[0,0] AVLVLARIA. [0,1] ARGVMENTVM I. Senex auarus uix sibi credens Euclio domi suae defossam multis cum opibus aulam inuenit, rursumque penitus conditam exanguis amens seruat. eius filiam Lyconides uitiarat. interea senex Megadorus a sorore suasus ducere uxorem auari gnatam deposcit sibi. durus senex uix promittit, atque aulae timens domo sublatam uariis abstrudit locis. insidias seruos facit huius lyconidis qui uirginem uitiarat; atque ipse obsecrat auonculum Megadorum sibimet cedere uxorem amanti. per dolum mox Euclio cum perdidisset aulam, insperato inuenit laetusque natam conlocat Lyconidi. [0,2] ARGVMENTVM II. Aulam repertam auri plenam Euclio Vi summa seruat, miseris adfectus modis. Lyconides istius uitiat filiam. Volt hanc Megadorus indotatam ducere, Lubensque ut faciat dat coquos cum obsonio. Auro formidat Euclio, abstrudit foris. Re omni inspecta compressoris seruolus Id surpit. illic Euclioni rem refert. Ab eo donatur auro, uxore et filio. [0,3] PROLOGVS. LAR FAMILIARIS. Ne quis miretur qui sim, paucis eloquar. ego Lar sum familiaris ex hac familia unde exeuntem me aspexistis. hanc domum iam multos annos est cum possideo et colo 5 patri auoque iam huius qui nunc hic habet. sed mi auos huius obsecrans concredidit thensaurum auri clam omnis: in medio foco defodit, uenerans me ut id seruarem sibi. is quoniam moritur - ita auido ingenio fuit - 10 numquam indicare id filio uoluit suo, inopemque optauit potius eum relinquere, quam eum thensaurum commonstraret filio; agri reliquit ei non magnum modum, quo cum labore magno et misere uiueret. 15 ubi is obiit mortem qui mihi id aurum credidit, coepi obseruare, ecqui maiorem filius mihi honorem haberet quam eius habuisset pater. atque ille uero minus minusque impendio curare minusque me impertire honoribus. 20 item a me contra factum est, nam item obiit diem. is ex se hunc reliquit qui hic nunc habitat filium pariter moratum ut pater auosque huius fuit. huic filia una est. ea mihi cottidie aut ture aut uino aut aliqui semper supplicat, 25 dat mihi coronas. eius honoris gratia feci, thensaurum ut hic reperiret Euclio, quo illam facilius nuptum, si uellet, daret. nam eam compressit de summo adulescens loco. is scit adulescens quae sit quam compresserit, 30 illa illum nescit, neque compressam autem pater. eam ego hodie faciam ut hic senex de proxumo sibi uxorem poscat. id ea faciam gratia, quo ille eam facilius ducat qui compresserat. et hic qui poscet eam sibi uxorem senex, 35 is adulescentis illius est auonculus, qui illam stuprauit noctu, Cereris uigiliis. sed hic senex iam clamat intus ut solet. anum foras extrudit, ne sit conscia. credo aurum inspicere uolt, ne subreptum siet. [1,0]ACTVS I. [1,1] 40 (EVCLIO) Exi, inquam. age exi. exeundum hercle tibi hinc est foras, circumspectatrix cum oculis emissiciis. (STAPHYLA) Nam cur me miseram uerberas? (EVCLIO) Vt misera sis atque ut te dignam mala malam aetatem exigas. (STAPHYLA) Nam qua me nunc causa extrusisti ex aedibus? 45 (EVCLIO) Tibi ego rationem reddam, stimulorum seges? illuc regredere ab ostio. illuc sis uide, ut incedit. at scin quo modo tibi res se habet? si hercle hodie fustem cepero aut stimulum in manum, testudineum istum tibi ego grandibo gradum. 50 (STAPHYLA) Vtinam me diui adaxint ad suspendium potius quidem quam hoc pacto apud te seruiam. (EVCLIO) At ut scelesta sola secum murmurat. oculos hercle ego istos, improba, ecfodiam tibi, ne me obseruare possis quid rerum geram. 55 abscede etiam nunc - etiam nunc - etiam - ohe, istic astato. si hercle tu ex istoc loco digitum transuorsum aut unguem latum excesseris aut si respexis, donicum ego te iussero, continuo hercle ego te dedam discipulam cruci. 60 scelestiorem me hac anu certo scio uidisse numquam, nimisque ego hanc metuo male, ne mi ex insidiis uerba imprudenti duit neu persentiscat aurum ubi est absconditum, quae in occipitio quoque habet oculos pessima. 65 nunc ibo ut uisam sitne ita aurum ut condidi, quod me sollicitat plurimis miserum modis. - (STAPHYLA) Noenum mecastor quid ego ero dicam meo malae rei euenisse quamue insaniam, queo comminisci; ita me miseram ad hunc modum 70 decies die uno saepe extrudit aedibus. nescio pol quae illunc hominem intemperiae tenent: peruigilat noctes totas, tum autem interdius quasi claudus sutor domi sedet totos dies. neque iam quo pacto celem erilis filiae 75 probrum, propinqua partitudo cui appetit, queo comminisci; neque quicquam meliust mihi, ut opinor, quam ex me ut unam faciam litteram longam, laqueo collum quando obstrinxero. [1,2] (EVCLIO) Nunc defaecato demum animo egredior domo, 80 postquam perspexi salua esse intus omnia. redi nunciam intro atque intus serua. (STAPHYLA) Quippini? ego intus seruem? an ne quis aedes auferat? nam hic apud nos nihil est aliud quaesti furibus, ita inaniis sunt oppletae atque araneis. 85 (EVCLIO) Mirum quin tua me causa faciat Iuppiter Philippum regem aut Dareum, triuenefica. araneas mihi ego illas seruari uolo. pauper sum; fateor, patior; quod di dant fero. abi intro, occlude ianuam. iam ego hic ero. 90 caue quemquam alienum in aedis intro miseris. quod quispiam ignem quaerat, extingui uolo, ne causae quid sit quod te quisquam quaeritet. nam si ignis uiuet, tu extinguere extempulo. tum aquam aufugisse dicito, si quis petet. 