[14,0] Liber XIV siue De insitione.
AD PASIPHILVM VIRVM DOCTISSIMVM. 
Habes aliud indultae fiduciae testimonium. Pro usura temporis hoc opus de arte insitionis adieci. Sed quod uolumina haec ruris colendi serius, quam iusseras, scripta sunt, librarii manus segnior effecit, cuius ego tarditatem numquam maligne aestimo. Existimo enim, quo frequenter inclinet argutia seruorum. Malo operam eius expectare potius quam timere. Nescio, utrum commune sit dominis: mihi difficile contingit in seruilibus ingeniis inuenire temperiem. Ita saepissime natura haec uitiat commodum, si quod est, et miscet optanda contrariis. Velocitas procurrit in facinus: segnities figuram benignitatis imitatur et tantum recedit ab agilitate, quantum recessit a scelere. Dius tamen apud te pudorem meum distuli, sed hoc quasi bonus famulus feci. Verum nescio, si tuum ad has modo minutias inclinetur ingenium. Grande erit et par desiderio suo, quod studii tui quaeret adfectio. Et licet de hic nugis fauorabiliter sentias, ego meas opes existimare non differo. Non est magni loci assibus intuendis oculos duxisse per puluerem, quia nescio quomodo notae sunt quaedam maximarum personarum minuta conpendia. 

[14,1] 
Pasiphile, ornatus fidei, cui iure fatemur,   
si quid in arcano pectoris umbra tegit,   
bis septem paruos, opus agricolare, libellos,   
quos manus haec scripsit parte silente pedum,   
5 nec strictos numeris nec Apollinis amne fluentes   
sed pura tantum rusticitate rudes   
commendas, dignaris, amas et uilia dicta   
adfectu socii sollicitante colis.   
Nunc ideo modicum crescens fiducia carmen   
10 obtulit arbitrio laetificanda tuo.    
Et nostrae studium non condemnabile Musae   
urbanum fari rusticitatis opus:   
sub thalami specie felices iungere siluas,   
ut suboli mixtus crescat utrimque decor,   
15 connexumque nemus uestire adfinibus umbris    
et gemina partum nobilitare coma,   
foederibus blandis dulces confundere sucos   
et laetum duplici fruge saporis ali:   
quae quibus hospitium praestent uirgulta, docebo,   
quae sit adoptiuis arbor onusta comis.   20 
Ipse poli rector, quo lucida sidera currunt,   
quo fixa est tellus, quo fluit unda maris,   
cum possent mixtos ramis inducere flores   
et uaria grauidum pingere fronde nemus,   
dignatus nostros hoc insignire labores,   25 
naturam fieri sanxit ab arte nouam.   
Non segne officium nostrae reor esse camenae   
aut operis parui gratia fiet inops.   
Si uelocis equae pigro miscetur asello   
ardor, ut in sterilem res cadat acta gradum  30 
fecundumque genus productus deleat heres   
et sibi defectum copia prolis agat:   
cur non arbor inops pinguescat ab hospite gemma   
et decus externi floris adepta micet?   
Incipiam, quicquid ueteres scripsere coloni,   35 
sacraque priscorum uerba labore sequar.   
Principio multas species industria sollers   
protulit et doctam iussit inire manum.   
nam quaecumque uirens alienis frondibus arbos   
comitur, his discit credita ferre modis.   40 
aut noua discreto figuntur germina libro   
aut aliud sumunt robora fissa caput   
aut uirides oculos externi gemma tumoris   
accipit et lento stringitur uda sinu.   
DE VITE.   
Primus echionii palmes se iungere Bacchi   45 
nouit et externo tenditur uua mero.   
Nexilibus gemmis fecundos inplicat artus   
uitis et amplexum pascit adulta genus   
degenerisque comae uestigia mitis inumbrat   
pampinus et pingui curuat onusta deo.   50 
DE OLIVA.   
Robora Palladii decorant siluestria rami,   
nobilitat partus baca superba feros,   
fecundat sterilis pingues oleaster oliuas   
et quae non nouit munera, ferre docet.   
DE PIRO.   
Germine cana prius niueos haud inuida flores   55 
commodat et uarium nectit amore nemus.   
Nunc rapit hirsutis horrenda sororibus arma   
et docet indomitas ponere tela piros.   
Nunc teretem pingui producit acumine malum   
fraxineasque nouo flectit honore manus.   60 
Phyllida quin etiam grandi mitescere fructu   
instituens, durae dat sua membra cuti.   
Et steriles spinos et inertem fetibus ornum   
dotat et ignotum cogit amare decus.   
Huius et inmissi uertere cydonea rami   65 
pomaque confusus blanda creauit odor.   
Castaneae septos aspro uelamine fetus   
exuit et placido pondere mutat onus   
mespilaque exarmat pugnacibus horrida membris   
et mala tranquillo cortice uota premit.   70 
Creditur in libycis sua germina nectere ramis   
laetaque puniceo posse decore frui.   
DE MALO PVNICO.   
