[2,0] LIBER SECVNDVS. [2,1] Interea gelidis Maia satus aliger umbris iussa gerens magni remeat Iouis; undique pigrae ire uetant nubes et turbidus implicat aer, nec Zephyri rapuere gradum, sed foeda silentis 2,5 aura poli. Styx inde nouem circumflua campis, hinc obiecta uias torrentum incendia claudunt. pone senex trepida succedit Laius umbra uulnere tardus adhuc; capulo nam largius illi transabiit animam cognatis ictibus ensis [2,10] impius et primas Furiarum pertulit iras; it tamen et medica firmat uestigia uirga. tum steriles luci possessaque manibus arua et ferrugineum nemus astupet, ipsaque Tellus miratur patuisse retro, nec liuida tabes 2,15 inuidiae functis quamquam et iam lumine cassis defuit. unus ibi ante alios, cui laeua uoluntas semper et ad superos (hinc et grauis exitus aeui) insultare malis rebusque aegrescere laetis, 'uade' ait 'o felix, quoscumque uocaris in usus, [2,20] seu Iouis imperio, seu maior adegit Erinys ire diem contra, seu te furiata sacerdos Thessalis arcano iubet emigrare sepulcro, heu dulces uisure polos solemque relictum et uirides terras et puros fontibus amnes, 2,25 tristior has iterum tamen intrature tenebras.' illos ut caeco recubans in limine sensit Cerberus, atque omnes capitum subrexit hiatus; saeuus et intranti populo, iam nigra tumebat colla minax, iam sparsa solo turbauerat ossa, [2,30] ni deus horrentem Lethaeo uimine mulcens ferrea tergemino domuisset lumina somno. est locus (Inachiae dixerunt Taenara gentes) qua formidatum Maleae spumantis in auras it caput et nullos admittit culmine uisus. 2,35 stat sublimis apex uentosque imbresque serenus despicit et tantum fessis insiditur astris. (illic exhausti posuere cubilia uenti, fulminibusque iter est; medium caua nubila montis insumpsere latus, summos nec praepetis alae [2,40] plausus adit colles, nec rauca tonitrua pulsant.) ast ubi prona dies, longos super aequora fines exigit atque ingens medio natat umbra profundo. interiore sinu frangentia litora curuat Taenaros, expositos non audax scandere fluctus. 2,45 illic Aegaeo Neptunus gurgite fessos in portum deducit equos, prior haurit harenas ungula, postremi soluuntur in aequora pisces. hoc, ut fama, loco pallentes deuius umbras trames agit nigrique Iouis uacua atria ditat [2,50] mortibus. Arcadii perhibent si uera coloni, stridor ibi et gemitus poenarum, atroque tumultu feruet ager; saepe Eumenidum uocesque manusque in medium sonuere diem, Letique triformis ianitor agricolas campis auditus abegit. 2,55 hac et tunc fusca uolucer deus obsitus umbra exilit ad superos, infernaque nubila uultu discutit et uiuis adflatibus ora serenat. inde per Arcturum mediaeque silentia Lunae arua super populosque meat. Sopor obuius illi [2,60] Noctis agebat equos, trepidusque adsurgit honori numinis et recto decedit limite caeli. inferior uolat umbra deo, praereptaque noscit sidera principiumque sui; iamque ardua Cirrhae pollutamque suo despectat Phocida busto. 2,65 uentum erat ad Thebas; gemuit prope limina nati Laius et notos cunctatus inire penates. ut uero et celsis suamet iuga nixa columnis uidit et infectos etiamnum sanguine currus, paene retro turbatus abit: nec summa Tonantis [2,70] iussa nec Arcadiae retinent spiramina uirgae. et tunc forte dies noto signata Tonantis fulmine, praerepti cum te, tener Euhie, partus transmisere patri. Tyriis ea causa colonis insomnem ludo certatim educere noctem 2,75 suaserat; effusi passim per tecta, per agros, serta inter uacuosque mero crateras anhelum proflabant sub luce deum; tunc plurima buxus aeraque taurinos sonitu uincentia pulsus; ipse etiam gaudens nemorosa per auia sanas [2,80] impulerat matres Baccho meliore Cithaeron: qualia per Rhodopen rabido conuiuia coetu Bistones aut mediae ponunt conuallibus Ossae; illis semianimum pecus excussaeque leonum ore dapes et lacte nouo domuisse cruorem 2,85 luxus; at Ogygii si quando adflauit Iacchi saeuus odor, tunc saxa manu, tunc pocula pulchrum spargere et inmerito sociorum sanguine fuso instaurare diem festasque reponere mensas. nox ea cum tacita uolucer Cyllenius aura [2,90] regis Echionii stratis adlapsus, ubi ingens fuderat Assyriis extructa tapetibus alto membra toro. pro! gnara nihil mortalia fati corda sui! capit ille dapes, habet ille soporem. tunc senior quae iussus agit; neu falsa uideri 2,95 noctis imago queat, longaeui uatis opacos Tiresiae uultus uocemque et uellera nota induitur. mansere comae propexaque mento canities pallorque suus, sed falsa cucurrit infula per crines, glaucaeque innexus oliuae [2,100] uittarum prouenit honos; dehinc tangere ramo pectora et has uisus fatorum expromere uoces: 'non somni tibi tempus, iners qui nocte sub alta germani secure iaces, ingentia dudum acta uocant rerumque graues, ignaue, paratus. 