95 cultrum, securim, pistillum, mortarium, quae utenda uasa semper uicini rogant, fures uenisse atque abstulisse dicito. profecto in aedis meas me absente neminem uolo intro mitti. atque etiam hoc praedico tibi, 100 si Bona Fortuna ueniat, ne intro miseris. (STAPHYLA) Pol ea ipsa credo ne intro mittatur cauet, nam ad aedis nostras numquam adit, quamquam prope est. (EVCLIO) Tace atque abi intro. (STAPHYLA) Taceo atque abeo. - (EVCLIO) Occlude sis fores ambobus pessulis. iam ego hic ero. 105 discrucior animi, quia ab domo abeundum est mihi. nimis hercle inuitus abeo. sed quid agam scio. nam noster nostrae qui est magister curiae diuidere argenti dixit nummos in uiros; id si relinquo ac non peto, omnes ilico 110 me suspicentur, credo, habere aurum domi. nam non est ueri simile, hominem pauperem pauxillum parui facere quin nummum petat. nam nunc cum celo sedulo omnis, ne sciant, omnes uidentur scire et me benignius 115 omnes salutant quam salutabant prius; adeunt, consistunt, copulantur dexteras, rogitant me ut ualeam, quid agam, quid rerum geram. nunc quo profectus sum ibo; postidea domum me rursum quantum potero tantum recipiam. [2,0] ACTVS II. [2,1] 120 (EVNOMIA) Velim te arbitrari med haec uerba, frater, meai fidei tuaique rei causa facere, ut aequom est germanam sororem. quamquam haud falsa sum nos odiosas haberi; nam multum loquaces merito omnes habemur, 125 nec mutam profecto repertam ullam esse hodie dicunt mulierem ullo in saeclo. uerum hoc, frater, unum tamen cogitato, tibi proximam me mihique esse item te; ita aequom est quod in rem esse utrique arbitremur 130 et mihi te et tibi consulere et monere; neque occultum id haberi neque per metum mussari, quin participem pariter ego te et tu me ut facias. eo nunc ego secreto ted huc foras seduxi, ut tuam rem ego tecum hic loquerer familiarem. 135 (MEGADORVS) Da mi, optuma femina, manum. (EVNOMIA) Vbi ea est? quis ea est nam optuma? (MEGADORVS) Tu. (EVNOMIA) Tune ais? (MEGADORVS) Si negas, nego. (EVNOMIA) Decet te equidem uera proloqui; nam optuma nulla potest eligi: 140 alia alia peior, frater, est. (MEGADORVS) Idem ego arbitror, nec tibi aduorsari certum est de istac re umquam, soror. (EVNOMIA) Da mihi operam amabo. (MEGADORVS) Tuast, utere atque impera, si quid uis. (EVNOMIA) Id quod in rem tuam optumum esse arbitror, 145 ted id monitum aduento. (MEGADORVS) Soror, more tuo facis. (EVNOMIA) Factum uolo. (MEGADORVS) Quid est id, soror? (EVNOMIA) Quod tibi sempiternum salutare sit: liberis procreandis - ita di faxint - uolo te uxorem 150 domum ducere. (MEGADORVS) Ei occidi. (EVNOMIA) Quid ita? (MEGADORVS) Quia mihi misero cerebrum excutiunt tua dicta, soror: lapides loqueris. (EVNOMIA) Heia, hoc face quod te iubet soror. (MEGADORVS) Si lubeat, faciam. (EVNOMIA) In rem hoc tuam est. (MEGADORVS) Vt quidem emoriar prius quam ducam. 155 sed his legibus si quam dare uis ducam: quae cras ueniat, perendie foras feratur; his legibus dare uis? cedo: nuptias adorna. (EVNOMIA) Cum maxima possum tibi, frater, dare dote; sed est grandior natu: media est mulieris aetas. 160 eam si iubes, frater, tibi me poscere, poscam. (MEGADORVS) Num non uis me interrogare te? (EVNOMIA) Immo, si quid uis, roga. (MEGADORVS) Post mediam aetatem qui media ducit uxorem domum, si eam senex anum praegnatem fortuito fecerit, quid dubitas, quin sit paratum nomen puero Postumus? 165 nunc ego istum, soror, laborem demam et deminuam tibi. ego uirtute deum et maiorum nostrum diues sum satis. istas magnas factiones, animos, dotes dapsiles, clamores, imperia, eburata uehicla, pallas, purpuram, nil moror quae in seruitutem sumptibus redigunt uiros. 170 (EVCLIO) Dic mihi, quaeso, quis ea est, quam uis ducere uxorem? (MEGADORVS) Eloquar. nostin hunc senem Euclionem ex proximo pauperculum? (EVNOMIA) Noui, hominem haud malum mecastor. (MEGADORVS) Eius cupio filiam uirginem mihi desponderi. uerba ne facias, soror. scio quid dictura es: hanc esse pauperem. haec pauper placet. (EVCLIO) Di bene uortant. (MEGADORVS) Idem ego spero. (EVCLIO) Quid me? num quid uis? 175 (MEGADORVS) Vale. (EVNOMIA) Et tu, frater. - (MEGADORVS) Ego conueniam Euclionem, si domi est. sed eccum. nescio unde sese homo recipit domum. [2,2] (EVCLIO) Praesagibat mi animus frustra me ire, quom exibam domo; itaque abibam inuitus; nam neque quisquam curialium 180 uenit neque magister quem diuidere argentum oportuit. nunc domum properare propero, nam egomet sum hic, animus domi est. (MEGADORVS) Saluos atque fortunatus, Euclio, semper sies. (EVCLIO) Di te ament, Megadore. (MEGADORVS) Quid tu? recten atque ut uis uales? (EVCLIO) Non temerarium est, ubi diues blande appellat pauperem. 185 iam illic homo aurum scit me habere, eo me salutat blandius. (MEGADORVS) Ain tu te ualere? (EVCLIO) Pol ego haud perbene a pecunia. (MEGADORVS) Pol si est animus aequos tibi, sat habes qui bene uitam colas. (EVCLIO) Anus hercle huic indicium fecit de auro, perspicue palam est, cui ego iam linguam praecidam atque oculos effodiam domi. 190 (MEGADORVS) Quid tu solus tecum loquere? (EVCLIO) Meam pauperiem conqueror. uirginem habeo grandem, dote cassam atque inlocabilem, neque eam queo locare cuiquam. (MEGADORVS) Tace, bonum habe animum, Euclio. dabitur, adiuuabere a me. dic, si quid opust, impera. (EVCLIO) Nunc petit, cum pollicetur; inhiat aurum ut deuoret. 195 altera manu fert lapidem, panem ostentat altera. nemini credo qui large blandust diues pauperi: ubi manum inicit benigne, ibi onerat aliqua zamia. ego istos noui polypos, qui ubi quidquid tetigerunt tenent. (MEGADORVS) Da mi operam parumper. paucis, Euclio, est quod te uolo 200 de communi re appellare mea et tua. (EVCLIO) Ei misero mihi, aurum mi intus harpagatum est. nunc hic eam rem uolt, scio, mecum adire ad pactionem. uerum interuisam domum. (MEGADORVS) Quo abis? (EVCLIO) Iam ad te reuortar: nunc est quod uisam domum. - (MEGADORVS) Credo edepol, ubi mentionem ego fecero de filia, 205 mi ut despondeat, sese a me derideri rebitur; neque illo quisquam est alter hodie ex paupertate parcior. (EVCLIO) Di me seruant, salua res est. saluom est si quid non perit. nimis male timui. prius quam intro redii, exanimatus fui. redeo ad te, Megadore, si quid me uis. (MEGADORVS) Habeo gratiam. 