisset, lepra oppletus 
decessit. quo morbo affectus uita functus est, cum regnasset annos duo et 
quinquaginta. (5) regnum inde Ioathae filio datum; isque admodum sanctus fuisse 
traditur prospereque imperium administrauit; gentem Ammonitarum bello uictam 
stipendium praestare coegit. regnauit autem annis XVI eidemque Achaz filius 
successit. 
48 (1) Celebris circa haec tempora Niniuitarum fides traditur. id oppidum olim 
ab Assure, Sem filio, conditum caput regni Assyriorum fuit, frequens tum 
incolentium multitudine, alens uirorum milia C et XX atque ut in magno populo 
abundans uitiis. (2) quis Deus motus Ionam prophetam ex Iudaea ire praecepit ac 
denuntiare urbi excidium, sicut olim Sodoma et Gomorra diuinis ignibus 
conflagrassent. (3) uerum propheta praedicationis istius ministerium detrectans, 
non contumacia, sed praescientia, qua uidebat Deum paenitentia populi placandum, 
nauim, quae longe diuersa regione Tharsos petebat, conscendit. (4) sed ubi in 
altum processum, nautae saeuitia maris compulsi, quisnam esset mali causa, sorte 
explorauere. cum super Ionam sors decidisset, tamquam piaculum tempestatis in 
profundum proiectus est; exceptusque a ceto [marino monstro] ac deuoratus, post 
triduum fere Niniuitarum litoribus eiectus iussa praedicat, urbem scilicet ob 
peccata populi triduo perituram. (5) igitur non dissimulanter, ut olim Sodomis, 
audita est uox prophetae; ac statim iussu regis exemploque populus uniuersus, 
quin et recens nati cibo potuque abstinentur; iumenta itidem et diuersi generis 
animalia compulsa fame ac siti lamentantium speciem cum hominibus praebebant. 
(6) ita imminens malum auersum. Ionae apud Deum conquerenti, quod fides dictis 
non adfuisset, responsum, paenitentibus ueniam negari non posse. 
49 (1) At in Samaria Zachariam regem admodum impium, quem superius regnasse 
memorauimus, Sella quidam interemit regnumque occupauit; idemque Mane insidiis 
exemplo facti sui periit. (2) Mane ereptum Sellae imperium tenuit filioque 
Pachae reliquit. eundem uero Pache quidam eiusdem nominis interemit regnumque 
occupauit. mox ab Osee peremptus eodem scelere quo assumpserat imperium amisit. 
(3) hic ultra omnes reges superiores impius poenam sibi perpetuamque genti 
captiuitatem a Deo meruit. namque ei Salmanassar rex Assyriorum intulit bellum 
uictumque tributarium sibi effecit. (4) sed cum occultis consiliis rebellionem 
pararet regemque Aethiopum, qui tum Aegyptum optinebat, in auxilium arcesseret 
idque Salmanassar comperisset, perpetuis eum uinculis in carcerem coniecit 
urbemque excidit, populum uniuersum in regnum suum abduxit, Assyriis in hostili 
solo ad custodiam positis. exinde ea pars Samaria appellata, quod lingua 
Assyriorum custodes Samaritas uocant. ex quibus plerique diuinas caeremonias 
receperunt, reliquis in errore gentilitatis perseuerantibus. (5) hoc bello 
Tobias in captiuitatem ductus est. at in parte duarum tribuum rex Achaz ob 
impietatem inuisus Deo, cum finitimorum bellis saepe premeretur, deos gentium 
colere decreuit, nimirum quia eorum auxilio uictores frequentibus proeliis 
exstitissent. ita in hoc nefariae mentis piaculo diem functus est, cum XVI annis 
in regno fuisset. 