2,105 tu, ueluti magnum si iam tollentibus Austris Ionium nigra iaceat sub nube magister inmemor armorum uersantisque aequora claui, cunctaris. iamque ille nouis (scit Fama) superbit conubiis uiresque parat, quis regna capessat, [2,110] quis neget, inque tua senium sibi destinat aula. dant animos socer augurio fatalis Adrastus dotalesque Argi, nec non in foedera uitae pollutus placuit fraterno sanguine Tydeus. hinc tumor, et longus fratri promitteris exul. 2,115 ipse deum genitor tibi me miseratus ab alto mittit: habe Thebas, caecumque cupidine regni, ausurumque eadem, germanum expelle, nec ultra fraternos inhiantem obitus sine fidere coeptis fraudibus aut Cadmo dominas inferre Mycenas.' [2,120] dixit, et abscedens (etenim iam pallida turbant sidera lucis equi) ramos ac uellera fronti deripuit, confessus auum, dirique nepotis incubuit stratis; iugulum mox caede patentem nudat et undanti perfundit uulnere somnum. 2,125 illi rupta quies, attollit membra toroque erigitur plenus monstris, uanumque cruorem excutiens simul horret auum fratremque requirit. qualis ubi audito uenantum murmure tigris horruit in maculas somnosque excussit inertes, [2,130] bella cupit laxatque genas et temperat ungues, mox ruit in turmas natisque alimenta cruentis spirantem fert ore uirum: sic excitus ira ductor in absentem consumit proelia fratrem. et iam Mygdoniis elata cubilibus alto 2,135 impulerat caelo gelidas Aurora tenebras, rorantes excussa comas multumque sequenti sole rubens; illi roseus per nubila seras aduertit flammas alienumque aethera tardo Lucifer exit equo, donec pater igneus orbem [2,140] impleat atque ipsi radios uetet esse sorori, cum senior Talaionides nec longa morati Dircaeusque gradum pariterque Acheloius heros corripuere toris. illos post uerbera fessos exceptamque hiemem cornu perfuderat omni 2,145 Somnus; at Inachio tenuis sub pectore regi tracta quies, dum mente deos inceptaque uersat hospitia, et quae sint generis ascita repertis fata mouet. postquam mediis in sedibus aulae congressi inque uicem dextras iunxere locumque, [2,150] quo serere arcanas aptum atque euoluere curas, insidunt, prior his dubios compellat Adrastus: 'egregii iuuenum, quos non sine numine regnis inuexit nox atra meis, quibus ipse per imbres fulminibus mixtos intempestumque Tonantem 2,155 has meus usque domos uestigia fecit Apollo, non equidem obscurum uobis plebique Pelasgae esse rear, quantis conubia nostra procorum turba petant studiis; geminae mihi namque, nepotum laeta fides, aequo pubescunt sidere natae. [2,160] quantus honos, quantusque pudor (ne credite patri) et super hesternas licuit cognoscere mensas. has tumidi solio et late dominantibus armis optauere uiri (longum enumerare Pharaeos Oebaliosque duces) et Achaea per oppida matres 2,165 spem generis, nec plura tuus despexerat Oeneus foedera Pisaeisque socer metuendus habenis. sed mihi nec Sparta genitos nec ab Elide missos iungere fas generos: uobis hic sanguis et aulae cura meae longo promittitur ordine fati. [2,170] di bene, quod tales stirpemque animosque uenitis ut responsa iuuent: hic durae tempore noctis partus honos, haec illa uenit post uerbera merces.' audierant, fixosque oculos per mutua paulum ora tenent, uisique inter sese ordine fandi 2,175 cedere. sed cunctis Tydeus audentior actis incipit: 'o quam te parcum in praeconia famae mens agitat matura tuae, quantumque ferentem fortunam uirtute domas! cui cedat Adrastus imperiis? quis te solio Sicyonis auitae [2,180] excitum infrenos componere legibus Argos nesciat? atque utinam his manibus permittere gentes, Iuppiter aeque, uelis, quas Doricus adligat undis Isthmos et alterno quas margine summouet infra. non fugeret diras lux intercisa Mycenas, 2,185 saeua nec Eleae gemerent certamina ualles, ~Eumenidesque aliis aliae sub regibus,~ et quae tu potior, Thebane, queri: nos uero uolentes