[4,0] LIBER IV. [4,1] Atque ea non oculis diuum pater amplius aequis sustinuit natique pios miseratus amores Iunonem ardenti trepidam grauis increpat ira: 'ut noua nunc tacito pectore gaudia tollunt! 5 haeret inops solisque furit Tirynthius oris, at comite immemores Minyae facilesque relicto alta tenent. sic Iuno ducem fouet anxia curis Aesonium, sic arma uiro sociosque ministrat. iam quibus incertam bellis Scythicaeque pauentem [4,10] gentis opes, quanta trepidam formidine cernam! tum precibus, tum me lacrimis et supplice dextra attemptare ueto. rerum mihi firma potestas. i, Furias Veneremque moue, dabit impia poenas uirgo nec Aeetae gemitus patiemur inultos.' 15 dixit et arcano redolentem nectare rorem, quem penes alta quies liquidique potentia somni, detulit inque uagi libauit tempora nati. ille graues oculos et Hylan resonantia semper ora ferens, ut nulla deum superare potestas, [4,20] procumbit. tandem fessis pax reddita siluis fluminaque et uacuis auditae montibus aurae. ecce puer summa se tollere uisus ab unda frondibus in croceis et iniquae munera nymphae stansque super carum talis caput edere uoces: 25 'quid, pater, in uanos absumis tempora questus? hoc nemus, hoc fatis mihi iam domus, improba quo me nympha rapit saeuae monitu Iunonis, in amne. nunc Iouis accessus et iam mihi limina caeli conciliat iungitque et fontis honores. [4,30] o dolor, o dulces quas gessimus ante pharetrae! iam socii laetis rapuerunt uincula uentis, hortator postquam furiis et uoce nefanda impulit Oenides. uerum cum gente domoque ista luet saeuaeque aderunt tua numina matri. 35 surge age et in duris haud umquam defice, caelo mox aderis teque astra ferent: tu semper amoris sis memor et cari comitis ne abscedat imago.' talibus orantem dictis uisuque fruentem ille ultro petit et uacuis amplexibus instat [4,40] languentisque mouet frustra conamina dextrae: corpus hebet somno refugaque eluditur umbra. tum lacrimis, tum uoce sequi, tum rumpere questus, cum sopor et uano spes maesta resoluitur actu. fluctus ab undisoni ceu forte crepidine saxi 45 cum rapit halcyonis miserae fetumque laremque, it super aegra parens queritur tumentibus undis certa sequi quocumque ferant audetque pauetque, icta fatiscit aquis donec domus haustaque fluctu est; illa dolens uocem dedit et se sustulit alis: [4,50] haud aliter somni maestus labor. exsilit amens effusisque genas lacrimis rigat. 'ibimus' inquit 'solus et hos montes desertaque lustra tenebis, care puer, nec res ultra mirabere nostras?' haec fatus relegitque uias et uallibus exit 55 incertus quid Iuno ferat, quas apparet iras. nec minus et socios cernit procul aequore ferri praecipites tacitumque pudet potuisse relinqui. Iamque iter ad Teucros atque hospita moenia Troiae flexerat Iliaci repetens promissa tyranni, [4,60] cum maesto Latona simul Dianaque uultu ante Iouem stetit et supplex sic fatur Apollo: 'in quem alium Alciden, in quae iam tempora differs Caucaseum, rex magne, senem? nullumne malorum finem adeo poenaeque dabis? te cuncta precatur 65 gens hominum atque ipsi iam te, pater , montes fessaque cum siluis orant iuga. sat tibi furtum ignis et aetheriae defensa silentia mensae!' dixit ubi, e scopulis media inter pabula diri uulturis ipse etiam gemitu maestaque fatigat [4,70] uoce Iouem saeuis releuans ambusta pruinis lumina, congeminant amnes rupesque fragorem Caucaseae, stupet ipse dei clamoribus ales. tunc etiam super Acheronte auditus ad arces Iapetus, grauis orantem procul arcet Erinys 75 respiciens celsi legem Iouis. ille dearum fletibus et magno Phoebi commotus honore uelocem roseis demittit nubibus Irin. 'i, Phrygas Alcides et Troiae differat arma. nunc' ait 'eripiat dirae Titana uolucri.' [4,80] diua uolat defertque uiro celeranda parentis imperia atque alacrem laetis hortatibus implet. Iam Minyae mediis clarae per sidera noctis fluctibus intulerant placido caua lintea cursu multaque deserto memores super Hercule uoluunt. 