210 quaeso, quod te percontabor, ne id te pigeat proloqui. (EVCLIO) Dum quidem ne quid perconteris quod non lubeat proloqui. (MEGADORVS) Dic mihi, quali me arbitrare genere prognatum? (EVCLIO) Bono. (MEGADORVS) Quid fide? (EVCLIO) Bona. (MEGADORVS) Quid factis? (EVCLIO) Neque malis neque improbis. (MEGADORVS) Aetatem meam scis? (EVCLIO) Scio esse grandem, item ut pecuniam. 215 (MEGADORVS) Certe edepol equidem te ciuem sine mala omni malitia semper sum arbitratus et nunc arbitror. (EVCLIO) Aurum huic olet. quid nunc me uis? (MEGADORVS) Quoniam tu me et ego te qualis sis scio, quae res recte uortat mihique tibique tuaeque filiae, filiam tuam mi uxorem posco. promitte hoc fore. 220 (EVCLIO) Heia, Megadore, haud decorum facinus tuis factis facis, ut inopem atque innoxium abs te atque abs tuis me inrideas. nam de te neque re neque uerbis merui ut faceres quod facis. (MEGADORVS) Neque edepol ego te derisum uenio neque derideo, neque dignum arbitror. (EVCLIO) Cur igitur poscis meam gnatam tibi? 225 (MEGADORVS) Vt propter me tibi sit melius mihique propter te et tuos. (EVCLIO) Venit hoc mihi, Megadore, in mentem, ted esse hominem diuitem, factiosum, me autem esse hominem pauperum pauperrimum; nunc si filiam locassim meam tibi, in mentem uenit te bouem esse et me esse asellum: ubi tecum coniunctus siem, 230 ubi onus nequeam ferre pariter, iaceam ego asinus in luto, tu me bos magis haud respicias, gnatus quasi numquam siem. et te utar iniquiore et meus me ordo inrideat, neutrubi habeam stabile stabulum, si quid diuorti fuat: asini me mordicibus scindant, boues incursent cornibus. 235 hoc magnum est periclum, ab asinis ad boues transcendere. (MEGADORVS) Quam ad probos propinquitate proxime te adiunxeris, tam optumum est. tu condicionem hanc accipe, ausculta mihi, atque eam desponde mi. (EVCLIO) At nihil est dotis quod dem. (MEGADORVS) Ne duas. dum modo morata recte ueniat, dotata est satis. 240 (EVCLIO) Eo dico, ne me thesauros repperisse censeas. (MEGADORVS) Noui, ne doceas. desponde. (EVCLIO) Fiat. sed pro Iuppiter, num ego disperii? (MEGADORVS) Quid tibi est? (EVCLIO) Quid crepuit quasi ferrum modo? - (MEGADORVS) Hic apud me hortum confodere iussi. sed ubi hic est homo? 244-245 abiit neque me certiorem fecit. fastidit mei, 246 quia uidet me suam amicitiam uelle: more hominum facit; nam si opulentus it petitum pauperioris gratiam, pauper metuit congrediri, per metum male rem gerit. idem, quando occasio illaec periit, post sero cupit. 250 (EVCLIO) Si hercle ego te non elinguandam dedero usque ab radicibus, impero auctorque sum, ut tu me cuiuis castrandum loces. (MEGADORVS) Video hercle ego te me arbitrari, Euclio, hominem idoneum, quem senecta aetate ludos facias, haud merito meo. (EVCLIO) Neque edepol, Megadore, facio, neque, si cupiam, copia est. 255 (MEGADORVS) Quid nunc? etiam mihi despondes filiam? (EVCLIO) Illis legibus, cum illa dote quam tibi dixi. (MEGADORVS) Sponden ergo? (EVCLIO) Spondeo. (MEGADORVS) Di bene uertant. (EVCLIO) Ita di faxint. illud facito ut memineris, conuenisse ut ne quid dotis mea ad te afferret filia. (MEGADORVS) Memini. (EVCLIO) At scio quo uos soleatis pacto perplexarier: 260 pactum non pactum est, non pactum pactum est, quod uobis lubet. (MEGADORVS) Nulla controuersia mihi tecum erit. sed nuptias num quae causa est quin faciamus hodie? (EVCLIO) Immo edepol optuma. (MEGADORVS) Ibo igitur, parabo. numquid me uis? (EVCLIO) Istuc. ei et uale. (MEGADORVS) Heus, Pythodice, sequere propere me ad macellum strenue. - 265 (EVCLIO) Illic hinc abiit. di immortales, obsecro, aurum quid ualet. credo ego illum iam inaudiuisse mi esse thesaurum domi. id inhiat, ea affinitatem hanc obstinauit gratia. [2,3] ubi tu es, quae deblaterauisti iam uicinis omnibus, meae me filiae daturum dotem? heus, Staphyla, te uoco. 270 ecquid audis? uascula intus pure propera atque elue: filiam despondi ego: hodie huic nuptum Megadoro dabo. (STAPHYLA) Di bene uortant. uerum ecastor non potest, subitum est nimis. (EVCLIO) Tace atque abi. curata fac sint cum a foro redeam domum; atque aedis occlude; iam ego hic adero. (STAPHYLA) Quid ego nunc agam? 275 nunc nobis prope adest exitium, mi atque erili filiae, nunc probrum atque partitudo prope adest ut fiat palam; quod celatum atque occultatum est usque adhuc, nunc non potest. ibo intro, ut erus quae imperauit facta, cum ueniat, sient. nam ecastor malum maerore metuo ne mixtum bibam. - [2,4] 280 (PYTHODICVS) Postquam obsonauit erus et conduxit coquos tibicinasque hasce apud forum, edixit mihi ut dispertirem obsonium hic bifariam. (ANTHRAX) Me quidem hercle, dicam palam, non diuides; si quo tu totum me ire uis, operam dabo. 285 (CONGRIO) Bellum et pudicum uero prostibulum popli. post si quis uellet, te haud non uelles diuidi. (PYTHODICVS) Atque ego istuc, Anthrax, alio uorsum dixeram, non istuc quo tu insimulas. sed erus nuptias meus hodie faciet. (ANTHRAX) Cuius ducit filiam? 290 (PYTHODICVS) Vicini huius Euclionis e proximo. ei adeo obsoni hinc iussit dimidium dari, cocum alterum itidemque alteram tibicinam. (ANTHRAX) Nempe huc dimidium dicis, dimidium domum? (PYTHODICVS) Nempe sicut dicis. (ANTHRAX) Quid? hic non poterat de suo 295 senex obsonari filiai nuptiis? (PYTHODICVS) Vah. (ANTHRAX) Quid negotist? (PYTHODICVS) Quid negoti sit rogas? pumex non aeque est aridus atque hic est senex. (ANTHRAX) Ain tandem? (PYTHODICVS) Ita esse ut dixi. tute existuma: 299 --- suam rem periisse seque eradicarier. 300 quin diuom atque hominum clamat continuo fidem, de suo tigillo fumus si qua exit foras. quin cum it dormitum, follem obstringit ob gulam. (ANTHRAX) Cur? (PYTHODICVS) Ne quid animae forte amittat dormiens. (ANTHRAX) Etiamne obturat inferiorem gutturem, 305 ne quid animai forte amittat dormiens? (PYTHODICVS) Haec mihi te ut tibi med aequom est, credo, credere. (ANTHRAX) Immo equidem credo. (PYTHODICVS) At scin etiam quo modo? aquam hercle plorat, cum lauat, profundere. (ANTHRAX) Censen talentum magnum exorari pote 310 ab istoc sene ut det, qui fiamus liberi? (PYTHODICVS) Famem hercle utendam si roges, numquam dabit. quin ipsi pridem tonsor unguis dempserat: collegit, omnia abstulit praesegmina. (ANTHRAX) Edepol mortalem parce parcum praedicas. 