Punica non alios umquam dignata sapores   
mala nec externis adsociata comis,   
ipsa suas augent mutato semine gemmas   75 
et sibi cognato picta rubore placent.   
DE POMO.   
Insita proceris pergit concrescere ramis   
et sociam mutat malus amica pirum   
seque feros siluis hortatur linquere mores   
et partu gaudet nobiliore frui.   80 
Spiniferas prunos armataque robora sentes   
leuigat et pulchris uestit adulta comis.   
Exiguam sorbum dulci distendere suco   
nouit et ad cupidas flectere poma manus.   
Stipitibus gaudet nomen mutare salignis   85 
et gratum Nymphis spargere flore nemus.   
Robora thyrsigero platani concordia Baccho   
fetibus instituit plena rubere nouis.   
Illius insolitas miratur persicus umbras   
populeaeque ferunt candida dona comae.   90 
Mespilus huic paret lapidosaque uiscera mutans   
tenditur et niueo plena liquore rubet.   
Pro sudibus fetis et pro praegnantibus armis   
castaneae fuluum dant noua mala decus.   
DE PERSICO.   
Ipsa suos onerat meliori germine ramos   95 
persicus et pruno scit sociare genus   
imponitque leues in stipite phyllidis umbras   
et tali discit fortior esse gradu.   
DE MALO CYDONEO.   
Cum praestet cunctis se fulua cydonea pomis,   
alterius nullo creditur hospitio.   100 
Roboris externi librum aspernata superbit,   
Scit tantum nullo crescere posse decus.   
Sed propriis pandens cognata cubilia ramis   
stat contenta suum nobilitare bonum.   
DE MESPILO.   
Aemula dura piri despecti mala saporis   105 
mespilus admisso germine tuta subit   
et geminis sese uiolentior inserit armis   
atque auidas terrent robora saeua manus.   
DE CITRO.   
Nec non et citrei patiuntur mutua rami   
pignora, quae grauido cortice morus alit,   110 
pomaque pasturi blando redolentia suco   
armatis mutant spicula nota piris.   
DE PRVNO.   
Pruna suis addunt felicia germina membris   
donaque cognato corpore laeta ferunt.   
Exarmat fetus, sed brachia roboris armat   115 
castaneae prunus iussa tenere larem.   
DE SILIQVA.   
Adsuescunt siliquae uiridi mollescere suco   
et gremio pascunt cerea poma suo.   
DE FICV.   
Persuadet moris tetrum uariare colorem   
ficus et inuasis dat sua iura comis.   120 
Se quoque miratur pingui grandescere suco   
et solitum gaudet uincere poma modum.   
Insignes foliis platanos, felicia mensis   
brachia, gaudentes uitis honore comas,   
ingrediens pingui se cortice maxima ficus   125 
seruat et optatos inplet adepta sinus.   
DE MORO.   
Mutua quin etiam moris commercia ficus   
praestat et oblatum robore germen alit.   
Fraxinus huic auidae confert sua membra sodali   
et metuit fetus sparsa cruore nouos.   130 
Proceras fagos et poma hirsuta uirentis   
castaneae duris aspera mala comis   
inficiens monstrat piceo nigrescere partu,   
et suco pascit turgida poma nouo.   
Obsequitur moris blando terebinthus odore   135 
et geminis ueniunt munera mixta bonis.   
DE SORBIS.   
Sorba suos partus merito maioris honestant   
seminis et pulchro curua labore nitent.   
Haec arbos spinae duros mucronibus artus   
exuit ac libris mitibus arma tegit   140 
aureaque adnexo miscere cydonea fetu   
gaudet et externi dona coloris amat.   
DE CERASO.   
Inseritur lauro cerasus partuque coacto   
tingit adoptiuus uirginis ora pudor.   
Vmbrantes platanos et iniquam robore prunum   145 
conpellit gemmis pingere mebra suis   
populeasque nouo distinguit munere frondes,   
sic blandus spargit brachia cana rubor.   
DE AMYGDALO.   
Phyllis odoratos primaeuis floribus artus   
discisso pruni cortice fixa tegit   150 
pomaque permutat uelamine persica mixto   
duritiemque docet tegminis esse loco.   
In modicam tornat siliqua tendente figuram   
et frondes pulchro ditat odore feras   
castaneamque trucem depulsis cogit echinis   155 
mirari fructus leuia poma sui.   
DE PISTACIIS.   
Quin et amygdaleos subeunt pistacia ramos   
et meritum maius de breuitate petunt.   
Haec et cognato cingens terebinthus amictu   
nutrit adoptiuis nobilitanda comis.   160 
DE CASTANEA.   
Flumineam salicem fecundant ardua membra   
castaneae et multo pasta liquore uigent.   
DE NVCE.   
Arbuteas frondes uastae nucis occupat umbra   
pomaque sub duplici cortice tuta refert.   
Cetera, quae sollers processu temporis usus   165 
exprimet exemplis instituere nouis.   
Haec sat erit tenuem uersu memorasse poetam,   
quem iuuat effossi terga mouere soli.   
Carmina tu duros inter formata bidentes   
aspera sed miti rusticitate lege.   170