[4,0] LIBER QVARTUS. [4,1] CAPUT I. Sed postquam Troianis palam est regem perfecto negotio inuiolatum, atque integro comitatu regredi, admirati, laudantesque Graeciae pietatem ad caelum ferunt : quippe queis animo ita haeserat, nulla spe impetrandi cadaueris, ipsumque et qui cum eo fuissent, retineri ab Graecis, maxime ob Helenae quae non remitteretur, recordationem. Caeterum uisa Hectoris funere, cuncti ciues sociique accurrentes fletum tollunt, diuellentes comam, foedantesque ora laniatibus, neque in tanta populi multitudine quisquam in se uirtutis, aut spei bonae fiduciam credere, illo interfecto, qui inclyta per gentes fama rerum militarium, in pace etiam praeclara pudicitia, ex qua haud minorem quam reliquis artibus gloriam adeptus erat. Interea sepeliuere eum haud longe a tumulo Ili regis quondam. Dein exorto quam maximo ululatu postrema funeri peragunt, hinc foeminis cum Hecuba deflentibus, hinc reclamantibus uiris Troianis, et ad postremum sociorum gentibus. Quae per dies decem concessa bellandi requie, ab ortu solis ad usque uesperam per Troianos gesta, nullo usquam remisso lugendi officio. [4,2] CAPUT II. Interim per eosdem dies Penthesilea, de qua ante memorauimus, cum magna Amazonum manu reliquisque ex finitimo populis superuenit. Quae postquam interemptum Hectorem cognouit, perculsa morte eius, regredi domum cupiens, ad postremum multo auro atque argente ab Alexandre illecta, ibidem opperiri decreuerat. Dein exactis aliquot diebus, copias suas armis instruit, ac seorsum a Troianis ipsa suis modo bellatoribus satis fidens in pugnam pergit, cornu dextro sagittariis, altero peditibus instructo, medios equites collocat : in queis ipsa. Contra ab nostris ita occursum, ut sagittariis Menelaus atque Ulisses, et cum Teucro Meriones, peditibus Aiaces duo, Diomedes, Agamemnon, Tlepolemus et cum Ialmeno Ascalaphus opponerentur; in equites ab Achille et reliquis ducibus pugnaretur. Hoc modo instructo utrimque exercitu, conflixere acies : caduntque sagittis reginae plurimi, neque ab Teucris secus bellatum. Interim Aiaces et qui cum his erant pedites contra quos steterant caedere, ac restantes detrudere umbonibus, moxque repulsos obtruncare. Neque quoad deletae peditum copiae, finis fit. [4,3] CAPUT III. Achilles inter equitum turmas Penthesileam nactus, hasta petit : neque difficilius quam foeminam equo deturbat, manu comprehendens comam, atque ita grauiter uulneratam detrahens. Quod ubi uisum est, tum uero nullam spem in armis rati, fugam faciunt. Clausisque ciuitatis portis, nostri reliquos quos fuga bello exemerat, insecuti obtruncant : foeminis tamen abstinentes manus parcentesque sexui. Dein uti quisque uictor interfectis quos aduersum ierat, regrediebatur, Penthesileam uisere seminecem etiam nunc admirarique audaciam. Ita breui ab omnibus in eundem locum concursum, placitumque uti quoniam naturae sexusque conditionem superare ausa esset, in fluuium, reliquo adhuc ad persentiendum spiritu, aut canibus dilanianda iaceretur. Achilles interfectam eam sepelire cupiens, mox a Diomede prohibitus est. Is namque percontatus circumstantes, quidnam de ea faciendum esset, consensu omnium pedibus attractam in Scamandrum praecipitat; scilicet poena postremae desperationis atque amentiae. Hoc modo Amazonum regina deletis copiis, quibuscum auxiliatum Priamo uenerat, ad postremum ipsa spectaculum dignum moribus suis praebuit. [4,4] CAPUT IV. At sequenti die Memnon Tithoni atque Aurorae filius, ingentibus Indorum atque Aethiopum copiis superuenit, magna fama : quippe in unum multis millibus armatis uario genere, spes etiam uotaque de se Priami superauerat. Namque omnia circum Troiam, et ultra qua uisi poterat, uiris atque equis repleta, splendore insignium refulgebant. Eos omnes iugis Caucasi montis ad Troiam duxit : reliquos neque numero inferiores, imposito