315 (PYTHODICVS) Censen uero esse parcum et misere uiuere? pulmentum pridem ei eripuit miluos: homo ad praetorem plorabundus deuenit; infit ibi postulare plorans, eiulans, ut sibi liceret miluom uadarier. 320 sescenta sunt quae memorem, si sit otium. sed uter uestrorum est celerior? memora mihi. (ANTHRAX) Ego, et multo melior. (PYTHODICVS) Cocum ego, non furem rogo. (ANTHRAX) Cocum ergo dico. (PYTHODICVS) Quid tu ais? (CONGRIO) Sic sum ut uides. (ANTHRAX) Cocus ille nundinalest, in nonum diem 325 solet ire coctum. (CONGRIO) Tun, trium litterarum homo, me uituperas? fur! (ANTHRAX) Etiam fur, trifurcifer! [2,5] (PYTHODICVS) Tace nunciam tu, atque agnum hinc uter est pinguior --- (ANTHRAX) Licet. - (PYTHODICVS) Tu, Congrio, 329 eum sume atque abi intro illuc, et uos illum sequimini. 330 uos ceteri ite huc ad nos. (CONGRIO) Hercle iniuria dispertiuisti: pinguiorem agnum isti habent. (PYTHODICVS) At nunc tibi dabitur pinguior tibicina. i sane cum illo, Phrugia. tu autem, Eleusium, huc intro abi ad nos. (CONGRIO) O Pythodice subdole, 335 hucine detrusti me ad senem parcissimum? ubi si quid poscam, usque ad rauim poscam prius quam quicquam detur. (PYTHODICVS) Stultus es et sine gratia est tibi recte facere, quando quod facias perit. (CONGRIO) Qui uero? (PYTHODICVS) Rogitas? iam principio in aedibus 340 turba istic nulla tibi erit: siquid uti uoles, domo abs te adferto, ne operam perdas poscere. hic autem apud nos magna turba ac familia est, supellex, aurum, uestis, uasa argentea: ibi si perierit quippiam - quod te scio 345 facile abstinere posse, si nihil obuiam est - dicant: coqui abstulerunt, comprehendite, uincite, uerberate, in puteum condite. horum tibi istic nihil eueniet: quippe qui ubi quid subripias nihil est. sequere hac me. (CONGRIO) Sequor. [2,6] 350 (PYTHODICVS) Heus, Staphyla, prodi atque ostium aperi. (STAPHYLA) Qui uocat? (PYTHODICVS) Pythodicus. (STAPHYLA) Quid uis? (PYTHODICVS) Hos ut accipias coquos tibicinamque obsoniumque in nuptias. Megadorus iussit Euclioni haec mittere. (STAPHYLA) Cererin, Pythodice, has sunt facturi nuptias? 355 (PYTHODICVS) Qui? (STAPHYLA) Quia temeti nihil allatum intellego. (PYTHODICVS) At iam afferetur, si a foro ipsus redierit. (STAPHYLA) Ligna hic apud nos nulla sunt. (CONGRIO) Sunt asseres? (STAPHYLA) Sunt pol. (CONGRIO) Sunt igitur ligna, ne quaeras foris. (STAPHYLA) Quid, impurate? quamquam Volcano studes, 360 cenaene causa aut tuae mercedis gratia nos nostras aedis postulas comburere? (CONGRIO) Haud postulo. (PYTHODICVS) Duc istos intro. (STAPHYLA) Sequimini. - [2,7] (PYTHODICVS) Curate. ego interuisam quid faciant coqui; quos pol ut ego hodie seruem, cura maxuma est. 365 nisi unum hoc faciam, ut in puteo cenam coquant: inde coctam sursum subducemus corbulis. si autem deorsum comedent, si quid coxerint, superi incenati sunt et cenati inferi. sed uerba hic facio, quasi negoti nil siet, 370 rapacidarum ubi tantum sit in aedibus. [2,8] (EVCLIO) Volui animum tandem confirmare hodie meum, ut bene me haberem filiai nuptiis. uenio ad macellum, rogito pisces: indicant caros; agninam caram, caram bubulam, 375 uitulinam, cetum, porcinam: cara omnia. atque eo fuerunt cariora, aes non erat. abeo iratus illinc, quoniam nihil est qui emam. ita illis impuris omnibus adii manum. deinde egomet mecum cogitare interuias 380 occepi: festo die si quid prodegeris, profesto egere liceat, nisi peperceris. postquam hanc rationem uentri cordique edidi, accessit animus ad meam sententiam, quam minimo sumptu filiam ut nuptum darem. 385 nunc tusculum emi hoc et coronas floreas: haec imponentur in foco nostro Lari, ut fortunatas faciat gnatae nuptias. sed quid ego apertas aedis nostras conspicor? et strepitust intus. numnam ego compilor miser? 390 (CONGRIO) Aulam maiorem, si pote, ex uicinia pete: haec est parua, capere non quit. (EVCLIO) Ei mihi, perii hercle. aurum rapitur, aula quaeritur. {nimirum occidor, nisi ego intro huc propere propero currere.} Apollo, quaeso, subueni mi atque adiuua, 395 confige sagittis fures thensaurarios, cui in re tali iam subuenisti antidhac. sed cesso prius quam prorsus perii currere? [2,9] (ANTHRAX) Dromo, desquama piscis. tu, Machaerio, congrum, murenam exdorsua quantum potest. 400 ego hinc artoptam ex proximo utendam peto a Congrione. tu istum gallum, si sapis, glabriorem reddes mihi quam uolsus ludiust. sed quid hoc clamoris oritur hinc ex proximo? coqui hercle, credo, faciunt officium suom. 405 fugiam intro, ne quid turbae hic itidem fuat. [3,0] ACTVS III. [3,1] (CONGRIO) Optati uires populares, incolae, accolae, aduenae omnes, date uiam qua fugere liceat, facite totae plateae pateant. neque ego umquam nisi hodie ad Bacchas ueni in Bacchanal coquinatum, ita me miserum et meos discipulos fustibus male contuderunt. 410 totus doleo atque oppido perii, ita me iste habuit senex gymnasium; attat, perii hercle ego miser, 411a aperit bacchanal, adest, sequitur. scio quam rem geram: hoc 412a ipsus magister me docuit. neque ligna ego usquam gentium praeberi uidi pulchrius, itaque omnis exegit foras, me atque hos, onustos fustibus. [3,2] 415 (EVCLIO) Redi. quo fugis nunc? tene, tene. (CONGRIO) Quid, stolide, clamas? (EVCLIO) Quia ad tris uiros iam ego deferam nomen tuom. C. Quam ob rem? (EVCLIO) Quia cultrum habes. (CONGRIO) Cocum decet. (EVCLIO) Quid comminatu's mihi? (CONGRIO) Istud male factum arbitror, quia non latus fodi. (EVCLIO) Homo nullust te scelestior qui uiuat hodie, 420 neque quoi ego de industria amplius male plus libens faxim. (CONGRIO) Pol etsi taceas, palam id quidem est: res ipsa testist; ita fustibus sum mollior magis quam ullus cinaedus. sed quid tibi nos tactiost, mendice