expositique animis.' sic interfatus, et alter subicit: 'anne aliquis soceros accedere tales [2,190] abnuat? exulibus quamquam patriaque fugatis nondum laeta Venus, tamen omnis corde resedit tristitia, adfixique animo cessere dolores. nec minus haec laeti trahimus solacia, quam si praecipiti conuulsa Noto prospectet amicam 2,195 puppis humum. iuuat ingressos felicia regni omina quod superest fati uitaeque laborum fortuna transire tua.' nec plura morati consurgunt, dictis impensius aggerat omne promissum Inachius pater, auxilioque futurum [2,200] et patriis spondet reduces inducere regnis. ergo alacres Argi, fuso rumore per urbem aduenisse duci generos primisque hymenaeis egregiam Argian nec formae laude secundam Deipylen tumida iam uirginitate iugari, 2,205 gaudia mente parant. socias it Fama per urbes finitimisque agitatur agris procul usque Lycaeos Partheniosque super saltus Ephyraeaque rura, nec minus Ogygias eadem dea turbida Thebas insilit: haec totis perfundit moenia pennis [2,210] Labdaciumque ducem praemissae consona nocti territat; hospitia et thalamos et foedera regni permixtumque genus (quae tanta licentia monstro, quis furor?) et iam bella canit. diffuderat Argos expectata dies: laeto regalia coetu 2,215 atria complentur, species est cernere auorum comminus et uiuis certantia uultibus aera. tantum ausae perferre manus! pater ipse bicornis in laeuum prona nixus sedet Inachus urna; hunc tegit Iasiusque senex placidusque Phoroneus [2,220] et bellator Abas indignatusque Tonantem Acrisius nodoque ferens caput ense Coroebus toruaque iam Danai facinus meditantis imago; exin mille duces. foribus cum inmissa superbis unda fremit uulgi, procerum manus omnis et alto 2,225 quis propior de rege gradus stant ordine primi. interior sacris calet et sonat aula tumultu femineo; casta matrem cinxere corona Argolides, pars uirginibus circum undique fusae foedera conciliant noua solanturque timorem. [2,230] ibant insignes uultuque habituque uerendo candida purpureum fusae super ora pudorem deiectaeque genas; tacite subit ille supremus uirginitatis amor, primaeque modestia culpae confundit uultus; tunc ora rigantur honestis 2,235 imbribus, et teneros lacrimae iuuere parentes. non secus ac supero pariter si cardine lapsae Pallas et asperior Phoebi soror, utraque telis, utraque torua genis flauoque in uertice nodo, illa suas Cyntho comites agat, haec Aracyntho; [2,240] tunc, si fas oculis, non umquam longa tuendo expedias, cui maior honos, cui gratior, aut plus de Ioue; mutatosque uelint transumere cultus, et Pallas deceat pharetras et Delia cristas. certant laetitia superosque in uota fatigant 2,245 Inachidae, quae cuique domus sacrique facultas. hi fibris animaque, hi caespite nudo, nec minus auditi, si mens accepta, merentur ture deos, fractisque obtendunt limina siluis. ecce metu subito (Lachesis sic dura iubebat) [2,250] impulsae mentes, excussaque gaudia patri, et turbata dies. innuptam limine adibant Pallada, Monychiis cui non Argiua per urbes posthabita est Larisa iugis; hic more parentum Iasides, thalamis ubi casta adolesceret aetas, 2,255 uirgineas libare comas primosque solebant excussare toros. celsam subeuntibus arcem in gradibus summi delapsus culmine templi, Arcados Euhippi spolium, cadit aereus orbis, praemissasque faces, festum nubentibus ignem, [2,260] obruit, eque adytis simul exaudita remotis nondum ausos firmare gradum tuba terruit ingens. in regem conuersi omnes formidine prima, mox audisse negant; cunctos tamen omina rerum dira mouent, uariisque metum sermonibus augent. 2,265 nec mirum: nam tu infaustos donante marito ornatus, Argia, geris dirumque monile Harmoniae. longa est series, sed nota malorum persequar, unde nouis tam saeua potentia donis. Lemnius haec, ut prisca fides, Mauortia longum [2,270] furta dolens, capto postquam nil obstat amori poena nec ultrices castigauere catenae, Harmoniae dotale decus sub luce iugali struxerat. hoc, docti quamquam maiora, laborant Cyclopes, notique operum Telchines amica 2,275 certatim iuuere manu; sed plurimus ipsi sudor. ibi arcano florentes igne zmaragdos cingit et infaustas percussum adamanta figuras Gorgoneosque orbes Siculaque incude relictos fulminis extremi cineres uiridumque draconum [2,280] lucentes a fronte iubas; hic flebile germen Hesperidum et dirum