85 Thracius at summa sociis e puppe sacerdos fata deum et miserae solans incommoda uitae securum numeris agit et medicabile carmen. quod simul adsumpta pulsum fide, luctus et irae et labor et dulces cedunt e pectore nati. [4,90] Interea magni iamiam subeuntibus astris Oceani genitale caput Titania frenis antra sonant, Sol auricomis urgentibus horis multifidum iubar et bisseno sidere textam loricam induitur; ligat hanc qui nubila contra 95 balteus undantem uariat mortalibus arcum. inde super terras et eoi cornua montis emicuit traxitque diem candentibus undis et Minyas uiso liquerunt flamina Phoebo. Proxima Bebrycii panduntur litora regni, [4,100] pingue solum et duris regio non inuida tauris. rex Amycus. regis fatis et numine freti non muris cinxere domos, non foedera legum ulla colunt placidas aut iura tenentia mentes. quales Aetnaeis rabidi Cyclopes in antris 105 nocte sub hiberna seruant freta, sicubi saeuis aduectet ratis acta notis tibi pabula dira et miseras, Polypheme, dapes, sic undique in omnes prospiciunt cursantque uias, qui corpora regi capta trahant. ea Neptuno trux ipse parenti [4,110] sacrifici pro rupe iugi media aequora supra torquet agens. sin forma uiris praestantior adsit, tum legere arma iubet sumptisque occurrere contra caestibus: haec miseri sors est aequissima leti. huc ubi deuectam Neptunus gurgite puppem 115 sensit et extremum nati prospexit in oras et quondam laetos domini certamine campos, ingemit ac tales euoluit pectore questus: 'infelix imas quondam mihi rapta sub undas nec potius magno Melie tum mixta Tonanti! [4,120] usque adeone meam quacumque ab origine prolem tristia fata manent? sic te olim pergere sensi, Iuppiter, iniustae quando mihi uirginis armis concidit infelix et nunc chaos implet Orion. nec tibi nunc uirtus aut det fiducia nostri, 125 nate, animos opibusque ultra ne crede paternis. iamiam aliae uires maioraque sanguine nostro uincunt fata Iouis, potior cui cura suorum est. atque ideo nec ego hanc tumidis auertere uentis temptaui tenuiue ratem nec iam mora morti [4,130] hinc erit ulla tuae. reges preme, dure, secundos!' abstulit inde oculos natumque et tristia linquens proelia sanguineo terras pater adluit aestu. Principio fluuios gentemque et litora ductor explorare iubet paulumque egressus Echion 135 inuenit obscura gemitus in ualle trahentem clam iuuenem et caesi maerentem nomen amici. ille uirum ut contra uenientem umbrataque uidit tempora Parrhasio patris de more galero paciferaeque manu nequiquam insignia uirgae, [4,140] 'heu fuge' ait 'certo quicumque es, perdite, passu dum datur!' obstipuit uisu Nonacria proles quid ferat admirans. postquam remeare monentem ocius et dictis perstantem cernit in isdem, abripit et sociis quae sint ea promere cogit. 145 ille manum tendens 'non haec' ait 'hospita uobis terra, uiri, non hic ullos reuerentia ritus pectora: mors habitat saeuaeque hoc litore pugnae. iam ueniet diros Amycus qui tollere caestus imperet et uasto qui uertice nubila pulset. [4,150] talis in aduectos Neptuni credita proles aeternum furit atque aequae uirtutis egentes ceu superum segnes ad iniqua altaria tauros constituit, tandem ut misero lauet arma cerebro. consulite atque fugae medium ne temnite tempus. 155 namque isti frustra quisquam concurrere monstro audeat et quaenam talem uidisse uoluptas?' ductor ad haec: 'Bebryxne uenis diuersaque regi corda gerens--melior uulgi nam saepe uoluntas-- hostis an externis fato delatus ab oris? [4,160] et tua cur Amycus caestu nondum obruit ora?' 'nomen' ait 'praedulce mihi ~nomen~que secutus Otreos unanimi. decus ille et laeta suorum gloria nec uestros comes aspernandus in actus Hesionam et Phrygiae peteret cum gaudia nuptae, 165 hic Amycum contra iussus stetit atque ego palmas implicui. sed prima procul uixdum ora leuantis fulminea frontem dextra disiectaque fudit lumina. me numquam leto dignatus et armis, sed lacrimis potius luctuque absumor inerti. [4,170] spes tamen, his fando si nuntius extitit oris et Mariandynum patrias penetrauit ad urbes, unde genus fraterque uiro--sed et ille quierit oro nec uanis cladem Lycus augeat armis.' Haec ubi non ulla iuuenes formidine moti 175 accipiunt (dulce et dura sic pergere mente), terga sequi properosque iubet coniungere gressus. litore in extremo spelunca apparuit ingens arboribus super et dorso contecta minanti, non quae dona deum, non quae trahat aetheris ignem, [4,180] infelix domus et sonitu tremebunda profundi. at uarii pro rupe metus: hinc trunca rotatis bracchia rapta uiris strictoque immortua caestu ossaque taetra situ capitum maestissimus ordo per piceas, quibus aduerso sub uulnere nulla 185 iam facies nec nomen erat; media ipsius arma sacra metu[que] magnique aris imposta parentis. hospitis hic primum monitus rediere Dymantis et pauor et monstri subiit absentis imago atque oculos cuncti inter se tenuere silentes, [4,190] donec sidereo Pollux interritus ore 'te tamen hac, quicumque es,' ait 'formidine faxo iam tua silua ferat, modo sint tibi sanguis et artus!' omnibus idem animus forti decernere pugna exoptantque uirum contra occurrere poscunt. 