675 Iamque per Aegaeos ibat Laertia flexus puppis, et innumerae mutabant Cyclades oras; iam Paros Olearosque latent; iam raditur alta Lemnos et a tergo decrescit Bacchica Naxos, ante oculos crescente Samo; iam Delos opacat 680 aequor: ibi e celsa libant carchesia puppi responsique fidem et uerum Calchanta precantur. audiit Arquitenens Zephyrumque e uertice Cynthi inpulit et dubiis pleno dedit omina uelo. it pelago secura ratis: quippe alta Tonantis 685 iussa Thetin certas fatorum uertere leges arcebant aegram lacrimis ac multa gementem, quod non erueret pontum uentisque fretisque omnibus inuisum iam tunc sequeretur Ulixem. Frangebat radios humili iam pronus Olympo 690 Phoebus et Oceani penetrabile litus anhelis promittebat equis, cum se scopulosa leuauit Scyros; in hanc totos emisit puppe rudentes dux Laertiades sociisque resumere pontum imperat et remis Zephyros supplere cadentes. 695 accedunt iuxta, et magis indubitata magisque Scyros erat placidique super Tritonia custos litoris. egressi numen uenerantur amicae Aetolusque Ithacusque deae. tunc prouidus heros, hospita ne subito terrerent moenia coetu, [1,700] puppe iubet remanere suos; ipse ardua fido cum Diomede petit. sed iam praeuenerat arcis litoreae seruator Abas ignotaque regi ediderat, sed Graia tamen, succedere terris carbasa. procedunt, gemini ceu foedere iuncto 705 hiberna sub nocte lupi: licet et sua pulset natorumque fames, penitus rabiemque minasque dissimulant humilesque meant, ne nuntiet hostes cura canum et trepidos moneat uigilare magistros. Sic segnes heroes eunt campumque patentem, 710 qui medius portus celsamque interiacet urbem, alterno sermone terunt; prior occupat acer Tydides: 'Qua nunc uerum ratione paramus scrutari? namque ambiguo sub pectore pridem uerso, quid inbelles thyrsos mercatus et aera 715 urbibus in mediis Baccheaque terga mitrasque huc tuleris uarioque aspersas nebridas auro? hisne grauem Priamo Phrygibusque armabis Achillem?' illi subridens Ithacus paulum ore remisso: 'Haec tibi, uirginea modo si Lycomedis in aula est 720 fraude latens, ultro confessum in proelia ducent Peliden; tu cuncta citus de puppe memento ferre, ubi tempus erit, clipeumque his iungere donis, qui pulcher signis auroque asperrimus astat; nec sat erit: tecum lituo bonus adsit Agyrtes 725 occultamque tubam tacitos adportet in usus.' Dixerat, atque ipso portarum in limine regem cernit et ostensa pacem praefatus oliua: 'Magna, reor, pridemque tuas peruenit ad aures fama trucis belli, regum placidissime, quod nunc 730 Europamque Asiamque quatit. si nomina forte huc perlata ducum, fidit quibus ultor Atrides: hic tibi, quem tanta meliorem stirpe creauit magnanimus Tydeus, Ithaces ego ductor Ulixes. causa uiae—metuam quid enim tibi cuncta fateri, 735 cum Graius notaque fide celeberrimus?—: imus explorare aditus inuisaque litora Troiae, quidue parent—' medio sermone intercipit ille: 'Adnuerit Fortuna, precor, dextrique secundent ista dei! nunc hospitio mea tecta piumque 740 inlustrate larem.' simul intra limina ducit. nec mora, iam mensas famularis turba torosque instruit. interea uisu perlustrat Ulixes scrutaturque domum, si qua uestigia magnae uirginis aut dubia facies suspecta figura; 745 porticibusque uagis errat totosque penates, ceu miretur, obit: uelut ille cubilia praedae indubitata tenens muto legit arua Molosso uenator, uideat donec sub frondibus hostem porrectum somno positosque in caespite dentes. [1,750] Rumor in arcana iamdudum perstrepit aula, uirginibus qua fida domus, uenisse Pelasgum ductores Graiamque ratem sociosque receptos. iure pauent aliae, sed uix noua gaudia celat Pelides auidusque nouos heroas et arma 755 uel talis uidisse cupit. iamque atria feruent regali strepitu et picto discumbitur auro, cum pater ire iubet natas comitesque pudicas natarum. subeunt, quales Maeotide ripa, cum Scythicas rapuere domos et capta Getarum 760 moenia, sepositis epulantur Amazones armis. tum uero intentus uultus ac pectora Ulixes perlibrat uisu, sed nox inlataque fallunt lumina et extemplo latuit mensura iacentum. at tamen erectumque genas oculisque uagantem 765 nullaque uirginei seruantem signa pudoris defigit comitique obliquo lumine monstrat. quid nisi praecipitem blando complexa moneret Deidamia sinu nudataque pectora semper exsertasque manus umerosque in ueste teneret 770 et prodire toris et poscere uina uetaret saepius et fronti crinale reponeret aurum? {Argolicis ducibus iam tunc patuisset Achilles.