homo? (EVCLIO) Quae res? etiam rogitas? an quia minus quam aequom erat feci? 425 (CONGRIO) Sine, at hercle cum magno malo tuo, si hoc caput sentit. (EVCLIO) Pol ego haud scio quid post fuat: tuom nunc caput sentit. sed in aedibus quid tibi meis nam erat negoti me absente, nisi ego iusseram? uolo scire. (CONGRIO) Tace ergo. quia uenimus coctum ad nuptias. (EVCLIO) Quid tu, malum, curas, 430 utrum crudum an coctum ego edim, nisi tu mi es tutor? (CONGRIO) Volo scire, sinas an non sinas nos coquere hic cenam? (EVCLIO) Volo scire ego item, meae domi mean salua futura? (CONGRIO) Vtinam mea mihi modo auferam, quae adtuli, salua: me haud paenitet, tua ne expetam. (EVCLIO) Scio, ne doce, noui. 435 (CONGRIO) Quid est qua prohibes nunc gratia nos coquere hic cenam? quid fecimus, quid diximus tibi secus quam uelles? (EVCLIO) Etiam rogitas, sceleste homo, qui angulos in omnis mearum aedium et conclauium mihi peruium facitis? ibi ubi tibi erat negotium, ad focum si adesses, 440 non fissile auferres caput: merito id tibi factum est. adeo ut tu meam sententiam iam noscere possis: si ad ianuam huc accesseris, nisi iussero, propius, ego te faciam miserrimus mortalis uti sis. scis iam meam sententiam. - (CONGRIO) Quo abis? redi rursum. 445 ita me bene amet Lauerna, te iam, nisi reddi mihi uasa iubes, pipulo hic differam ante aedis. quid ego nunc agam? ne ego edepol ueni huc auspicio malo. nummo sum conductus: plus iam medico mercedest opus. [3,3] (EVCLIO) Hoc quidem hercle, quoquo ibo, mecum erit, mecum feram, 450 neque isti id in tantis periclis umquam committam ut siet. ite sane nunciam omnes, et coqui et tibicinae, etiam intro duce, si uis, uel gregem uenalium, coquite, facite, festinate nunciam quantum libet. (CONGRIO) Temperi, postquam impleuisti fusti fissorum caput. 455 (EVCLIO) Intro abite, opera huc conducta est uostra, non oratio. (CONGRIO) Heus, senex, pro uapulando hercle ego abs te mercedem petam. coctum ego, non uapulatum, dudum conductus fui. (EVCLIO) Lege agito mecum. molestus ne sis. i et cenam coque, aut abi in malum cruciatum ab aedibus. (CONGRIO) Abi tu modo. - [3,4] 460 (EVCLIO) Illic hinc abiit. di immortales, facinus audax incipit qui cum opulento pauper homine coepit rem habere aut negotium. ueluti Megadorus temptat me omnibus miserum modis, qui simulauit mei honoris mittere huc causa coquos: is ea causa misit, hoc qui surriperent misero mihi. 465 condigne etiam meus med intus gallus gallinacius, qui erat anu peculiaris, perdidit paenissume. ubi erat haec defossa, occepit ibi scalpurrire ungulis cirum circa. quid opust uerbis? ita mihi pectus peracuit: capio fustem, obtrunco gallum, furem manufestarium. 470 credo edepol ego illi mercedem gallo pollicitos coquos, si id palam fecisset. exemi ex manu manubrium. {quid opust uerbis? facta est pugna in gallo gallinacio.} sed Megadorus meus affinis eccum incedit a foro. iam hunc non ausim praeterire, quin consistam et conloquar. [3,5] 475 (MEGADORVS) Narraui amicis multis consilium meum de condicione hac. Euclionis filiam laudant. sapienter factum et consilio bono. nam meo quidem animo si idem faciant ceteri opulentiores, pauperiorum filias 480 ut indotatas ducant uxores domum, et multo fiat ciuitas concordior, et inuidia nos minore utamur quam utimur, et illae malam rem metuant quam metuont magis, et nos minore sumptu simus quam sumus. 485 in maximam illuc populi partem est optimum; in pauciores auidos altercatio est, quorum animis auidis atque insatietatibus neque lex neque sutor capere est qui possit modum. namque hoc qui dicat 'quo illae nubent diuites 490 dotatae, si istud ius pauperibus ponitur?' quo lubeant, nubant, dum dos ne fiat comes. hoc si ita fiat, mores meliores sibi parent, pro dote quos ferant, quam nunc ferunt, ego faxim muli, pretio qui superant equos, 495 sint uiliores Gallicis cantheriis. (EVCLIO) Ita me di amabunt ut ego hunc ausculto lubens. nimis lepide fecit uerba ad parsimoniam. (MEGADORVS) Nulla igitur dicat 'equidem dotem ad te adtuli maiorem multo quam tibi erat pecunia; 500 enim mihi quidem aequomst purpuram atque aurum dari, ancillas, mulos, muliones, pedisequos, salutigerulos pueros, uehicla qui uehar.' (EVCLIO) Vt matronarum hic facta pernouit probe. moribus praefectum mulierum hunc factum uelim. 505 (MEGADORVS) Nunc quoquo uenias plus plaustrorum in aedibus uideas quam ruri, quando ad uillam ueneris. sed hoc etiam pulchrum est praequam ubi sumptus petunt. stat fullo, phyrgio, aurifex, lanarius; caupones patagiarii, indusiarii, 510 flammarii, uiolarii, carinarii; stant manulearii, stant murobatharii, propolae linteones, calceolarii; sedentarii sutores diabathrarii, solearii astant, astant molocinarii; 515 petunt fullones, sarcinatores petunt; strophiarii astant, astant semul sonarii. iam hosce absolutos censeas: cedunt, petunt treceni, cum stant thylacistae in atriis textores limbularii, arcularii. 520 ducuntur, datur aes. iam absolutos censeas, cum incedunt infectores corcotarii, aut aliqua mala crux semper est, quae aliquid petat. (EVCLIO) Compellarem ego illum, ni metuam ne desinat memorare mores mulierum: nunc sic sinam. 525 (MEGADORVS) Vbi nugiuendis res soluta est omnibus, ibi ad postremum cedit miles, aes petit. itur, putatur ratio cum argentario; miles inpransus astat, aes censet dari. ubi disputata est ratio cum argentario, 530 etiam ipsus ultro debet argentario: spes prorogatur militi in alium diem. haec sunt atque aliae multae in magnis dotibus incommoditates sumptusque intolerabiles. nam quae indotata est, ea in potestate est uiri; 535 dotatae mactant et malo et damno uiros. sed eccum adfinem ante aedes. quid agis, Euclio? [3,6] (EVCLIO) Nimium lubenter edi sermonem tuom. (MEGADORVS) An audiuisti? (EVCLIO) Vsque a principio omnia. (MEGADORVS) Tamen meo quidem animo aliquanto facias rectius, 540 si nitidior sis filiai nuptiis. (EVCLIO) Pro re nitorem et gloriam pro copia qui habent, meminerunt sese unde oriundi sient. neque pol, Megadore, mihi neque quoiquam pauperi opinione melius res structa est domi. 545 (MEGADORVS) Immo est , et di faciant ut siet plus plusque istuc sospitent quod nunc habes. (EVCLIO) Illud mihi uerbum non placet 'quod nunc habes.' tam hoc scit me habere quam egomet. anus fecit palam. (MEGADORVS) Quid tu te solus e senatu seuocas? 