195 qualiter ignotis spumantem funditus amnem <. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .> pandit iter, mox omne pecus formidine pulsa pone subit iamque et mediis procedit ab undis. At procul e siluis sese gregibusque ferebat [4,200] saeuus in antra gigas, quem nec sua turba tuendo it taciti secura metus. mortalia nusquam signa manent; instar scopuli, qui montibus altis summus abit longeque iugo stat solus ab omni. deuolat inde furens nec quo uia curue profecti 205 nec genus ante rogat, sed tali protonat ira: 'incipite, o iuuenes! etenim fiducia, credo, huc tulit auditas et sponte lacessitis oras. sin errore uiae necdum mens gnara locorum, 213 Neptuni domus atque egomet Neptunia proles. 209 hic mihi lex caestus aduersaque tollere contra [4,210] bracchia, sic ingens Asiae plaga quique per Arcton dexter et in laeuum pontus iacet haec mea uisit hospitia, hoc cuncti remeant certamine reges. 214 iam pridem caestus resides et frigida raris dentibus aret humus. quis mecum foedera iunget? prima manu cui dona fero? mox omnibus idem ibit honos. fuga sub terras, fuga nulla per auras. nec lacrimae--ne ferte preces--superiue uocati pectora nostra mouent: aliis rex Iuppiter oris. [4,220] faxo Bebrycium nequeat transcendere puppis ulla fretum et ponto uolitet Symplegas inani.' Talia dicta dabat, cum protinus asper Iason et simul Aeacidae simul et Calydonis alumni Nelidesque Idasque prior quae maxima surgunt 225 nomina, sed nudo steterat iam pectore Pollux. tum pauor et gelidus defixit Castora sanguis, nam nec ad Elei pugnam uidet ora parentis nec sonat Oebalius caueae fauor aut iuga nota Taygeti, lauitur patrios ubi uictor ad amnes, [4,230] nec pretium sonipes aut sacrae taurus harenae, praemia sed manes reclusaque ianua leti. illum Amycus nec fronte trucem nec mole tremendum, uixdum etiam primae spargentem signa iuuentae, ore renidenti lustrans obit et fremit ausum 235 sanguineosque rotat furiis ardentibus orbes. non aliter iam regna poli, iam capta Typhoeus astra ferens Bacchum ante acies primamque deorum Pallada et oppositos doluit sibi uirginis angues. sic adeo insequitur rabidoque ita murmure terret: 'quisquis es, infelix celeras puer, haud tibi pulchrae 240 manserit hoc ultra frontis decus oraue matri nota feres. tune a sociis electus iniquis? tune Amyci moriere manu?' nec plura moratus ingentes umeros spatiosaque pectoris ossa 245 protulit horrendosque toris informibus artus. deficiunt uisu Minyae, miratur et ipse Tyndarides. redit Alcidae iam sera cupido et uacuo maestos lustrarunt lumine montes. at satus aequoreo fatur tunc talia rege: [4,250] 'aspice et haec crudis durata uolumina tauris nec peto sortis opem, sed quos potes indue caestus.' Dixit et urgentis post saeua piacula fati nescius extremum hoc armis innectere palmas dat famulis, dat et inde Lacon. odia aspera surgunt 255 ignotis prius atque incensa mente feruntur in medium sanguis Iouis et Neptunia proles. hinc illinc dubiis intenta silentia uotis et pater orantis caesorum Tartarus umbras nube caua tandem ad meritae spectacula pugnae [4,260] emittit. summi nigrescunt culmina montis. Continuo Bebryx, Maleae uelut arce fragosa turbo rapax, uix ora uirum, uix tollere passus bracchia torrenti praeceps agit undique nimbo cursibus inuoluens totaque immanis harena 265 insequitur. uigil ille metu cum pectore et armis huc alternus et huc, semper ceruice reducta semper et in digitis et summi puluere campi, proiectusque redit. spumanti qualis in alto Pliade capta ratis, trepidi quam sola magistri [4,270] cura tenet, rapidum uentis certantibus aequor intemerata secat, Pollux sic prouidus ictus seruat et Oebalia dubium caput eripit arte. ut deinde urgentes effudit nubibus iras ardoremque uiri, paulatim insurgere fesso 275 integer et summos ~manibus~ deducere caestus. ille dies aegros Amyci sudoribus artus primus et arenti cunctantem uidit hiatu nec sua defessum noscunt loca nec sua regem agmina. respirant ambo paulumque reponunt [4,280] bracchia, ceu Lapithas aut Paeonas aequore in ipso cum refouet fixaque silet Gradiuus in hasta. uix steterant et iam ecce ruunt inflictaque late terga sonant. noua uis iterum, noua corpora surgunt. hunc pudor, hunc noto iam spes audentior hoste 285 instimulat. fumant crebro praecordia pulsu, auia responsant gemitu iuga. peruigil ut cum artificum notat