Phala duce atque rectore, mari misit. Qui appulsi Rhodum, ubi animaduertere insulam Graecis sociam, ueriti ne re cognita incenderentur naues, ibidem opperiebantur : ac mox diuisi in Camyrum et Ialysum urbes opulentas : neque multo post Rhodii Phalam incusare, quod paullo ante euersa ab Alexandre Sidone patria sua, auxilium ei a quo laesus sit ferri cuperet : quoque animos exercitus permouerent, confirmare, haud dissimiles Barbarorum uideri, qui tam indignum facinus defenderent : multa praeterea accensura uulgum, et quae pro se factura essent, disserere : quae res haud frustra fuit : Phoenices namque, qui in eo exercitu plurimi aderant, permoti querelis Rhodiorum, an cupidine diripiendarum rerum quas secum aduexerant, Phalam lapidibus insecuti necant : distributique per supradictas urbes, aurum ac reliqua praedae inter se dispertiunt. [4,5] CAPUT V. Interim exercitus, qui cum Memnone uenerat, positis per locos patulos castris, nam intra moenia haud facile tanta uis hominum retineri poterat, diuersi suo quisque genere exercebantur. Neque eadem arte simplex atque idem modus, sed ut quemque regionis suae mos assuefecerat, ita telis aliis in alium modum formatis. Scutorum etiam et galearum multiformi specie, horrendam belli faciem praebuerant. At ubi triti aliquot dies, et miles bellum cupit, simul cum luce exercitus omnis signo dato in proelium ducitur, cumque his Troiani, et qui intra moenia socii fuerant. At contra Graeci instructi pro tempore opperiri, debilitati aliquantum animos, metu ingentis atque incogniti hostis. Igitur ubi intra teli iactum uentum est, tum uero Barbari clamore ingenti ac dissono, ruinae in modum irrumpunt : nostri confirmati inter se, satis impigre uim hostium sustentauere. Sed postquam acies renouatae atque in ordinem reformatae sunt, et iaci hinc atque inde tela coepere, cadunt utriusque exercitus plurimi. Neque finis fit, quoad Memnon curru uectus, adhibito secum fortissimo quoque, medios Graecorum inuadit, primum quemque obuium fundens aut debilitans. Ita iam plurimis nostrorum interfectis, duces, ubi fortuna belli uersa, neque spes reliqua nisi in fuga est, uictoriam concessere. Eo die incensae naues deletaeque omnes forent, ni nox perfugium laborantium ingruentes hostes ab incoepto cohibuisset : tanta in Memnone bellandi uis, peritiaque, et nostris aduersae res. [4,6] CAPUT VI. Igitur Graeci postquam requies est, perculsi inter se, ac summae rerum diffidentes, per uniuersam noctem quos in bello amiserant, sepeliere. Dein consilium futuri certaminis aduersum Memnonem ineunt : ac placet sorte eligi nomen ducis cum eo bellaturi. Tunc Agamemnon Menelaum excipit, Ulissem Idomeneum : reliquorum sors agi coepta Aiacem Telamonium uotis omium deligit. Ita refectis cibo corporibus, reliquum noctis cum quiete transigunt. At lucis principio, armati instructique pro negotio egrediuntur : neque segnius a Memnone actum, cum quo Troiani omnes. Ita hinc atque inde ordinato exercitu, proelium initum : tum plurimi utriusque partis, ut in tali certamine, cadunt, aut icti grauiter proelio decedunt. In quo bello Antilochus Nestoris obuius forte Memnoni, interficitur. Moxque Aiax, ubi tempus uisum est, inter utramque aciem progressus, lacessit regem, praedicto prius Ulissi et Idomeneo, a caeteris uti se defenderent. Igitur Memnon ubi ad se tendi uidet, curru desilit, confligitque pedes cum Aiace, magno utriusque partis metu atque expectatione. Tum dux noster somma ui umbonem scuti eius telo in aliquantum foratum, grauibus atque summis uiribus ingruens impulit, uertitque in latus. Quo uiso, regis comites accurrere Aiacem exturbare nitentes. Tum Achilles, ubi a Barbaris intercedi uidet, pergit contra, et nudatum scuto hostis iugulum hasta transfigit. [4,7] CAPUT VII. Ita praeter spem interfecto Memnone, animi hostium commutantur, et Graecis aucta