Phrixei uelleris aurum; tum uarias pestes raptumque interplicat atro Tisiphones de crine ducem, et quae pessima ceston uis probat; haec circum spumis lunaribus unguit 2,285 callidus atque hilari perfundit cuncta ueneno. non hoc Pasithea blandarum prima sororum, non Decor Idaliusque puer, sed Luctus et Irae et Dolor et tota pressit Discordia dextra. prima fides operi, Cadmum comitata iacentem [2,290] Harmonia uersis in sibila dira querelis Illyricos longo sulcauit pectore campos. improba mox Semele uix dona nocentia collo induit, et fallax intrauit limina Iuno. teque etiam, infelix, perhibent, Iocasta, decorum 2,295 possedisse nefas; uultus hac laude colebas, heu quibus, heu, placitura toris! post longior ordo. tunc donis Argia nitet uilesque sororis ornatus sacro praeculta superuenit auro. uiderat hoc coniunx perituri uatis, et aras [2,300] ante omnes epulasque trucem secreta coquebat inuidiam, saeuis detur si quando potiri cultibus, heu nihil auguriis adiuta propinquis. quos optat gemitus, quantas cupit impia clades! digna quidem: sed quid miseri decepta mariti 2,305 arma, quid insontes nati meruere furores? postquam regales epulas et gaudia uulgi bisseni clausere dies, Ismenius heros respicere ad Thebas iamque et sua quaerere regna. quippe animum subit illa dies, qua, sorte benigna [2,310] fratris, Echionia steterat priuatus in aula, respiciens descisse deos trepidoque tumultu dilapsos comites, nudum latus omne, fugamque fortunae. namque una soror producere tristes exulis ausa uias; etiam hanc in limine primo 2,315 liquerat et magna lacrimas incluserat ira. tunc quos excedens hilares (quis cultus iniqui praecipuus ducis) et profugo quos ipse notarat ingemuisse sibi per noctem ac luce sub omni digerit; exedere animum dolor iraque demens [2,320] et, qua non grauior mortalibus addita curis, spes, ubi longa uenit. talem sub pectore nubem consilii uoluens Dircen Cadmique negatas apparat ire domos. ueluti dux taurus amata ualle carens, pulsum solito quem gramine uictor 2,325 iussit ab erepta longe mugire iuuenca, cum profugo placuere tori ceruixque recepto sanguine magna redit fractaeque in pectora quercus, bella cupit pastusque et capta armenta reposcit iam pede, iam cornu melior (pauet ipse reuersum [2,330] uictor, et attoniti uix agnouere magistri): non alias tacita iuuenis Teumesius iras mente acuit. sed fida uias arcanaque coniunx senserat; utque toris primo complexa iacebat aurorae pallore uirum, 'quos, callide, motus 2,335 quamue fugam moliris?' ait 'nil transit amantes. sentio, peruigiles acuunt suspiria questus, numquam in pace sopor. quotiens haec ora natare fletibus et magnas latrantia pectora curas admota deprendo manu! nil foedere rupto [2,340] conubiisue super moueor uiduaque iuuenta, etsi crudus amor necdum post flammea toti intepuere tori: tua me, properabo fateri, angit, amate, salus. tune incomitatus, inermis regna petes? poterisque tuis decedere Thebis, 2,345 si neget? atque illum sollers deprendere semper Fama duces tumidum narrat raptoque superbum difficilemque tibi: necdum consumpserat annum. me quoque nunc uates, nunc exta minantia diuos aut auium lapsus aut turbida noctis imago [2,350] terret et (ah, memini!) numquam mihi falsa per umbras Iuno uenit. quo tendis iter? ni conscius ardor ducit et ad Thebas melior socer.' hic breue tandem risit Echionius iuuenis tenerumque dolorem coniugis amplexu solatus et oscula maestis 2,355 tempestiua genis posuit lacrimasque repressit: 'solue metus animo, dabitur, mihi crede, merentum consiliis tranquilla dies; te fortior annis nondum cura decet. sciat haec Saturnius olim fata parens, oculosque polo demittere si quos [2,360] Iustitia et rectum terris defendere curat. fors aderit lux illa tibi, qua moenia cernes coniugis et geminas ibis regina per urbes.' sic ait, et caro raptim se limine profert. Tydea iam socium coeptis, iam pectore fido 2,365 aequantem curas (tantus post iurgia mentes uinxit amor) socerumque adfatur tristis Adrastum. fit mora consilio, cum multa mouentibus una iam potior cunctis sedit sententia, fratris pertemptare fidem tutosque in regna precando [2,370] explorare aditus. audax ea munera Tydeus sponte subit; nec non et te, fortissime gentis Aetolum, multum lacrimis conata morari Deipyle, sed iussa patris tutique regressus legato iustaeque preces uicere sororis. 