Aet manus et fulmina Cyclops prosubigit, pulsis strepitant incudibus urbes. emicat hic dextramque parat dextramque minatur [4,290] Tyndarides, redit huc oculis et pondere Bebryx sic ratus, ille autem celeri rapit ora sinistra: conclamant socii et subitas dant gaudia uoces. illum insperata turbatum fraude furentemque Oebalides prima refugit dum detonet ira, 295 territus ipse etiam atque ingentis conscius ausi. saeuit inops Amycus nullo discrimine sese praecipitans auidusque uiri (respectat ouantes quippe procul Minyas), tunc caestu elatus utroque inruit. hos inter Pollux subit et trucis ultro [4,300] aduolat ora uiri nec spes effecta, sed ambae in pectus cecidere manus. hoc saeuior ille ecce iterum uacuas agit inconsulta per auras bracchia. sentit ubi Pollux rationis egentem, dat genibus iunctis latus effusumque secutus 305 haud reuocare gradum patitur turbatque premitque ancipitem crebros et liber congerit ictus desuper auerso. sonat omni uulnere uertex inclinis ceditque malis. iam tempora manant sanguineaeque latent aures, uitalia donec [4,310] uincula, qua primo ceruix committitur artu, soluit dextra grauis. labentem propulit heros ac super insistens 'Pollux ego missus Amyclis et Ioue natus.' ait 'nomen mirantibus umbris hoc referes. sic et memori noscere sepulchro.' 315 Bebrycas extemplo spargit fuga, nullus adempti regis amor: montem celeres siluamque capessunt. haec sors, haec Amycum tandem manus arcuit ausis effera seruantem Ponti loca uimque iuuentae continuam et magni sperantem tempora patris. [4,320] tenditur ille ingens hominum pauor aruaque late occupat, annosi ueluti si decidat olim pars Erycis uel totus Athos. qua mole iacentis ipse etiam expleri uictor nequit oraque longo comminus obtutu mirans tenet. at manus omnis 325 heroum densis certatim amplexibus urgent armaque ferre iuuat fessasque attollere palmas. 'salue, uera Iouis, uera o Iouis' undique 'proles' ingeminant 'o magnanimis memoranda palaestris Taygeta et primi felix labor ille magistri!' [4,330] dumque ea dicta ferunt, tenues tamen ire cruores siderea de fronte uident nec sanguine Pollux territus auerso siccabat uulnera caestu. illius excelsum ramis caput armaque Castor implicat et uiridi conectit tempora lauro 335 respiciensque ratem 'patriis' ait 'has precor oris, diua, refer frondes cumque hac freta curre corona.' dixerat. hinc ualida caedunt armenta bipenni perfusique sacro placati gurgitis amne graminea sternuntur humo, tunc liba dapesque [4,340] frondibus accumulant; exsortia terga Laconi praecipiunt pecudum. toto mox tempore mensae laetus ouat nunc laude uirum, nunc uatis honoro carmine, uictori geminans cratera parenti. Iamque dies auraeque uocant rursusque capessunt 345 aequora, qua rigidos eructat Bosporos amnes. illos, Nile, tuis nondum dea gentibus Io transierat fluctus, unde haec data nomina ponto. tum pius Oeagri claro de sanguine uates admonita genetrice refert casusque locorum [4,350] Inachidosque uias pelagusque emensa iuuencae exilia intentisque canit. 'uidere priores saepe Iouem terras Argiuaque regna Pelasgum uirginis Iasiae blandos descendere ad ignes. sentit Iuno dolos curaque accensa iugali 355 aethere desiluit (dominam Lyrceia tellus antraque deprensae tremuerunt conscia culpae), cum trepida Inachiae paelex subit ora iuuencae sponte dei; plausu fouet hanc et pectora mulcet Iuno renidenti cohibens suspiria uultu. [4,360] mox ita adorta Iouem: "da quam modo ditibus Argis campus alit primae referentem cornua Phoebes indomitamque bouem, da carae munera nuptae. ipsa ego dilectae pecudi iam pascua digna praecipuosque legam fontes." qua fraude negaret 365 aut quos inuentos tenuisset Iuppiter astus? muneris illa potens custodem protinus Argum adiungit. custos Argus placet, inscia somni lumina non aliter toto cui uertice quam si Lyda nurus sparso telas maculauerit ostro. [4,370] Argus et in scopulos et monstris horrida lustra ignotas iubet ire uias heu multa morantem conantemque preces inclusaque pectore uerba. ultima tum patriae cedens dedit oscula ripae; fleuit Amymone, flerunt Messeides undae, 375 fleuit et effusis reuocans Hyperia lacertis. illa, ubi uel fessi tremerent erroribus artus uel rueret summo iam frigidus aethere uesper, heu quotiens saxo posuit latus aut, ubi longa aegra siti, quos ore lacus, quae pabula carpsit, [4,380] uerbere candentes quotiens exhorruit armos! quin et ab excelso meditantem uertice saltus audentemque mori ualles citus egit in imas Argus