fiducia ; iamque Aethiopum uersa acie, nostri instantes caedunt plurimos : tum Polydamas renouare proelium cupiens, circumuentus ad postremum, atque ictus inguina ab Aiace interficitur : Glaucus Antenoris aduersum Diomedem astans, Agamemnonis telo cadit. Tum uero cerneres hinc Aethiopas cum Troianis per omnem campum sine ordine atque imperio fugientes, multitudine ac festinatione inter se implicari, cadere, ac mox palantibus equis proculcari : hinc Graecos resumptis animis sequi, caedere, impeditosque dissoluere, atque ita confodere laxatos ; redundant circum muros campi sanguine, et omnia, qua hostis intrauerat, armis atque cadaueribus completa sunt. In ea pugna Priami filiorum Areius et Echemon ab Ulisse interfecti, Dryops, Bias, et Chorithon ab Idomeneo : ab Aiace Oilei, Ilioneus cum Philenore, itemque Thyestes et Telestes a Diomede : ab Aiace altero, Antiphus, Agauus, Agathon, atque Glaucus : et ab Achille, Asteropaeus. Neque prius finis factus, quam Graecos satias, et postremum fatigatio incessit. [4,8] CAPUT VIII. At ubi ab nostris in castra recessum est, missi ab Troianis, qui peterent eorum, qui in bello ceciderant, humandi ueniam ; ita collectos suos quisque igni cremant, et more patrio sepeliunt ; seorsum ab caeteris cremato Memnone : cuius reliquias urnae conditas per necessarios regis remisere in patrium solum. At Graeci lautum bene cadauer Antilochi, iustisque factis Nestori tradunt : eumque orant, animo aequo ferret fortunae bellique aduersa. Ita ad postremum corpara sua quisque curantes, uino atque epulis per multam noctem, Aiacem simulque Achillem laudibus celebrant, atque ad caelum ferunt. At apud Troiam ubi requies funerum est, non iam dolor in casu Memnonis, sed metus summae rerum desperatio incesserat : quum hinc Sarpedonis interitus, inde secuta paullo post Hectoris clades, spes reliquas animis abstulissent : neque quod postremum in Memnone fortuna obtulerat, reliquum iam existeret. Ita confluentibus in unum tot aduersis, curam omnem exsurgendi omiserant. [4,9] CAPUT IX. At post paucos dies Graeci instructi armis, processere in campum, lacessentes, si auderent, ad bellandum Troianos. Queis dux Alexander cum reliquis fratribus militem ordinat, atque aduersum pergit. Sed priusquam ferire inter se acies, aut iaci tela coepere, Barbari desolatis ordinibus fugam faciunt : caesique eorum plurimi, aut in flumen praecipites dati, quum hinc atque inde ingrueret hostis, atque undique adempta fuga esset. Capti etiam Lycaon et Troilus Priamidae, quos in medium productos, Achilles iugulari iubet : indignatus, nondum sibi a Priamo super his quae secum tractauerat, mandatum. Quae ubi animaduertere Troiani, tollunt gemitus et clamore lugubri Troili casum miserandum in modum deflent, recordati aetatem eius admodum immaturam : qui in primis pueritiae annis, cum uerecundia ac probitate, tum praecipue forma corporis amabilis, atque acceptus popularibus adolescebat. [4,10] CAPUT X. Deinde transactis paucis diebus solemne Thymbraei Apollinis incessit, et requies bellandi per indutias interposita : tum utroque exercitu sacrificio insistente, Priamus tempus nactus, Idaeum ad Achillem super Polyxena cum mandatis mittit. Sed ubi Achilles in luco ea quae perlata erant, tum ab Idaeo, separatim ab aliis recognoscit, cognita re apud naues, suspicio alienati ducis, et ad postremum indignatio exorta. Namque antea rumorem proditionis ortum clementer per exercitum in uerum traxerant. Ob quae, simul uti concitatus militis animus leniretur, Aiax cum Diomede et Ulysse ad lucum pergunt. Hique ante templum resistunt, opperientes, si egrederetur, Achillem, simulque uti rem gestam iuueni referrent; de caetero etiam deterrerent in colloquio clam cum hostibus agere. [4,11] CAPUT XI. Interim Alexander compositis iam cum Deiphobo insidiis pugionem cinctus ad Achillem