550 (EVCLIO) Pol ego ut te accusem merito meditabar. (MEGADORVS) Quid est? (EVCLIO) Quid sit me rogitas? qui mihi omnis angulos furum impleuisti in aedibus misero mihi, qui mi intro misti in aedis quingentos coquos, cum senis manibus, genere Geryonaceo; 555 quos si Argus seruet, qui oculeus totus fuit, quem quondam Ioni Iuno custodem addidit, is numquam seruet. praeterea tibicinam, quae mi interbibere sola, si uino scatat, Corinthiensem fontem Pirenam potest. 560 tum obsonium autem - (MEGADORVS) Pol uel legioni sat est. etiam agnum misi. (EVCLIO) Quo quidem agno sat scio magis curionem nusquam esse ullam beluam. (MEGADORVS) Volo ego ex te scire qui sit agnus curio. (EVCLIO) Quia ossa ac pellis totust, ita cura macet. 565 quin exta inspicere in sole ei uiuo licet: ita is pellucet quasi lanterna Punica. (MEGADORVS) Caedundum conduxi ego illum. (EVCLIO) Tum tu idem optumumst loces efferendum; nam iam, credo, mortuost. (MEGADORVS) Potare ego hodie, Euclio, tecum uolo. 570 (EVCLIO) Non potem ego quidem hercle. (MEGADORVS) At ego iussero cadum unum uini ueteris a me adferrier. (EVCLIO) Nolo hercle, nam mihi bibere decretum est aquam. (MEGADORVS) Ego te hodie reddam madidum, si uiuo, probe, tibi cui decretum est bibere aquam. (EVCLIO) Scio quam rem agat: 575 ut me deponat uino, eam adfectat uiam, post hoc quod habeo ut commutet coloniam. ego id cauebo, nam alicubi abstrudam foris. ego faxo et operam et uinum perdiderit simul. (MEGADORVS) Ego, nisi quid me uis, eo lauatum, ut sacruficem. - 580 (EVCLIO) Edepol, ne tu, aula, multos inimicos habes atque istuc aurum quod tibi concreditum est. nunc hoc mihi factu est optumum, ut ted auferam, aula, in Fidei fanum: ibi abstrudam probe. Fides, nouisti me et ego te: caue sis tibi, 585 ne in me mutassis nomen, si hoc concreduo. ibo ad te fretus tua, Fides, fiducia. - [4,0] ACTVS IV. [4,1] (STROBILVS) Hoc est serui facinus frugi, facere quod ego persequor, ne morae molestiaeque imperium erile habeat sibi. nam qui ero ex sententia seruire seruos postulat, 590 in erum matura, in se sera condecet capessere. sin dormitet, ita dormitet, seruom sese ut cogitet. {nam qui amanti ero seruitutem seruit, quasi ego seruio, si erum uidet superare amorem, hoc serui esse officium reor, retinere ad salutem, non enim quo incumbat eo impellere. 595 quasi pueri qui nare discunt scirpea induitur ratis, qui laborent minus, facilius ut nent et moueant manus, eodem modo seruom ratem esse amanti ero aequom censeo, ut toleret, ne pessum abeat tamquam . erile imperium ediscat, ut quod frons uelit oculi sciant; 600 quod iubeat citis quadrigis citius properet persequi. qui ea curabit, abstinebit censione bubula, nec sua opera rediget umquam in splendorem compedes. nunc erus meus amat filiam huius Euclionis pauperis; eam ero nunc renuntiatum est nuptum huic Megadoro dari. 605 is speculatum huc misit me, ut quae fierent fieret particeps. nunc sine omni suspicione in ara hic adsidam sacra; hinc ego et huc et illuc potero quid agant arbitrarier. [4,2] (EVCLIO) Tu modo caue quoiquam indicassis aurum meum esse istic, Fides: non metuo ne quisquam inueniat, ita probe in latebris situmst. 610 edepol ne illic pulchram praedam agat, si quis illam inuenerit aulam onustam auri; uerum id te quaeso ut prohibessis, Fides. nunc lauabo, ut rem diuinam faciam, ne affinem morer quin ubi accersat meam extemplo filiam ducat domum. uide, Fides, etiam atque etiam nunc, saluam ut aulam abs te auferam: 615 tuae fide concredidi aurum, in tuo luco et fano est situm. - (STROBILVS) Di immortales, quod ego hunc hominem facinus audiui loqui: se aulam onustam auri abstrusisse hic intus in fano Fide. caue tu illi fidelis, quaeso, potius fueris, quam mihi. atque hic pater est, ut ego opinor, huius, erus quam amat, . 620 ibo hinc intro, perscrutabor fanum, si inueniam uspiam aurum, dum hic est occupatus. sed si repperero, o Fides, mulsi congialem plenam faciam tibi fideliam. id adeo tibi faciam; uerum ego mihi bibam, ubi id fecero. - [4,3] (EVCLIO) Non temere est quod coruos cantat mihi nunc ab laeua manu; 625 semul radebat pedibus terram et uoce croccibat sua: continuo meum cor coepit artem facere ludicram atque in pectus emicare. sed ego cesso currere? [4,4] foras, lumbrice, qui sub terra erepsisti modo, qui modo nusquam comparebas, nunc, cum compares, peris. 630 ego pol te, praestrigiator, miseris iam accipiam modis. (STROBILVS) Quae te mala crux agitat? quid tibi mecum est commerci, senex? quid me adflictas? quid me raptas? qua me causa uerberas? (EVCLIO) Verberabilissime, etiam rogitas, non fur, sed trifur? (STROBILVS) Quid tibi surrupui? (EVCLIO) Redde huc sis. (STROBILVS) Quid tibi uis reddam? (EVCLIO) Rogas? 635 (STROBILVS) Nil equidem tibi abstuli. (EVCLIO) At illud quod tibi abstuleras cedo. ecquid agis? (STROBILVS) Quid agam? (EVCLIO) Auferre non potes. (STROBILVS) Quid uis tibi? (EVCLIO) Pone. (STROBILVS) Id quidem pol te datare credo consuetum, senex. (EVCLIO) Pone hoc sis, aufer cauillam, non ego nunc nugas ago. (STROBILVS) Quid ego ponam? quin tu eloquere quidquid est suo nomine. 