SECVNDA PRAEFATIO AD LECTOREM
PRO CONSTANTIA MEA PRAESCRIPTIO.
Quod in iterata hac editione, iterum te alloquor, Lector, 
praeter uotum meum accidit, etsi non praeter opinionem. 
Iudicia enim ista praeuidi ante, imo praedixi.
Negant satis pie hoc argumentum a me tractatum : 
negant locis aliquot satis uere.
Parum pie ideo : quia Philosophum egisse tantum 
uideor, inquiunt, nec inspersisse (quae potui et debui e 
libris sacris. Quae admonitio ualde mihi grata : uelim et 
illis simplex meum et sine fuco responsum. Nam quod 
apertam pietatem ante omnia requirunt, amo : hoc tantum 
moneo, ut oculos prius serio intendant in finem meum
et scopum. Si alibi Theologum agere propositum, aberraui : 
si Philosophum, cur culpant?
Haurimus enim e lacunis, inquiunt, quae liceat e purissimo 
diuinarum litterarum fonte. Hucne me uocant? At 
ego ex animo testor et respondeo, non aliam me uiam 
salutis nosse, quam hanc quae per unum illum et directum 
limitem ducat : ad quem tamen percurrendum, humanas 
etiam litteras laxamenti aliquid afferre censeam, imo 
acliumenti. Augustini consilium esse scio, quae a Philosophis 
scripta sunt colligere, "et in usum nostrum uindicare, 
possessoribus illis iniustis erepta". Hoc sequi uolui : et 
peccaui ? Peccassem, fateor, si purum hunc et mysticum 
religionis nostrae liquorem corrupissem ueteri aliqua et 
olenti faece. At contra institi : et sordentem per se, 
parumque mundam doctrinam, depurgare atque illustrare 
aggressus sum nouo isto Sole. Cui bono autem ici non 
bonum? In pugna, equitum aut statarii militis prrecipuam 
operam esse scimus : spernis ideo sagittarios et funditores? 
In domo extruenda architecti maximum laudem et usum : 
tollesne operas igitur et administros? Idem hic cense, 
diuinae illae litterae ueri roboris, uerae uirtutis et constantiae 
solidae effectrices : nec tamen humanam prorsus Sapientiam 
sperne : eam dico quae non se effert, sed seruit placide 
et ancillatur. Lapides, caementa, calcem, ex ueteri et
diu lapso aedificio illo Philosophiae comportamus : ne 
inuide lucellum hoc architecto, et patiare materiam hanc 
substerni saltem in fundamentis.
At enim sacra illa meliora, nec uerbis iis abstinendum 
fuit. Meliora fateor : sed adde etiam grauiora. I,acertos 
meos expendo, et artus artesque libro : cur onus mihi 
imponi patiar, cui non sim ferendo? Theologis, id est, 
magnis altisque uiris (et eximios multos haec aetas tulit) 
magna ista et alta relinquo : mea cymba leget litus. Phisophum 
ego agam : sed Christianum.
Nam de uerbis, quid turbant? Non quo stilo ea scripta 
sint, sed quo sensu uideant : nec an usitate, sed an uere. 
Si enim recti sensus, quid refert in re tam ardua, quo uelo 
ant ueste (modo non indecora) eos texerim? Si uani : conuincant.
Nempe hoc ipsum uolumus, aiunt : et quaedam a te 
scripta non ex fide. De recta Ratione erras, quam cum 
priscis illis exaggeras nimis et attollis. Egone ? uerbis fortasse 
illorum : sensu numquam meo. Nam ne ipse erres, 
uno uerbo hoc testor : nullam me rectam puramque Rationem 
intelligere, nisi a Deo directam, nisi a fide illustratam.
Sed quae, malum, illegitima ista captio est, cum genere
de toto sententia bona sit, quaerere in uerbi unius aut alterius 
latebra calumniae ansam?
Ratio ipsa, et suis uiribus, non durit nos ad Deum, non 
ad uerum : sed tamen ut in aqua aut pelui defectum 
Solis intuemur, idque per Solis ipsius radios oblique et 
quodam flexu; sic in ista, res diuinas : sed caue censeas 
aliter, quam per Deum ipsum. Iam de fato aut fatalibus, 
de impiis ob bonum punitis, si quid nimis exacui, aut ab 
aliis acutum arripui : itemque dolorem aut affectus si 
arcte nimis coercui : uelim ab aquo lectore aequiter legi 
et intellegi; quam ad rem praeiuimus nunc aliquot ad oram 
Notis. Mihi quidem mens ubique bona : et si alibi humana 
haec lingua aut calamus titubauit, ne aspere quaeso nimis 
luam. Sum enim ex iis, quibus Pietas in corde magis, 
quam in ore; quique factis exerceri eam acriter malim, 
quam uerbis. Nec saeculum hoc satis mihi placet, (audebo 
dicere) quo nullum unquam feracius religionum fuit, 
sterilius pietatis. Quae contentiones ubique ? quae rixae ? 
Et cum omnia fecerint, cum calum et terram subtilis 
ingenii ala peruolarint; quid aliud, quam, cum Aristophanaeo 
Socrate, g-aerobatounsi?
Habes, mi Lector, breuem praescriptionem nostram :
quae tamen aequo tibi nimia, satis uel iniquo. Te cum cura
moneo hortorque ne auocent et auertant animum a germano
Philosophiae studio noui Domitiani isti : qui non 
eam solum (facultas modo et uires sint) sed in exsilium 
pellant omnes bonas artes. Priscos illos potius Patres 
uide, Graecos Latinosque, denso agmine a nobis omnes 
stant, et modestum Philosophiae studium non ferunt in 
Christiano solum, sed inculcant et suadent; quorum auctoritatis 
scuto, satis me putem sine alia alla ratione contra gigantes istos tectum.
Nam Philosophiam cur uberius uerbis laudem? Frustra, 
quia ut montium altitudo procul non apparet, sed cum 
accesseris : non item huius splendor, nisi cum pernoris. 
Pernosci autem sine Christiana ueraque religione non 
potest : quam praelucentem si tollis, fateor ecce et clamo, 
ludibrium illa, uanitas, delirium est. Bene Tertullianus :
"Cui ueritas cognita, sine deo? cui deus, sine Christo?" In
qua sententia finio, et serio conquiesco. Velim tu mecum.