ingreditur confirmator ueluti eorum, quae Priamus pollicebatur moxque ad aram, quo ne hostis dolum persentisceret auersusque a duce, adsistit. Dein ubi tempus uisum est, Deiphobus amplexus inermem iuuenem quippe in sacro Apollinis nihil hostile metuentem exosculari gratularique super his, quae consensisset, neque ab eo diuelli aut omittere, quoad Alexander librato gladio procurrensque aduersum hostem per utrumque latus geminato ictu transfigit. At ubi dissolutum uulneribus animaduertere, e parte alia, quam uenerant, proruunt, re ita maxima et super uota omnium perfecta, in ciuitatem recurrunt. Quos uisos Ulixes: " Non temere est, inquit, quod hi turbati ac trepidi repente prosiluere." Dein ingressi lucum circumspicientesque uniuersa animaduertunt Achillem stratum humi exsanguern atque etiam tum seminecem. Tum Aiax: " Fuit, inquit, confirmatum ac uerum per mortales, nullum hominum existere potuisse, qui te uera uirtute superaret : sed, uti palam est, tua te inconsulta temeritas prodidit." Dein Achilles extremum adhuc retentans spiritum: "Dolo me atque insidiis, inquit, Deiphobus atque Alexander Polyxenae gratia circumuenere." Tum exspirantem eum duces amplexi cum magno gemitu, atque exosculati postremum salutant. Denique Aiax exanimem iam humeris sublatum e luco effert. [4,12] CAPUT XII. Quod ubi animaduertere Troiani, omnes simul portis proruunt, eripere Achillem nitentes, atque auferre intra moenia, scilicet more solito illudere cadaueri eius gestientes. Contra Graeci, cognita re, arreptis armis tendunt aduersum : paullatimque omnes copiae productae : ita utrimque certamen breui adoleuit. Aiax tradito his, qui secum fuerant cadauere eius infensus Asium Dymantis, Hecubae fratrem, quem primum obuium habuit, interficit. Dein plurimos, uti quemque intra telum, ferit. In queis Nastes et Amphimachus reperti, Cariae imperitantes. Iamque duces Aiax Oilei, et Sthenelus adiuncti multos fundunt atque in fugam cogunt. Quare Troiani caesis suorum plurimis, nusquam ullo certo ordine aut spe reliqua resistendi, dispersi palantesque ruere ad portas, neque usquam nisi in muris salutem credere. Quare magna uis hominum ab insequentibus nostris obtruncantur. [4,13] CAPUT XIII. Sed ubi clausis portis finis caedendi factus est, Graeci Achillem ad naues referunt. Tuncque deflentibus cunctis ducibus casum tanti uiri, plurimi militum haud dolere, neque uti res exposcebat, tristitia commoueri : quippe queis animo inhaeserat, Achillem saepe consilia prodendi exercitus inisse cum hostibus : caeterum interfecto eo summam militiae orbatam, et ademptum complurimum; cui uiro egregio bellandi ne honestam quidem mortem, aut aliter quam in obscuro oppetere licuerit. Igitur propere ex Ida apportata ligni uis multa, atque in eodem loco, quo antea Patroclo, bustum extruunt. Dein imposito cadauere, subiectoque igni, iusta funeri peragunt. Aiace praecipue insistente, qui per triduum continuatis uigiliis laborare non destitit, quam reliquiae coadunarentur. Solus namque omnium pene ultra uirilem modum interitu Achillis consternatus est, quem dilectum praeter caeteros animo et summis officiis percoluerat : quippe cum amicissimum, et sanguine coniunctum sibi, tum praecipue plurimuniam uirtute ceteros antecedentem. [4,14] CAPUT XIV. Contra apud Troianos laetitia atque gratulatio cunctis incesserat, interfecto quam metuendo hoste ; hique Alexandri commentum laudantes ad coelum ferunt, scilicet quum insidiis tantum perfecerit, quantum ne in certamine auderet quidem. Inter quae tam laeta nuncius Priamo superuenit, Eurypylum Telephi ex Moesia aduentare, quem rex multis antea illectum praemiis ad postremum oblatione desponsae Cassandrae confirmauerat. Sed inter caetera quae ei pulcherrima miserat, addiderat etiam uitem quamdam auro effectam, et ob id per populos memorabilem. Caeterum Eurypylus uirtute