2,375 iamque emensus iter siluis ac litore durum, qua Lernaea palus, ambustaque sontibus alte intepet hydra uadis, et qua uix carmine raro longa sonat Nemea nondum pastoribus ausis, qua latus Eoos Ephyres quod uergit ad Euros [2,380] Sisyphiique sedent portus irataque terrae curua Palaemonio secluditur unda Lechaeo. hinc praeteruectus Nisum et te, mitis Eleusin, laeuus abit, iamque arue gradu Teumesia et arces intrat Agenoreas; ibi durum Eteoclea cernit 2,385 sublimem solio saeptumque horrentibus armis. iura ferus populo trans legem ac tempora regni iam fratris de parte dabat; sedet omne paratus in facinus queriturque fidem tam sero reposci. constitit in mediis (ramus manifestat oliuae [2,390] legatum) causasque uiae nomenque rogatus edidit; utque rudis fandi pronusque calori semper erat, iustis miscens tamen aspera coepit: 'si tibi plana fides et dicti cura maneret foederis, ad fratrem completo iustius anno 2,395 legatos hinc ire fuit teque ordine certo fortunam exuere et laetum descendere regno, ut uagus ille diu passusque haud digna per urbes ignotas pactae tandem succederet aulae. sed quia dulcis amor regni blandumque potestas, [2,400] posceris: astriferum iam uelox circulus orbem torsit et amissae redierunt montibus umbrae, ex quo frater inops ignota per oppida tristes exul agit casus; et te iam tempus aperto sub Ioue ferre dies terrenaque frigora membris 2,405 ducere et externos summissum ambire penates. pone modum laetis; satis ostro diues et auro conspicuus tenuem germani pauperis annum risisti; moneo, regnorum gaudia temet dedoceas patiensque fugae mereare reuerti.' [2,410] dixerat. ast illi tacito sub pectore dudum ignea corda fremunt, iacto uelut aspera saxo comminus erigitur serpens, cui subter inanes longa sitis latebras totumque agitata per artus conuocat in fauces et squamea colla uenenum: 2,415 'cognita si dubiis fratris mihi iurgia signis ante forent nec clara odiorum arcana paterent, sufficeret uel sola fides, qua toruus et illum mente gerens (ceu saepta nouus iam moenia laxet fossor et hostiles inimicent classica turmas) [2,420] praefuris. in medios si comminus orsa tulisses Bistonas aut refugo pallentes sole Gelonos, parcior eloquio et medii reuerentior aequi inciperes. neque te furibundae crimine mentis arguerim: mandata refers. nunc omnia quando 2,425 plena minis, nec sceptra fide nec pace sequestra poscitis, et propior capulo manus, haec mea regi Argolico, nondum aequa tuis, uice dicta reporta: quae sors iusta mihi, quae non indebitus annis sceptra dicauit honos, teneo longumque tenebo: [2,430] te penes Inachiae dotalis regia dono coniugis, et Danaae (quid enim maioribus actis inuideam?) cumulentur opes. felicibus Argos auspiciis Lernamque regas: nos horrida Dirces pascua et Euboicis artatas fluctibus oras, 2,435 non indignati miserum dixisse parentem Oedipoden: tibi larga (Pelops et Tantalus auctor!) nobilitas, propiorque fluat de sanguine iuncto Iuppiter : anne feret luxu consueta paterno hunc regina larem? nostrae cui iure sorores [2,440] anxia pensa trahant, longo quam sordida luctu mater et ex imis auditus forte tenebris offendat sacer ille senex. iam pectora uulgi adsueuere iugo: pudet heu plebisque patrumque: ne totiens incerta ferant mutentque gementes 2,445 imperia et dubio pigeat parere tyranno. non parcit populis regnum breue; respice quantus horror et attoniti nostro in discrimine ciues. hosne ego, quis certa est sub te duce poena, relinquam? iratus, germane, uenis. fac uelle: nec ipsi, [2,450] si modo notus amor meritique est gratia, patres reddere regna sinent.' non ultra passus et orsa iniecit mediis sermonibus obuia: 'reddes,' ingeminat 'reddes; non si te ferreus agger ambiat aut triplices alio tibi carmine muros 2,455 Amphion auditus agat, nil tela nec ignes obstiterint, quin ausa luas nostrisque sub armis captiuo moribundus humum diademate pulses. tu merito; ast horum miseret, quos sanguine uiles coniugibus natisque infanda ad proelia raptos [2,460] proicis excidio, bone rex. o quanta Cithaeron funera sanguineusque uadis, Ismene, rotabis! haec pietas, haec magna fides! nec crimina gentis mira equidem duco: sic primus sanguinis auctor incestique patrum thalami; sed fallit origo: 2,465 Oedipodis tu solus eras, haec praemia morum ac sceleris, uiolente, feres! nos