[0] PHILOBIBLION. Incipit Prologus.
UNIVERSIS Christi fidelibus, ad quos tenor praesentis scripturae peruenerit, Ricardus de
Bury, miseratione diuina Dunelmensis episcopus, salutem in Domino sempiternam, piamque ipsius praesentare memoriam iugiter coram Deo in uita pariter et post fata.
Quid retribuam Domino pro omnibus quae retribuit mihi? deuotissimus inuestigat psalmista, rex inuictus et eximius prophetarum: in qua quaestione gratissima semetipsum redditorem uoluntarium, debitorem multifarium et sanctiorem optantem consiliarium recognoscit, concordans cum Aristotele, philosophorum principe, qui omnem de agibilibus quaestionem consilium probat esse: tertio et sexto Ethicorum.
Sane si propheta tam mirabilis, secretorum praescius diuinorum, praeconsulere uolebat tam sollicite quomodo grate posset gratis data refundere, quid nos rudes regratiatores et auidissimi receptores, onusti diuinis beneficiis infinitis, poterimus digne uelle? Proculdubio deliberatione sollerti et circumspectione multiplici, inuitato primitus spiritu septiformi, quatenus in nostra meditatione ignis illuminans exardescat, uiam non impedibilem prouidere debemus attentius, quo largitor omnium de collatis muneribus suis sponte ueneretur reciproce, proximus releuatur ab onere et reatus conractus per peccantes cotidie eleemosynarum remediis redimatur.
Huius igitur deuotionis monitione praeuenti ab eo qui solus bonam hominis et praeuenit uoluntatem et perficit, sine quo nec sufficentia suppetit cogitandi solummodo, cuius quicquid boni fecerimus non ambigimus esse munus, diligenter tam penes nos quam cum aliis inquiendo discussimus quid inter diuersorum generum pietatis officia primo gradu placeret Altissimo, prodessetque potius Ecclesia militanti. Et ecce mox nostrae considerationis aspectibus grex occurrit scholarium elegorum quin potius electorum, in quibus Deus artifex et ancilla natura morum optimorum et scientiarum celebrium plantauerunt radices, sed ita rei familiaris oppressit penuria, quod obstante fortuna contraria semina tam fecunda uirtutem in culto iuuentutis agro, roris debiti non rigata fauore, arescere compelluntur. Quo fit ut lateat in obscuris condita uirtus clara, ut uerbis alludamus Boetii, et ardentes lucernae non ponantur sub modio, sed prae defectu olei penitus exstinguantur. Sic ager in uere floriger ante messem exaruit, sic frumenta in lollium et uites degenerant in labruscas, ac sic in oleastros oliuae siuescunt. Marcescunt omnino tenellae trabeculae et qui in fortes columnas Ecclesiae poterant excreuisse, subtilis ingenii capacitate dotati, studiorum gymnasia derelinquunt. Sola inedia nouercante, repelluntur a philosophia nectareo poculo uiolenter, quam primo gustauerint, ipso gusto feruentius sitibundi: liberalibus artibus habiles et scripturis tantum dispositi contemplandis, orbati necessariorum subsidiis, quasi quadam apostasiae specie ad artes mechanicus, propter cictus solius suffragia ad Ecclesiae dispendium et totius cleri uilipendium reuertuntur. Sic mater Ecclesia pariendo filios abortori compellitur, quinimmo ab utero foetus informis monstruose dirumpitur, et pro paucis minimisque quibus contentatur natura, alumnos amittit egregios, postea promouendos in pugiles fidei et athletas. Heu quam repente tela succiditur, dum texentis manus orditur! Heu quod sol eclipsatur in aurora clarissima et planeta progrediens regiratur retrograde ac naturam et speciem uerae stellae praetendens subito decidit et fit assub! Quid poterit pius homo intueri miserius? Quid misericordiae uiscera penetrabit acutius? Quid cor congelatum ut incus in calentes guttas resoluet facilius? Amplius arguentes a sensu contrario, quantum profuit toti reipublicae Christianae, non quidem Sardanapali deliciis, neque Croesi diuitiis eneruare studentes, sed melius mediocritate scholastica suffragari pauperibus, ex euentu praeterito recordemur. Quot oculis uidimus, quot ex scripturis collegimus, nulla suorum natalium claritate fulgentes, nullius haereditatis successione gaudentes, sed tantum proborum uirorum pietate suffultos, apostolicas cathedras meruisse! subiectis fidelibus praefuisse probissime! superborum et sublimium colla iugo ecclesiastico subiecisse et procurasse propensius Ecclesiae libertatem!
Quamobrem perlustratis humanis egestatibus usquequaque caritatiuae considerationis intuitu, huic tandem calamitoso generi hominum, in quibus tamen tanta redolet spes profectus Ecclesiae, praelegit peculiariter nostrae compassionis affectio pium ferre praesidium et eisdem non solum de necessariis uictui, uerum multo magis de libris utilissimis studio prouidere. Ad hunc effectum acceptissimum coram Deo nostra iam ab olim uigilauit intentio indefessa. Hic amor ecstaticus tam potenter nos rapuit ut, terrenis aliis abdicatis ab animo, acquirendorum librorum solummodo flagraremus affectu. Ut igitur nostri finis intentio tam posteris pateat quam modernis, et ora loquentium peruersa quantum ad nos pertinet obstruamus perpetuo, tractatum paruulinum edidimus stilo quidem leuissimo modernorum---est enim ridiculosum rhetoricis quando leuis materia grandi describitur stilo; qui tractatus amorem quem ad libros habuimus ab excessu purgabit, deuotionis intentae propositum propalabit et circumstantias facti nostri, per uiginti diuisus capitula, luce clarius enarrabit. Qui uero de amore librorum principaliter disserit, placuit nobis more ueterum Latinorum ipsum Graeco uocabulo Philobiblon amabiliter nuncupare. Explicit Prologus.