multis clarus, Moesiacis modo caeterisque instructus legionibus, summa fama laetitia a Troianis exceptus, spes omnes Barbaris in melius conuerterat. [4,15] CAPUT XV. Interim Graeci ossa Achillis urna recondita, adiunctaque simul Patrocli, in Sigaeo sepeliuere : cui sepulchrum etiam extruendum ab his qui in eo loco agebant, mercede Aiax locat, indignatus inde Graecis, quod nihil in his dignum doloris iuxta amissionem tanti herois animaduerteret. Per idem tempus Pyrrhus, quem Neoptolemum memorabant, genitus Achille ex Deidamia Lycomedis, superueniens, offendit tumulum extructum iam ex parte maxima. Dein percontatus exitum paternae mortis, doctusque, Myrmidonas, gentem fortissimam, et inclytam bellandi, armis atque animis confirmat, impositoque faciendo operi Phoenice, ad naues atque ad tentoria parentis contendit : ibi custodem rerum Achillis Hippodamiam animaduertit. Moxque aduentu eius cognito, in eundem locum a cunctis ducibus concurritur : hique uti animum aequum haberet, deprecantur. Queis benigne respondens, nec sibi, ait, ignoratum esse, omnia, quae diuinitus fierent, forti pectore patienda, neque cuiquam super fatum uiuendi concessam legem : turpem namque ac detestandam uiris fortibus conditionen senectae; contra imbellibus optabilem. Caeterum sibi eo leuiorem dolorem esse, quod non in certamine, neque in luce belli Achilles interfectus esset, quo fortiorem ne optasse quidem quemquam existere nunc, uel in praeteritum, excepto une illo Hercule. Addit praeterea solum uirum dignum ea tempestate, sub cuius manibus excindi Troiam deceret : neque tamen abnuere, quod imperfectum a patre relictum esset, a se atque a circumstantibus perfici. [4,16] CAPUT XVI. Postquam finem loquendi fecit, in proximum diem certamen pronunciatum : duces omnes, ubi tempus uisum est, solito ad Agamemnonem coenatum ueniunt : in quibus Aiax cum Neoptolemo, Diomedes, Ulysses, et Menelaus : hique inter se eumdem locum coenandi capiunt. Interim inter epulas plurima iuueni patris fortia facinora enumerare, uirtutemque eius commemorando efferre laudibus : quibus Pyrrhus non mediocriter laetus, accensusque industria enisurum se omni opere respondit, quo ne indignus patris meritis existeret. Dein ad sua quisque tentoria quietum abeunt. At postero die simul cum luce iuuenis castris egressus, offendit Diomedem cum Ulisse; quos salutatos, quid causae foret, hique aiunt, interponendam dierum moram ad reficiendos militum eius animos, longo itinere maris torpentibus etiam nunc membris, et ob id nequaquam satis firmo nisu, ut solitis uiribus agerent. [4,17] CAPUT XVII. Itaque ex eorum sententia biduum interpositum : quo transacto, omnes duces regesque suis quisque militibus instructis exercitum ordinant, atque ad pugnam uadunt. In queis Neoptolemus regens medios, circum se Myrmidonas statuit atque Aiacem, quem adfinitatis merito, parentis loco percolebat. Interim Troiani uehementer pauere; maxime quod suis in dies deficientibus auxiliis, nouus aduersum se miles pararetur cum memorando duce : tamen Eurypyli hortatu arma capiunt : is namque adiunctis secum regulis copias suas Troianis mixtas, porta educit : atque ita ordinata acie medium sese locat. Tum primum Aeneas aspernato certamine intra muros manet, execratus quippe Alexandri facinus commissum in Apollinem, cuius sacra is praecipue tuebatur. Sed ubi signum bellandi datum est, manus conserunt, magnaque ui utrimque decertantes, caduntque plurimi. Interim Eurypylus obuium forte nactus Peneleum, proturbat hasta atque interficit. Inde multo saeuior Nirea aggressus, mox obtruncat. Iamque deturbatis qui in acie steterant, medios aggrediebatur : quum Neoptolemus re cognita, cominus aduolat, deiectumque curru hostem, et ipse desiliens impigre gladio interficit. Tum ablatum propere cadauer, atque ad naues iussu eius perlatum. Quod ubi