poscimus annum! sed moror.' haec audax etiamnum in limine retro uociferans, iam tunc impulsa per agmina praeceps, euolat. Oeneae uindex sic ille Dianae [2,470] erectus saetis et aduncae fulmine malae, cum premeret Pelopea phalanx, saxa obuia uoluens fractaque perfossis arbusta Acheloia ripis, iam Telamona solo, iam stratum Ixiona linquens te, Meleagre, subit: ibi demum cuspide lata 2,475 haesit et obnixo ferrum laxauit in armo. talis adhuc trepidum linquit Calydonius heros concilium infrendens, ipsi ceu regna negentur, festinatque uias ramumque precantis oliuae abicit. attonitae tectorum e limine summo [2,480] aspectant matres, saeuoque infanda precantur Oenidae tacitoque simul sub pectore regi. nec piger ingenio scelerum fraudisque nefandae rector eget. iuuenum fidos, lectissima bello corpora, nunc pretio, nunc ille hortantibus ardens 2,485 sollicitat dictis, nocturnaque proelia saeuus instruit, et (sanctum populis per saecula nomen) legatum insidiis tacitoque inuadere ferro (quid regnis non uile?) cupit. quas quaereret artes si fratrem, Fortuna, dares? o caeca nocentum [2,490] consilia! o semper timidum scelus! exit in unum plebs ferro iurata caput: ceu castra subire apparet aut celsum crebris impulsibus urbis inclinare latus, densi sic agmine facto quinquaginta altis funduntur in ordine portis. 2,495 macte animi, tantis dignus qui crederis armis! fert uia per dumos propior, qua calle latenti praecelerant densaeque legunt compendia siluae. lecta dolis sedes: gemini procul urbe malignis faucibus urguentur colles, quos umbra superni [2,500] montis et incuruis claudunt iuga frondea siluis (insidias natura loco caecamque latendi struxit opem), mediasque arte secat aspera rupes semita, quam subter campi deuexaque latis arua iacent spatiis. contra importuna crepido, 2,505 Oedipodioniae domus alitis; hic fera quondam pallentes erecta genas suffusaque tabo lumina, concretis infando sanguine plumis reliquias amplexa uirum semesaque nudis pectoribus stetit ossa premens uisuque trementi [2,510] conlustrat campos, si quis concurrere dictis hospes inexplicitis aut comminus ire uiator audeat et dirae commercia iungere linguae; nec mora, quin acuens exertos protinus ungues liuentesque manus fractosque in uulnere dentes 2,515 terribili applausu circum hospita surgeret ora; et latuere doli, donec de rupe cruenta (heu simili deprensa uiro!) cessantibus alis tristis inexpletam scopulis adfligeret aluum. monstrat silua nefas: horrent uicina iuuenci [2,520] gramina, damnatis auidum pecus abstinet herbis. non Dryadum placet umbra choris non commoda sacris Faunorum, diraeque etiam fugere uolucres prodigiale nemus. tacitis huc gressibus acti deueniunt peritura cohors, hostemque superbum 2,525 adnixi iaculis et humi posita arma tenentes expectant, densaque nemus statione coronant. coeperat umenti Phoebum subtexere palla Nox et caeruleam terris infuderat umbram. ille propinquabat siluis et ab aggere celso [2,530] scuta uirum galeasque uidet rutilare comantes, qua laxant rami nemus aduersaque sub umbra flammeus aeratis lunae tremor errat in armis. obstipuit uisis, ibat tamen, horrida tantum spicula et inclusum capulo tenus admouet ensem, 2,535 ac prior 'unde, uiri, quidue occultatis in armis?' non humili terrore rogat. nec reddita contra uox, fidamque negant suspecta silentia pacem. ecce autem uasto Cthonii contorta lacerto, quo duce freta cohors, fuscas interuolat auras [2,540] hasta; sed audenti deus et fortuna recessit. per tamen Olenii tegimen suis atraque saetis terga super laeuos umeros uicina cruori effugit et uiduo iugulum ferit inrita ligno. tunc horrere comae sanguisque in corda gelari. 