640 non hercle equidem quicquam sumpsi nec tetigi. (EVCLIO) Ostende huc manus. (STROBILVS) Em tibi, ostendi, eccas. (EVCLIO) Video. age ostende etiam tertiam. (STROBILVS) Laruae hunc atque intemperiae insaniaeque agitant senem. facisne iniuriam mihi? (EVCLIO) Fateor, quia non pendes, maximam. atque id quoque iam fiet, nisi fatere. (STROBILVS) Quid fatear tibi? 645 (EVCLIO) Quid abstulisti hinc? (STROBILVS) Di me perdant. si ego tui quicquam abstuli niue adeo abstulisse uellem. (EVCLIO) Agedum, excutedum pallium. (STROBILVS) Tuo arbitratu. (EVCLIO) Ne inter tunicas habeas. (STROBILVS) Tempta qua lubet. (EVCLIO) Vah, scelestus quam benigne: ut ne abstulisse intellegam. noui sycophantias. age rusum ostende huc manum 650 dexteram. (STROBILVS) Em. (EVCLIO) Nunc laeuam ostende. (STROBILVS) Quin equidem ambas profero. (EVCLIO) Iam scrutari mitto. redde huc. (STROBILVS) Quid reddam? (EVCLIO) A, nugas agis, certe habes. (STROBILVS) Habeo ego? quid habeo? (EVCLIO) Non dico, audire expetis. id meum, quidquid habes, redde. (STROBILVS) Insanis: perscrutatus es tuo arbitratu, neque tui me quicquam inuenisti penes. 655 (EVCLIO) Mane, mane. quis illic est? quis hic intus alter erat tecum simul? perii hercle: ille nunc intus turbat, hunc si amitto hic abierit. postremo hunc iam perscrutaui, hic nihil habet. abi quo lubet. (STROBILVS) Iuppiter te dique perdant. (EVCLIO) Haud male egit gratias. ibo intro atque illi socienno tuo iam interstringam gulam. 660 fugin hinc ab oculis? abin an non? (STROBILVS) Abeo. (EVCLIO) Caue sis te uideam. - [4,5] (STROBILVS) Emortuom ego me mauelim leto malo quam non ego illi dem hodie insidias seni. nam hic iam non audebit aurum abstrudere: credo ecferet iam secum et mutabit locum. 665 attat, foris crepuit. senex eccum aurum ecfert foras. tantisper huc ego ad ianuam concessero. [4,6] (EVCLIO) Fide censebam maxumam multo fidem esse, ea subleuit os mihi paenissume: ni subuenisset coruos, periissem miser. 670 nimis hercle ego illum coruom ad me ueniat uelim, qui indicium fecit, ut ego illi aliquid boni dicam; nam quod edit tam duim quam perduim. nunc hoc ubi abstrudam cogito solum locum. Siluani lucus extra murum est auius, 675 crebro salicto oppletus. ibi sumam locum. certumst, Siluano potius credam quam Fide. - (STROBILVS) Euge, euge, di me saluom et seruatum uolunt. iam ego illuc praecurram atque inscendam aliquam in arborem indeque obseruabo, aurum ubi abstrudat senex. 680 quamquam hic manere me erus sese iusserat; certum est, malam rem potius quaeram cum lucro. - [4,7] (LYCONIDES) Dixi tibi, mater, iuxta rem mecum tenes, super Euclionis filia. nunc te obsecro resecroque, mater, quod dudum obsecraueram: 685 fac mentionem cum auonculo, mater mea. (EVNOMIA) Scis tute facta uelle me quae tu uelis, et istuc confido fratre me impetrassere; et causa iusta est, siquidem ita est ut praedicas, te eam compressisse uinulentum uirginem. 690 (LYCONIDES) Egone ut te aduorsum mentiar, mater mea? (PHAEDRIVM) Perii, mea nutrix. obsecro te, uterum dolet. Iuno Lucina, tuam fidem! (LYCONIDES) Em, mater mea, tibi rem potiorem uerbo: clamat, parturit. (EVNOMIA) Ei hac intro mecum, gnate mi, ad fratrem meum, 695 ut istuc quod me oras impetratum ab eo auferam. - (LYCONIDES) I, iam sequor te, mater. sed seruom meum Strobilum miror ubi sit, quem ego me iusseram hic opperiri. nunc ego mecum cogito: si mihi dat operam, me illi irasci iniurium est. 700 ibo intro, ubi de capite meo sunt comitia. - [4,8] (STROBILVS) Picis diuitiis, qui aureos montes colunt, ego solus supero. nam istos reges ceteros memorare nolo, hominum mendicabula: ego sum ille rex Philippus. o lepidum diem. 705 nam ut dudum hinc abii, multo illo adueni prior multoque prius me conlocaui in arborem indeque spectabam aurum ubi abstrudebat senex. ubi ille abiit, ego me deorsum duco de arbore, exfodio aulam auri plenam. inde ex eo loco 710 uideo recipere se senem; ille me non uidet, nam ego declinaui paululum me extra uiam. attat, eccum ipsum. ibo ut hoc condam domum. - [4,9] (EVCLIO) Perii interii occidi. quo curram? quo non curram? tene, tene. quem? quis? nescio, nil uideo, caecus eo atque equidem quo eam aut ubi sim aut qui sim 715 nequeo cum animo certum inuestigare. obsecro uos ego, mi auxilio, oro obtestor, sitis et hominem demonstretis, quis eam abstulerit. quid est? quid ridetis? noui omnes, scio fures esse hic complures, qui uestitu et creta occultant sese atque sedent quasi sint frugi. quid ais tu? tibi credere certum est, nam esse bonum ex uoltu cognosco. 720 hem, nemo habet horum? occidisti. dic igitur, quis habet? nescis? heu me miserum, misere perii, male perditus, pessime ornatus eo: tantum gemiti et mali maestitiaeque hic dies mi optulit, famem et pauperiem. perditissimus ego sum omnium in terra; nam quid mi opust uita, qui tantum auri perdidi, quod concustodiui sedulo? egomet me defraudaui 725 animumque meum geniumque meum; nunc eo alii laetificantur meo malo et damno. pati nequeo. (LYCONIDES) Quinam homo hic ante aedis nostras eiulans conqueritur maerens? atque hic quidem Euclio est, ut opinor. oppido ego interii: palamst res, scit peperisse iam, ut ego opinor, filiam suam. nunc mi incertumst 730 abeam an maneam, an adeam an fugiam. quid agam edepol nescio. [4,10] (EVCLIO) Quis homo hic loquitur? (LYCONIDES) Ego sum miser. (EVCLIO) Immo ego sum, et misere perditus, cui tanta mala maestitudoque optigit. (LYCONIDES) Animo bono es. (EVCLIO) Quo, obsecro, pacto esse possum? (LYCONIDES) Quia istuc facinus, quod tuom sollicitat animum, id ego feci et fateor. (EVCLIO) Quid ego ex te audio? 735 (LYCONIDES) Id quod uerumst. (EVCLIO) Quid ego commerui, adulescens, mali, quam ob rem ita faceres meque meosque perditum ires liberos? (LYCONIDES) Deus impulsor mihi fuit, is me ad illam inlexit. (EVCLIO) Quo modo? (LYCONIDES) Fateor peccauisse et me culpam commeritum scio; id adeo te oratum aduenio ut animo aequo ignoscas mihi. 740 (EVCLIO) Cur id ausu's facere, ut id quod non tuom esset tangeres? (LYCONIDES) Quid uis fieri? factum est illud: fieri infectum non potest. deos credo uoluisse; nam ni uellent, non fieret, scio. (EVCLIO) At ego deos credo uoluisse ut apud me te in neruo enicem. (LYCONIDES) Ne istuc dixis. (EVCLIO) Quid tibi ergo meam me inuito tactiost? 