animaduertere Barbari, quibus spes omnis in Eurypylo fuerat, sine certo ordine aut rectore, fuga proelium deserunt, atque ad muros reuolant : tum plurimi eorum in fuga interfecti. [4,18] CAPUT XVIII. Igitur postquam fusis hostibus ad naues reuertere Graeci, ex consilii sententia Eurypyli cremata osso atque urnae condita patri remittunt, scilicet memores beneficiorum atque amicitiae. Cremati etiam per suos Nireus atque Peneleus, seorsum singuli. At postero die per Chrysem cognoscitur Helenum Priami fugientem scelus Alexandri apud se in templo agere. Moxque ob id missis Diomede et Ulisse tradidit sese deprecatus prius, uti sibi partem aliquam regionis, in qua reliquam uitam degeret semotam ab aliis concederent. Dein ad naues ductus ubi consilio mixtus est, multa prius locutus non metu, ait, se mortis patriam parentesque deserere, sed deorum coactum auersione, quorum delubra uiolari ab Alexandro neque se neque Aeneam quisse pati. Qui metuens Graecorum iracundiam apud Antenorem agere senemque parentem. De cuius oraculo imminentia Troianis mala cum cognouisset, ultro supplicem ad eos decurrere. Tunc nostris festinantibus secreta dinoscere, Chryses nutu uti silentium ageretur significat atque Helenum secum abducit. A quo doctus cuncta Graecis uti audierat refert, addit praeterea tempus Troiani excidii idque administris Aenea aque Antenore fore tum recordati eorum, quae Chalchas edixerat, eadem cuncta congruentiaque animaduertunt. [4,19] CAPUT XIX. Dein postero die egresso utrimque milite ad bellandum plurimi Troianorum cadunt, sed ex sociis pars maxima. At ubi uehementius ab nostris instatur et omni ope bellum finire in animo est, signo dato dux duci occurrit atque in se proelium conuertunt. Tunc Philocteta progressus aduersus Alexandrum lacessit, si auderet, sagittario certamine. Ita concessu utriusque partis Ulisses atque Deiphobus spatium certaminis definiunt. Igitur primus Alexander incassum sagittam contendit, dein Philocteta insecutus sinistram manum hosti transfigit, reclamanti per dolorem dextrum oculum perforat, ac iam fugientem tertio consecutus uulnere per utrumque pedem traiicit, fatigatumque ad postremum interficit : quippe Herculis armatus sagittis, quae infectae hydrae sanguine, haud sine exitio corpori figebantur. [4,20] CAPUT XX. Quod ubi animaduertere Barbari, magna ui inruunt, eripere Alexandrum cupientes : rnultisque suorum interfectis a Philocteta, negotium tamen peragunt, atque in ciuitatem reportant : tumque Aiax Telamonius insecutus fugientes, ad usque portam peregit. Ibi caesa uis multa hostium, quum festinantibus inter se, et singulis euadere inter primos cupientibus, magis in ipso aditu, multitudine sua detinerentur. Interim multi eorum qui primi euaserant, super muros siti, collecta undique cuiuscemodi saxa, super clypeum Aiacis deiicere, congestamque quamplurimam terram desuper uoluere, scilicet ad depellendum hostem, quum supra modum grauaretur : quae egregius dux facile scuto decutiens, haut segnius imminere. Denique Philocteta eos, qui in muris locati erant, eminus sagittis proturbat, multosque interficit. Neque secus a reliquis in parte alia res gestae. Atque eo die excisa euersaque moenia hostium forent, ni nox iam ingruens, nostros ab incoepto cohibuisset. Qui ubi ad naues regressi sunt, laeti Philoctetae facinoribus, et ob id maximam animo fiduciam gestantes, summo fauore ac laudibus ducem celebrant. Qui simul cum luce, adiunctis sibi reliquis ducibus, in proelium egressus, hostes metu sui adeo deterruit, ut uix se moenibus defensarent. [4,21] CAPUT XXI. Interim Neoptolemus apud tumulum Achillis, postquam in auctorem paternae caedis uindicatum est, initium lugendi sumit, et una cum Phoenice atque omni Myrmidonum exercitu, comas sepulchro deponit, pernoctatque in loco. Per idem tempus filii Antimachi, de quo supra