et arbitrio durus seruauit erili, cum subito Arcadio sonuit caua fistula ritu 385 imperiumque patris celerans Cyllenius ales aduenit et leni modulatur carmen auena "quo" que ait "hinc diuersus abis? heus respice cantus!" haud procul insectans Argum languentia lumina cuncta notat dulcesque sequentia somnos [4,390] et celerem mediis in cantibus exigit harpen. iamque refecta Ioui paulatim in imagine prisca ibat agris Io uictrix Iunonis et ecce cum facibus spirisque et Tartareo ululatu Tisiphonen uidet: ac primo uestigia uisu 395 figit et in miserae rursus bouis ora recurrit. nec qua ualle memor quo se uertice sistat Inachias errore etiam defertur ad undas, qualis et a prima quantum mutata iuuenca! nec pater aut trepidae temptant accedere nymphae. [4,400] ergo iterum siluas, iterum petit inuia retro ceu Styga dilectum fugiens caput. inde per urbes raptatur Graias atque ardua flumina ripis, oblato donec paulum cunctata profundo incidit. absistunt fluctus et gnara futuri 405 dant pauida alta uiam, celsis procul ipsa refulget cornibus ac summa palearia sustinet unda. ast Erebi uirgo ditem uolat aethere Memphin praecipere et Pharia uenientem pellere terra. contra Nilus adest et toto gurgite torrens [4,410] Tisiphonen agit atque imis inlidit harenis Ditis opem ac saeui clamantem numina regni. apparent sparsaeque faces disiectaque longe uerbera et abruptis excussi crinibus hydri. nec Iouis interea cessat manus: intonat alto 415 insurgens caelo genitor curamque fatetur atque ipsa imperium Iuno pauet. haec procul Io spect[ab]at ab arce , iam diuis addita iamque aspide cincta comas et ouanti persona sistro. Bosporon hinc ueteres errantis nomine diuae [4,420] uulgauere. iuuet nostros nunc ipsa labores immissisque ratem sua per freta prouehat Euris.' Dixerat et placidi tendebant carbasa uenti. postera non cassae Minyis Aurora retexit noctis iter: noua cuncta uident Thyneaque iuxta 425 litora fatidici poenis horrentia Phinei, dira deum summo quem uis urgebat in aeuo. quippe neque extorrem tantum nec lucis egentem insuper Harpyiae Typhonides, ira Tonantis, depopulant ipsoque dapes praedantur ab ore. [4,430] talia prodigia et tales pro crimine poenas perpetitur. spes una seni, quod pellere saeuam quondam fata luem dederant Aquilone creatis. ergo ubi iam Minyas certamque accedere Phineus sentit opem, primas baculo defertur ad undas 435 uestigatque ratem atque oculos attollit inanes. tunc tenuem spirans animam 'salue o mihi longum exspectata manus nostrisque' ait 'agnita uotis. nouimus et diuis geniti quibus et uia iussos quae ferat ac uestri rebar sic tempora cursus [4,440] proxima quaeque legens, quantum Vulcania Lemnos traxerit, infelix tulerit quae Cyzicus arma. sensi et Bebrycio supremam in litore pugnam iam propior iamque hoc animam solamine mulcens. non ego nunc magno quod cretus Agenore Phineus 445 aut memorem mea quod uates insedit Apollo pectora: praesentis potius miserescite fati! nec mihi diuersis erratum casibus orbem amissas aut flere domos aut dulcia tempus lumina; consuetis serum est ex ordine fatis [4,450] ingemere. Harpyiae semper mea pabula seruant, fallere quas nusquam misero locus: ilicet omnes deueniunt niger intorto ceu turbine nimbus iamque alis procul et sonitu mihi nota Celaeno. diripiunt uerruntque dapes foedataque turbant 455 pocula, saeuit odor surgitque miserrima pugna parque mihi monstrisque fames. spreuere quod omnes pollueruntque manu quodque unguibus excidit atris has mihi fert in luce moras. nec rumpere fata morte licet, trahitur uictu crudelis egestas. [4,460] sed uos o seruate precor, praedicta deorum si non falsa mihi, uos finem imponite poenis. nempe adsunt qui monstra fugent, Aquilonia proles non externa mihi: nam rex ego diuitis Hebri iunctaque uestra meo quondam Cleopatra cubili.' 465 Nomen ad Actaeae Calais Zetesque sororis prosiliunt Zetesque prior 'quem cernimus?' inquit 'tune ille Odrysiae Phineus rex inclitus orae? tu Phoebi comes et nostro dilecte parenti? o ubi nunc regni generisque ubi gloria? quam te [4,470] exedit labor et miseris festina senectus! quin age mitte preces: namque est tibi nostra uoluntas, si non ira deum--uel si placabilis--urget.' sustulit hic geminas Phineus ad sidera palmas 'te'que ait 'infesti, quae nunc premis, ira Tonantis, 475 ante precor, nostrae tandem iam parce senectae, sit modus. et fore credo equidem, nam uestra uoluntas quid, iuuenes, sine pace deum? nec credite culpam saeuitiae scelerumue mihi