} Ut placata fames epulis bis terque repostis, rex prior adloquitur paterisque hortatur Achiuos: 775 'Inuideo uestris, fateor, decora inclita gentis Argolicae, coeptis; utinam et mihi fortior aetas, quaeque fuit, Dolopas cum Scyria litora adortos perdomui, fregique uadis, quae signa triumphi uidistis celsa murorum in fronte, carinas! 780 saltem si suboles, aptum quam mittere bello— 782 nunc ipsi uiresque meas et cara uidetis pignora: quando nouos dabit haec mihi turba nepotes?' dixerat, et sollers arrepto tempore Ulixes: 785 'Haut spernenda cupis; quis enim non uisere gentes innumeras uariosque duces atque agmina regum ardeat? omne simul roburque decusque potentis Europae meritos ultro iurauit in enses. rura urbesque uacant, montes spoliauimus altos, 790 omne fretum longa uelorum obtexitur umbra; tradunt arma patres, rapit inreuocata iuuentus. non alias umquam tantae data copia famae fortibus aut campo maiore exercita uirtus.' aspicit intentum uigilique haec aure trahentem, 795 cum paueant aliae demissaque lumina flectant, atque iterat: 'Quisquis proauis et gente superba, quisquis equo iaculoque potens, qui praeualet arcu, omnis honos illic, illic ingentia certant nomina: uix timidae matres aut agmina cessant [1,800] uirginea; o multum steriles damnatus in annos inuisusque deis, si quem haec noua gloria segnem praeterit.' exisset stratis, ni prouida signo Deidamia dato cunctas hortata sorores liquisset mensas ipsum complexa. sed haeret 805 respiciens Ithacum coetuque nouissimus exit. ille quoque incepto paulum ex sermone remittit, pauca tamen iungens: 'At tu tranquillus in alta pace mane carisque para conubia natis, quas tibi sidereis diuarum uoltibus aequas 810 fors dedit. ut me olim tacitum reuerentia tangit! is decor et formae species permixta uirili.' occurrit genitor: 'Quid si aut Bacchea ferentes orgia, Palladias aut circum uideris aras? et dabimus, si forte nouus cunctabitur auster.' 815 excipiunt cupidi et tacitis spes addita uotis. cetera depositis Lycomedis regia curis tranquilla sub pace silet, sed longa sagaci nox Ithaco, lucemque cupit somnumque grauatur. Vixdum exorta dies et iam comitatus Agyrte 820 Tydides aderat praedictaque dona ferebat. nec minus egressae thalamo Scyreides ibant ostentare choros promissaque sacra uerendis hospitibus. nitet ante alias regina comesque Pelides: qualis Siculae sub rupibus Aetnae 825 Naidas Hennaeas inter Diana feroxque Pallas et Elysii lucebat sponsa tyranni. iamque mouent gressus thiasisque Ismenia buxus signa dedit, quater aera Rheae, quater enthea pulsant terga manu uariosque quater legere recursus. 830 tunc thyrsos pariterque leuant pariterque reponunt multiplicantque gradum, modo quo Curetes in actu quoque pii Samothraces eunt, nunc obuia uersae pectine Amazonio, modo quo citat orbe Lacaenas Delia plaudentesque suis intorquet Amyclis. 835 tunc uero, tunc praecipue manifestus Achilles nec seruare uices nec bracchia iungere curat; tunc molles gressus, tunc aspernatur amictus plus solito rumpitque choros et plurima turbat. sic indignantem thyrsos acceptaque matris 840 tympana iam tristes spectabant Penthea Thebae. Soluuntur laudata cohors repetuntque paterna limina, ubi in mediae iamdudum sedibus aulae munera uirgineos uisus tractura locarat Tydides, signum hospitii pretiumque laboris, 845 hortaturque legant, nec rex placidissimus arcet. heu simplex nimiumque rudis, qui callida dona Graiorumque dolos uariumque ignoret Ulixem! hic aliae, qua sexus iners naturaque ducit, aut teretes thyrsos aut respondentia temptant [1,850] tympana, gemmatis aut nectunt tempora limbis; arma uident magnoque putant donata parenti. at ferus Aeacides, radiantem ut comminus orbem caelatum pugnas—saeuis et forte rubebat bellorum maculis—adclinem conspicit hastae, 855 infremuit torsitque genas, et fronte relicta surrexere comae; nusquam mandata parentis, nusquam occultus amor, totoque in pectore Troia est. ut leo, materno cum raptus ab ubere mores accepit pectique iubas hominemque uereri 860 edidicit nullasque rapi nisi iussus in iras, si semel aduerso radiauit lumine ferrum, eiurata fides domitorque inimicus, in illum prima fames, timidoque pudet seruisse magistro. ut uero accessit propius luxque aemula uultum 865 reddidit et simili talem se uidit in auro, horruit