memorauimus, adiuncti Priami rebus, ad HeIenum ueniunt, eumque ut ad amicitiam cum suis redeat, deprecati. Ubi nihil proficiunt, ad suos remeantes, Diomedi atque Aiaci alteri itineris medio occurrunt : ab queis comprehensi, perductique ad naues, quinam essent, et rem ob quam uenerant, omnem expediunt. Tum recordati patris eorum et quae aduersum legatos dixerit, molitusque sit, tradi eos popularibus, atque ante conspectum Barbarorum produci iubent, dein lapidibus iniectis necari. Interim Alexandri funus per partem aliam portae ad Oenonem, quae ei ante Helenae raptum nupserat, necessarii sui uti sepeliretur perferunt. Sed fertur Oenonem uiso cadauere Alexandri, adeo commotam, uti amissa mente obstupefieret, ac paullatim per maerorem deficiente animo, concideret. Atque ita uno eodem funere cum Alexandro contegitur. [4,22] CAPUT XXII. Caeterum Troiani, ubi hostis muris infestus, magis magisque saeuit, neque iam resistendi moenibus spes ulterius est, aut uires ualent, cuncti proceres seditionem aduersus Priamum extollunt, atque eius regulos : denique accito Aenea filiisque Antenoris, decernunt inter se, uti Helena cum his quae ablata erant, ad Menelaum duceretur. Quod postquam Deiphobus cognouit, traductam ad se Helenam matrimonio sibi adiungit. Caeterum ingressus concilium Priamus, ubi multa ab Aenea contumeliosa ingesta sunt, ad postremum ex consilii sententia iubet ad Graecos cum mandatis belli deponendi ire Antenorem : qui pro muris signum ostendens legationis, ubi a nostris recessum est, ad naues uenit. Ubi benigne salutatus, atque exceptus, summum fidei beneuolentiaeque erga Graeciam testimonium capit maximeque a Nestore, quod Menelaum insidiis Troianorum appetitum, consilio suo atque auxilio filiorum seruauerit : pro queis Troia euersa, multa praeclara polliceri : hortarique uti dignum memoria, pro amicis aduersum perfidos moliretur. Tum longam exorsus orationem : " Semper, ait, principes Troiae poenam ob male consulta diuinitus cousequi." Dein subiungit " Laomedontis aduersum Herculem famosa periuria, insecutamque eius regni euersionem : qua tempestate Priamus paruulus admodum, atque expers omnium, quae gesta erant, petitu Hesionae, regno impositus est. Eum male iam inde desipientem, cunctos sanguinis sui iniuriis insectari solitum, parcum in suo atque appetentem alieni : quo exemplo ueluti pessima contagione imbutos filios eius, neque sacro, neque profano abstinuisse. Caeterum se eadem stirpe qua Priamum, Graecis coniunctum, animo semper ab eo discerni. Hesionam quippe Danai filiam, Electram genuisse, ex qua ortus Dardanus Olizonae Phinei iunctus Erichthonium dederit : eius Tros, dein ex eo Ilus, Ganymedes, Cleomestra et Assaracus, atque ex eo Capys Anchisae pater : Ilum dein Tithonum et Laomedontem genuisse : ex Laomedonte Hicetaonem, Clytium, Lampum, Thymoetem, Bucolionem, atque Priamum genitos : rursusque ex Cleomestra et Aesyete se genitum. Caeterum Priamum cuncta iura adfinitatis proculcantem, magis in suos superbiam atque odium exercuisse." Postquam finem loquendi fecit, postulat uti quoniam a senibus legatus pacis missus esset, darent ex suo humero cum queis super tali negotio disceptaret : electique Agamemnon, Idomeneus, Ulisses atque Diomedes, qui secreto ab aliis proditionem componunt. Praeterea placet, uti Aeneae, si permanere in fide uellet, pars praedae et domus uniuersa eius incolumis maneret. Ipsi autem Antenori dimidium bonorum Priami, regnumque uni filiorum eius quem elegisset, concederetur. Ubi satis tractatum uisum est, Antenor ad ciuitatem dimittitur, referens ad suos composita inter se longe alia. In queis donum Mineruae parari a Graecis, eosque cum gratia cupere recepta Helena acceptoque auro, bellum omittere, atque ad suos regredi. Ita composito negotio, Antenor, traditoque sibi Talthybio, quo res fidem acciperet, ad Troiam uenit.