2,545 huc ferus atque illuc animum pallentiaque ira ora ferens (nec tanta putat sibi bella parari): 'ferte gradum contra campoque erumpite aperto! quis timor audendi, quae tanta ignauia? solus, solus in arma uoco.' neque in his mora; quos ubi plures, [2,550] quam ratus, innumeris uidet excursare latebris, hos deire iugis, illos e uallibus imis crescere, nec paucos campo, totumque sub armis conlucere iter (ut clausas indagine profert in medium uox prima feras), quae sola medendi 2,555 turbata ratione uia est, petit ardua dirae Sphingos et abscisis infringens cautibus uncas exuperat iuga dura manus, scopuloque potitus, unde procul tergo metus et uia prona nocendi, saxum ingens, quod uix plena ceruice gementes [2,560] uertere humo et muris ualeant inferre iuuenci, rupibus auellit; dein toto sanguine nixus sustinet, inmanem quaerens librare ruinam, qualis in aduersos Lapithas erexit inanem magnanimus cratera Pholus. stupet obuia leto 2,565 turba superstantem atque emissi turbine montis obruitur; simul ora uirum, simul arma manusque fractaque commixto sederunt pectora ferro. quattuor hic adeo disiecti mole sub una congemuere, fuga tremefactum protinus agmen [2,570] excutitur coeptis. neque enim temnenda iacebant funera: fulmineus Dorylas, quem regibus ardens aequabat uirtus, Martisque e semine Theron terrigenas confisus auos, nec uertere cuiquam frena secundus Halys, sed tunc pedes occubat aruis, 2,575 Pentheumque trahens nondum te Phaedimus aequo, Bacche, genus. quorum ut subitis exterrita fatis agmina turbatam uidit laxare cateruam, quae duo sola manu gestans adclinia monti fixerat, intorquet iacula et fugientibus addit. [2,580] mox in plana libens, nodo ne pectore tela inciderent, saltu praeceps defertur et orbem, quem procul oppresso uidit Therone uolutum, corripuit, tergoque et uertice tegmina nota saeptus et hostili propugnans pectora parma 2,585 constitit. inde iterum densi glomerantur in unum Ogygidae firmantque gradum; trahit ocius ensem Bistonium Tydeus, Mauortia munera magni Oeneos, et partes pariter diuisus in omnes hos obit atque illos ferroque micantia tela [2,590] decutit; impeditant numero seque ipsa uicissim arma premunt, nec uis conatibus ulla, sed ipsae in socios errare manus et corpora turba inuolui prolapsa sua; manet ille ruentes angustus telis et inexpugnabilis obstat. 2,595 non aliter Getica (si fas est credere) Phlegra armatum inmensus Briareus stetit aethera contra, hinc Phoebi pharetras, hinc toruae Pallados angues, inde Pelethroniam praefixa cuspide pinum Martis, at hinc lasso mutata Pyracmoni temnens [2,600] fulmina, cum toto nequiquam obsessus Olympo tot queritur cessare manus: non segnior ardet huc illuc clipeum obiectans, seque ipse recedens circumit; interdum trepidis occurrit et instat spicula deuellens, clipeo quae plurima toto 2,605 fixa tremunt armantque uirum; saepe aspera passus uulnera, sed nullum uitae in secreta receptum nec mortem sperare ualet. rotat ipse furentem Deilochum, comitemque illi iubet ire sub umbras Phegea sublata minitantem bella securi [2,610] Dircaeumque Gyan et Echionium Lycophonten. iam trepidi sese quaerunt numerantque, nec idem caedis amor, tantamque dolent rarescere turbam. ecce Chromis Tyrii demissus origine Cadmi (hunc utero quondam Dryope Phoenissa grauato 2,615 rapta repente choris onerisque oblita ferebat, dumque trahit prensis taurum tibi cornibus, Euhan, procidit impulsus nimiis conatibus infans) tunc audax iaculis et capti pelle leonis pinea nodosae quassabat robora clauae [2,620] increpitans: 'unusne, uiri, tot caedibus, unus ibit ouans Argos? uix credet fama reuerso! heu socii, nullaene manus, nulla arma ualebunt? haec regi promissa, Cydon, haec, Lampe, dabamus?' dum clamat, subit ore cauo Teumesia cornus, 2,625 nec prohibent fauces; atque illi uoce repleta intercepta natat prorupto in sanguine lingua. stabat adhuc, donec transmissa morte per artus labitur inmorsaque cadens obmutuit hasta. uos quoque, Thespiadae, cur infitiatus honora [2,630] arcuerim fama? fratris moribunda leuabat membra solo Periphas (nil indole clarius illa nec pietate fuit), laeua marcentia colla sustentans dextraque latus; singultibus artum exhaurit thoraca dolor, nec uincla coercent 2,635 undantem fletu galeam, cum multa gementi pone grauis curuas perfringit lancea costas exit et in fratrem cognataque pectora telo conserit. ille oculos etiamnum in luce natantes sistit et aspecta germani morte resoluit. [2,640] at cui uita recens et adhuc in uulnere uires 'hos tibi complexus, haec dent' ait 'oscula nati.' procubuere pares fatis, miserabile uotum mortis, et alterna clauserunt lumina dextra. protinus idem ultro iaculo parmaque Menoeten 2,645 proterrebat agens trepidis uestigia retro passibus urguentem, donec defecit iniqua lapsus humo, pariterque manus distractus in ambas orat et a iugulo nitentem sustinet hastam: 'parce per has stellis interlabentibus umbras, [2,650] per superos noctemque tuam; sine tristia Thebis nuntius acta feram uulgique per ora pauentis contempto te rege canam: sic inrita nobis tela cadant, nullique tuum penetrabile ferro pectus, et optanti uictor reueharis amico.' 