50 (1) Huic Ezechias filius successit. multum paterni dissimilis ingenii. namque 
initio regni populum sacerdotesque ad Dei cultum cohortatus multis disseruit, ut 
frequenter castigati a Domino saepius essent misericordiam consecuti, ut 
postremum decem tribus in captiuitatem nuper abductae sacrilegii poenas 
dissoluerent; curandum eis sedulo ne eadem pati mererentur. (2) ita conuersis ad 
religionem omnium animis Leuitas sacerdotesque omnes ad celebranda secundum 
legem sacrificia ordinauit celebrarique Pascha instituit, quod iam pridem fuerat 
omissum. (3) cumque dies festus adesset, dimissis per omnem terram nuntiis 
conuentus diem edixit, ut, si qui post abductionem decem tribuum in Samaria 
resedissent, ad sollemne sacrum conuenirent. ita frequentissimo conuentu dies 
sacer publica laetitia exactus, longo post interuallo religione legitima per 
Ezechiam restituta. (4) pari deinde industria, qua diuina curauerat, rem 
bellicam administrauit, Allophylosque frequentibus proeliis contudit; donec ei 
Sennacherim rex Assyriorum bellum intulit, magno cum exercitu fines eius 
ingressus, lateque agris uastatis nullo obsistente urbis obsidionem urgebat; 
Ezechias enim multitudine inferior, non ausus manum conserere, muris se 
tuebatur. (5) rex Assyrius portis assultans minitari excidium, deditionem 
imperare; Ezechiam frustra Deo confidere, se Dei nutu potius arma sumpsisse; 
uictorem omnium gentium, euersorem Samariae efugi non posse, ni matura deditione 
sibimet consuluissent. (6) in hoc rerum statu Ezechias Deo fretus Isaiam 
prophetam consulit, eiusque responso edocetur, nihil ex hoste periculi fore; 
diuinum autem auxilium non defuturum. nec multo post Tarraca rex Aethiopum 
regnum Assyriorum inuadit. 
51 (1) Quo nuntio Sennacherim ad sua tuenda conuersus, fremens et clamitans 
uictori sibi uictoriam eripi, bellum omisit, missis ad Ezechiam litteris cum 
uerborum contumeliis denuntians, se paulo post rebus domi compositis ad excidium 
Iudaeae mature rediturum. (2) sed nihil his Ezechias motus orasse Deum traditur, 
ne hanc tantam hominis insolentiam inultam sineret. ita eadem nocte angelus 
castra Assyriorum aggressus multa hominum milia leto dedit. rex trepidus in 
oppidum Niniuem confugit ibique a filiis interfectus dignum se exitum tulit. (3) 
per idem tempus Ezechias aeger corpore morbo incubuerat. cumque Isaias ei uerbis 
Domini annuntiasset uitae eius finem adesse, flesse rex traditur; ita XV annos 
prorogari sibi ad uitam meruit. (4) quibus peractis nono et uigesimo imperii 
anno decessit; regnum Manasse filio reliquit. is a patre multum degenerans 
relicto Deo culturas impias exercuit; ob quod in potestatem Assyriorum traditus 
malo coactus agnouit errorem, populumque adhortatus est, ut relictis idolis Deum 
colerent. nihil sane dignum memoria gessit, regnauit autem annos V et L. (5) 
Amos deinde filius eius regnum indeptus est, nec ultra biennium eo potitus est; 
paternae impietatis heres, Dei neglegens, suorum insidiis circumuentus periit. 
52 (1) Ad Iosiam filium imperium deuolutum. is admodum religiosus fuisse 
traditur summaque cura diuina administrasse, Helchia sacerdote usus bene. (2) is 
cum in templo librum, uerbis Dei scriptum, repertum a sacerdote legisset, quo 
continebatur Hebraeam gentem ob crebras impietates et sacrilegia delendam, piis 
ad Deum precibus fletuque iugi imminentem cladem auertit. (3) quod ubi indultum 
sibi per Oldam prophetissam comperit, maiore cura, utpote obligatus diuinis 
beneficiis, cultum Dei exercuit. igitur uasa omnia, anteriorum regum 
superstitionibus idolis consecrata, cremauit. namque eo profani ritus 
inualuerant, ut soli ac lunae diuinos honores darent eisdemque etiam ex metallis 
sacraria aedificarent. (4) quibus Iosias in puluerem redactis sacerdotes quoque 
profanarum aedium interfecit. sed ne sepulchris quidem impiorum pepercit, quod 
olim praedictum a propheta, impletum animaduersum est. (5) huius octauo et 
decimo imperii anno Pascha celebratum. post triennium fere aduersus Nechao regem 
Aegypti, qui bellum Assyriis inferebat, in proelium egressus, priusquam inter se 
acies concurrerent, sagitta ictus est. exque eo uulnere in urbem relatus 
decessit, cum regnasset annos unum et uiginti. 