745 (LYCONIDES) Quia uini uitio atque amoris feci. (EVCLIO) Homo audacissime, cum istacin te oratione huc ad me adire ausum, impudens! nam si istuc ius est ut tu istuc excusare possies, luci claro deripiamus aurum matronis palam, post id si prehensi simus, excusemus ebrios 750 nos fecisse amoris causa. nimis uilest uinum atque amor, si ebrio atque amanti impune facere quod lubeat licet. (LYCONIDES) Quin tibi ultro supplicatum uenio ob stultitiam meam. (EVCLIO) Non mi homines placent qui quando male fecerunt purigant. tu illam scibas non tuam esse: non attactam oportuit. 755 (LYCONIDES) Ergo quia sum tangere ausus, haud causificor quin eam ego habeam potissimum. (EVCLIO) Tun habeas me inuito meam? (LYCONIDES) Haud te inuito postulo; sed meam esse oportere arbitror. quin tu iam inuenies, inquam, meam illam esse oportere, Euclio. (EVCLIO) Iam quidem hercle te ad praetorem rapiam et tibi scribam dicam, 760 nisi refers. (LYCONIDES) Quid tibi ego referam? (EVCLIO) Quod surripuisti meum. (LYCONIDES) Surripui ego tuom? unde? aut quid id est? (EVCLIO) Ita te amabit Iuppiter, ut tu nescis. (LYCONIDES) Nisi quidem tu mihi quid quaeras dixeris. (EVCLIO) Aulam auri, inquam, te reposco, quam tu confessu's mihi te abstulisse. (LYCONIDES) Neque edepol ego dixi neque feci. (EVCLIO) Negas? 765 (LYCONIDES) Pernego immo. nam neque ego aurum neque istaec aula quae siet scio nec noui. (EVCLIO) Illam, ex Siluani luco quam abstuleras, cedo. i, refer. dimidiam tecum potius partem diuidam. tam etsi fur mihi es, molestus non ero. i uero, refer. (LYCONIDES) Sanus tu non es qui furem me uoces. ego te, Euclio, 770 de alia re resciuisse censui, quod ad me attinet; ~ magna est res quam ego tecum otiose, si otium est, cupio loqui. (EVCLIO) Dic bona fide: tu id aurum non surripuisti? (LYCONIDES) Bona. (EVCLIO) Neque scis qui abstulerit? (LYCONIDES) Istuc quoque bona. (EVCLIO) Atque id si scies qui abstulerit, mihi indicabis? (LYCONIDES) Faciam. (EVCLIO) Neque partem tibi 775 ab eo qui habet indipisces neque furem excipies? (LYCONIDES) Ita. (EVCLIO) Quid fallis? (LYCONIDES) Tum me faciat quod uolt magnus Iuppiter. (EVCLIO) Sat habeo. age nunc loquere quid uis. (LYCONIDES) Si me nouisti minus, genere quo sim gnatus: hic mihi est Megadorus auonculus, meus pater fuit Antimachus, ego uocor Lyconides, 780 mater est Eunomia. (EVCLIO) Noui genus. nunc quid uis? id uolo noscere. (LYCONIDES) Filiam ex te tu habes. (EVCLIO) Immo eccillam domi. (LYCONIDES) Eam tu despondisti, opinor, meo auonculo. (EVCLIO) Omnem rem tenes. (LYCONIDES) Is me nunc renuntiare repudium iussit tibi. (EVCLIO) Repudium rebus paratis, exornatis nuptiis? 785 ut illum di immortales omnes deaeque quantum est perduint, quem propter hodie auri tantum perdidi infelix, miser. (LYCONIDES) Bono animo es, bene dice. nunc quae res tibi et gnatae tuae bene feliciterque uortat - ita di faxint, inquito. (EVCLIO) Ita di faciant. (LYCONIDES) Et mihi ita di faciant. audi nunciam. 790 qui homo culpam admisit in se, nullust tam parui preti, quom pudeat, quin purget sese. nunc te obtestor, Euclio, ut si quid ego erga te imprudens peccaui aut gnatam tuam, ut mi ignoscas eamque uxorem mihi des, ut leges iubent. ego me iniuriam fecisse filiae fateor tuae, 795 Cereris uigiliis, per uinum atque impulsu adulescentiae. (EVCLIO) Ei mihi, quod ego facinus ex te audio? (LYCONIDES) Cur eiulas, quem ego auom feci iam ut esses filiai nuptiis? nam tua gnata peperit, decumo mense post: numerum cape; ea re repudium remisit auonculus causa mea. 800 i intro, exquaere, sitne ita ut ego praedico. (EVCLIO) Perii oppido, ita mihi ad malum malae res plurimae se adglutinant. ibo intro, ut quid huius uerum sit sciam. - (LYCONIDES) Iam te sequor. haec propemodum iam esse in uado salutis res uidetur. nunc seruom esse ubi dicam meum Strobilum non reperio; 805 nisi etiam hic opperiar tamen paulisper; postea intro hunc subsequar. nunc interim spatium ei dabo exquirendi meum factum ex gnatae pedisequa nutrice anu: ea rem nouit. [5,0] ACTVS V. [5,1] (STROBILVS) Di immortales, quibus et quantis me donatis gaudiis. quadrilibrem aulam auro onustam habeo. quis me est ditior? 810 quis me Athenis nunc magis quisquam est homo cui di sint propitii? (LYCONIDES) Certo enim ego uocem hic loquentis modo mi audire uisus sum. (STROBILVS) Hem, erumne ego aspicio meum? (LYCONIDES) Videon ego hunc seruom meum? (STROBILVS) Ipsus est. (LYCONIDES) Haud alius est. (STROBILVS) Congrediar. (LYCONIDES) Contollam gradum. 814-815 credo ego illum, ut iussi, eampse anum adiisse, huius nutricem uirginis. 816 (STROBILVS) Quin ego illi me inuenisse dico hanc praedam {atque eloquar,} --- igitur orabo ut manu me emittat. ibo atque eloquar. Repperi --- (LYCONIDES) Quid repperisti? (STROBILVS) Non quod pueri clamitant in faba se repperisse. (LYCONIDES) Iamne autem, ut soles? deludis. 820 (STROBILVS) Ere, mane, eloquar iam, ausculta. (LYCONIDES) Age ergo loquere. (STROBILVS) Repperi hodie, ere, diuitias nimias. (LYCONIDES) Vbinam? (STROBILVS) Quadrilibrem, inquam, aulam auri plenam. (LYCONIDES) Quod ego facinus audio ex te? Euclioni hic seni subripuit. ubi id est aurum? (STROBILVS) In arca apud me. nunc uolo me emitti manu. (LYCONIDES) Egone te emittam manu, 825 scelerum cumulatissume? (STROBILVS) Abi, ere, scio quam rem geras. lepide hercle animum tuum temptaui. iam ut eriperes apparabas: quid faceres, si repperissem? (LYCONIDES) Non potes probasse nugas. i, redde aurum. (STROBILVS) Reddam ego aurum? (LYCONIDES) Redde, inquam, ut huic reddatur. (STROBILVS) Vnde? (LYCONIDES) Quod modo fassu's esse in arca. 830 STROBILVS) Soleo hercle ego garrire nugas. (LYCONIDES) --- (STROBILVS) Ita loquor. (LYCONIDES) At scin quo modo? - - (STROBILVS) Vel hercle enica, numquam hinc feres a me ---.