2,655 dixerat. ille nihil uultum mutatus 'inanes perdis' ait 'lacrimas; et tu (ni fallor) iniquo pollicitus mea colla duci: nunc arma diemque proice; quid timidae sequeris compendia uitae? bella manent.' simul haec et crassum sanguine telum [2,660] iam redit; ille super dictis infensus amaris prosequitur uictos: 'non haec trieterica uobis nox patrio de more uenit, non orgia Cadmi cernitis aut auidas Bacchum scelerare parentes. nebridas et fragiles thyrsos portare putastis 2,665 imbellem ad sonitum maribusque incognita ueris foeda Celaenaea committere proelia buxo? hic aliae caedes, alius furor: ite sub umbras, o timidi paucique!' haec intonat; ast tamen illi membra negant, lassusque ferit praecordia sanguis. [2,670] iam sublata manus cassos defertur in ictus, tardatique gradus, clipeum nec sustinet umbo mutatum spoliis; gelidus cadit imber anhelo pectore, tum crines ardentiaque ora cruentis roribus et taetra morientum aspergine manant: 2,675 ut leo, qui campis longe custode fugato Massylas depastus oues, ubi sanguine multo luxuriata fames ceruixque et tabe grauatae consedere iubae, mediis in caedibus astat aeger, hians, uictusque cibis; nec iam amplius irae [2,680] crudescunt: tantum uacuis ferit aera malis molliaque eiecta delambit uellera lingua. ille etiam Thebas spoliis et sanguine plenus isset et attonitis sese populoque ducique ostentasset ouans, ni tu, Tritonia uirgo, 2,685 flagrantem multaque operis caligine plenum consilio dignata uirum: 'sate gente superbi Oeneos, absentes cui dudum uincere Thebas adnuimus, iam pone modum nimiumque secundis parce deis: huic una fides optanda labori. [2,690] fortuna satis usus abi.' restabat acerbis funeribus socioque gregi non sponte superstes Haemonides (ille haec praeuiderat, omina doctus aeris et nulla deceptus ab alite) Maeon, nec ueritus prohibere ducem, sed fata monentem 2,695 priuauere fide. uita miserandus inerti damnatur; trepido Tydeus inmitia mandat: 'quisquis es Aonidum, quem crastina munere nostro manibus exemptum mediis Aurora uidebit, haec iubeo perferre duci: cinge aggere portas, [2,700] tela noua, fragiles aeuo circum inspice muros, praecipue stipare uiros densasque memento multiplicare acies! fumantem hunc aspice late ense meo campum: tales in bella uenimus.' haec ait, et meritae pulchrum tibi, Pallas, honorem 2,705 sanguinea de strage parat, praedamque iacentem comportat gaudens ingentiaque acta recenset. quercus erat tenerae iam longum oblita iuuentae aggere camporum medio, quam plurimus ambit frondibus incuruis et crudo robore cortex. [2,710] huic leues galeas perfossaque uulnere crebro inserit arma ferens, huic truncos ictibus enses subligat et tractas membris spirantibus hastas. corpora tunc atque arma simul cumulata superstans incipit (oranti nox et iuga longa resultant): 2,715 'diua ferox, magni decus ingeniumque parentis, bellipotens, cui torua genis horrore decoro cassis, et asperso crudescit sanguine Gorgon, nec magis ardentes Mauors hastataque pugnae impulerit Bellona tubas, huic adnue sacro, [2,720] seu Pandionio nostras inuisere caedes monte uenis, siue Aonia deuertis Itone laeta choris, seu tu Libyco Tritone repexas lota comas qua te biiugo temone frementem intemeratarum uolucer rapit axis equarum: 2,725 nunc tibi fracta uirum spolia informesque dicamus exuuias. at si patriis Porthaonis aruis inferar et reduci pateat mihi Martia Pleuron, aurea tunc mediis urbis tibi templa dicabo collibus, Ionias qua despectare procellas [2,730] dulce sit, et flauo tollens ubi uertice pontum turbidus obiectas Achelous Echinadas exit. hic ego maiorum pugnas uultusque tremendos magnanimum effingam regum, figamque superbis arma tholis, quaeque ipse meo quaesita reuexi 2,735 sanguine, quaeque dabis captis, Tritonia, Thebis. centum ibi uirgineis uotae Calydonides aris Actaeas tibi rite faces et ab arbore casta nectent purpureas niueo discrimine uittas, peruigilemque focis ignem longaeua sacerdos [2,740] nutriet, arcanum numquam spretura pudorem. tu bellis, tu pace feres de more frequentes primitias operum, non indignante Diana.' dixerat, et dulces iter instaurabat ad Argos.