nunc crimina pendi: fata loquax mentemque Iouis quaeque abdita solus [4,480] consilia et terris subito uentura parabat prodideram miserans hominum genus. hinc mihi tanta pestis et offusae media inter dicta tenebrae. iam tandem cessere irae nec casus ab alto, ipse uolens nostris sed uos deus adpulit oris.' 485 sic ait et fatis ita iam cedentibus omnes impulit et durae commouit imagine poenae. instituere toros mediisque tapetibus ipsum accipiunt circumque iacent; simul aequora seruant, astra simul, uescique iubent ac mittere curas, [4,490] cum subitus misero tremor et pallentia primae ora senis fugere manus. nec prodita pestis ante, sed in mediis dapibus uidere uolucres. fragrat acerbus odor patriique exspirat Auerni halitus, unum omnes incessere planctibus, unum 495 infestare manus. inhiat Cocytia nubes luxurians ipsoque ferens fastidia uisu. tum sola conluuie atque inlusis stramina mensis foeda rigant, stridunt alae praedaque retenta saeuit utrimque fames. nec solum horrenda Celaeno [4,500] Phinea, sed miseras etiam prohibere sorores. emicat hic subito seseque Aquilonia proles cum clamore leuat, genitor simul impulit alas. hoste nouo turbata lues lapsaeque rapinae faucibus et primum pauidae Phineia tecta 505 peruolitant, mox alta petunt. stant litore fixi Haemonidae atque oculis palantia monstra sequuntur. sicut, prorupti tonuit cum forte Veseui Hesperiae letalis apex, uixdum ignea montem torsit hiems, iamque eoas cinis induit urbes: [4,510] turbine sic rapido populos atque aequora longe transabeunt nullaque datur considere terra. iamque et ad Ionii metas atque intima tendunt saxa, uocat magni Strophadas nunc incola ponti. hic fessae leti metu propioris anhelae 515 dum trepidant humilique graues timidoque uolatu implorant clamore patrem Typhona nefando, extulit adsurgens noctem pater imaque summis miscuit et mediis uox exaudita tenebris: 'iam satis huc pepulisse deas. cur tenditis ultra [4,520] in famulas saeuire Iouis, quas fulmina quamquam aegidaque ille gerens magnas sibi legit in iras? nunc quoque Agenoreis idem decedere tectis imperat: agnoscunt monitus iussaeque recedunt. mox tamen et uobis similis fuga, cum premet arcus 525 letifer. Harpyiae numquam noua pabula quaerent donec erunt diuum meritae mortalibus irae.' haesit uterque polo dubiisque elanguit alis, mox abit et sociae uictor petit agmina puppis. Interea Minyae pulsa lue prima Tonanti [4,530] sacra nouant, tum uina toris epulasque reponunt. ipse inter medios ceu dulcis imagine somni laetus ad oblitae Cereris suspirat honores; agnoscit Bacchi latices, agnoscit et undam et noua non pauidae miratur gaudia mensae. 535 hunc ubi reclinem stratis et pace fruentem aspicit ac longae ducentem obliuia poenae talibus appellat supplexque ita fatur Iason: 'uota, senex, perfecta tibi. nunc me quoque curis eripe et ad nostros animum conuerte labores. [4,540] omnis adhuc sors laeta quidem nec numine uano, siqua fides curae superum, tantum aequor adorti tendimus: ipsa mihi puppem Iouis optima proles instituit, dedit et socios Saturnia reges. fidere mens sed nostra nequit quantumque propinquat 545 Phasis et ille operum summus labor, hoc magis angunt proxima nec uates sat iam mihi Mopsus et Idmon.' ille ducem nec ferre preces nec dicere passus amplius hic demum uittas laurumque capessit numina nota ciens. stupet Aesonis inclita proles [4,550] Phinea ceu numquam poenis nullaque grauatum peste Iouis: tam largus honos, tam mira senectae maiestas infusa; uigor nouus auxerat artus. tum canit: 'o terras fama uenture per omnes, quem sociis ducibusque deis atque arte benigna 555 Pallados ipse ultro Pelias ad sidera tollit, demens, dum profugi non sperat uellera Phrixi, fata locosque tibi, possum quas reddere grates, expediam rerumque uias finemque docebo. ipse etiam, qui me prohibet sua pandere terris [4,560] saecula, te propter fandi mihi Iuppiter auctor. hinc iter ad Ponti caput errantesque per altum Cyaneas. furor his medio concurrere ponto; necdum ullas uidere rates: sua comminus actae saxa premunt cautesque suas. ceu uincula mundi 565 ima labant, tremere ecce solum, tremere ipsa repente tecta uides: illae redeunt, illae aequore certant. di tibi progresso propius, di forsitan ipsi auxilium mentemque dabunt. ast ipse iuuare ausa quibus monitis possim tua? quippe per altum [4,570] tenditis unde procul uenti, procul unde uolucres, et pater ipse maris pauidas detorquet habenas. siqua breuis scopulis fieret mora, si semel orsis ulla quies, fuga tunc medio speranda recursu: uix repetunt primae celeres confinia terrae 575 iamque alio clamore ruunt omnisque tenetur pontus et infestis anceps cum montibus errat. uerum animo redit illa meo sors cognita diuum (fabor enim nec spe dubios solabor inani): cum mihi Tartareas saeuo clangore uolucres [4,580] protulit ira Iouis, uox haec simul excidit auris: "ne uanas impende preces finemque malorum expete, Agenoride! Pontum penetrauerit ulla cum ratis et rabidi steterint in gurgite montes, tum sperare modum poenae ueniamque licebit." 