erubuitque simul. tunc acer Ulixes admotus lateri summissa uoce: 'Quid haeres? scimus' ait, 'tu semiferi Chironis alumnus, tu caeli pelagique nepos, te Dorica classis, 870 te tua suspensis exspectat Graecia signis, ipsaque iam dubiis nutant tibi Pergama muris. heia, abrumpe moras! sine perfida palleat Ide, et iuuet haec audire patrem, pudeatque dolosam sic pro te timuisse Thetin.' iam pectus amictu 875 laxabat, cum grande tuba sic iussus Agyrtes insonuit; fugiunt disiectis undique donis inplorantque patrem commotaque proelia credunt. illius intactae cecidere a pectore uestes, iam clipeus breuiorque manu consumitur hasta— 880 mira fides—Ithacumque umeris excedere uisus Aetolumque ducem: tantum subita arma calorque Martius horrenda confundit luce penates. inmanisque gradu, ceu protinus Hectora poscens, stat medius trepidante domo, Peleaque uirgo 885 quaeritur. Ast alia plangebat parte retectos Deidamia dolos, cuius cum grandia primum lamenta et notas accepit pectore uoces, haesit et occulto uirtus infracta calore est. demittit clipeum regisque ad limina uersus 890 attonitum factis inopinaque monstra pauentem, sicut erat, nudis Lycomedem adfatur in armis: 'Me tibi, care pater—dubium dimitte pauorem—, me dedit alma Thetis: te pridem tanta manebat gloria; quaesitum Danais tu mittis Achillem, 895 gratior et magno, si fas dixisse, parente et dulci Chirone mihi. sed corda parumper huc aduerte libens atque has bonus accipe uoces: Peleus te nato socerum et Thetis hospita iungunt adlegantque suos utroque a sanguine diuos. [1,900] unam uirgineo natarum ex agmine poscunt: dasne? an gens humilis tibi degeneresque uidemur? non renuis? iunge ergo manus et concipe foedus atque ignosce tuis. tacito iam cognita furto Deidamia mihi; quid enim his obstare lacertis, 905 qua potuit nostras possessa repellere uires? me luere ista iube; pono arma et reddo Pelasgis et maneo. quid triste fremis? quid lumina mutas? iam socer es'—natum ante pedes prostrauit et addit— 'iamque auus. inmitis quotiens iterabitur ensis, 910 turba sumus.' tunc et Danai per sacra fidemque hospitii blandusque precum conpellit Ulixes. ille, etsi carae conperta iniuria natae et Thetidis mandata mouent prodique uidetur depositum tam grande deae, tamen obuius ire 915 tot metuit fatis Argiuaque bella morari; fac uelit: ipsam illic matrem spreuisset Achilles. nec tamen abnuerit genero se iungere tali: uincitur. arcanis effert pudibunda tenebris Deidamia gradum, ueniae nec protinus amens 920 credit et opposito genitorem placat Achille. Mittitur Haemoniam, magnis qui Pelea factis impleat et classem comitesque in proelia poscat. nec non et geminas regnator Scyrius alnos deducit genero uiresque excusat Achiuis. 925 tunc epulis consumpta dies, tandemque retectum foedus et intrepidos nox conscia iungit amantes. Illius ante oculos noua bella et Xanthus et Ide Argolicaeque rates, atque ipsas cogitat undas auroramque timet. cara ceruice mariti 930 fusa noui lacrimas iam soluit et occupat artus: 'Aspiciamne iterum meque hoc in pectore ponam, Aeacide? rursusque tuos dignabere portus, an tumidus Teucrosque lares et capta reportans Pergama uirgineae noles meminisse latebrae? 935 quid precer, heu! timeamue prius? quidue anxia mandem, cui uix flere uacat? modo te nox una deditque inuiditque mihi. thalamis haec tempora nostris? hicne est liber hymen? o dulcia furta dolique, o timor! abripitur miserae permissus Achilles. 940 i—neque enim tantos ausim reuocare paratus—, i cautus, nec uana Thetin timuisse memento, i felix nosterque redi! nimis improba posco: iam te sperabunt lacrimis planctuque decorae Troades optabuntque tuis dare colla catenis 945 et patriam pensare toris, aut ipsa placebit Tyndaris, incesta nimium laudata rapina. ast egomet primae puerilis fabula culpae narrabor famulis aut dissimulata latebo. quin age, duc comitem; cur non ego Martia tecum [1,950] signa feram? tu thyrsa manu Baccheaque mecum sacra, quod infelix non credet Troia, tulisti. attamen hunc, quem maesta mihi solacia linquis, hunc saltem sub corde tene et concede precanti hoc solum, pariat ne quid tibi barbara coniunx, 955 ne qua det indignos Thetidi captiua nepotes.' talia dicentem non ipse inmotus Achilles solatur iuratque fidem iurataque fletu spondet et ingentis famulas captumque reuersus Ilion et Phrygiae promittit munera gazae. 960 inrita uentosae rapiebant uerba procellae.