53 (1) Ioachas inde filius eius regnum indeptus tribus mensibus tenuit, 
captiuitati ob impietatem destinatus. namque eum Nechao rex Aegypti uinctum 
captumque duxit, nec multo post in uinculis diem functus est. (2) Iudaeis 
stipendium annuum imperatum, rex eis Eliacim arbitrio uictoris datus, qui postea 
immutato nomine Ioachim uocitatus est. hic Ioachae frater, Iosiae filius fuit, 
fratri quam patri propior, sacrilegio inuisus Deo. (3) igitur cum regi Aegyptio 
pareret, quippe cui tributum penderet, Nabuchodonosor rex Babylonius Iudaeam 
terram occupauit armis et per triennium iure belli uictor possedit. etenim 
cedente iam rege Aegypti determinatisque inter eos imperii finibus conuenerat 
Iudaeos ad Babylonam pertinere. ita cum Ioachim, exactis in regno annis undecim, 
filio eiusdem nominis locum fecisset isque regis Babylonii in se iram 
concitasset, Deo nimirum agente, cui constitutum erat Iudaeam gentem captiuitati 
et internecioni dare, Nabuchodonosor Hierosolymam cum exercitu ingressus urbem 
murosque ac templum solo strauit; auri immensum modum et sacra ornamenta uel 
publica uel priuata, puberesque omnes uirilis ac muliebris sexus transtulit, 
relictis, quorum imbecillitas aut aetas fastidio uictoribus fuit. quae turba 
inutilis seruitio exercendis colendisque agris, ne incultum esset solum, 
deputata. (5) eisdemque rex Sedechias praepositus, ademptis uiribus inani tantum 
umbra regii nominis concessa. sed Ioachim tribus mensibus tempus imperii habuit. 
(6) is cum populo Babylonam translatus et in carcerem coniectus; trigesimum post 
annum emissus atque a rege in amicitiam receptus mensaque et consiliis 
participatus, non sine solacio depulsae calamitatis decessit. 
54 (1) Interea Sedechias rex turbae inutilis, quamquam sine uiribus, infido 
ingenio et Dei immemor, qui non intellegeret captiuitatem ob delicta gentis 
illatam, postremis denique malis debitus, regis animum offendit. ita ei post 
nouem annos Nabuchodonosor bellum intulit, compulsumque intra muros confugere 
triennio obsedit. (2) qua tempestate Hieremiam prophetam, qui iam saepius 
imminere urbi captiuitatem pronuntiauerat, consulit, si quid spei forsitan 
superesset. sed ille caelestis irae non ignarus, eadem saepius interrogatus, 
respondit, ipsi regi specialem poenam denuntians. (3) tum uero Sedechias in iram 
excitatus trudi prophetam in carcerem iubet; moxque eum crudelis facti piguit, 
sed obsistentibus Iudaeorum principibus, quibus iam inde a principio moris 
fuerat bonos premere, absoluere innocentem non ausus. (4) isdem cogentibus in 
lacum immensi profundi caenoque ac sordibus atque ex eo exitiabili foetore 
horridum demissus est, ut ne simplici quidem morte exspiraret. sed rex licet 
impius, aliquanto tamen sacerdotibus mitior, educi prophetam de lacu et carceris 
custodiae reddi iubet. (5) interea obsessos uis hostium et penuria urgebat, 
consumptisque omnibus, quae mandi poterant, fames inualuerat; ita defessis 
inedia defensoribus oppidum captum incensumque. rex, ut propheta dixerat, 
effossis oculis Babylonam translatus, Hieremias misericordia hostili carcere 
exemptus. (6) cum eum Nabuzardan, princeps regius, captiuum cum ceteris duceret, 
delata sibi optione ab eo, utrum in solo patrio deserto desolatoque subsistere 
an secum abire in summis honoribus uellet, residere in patria maluit. (7) 
Nabuchodonosor abducto populo, residuis quos belli conditio uel praedae 
fastidium relinqui a uictoribus fecerat, Godoliam eiusdem gentis praeposuit 
absque ullo insigni regio aut imperii nomine, quia praeesse paucis et 
calamitosis nulla dignitas erat.