585 sic deus. aut uobis ergo fera [per] saxa patescunt aut mea iam saeuae redeunt ad pabula Dirae. uerum inter medias dabitur si currere cautes (certe digna manus) uacuumque exibis in aequor, proxima regna Lyci, remeat qui uictor ab oris [4,590] Bebryciis. toto non ullus litore Ponti mitior. hic lecto comitum de robore siquem perculerit uicina lues, ne defice casus praedicti memor atque animos accinge futuris. illic pestiferas subter iuga concaua torquet 595 alter aquas Acheron uastoque exundat hiatu fumeus et saeua sequitur caligine campos. linque grauem fluuium et miseris sua fata colonis: sic quoque non uno dabitur transcurrere luctu. quid tibi nubifera surgentem rupe Carambin, [4,600] quid memorem quas Iris aquas aut torqueat Ancon? proxima Thermodon hinc iam secat arua--memento-- inclita Amazonidum magnoque exorta Gradiuo gens ibi: femineas nec tu nunc crede cateruas, sed qualis, sed quanta uiris insultat Enyo 605 diuaque Gorgonei gestatrix innuba monstri. ne tibi tunc horrenda rapax ad litora puppem uentus agat, ludo uolitans cum turma superbo puluereis exsultat equis ululataque tellus intremit et pugnas mota pater incitet hasta. [4,610] non ita sit metuenda tibi saeuissima quamquam gens Chalybum, duris patiens cui cultus in aruis et tonat adflicta semper domus ignea massa. inde omnem innumeri reges per litoris oram, hospitii quis nulla fides, sed limite recto 615 puppis et aequali transcurrat carbasus aura: sic demum rapidi uenies ad Phasidis amnem. castra ibi iam Scythiae fraternaque surgit Erinys. ipse truces illic Colchos hostemque iuuabis auxiliis. nec plura equidem discrimina cerno. [4,620] fors etiam optatam dabitur contingere pellem. sed te non animis nec solis uiribus aequum credere: saepe acri potior prudentia dextra. quam tulerit deus, arripe opem. iamque ultima nobis promere fata nefas. sileo prior.' atque ita facto 625 fine dedit tacitis iterum responsa tenebris. Tum subita resides socios formidine Iason praecipitat rumpitque moras tempusque timendi. ipse uiros gradiens ad primi litoris undam prosequitur Phineus. 'quaenam tibi praemia,' dixit [4,630] 'quas, decus o Boreae, possim persoluere grates? me Pangaea super rursus iuga meque paterna stare Tyro dulcesque iterum mihi surgere soles nunc reor. exactae (uerumne?) abiere uolucres nec metuam tutaeque dapes? date tangere uultus, 635 dem sinite amplexus propiusque accedite dextrae.' dixerat. abscedunt terris et litora condunt. Omnibus extemplo saeua sub imagine rupes Cyaneae propior labor. quando adfore quaque parte putent? stant ora metu nec fessa recedunt [4,640] lumina diuersas circum seruantibus undas, cum procul auditi sonitus insanaque saxa, saxa neque illa uiris, sed praecipitata profundo siderei pars uisa poli. dumque ocius instant, ferre fugam maria ante ratem, maria ipsa repente 645 deficere aduersosque uident discedere montes, omnibus et gelida rapti formidine remi. ipse per arma uolans et per iuga summa carinae hortatur supplexque manus intendit Iason nomine quemque premens: 'ubi nunc promissa superba [4,650] ingentesque minae, mecum quibus ista secuti? idem Amyci certe uisus timor omnibus antro perculerat; stetimus tamen et deus adfuit ausis. quin iterum idem aderit, credo, deus.' haec ubi fatus corripit abiecti remumque locumque Phaleri 655 et trahit, insequitur flammata pudore iuuentus. unda laborantes praeceps rotat ac fuga ponti obuia. miscentur rupes iamque aequore toto Cyaneae iuga praecipites inlisa remittunt. bis fragor infestas cautes aduersaque saxis [4,660] saxa dedit, flamma expresso bis fulsit in imbri. sicut multifidus ruptis e nubibus horror effugit et tenebras nimbosque intermicat ignis terrificique ruunt tonitrus elisaque noctem lux dirimit (pauor ora uirum, pauor occupat aures), 665 haud secus impleuit pontum fragor; effluit imber spumeus et magno puppem procul aequore uestit. Aduertere dei defixaque numina ponto, quid scopulis praeclusa ratis, quid dura iuuentus expediat. pendet magnis fauor ortus ab ausis. [4,670] prima coruscanti signum dedit aegide uirgo fulmineam iaculata facem. uixdum ardua cautes cesserat, illa uolans tenui per concita saxa luce fugit. rediere uiris animique manusque ut uidere uiam. 'sequor, o quicumque deorum,' 675 Aesonides 'uel fallis' ait praecepsque fragores per medios ruit et fumo se condidit atro. coeperat hinc cedens abductis montibus unda ferre ratem pelagoque dies occurrere aperto. sed neque permissis iam fundere rector habenis [4,680] uela neque eniti remis pote, cum super adsunt Cyaneae. premit umbra ratem scopulique feruntur comminus. hic praecepsque ex aethere Pallas insiliunt pariter scopulos: hunc nata coercet, hunc coniunx Iouis, ut ualido qui robore tauros 685 sub iuga et inuito detorquet in ilia cornu. inde, uelut mixtis Vulcanius ardor harenis uerset aquas, sic ima fremunt fluctuque coacto angitur et clausum scopulos super effluit aequor. contra omnes ualidis tenui discrimine remis [4,690] pergere iter mediosque ratem transferre per ictus. saxa sed extremis tamen increpuere corymbis parsque (nefas) deprensa iugis, nam cetera caelo debita. conclamant Minyae, latera utraque quippe dissiluisse putant. fugit ipse nouissimus ictus 695 Tiphys et mediis sequitur freta rapta ruinis nec prius obsessum scopulis respexit ad aequor aut sociis temptata quies, nigrantia quam iam litora longinquique exirent flumina Rhebae. tunc fessas posuere manus, tunc arida anheli [4,700] pectora, discussa quales formidine Auerni Alcides Theseusque comes pallentia iungunt oscula uix primis amplexi luminis oris. nec uero ipse metus curasque resoluere ductor, sed maria aspectans 'heu qui datus iste deorum 705 sorte labor nobis! serum ut ueniamus ad amnem Phasidis et mites' inquit 'dent uellera Colchi, unde per hos iterum montes fuga?' talia fundit imperio fixos Iouis aeternumque reuinctos nescius. id fati certa nam lege manebat, [4,710] siqua per hos undis umquam ratis isset apertis. Tum freta, quae longis fuerant imperuia saeclis, ad subitam stupe ratem Pontique iacentis omne solum regesque patent gentesque repostae. non alibi effusis cesserunt longius undis 715 litora, non, tantas quamuis Tyrrhenus et Aegon uoluat aquas, geminis tot desint Syrtibus undae. nam super huc uastos tellus quoque congerit amnes; non septemgemini memorem quas exitus Histri, quas Tanais flauusque Tyres Hypanisque Nouasque [4,720] addat opes quantosque sinus Maeotia laxent aequora. flumineo sic agmine fregit amari uim salis hinc Boreae cedens glaciantibus auris Pontus et exorta facilis concrescere bruma. utque uel immotos Ursae rigor inuehit amnes 725 uel freta uersa uadis, hiemem sic unda per omnem aut campo iacet aut tumido riget ardua fluctu, atque hac Europam curuis anfractibus urget, hac Asiam, Scythicum specie sinuatus in arcum. illic umbrosae semper stant aequore nubes [4,730] et non certa dies, primo nec sole profundum soluitur aut uernis cum lux aequata tenebris, sed redit extremo tandem in sua litora Tauro. Iam Mariandynis aduertit puppis harenis atque celer terras regemque exquirit Echion 735 dicta ferens lectos (fama est si nominis umquam) Haemoniae subiisse uiros, det litora fessis. adproperat Lycus auditis laetatus Achiuis ac simul Aesoniden omnemque in regia turbam tecta trahit modo Bebryciis praefixa tropaeis, [4,740] mitis et in mediis effatur talia Grais: 'haud temere est, fato diuum reor ad mea uectos litora uos, odium quibus atque eadem ira furentis Bebryciae saeuaque pares de gente triumphi: certa fides animis, idem quibus incidit hostis. 745 nos quoque, nos Amycum tanto procul orbe remoti sensimus et saeuis frater mihi fusus harenis. ultor ego atque illuc cunctis accensus in armis tunc aderam, cum uos mediis contenta ferebant uela fretis. illum in sanie taboque recenti [4,750] uidimus aequoreo similem per litora monstro. nec uero praerepta mihi suprema tyranni fata queror belloue magis laetarer et armis procubuisse meis, quam lege quod occidit ultus ipse sua meritoque madent quod sanguine caestus.' 755 excipit Aesonides: 'tuus ergo in montibus ignis ille? tuas acies medio de gurgite uidi?' fatur et ostentans prolem Iouis 'hic tibi Pollux en,' ait 'inuiso soluit cui pectore poenas.' ille uirum circa mirantia lumina uoluit. [4,760] festa dehinc mediis ineunt conuiuia tectis communesque uocant superos, quorum eruta nutu Bebrycia, et uotis pariter praeda fruuntur.