Iohannes Boccaccio - Bucolicum carmen XIIohannes Boccaccio - Bucolicum carmen XI. PANTHEON EXPLICIT VALLIS OPACA EGLOGA X; INCIPIT EGLOGA XI, CUI TITULUS PANTHEON, IN QUA LOQUITUR AUCTOR, INTERLOQUUNTUR AUTEM MIRTILIS ET GLAUCUS.¹ AUCTOR. Est tibi Phebus amor, Clio, quem lata per arva insequeris, noctesque fugis fuscosque recessus; Phebus amat lauros, quas inter sepe labores deposuit sacros: nec te sedisse parumper 5 has subter virides, fervent nunc arva, pudebit. Decantanda michi veniunt tua carmina Mopso; sis fautrix, mecumque chelim tu tange Arethuse: Mopsus enim pellet nebulas a carmine flabris. Rupis in absconso, Berecinthia, montis agrestem 10 en tibi texebat septam sociatus Aminta Glaucus, et ardentes lenibant murmure curas. Ecce secus Tybrim fulvos per prata iuvencos ac olidas virga cogebat pulchra capellas Mirtilis, et Glaucum placida sic voce precatur: MIRTILIS. 15 – Glauce pater, si lenta salix tibi vimina prestet usque opus inceptum peragas, si semper Amintas subsidium prestans his tecum vivat in antris, sis lenis nostrisque fave, mi candide, votis: suscipe quos cernis tauros, has tolle capellas; 20 cornibus insignis frons illis, spargere harenam spectabis pedibus, lactisque has esse feraces; da fontes cantuque fove, da pascua cunctis. GLAUCUS. O nimium dilecta michi, iam, Mirtilis, ecce non cythisum salicesve vides, non aspera dumis 25 sunt spineta meis; humiles ex vallibus agnis herbas porto senex paucis. Nam spernimur altis in silvis Rhodopes; me spernunt archades omnes. Preterea, Cacus si viderit, omnia passim distrahet in iugulum, dum tristes impleat iras. MIRTILIS. 30 Heu! satis hinc video: refugis, mi Glauce, quod optem, immemor Alcidis nostri, qui carneus olim, cortice dum parvo vectus torpentia circum litora Iordanis spectares nunquid ad hamum venisset piscis studio detentus inani, 35 te traxit gregibusque suis prefecit amatis. An tibi quos gessit soli gessisse labores, stulte, putas? Cunctis voluit prodesse creatis. Tolle igitur: novi quantum tibi prata favoris iam servent; hec leta magis quam dudum Aracinthum 40 viderit Amphyon seu natus Apolline colles Ysmari et Amphrisum Phebus vel thessala pastor, prospicies pecori. Nec desunt munera cantu. Stat bicolor mirtus qua tu sub rupe sonantis Tarpeie michi vinctus eris, nostrosque per omne 45 tempus in amplexus venies. Quid carmina servas? Dic, age; iam patulas aures armenta revolvunt; et tu, magne comes, stipulis fac dicta secundes, ut sonet omnis ager: tibi sit mea laurea munus. GLAUCUS. Mirtilis, en vincor; dabimus tibi carmina. Aminta, 50 expedias calamos: surgant ad sydera versus. – AUCTOR. Inde pium summa reserans dulcedine pectus, sic cantare Iovem cepit genitumque sacrumque flamen, ut ethereo resonarent carmine valles. Hinc quibus una tribus deitas connexa moretur 55 legibus explicuit, silvis plaudentibus; inde quis terras undasque maris celumque serenum, nocturnos ignes dederit superosque priores et Phebi radios, Veneris Trivieque reflexus; fluminibus valles qua lege et litora ponto, 60 qua flores pratis et densis arbuta lucis sint concessa prius; quo post hec ordine campis, montibus ac celsis fluviisque animalia surgant atque ferant gressus; quîs se per inane volucres viribus extollant, quîs se reptilia sulco 65 proserpant humili, quîs sulcent equora pisces; quis mentes parcasque viris, quis semina glebis crediderit primus, sevus quis sanguine terras innocuo primus macularit, et inscia primus iussit ut in silvas irent armenta gregesque; 70 quis primus placidas pecori componeret umbras, quisve ferox primus ferrum molliverit igne, quisve prior stipulis dederit discrimina vocum. Acrius hinc culpam cecinit Lycaonis avari, turbatumque Iovem terris, silvasque ferasque 75 et pecudum genus omne simul sub gurgite mersum, et cimba tenui vectum cum semine rerum Deucaliona pium, pariter natosque nurusque. Hinc lapides iactos hominum reassummere formas, atque giganteam rabiem, cui ponere Olympum 80 vertice pindareo parvum, vel Pelion Osse; deiectos colles tandem vanosque superbi balatus pecoris, colles saltusque petitos narrabat varios pastoribus atque capellis; Archipatris pugnas sublataque cornua tauris, 85 Silvanoque sacrum, quod nondum viderat etas ulla, pium, magnos servans sub cortice sensus; qualiter hinc etiam campos liquisset avitos, et magni promissa Dei partumque secutum post risum sterilis vetule, grandesque paratus 90 ut genitum iussu superûm mactaret ad aras. Orbatos hyrcos merito flammasque typheas e celo lapsas silvis vacuasque paludes, et Cinaram bromio captum vigilasse duabus monstrabat natis; aris tum numine raptum 95 inter se varios claros genuisse gemellos; hinc siliquas quibus egra fames compressa furentis est apri, fraudesque pie Sophronidis orbo, agnum prepositis dum finxit pellibus hyrcum; exilium pastosque greges munusque receptum 100 et reditum claudi, visos et in astra volatus, et luctam in somnis habitam Stilbonis agrestem et clunem tactum pariter nomenque secundum, pastorumque dolos et sevas crimine flammas invidie, puerumque datum memphitibus auro, 105 visa Pharath nexusque graves dubiosque solutos; hincque pelusiacis prefectum messibus Argum pinguibus, et steriles quo restaurasset aristas iure vel effetos Memphim traxisset amicos, tristeque servitium superûm post fata nepotum. 110 Inde Foroneum quem sustulit Ysis ab amne, nyliacas pestes et nectos gurgite capros, errores duros, damnatas sydere harenas ac inopes campos, nimium querulosque subulcos, et saxo latices lapsos et ab ethere panes, 115 iussa Iovis dum tecta sibi, dum sacra parari vellet, et absconsos alta sub nube recessus, celso et ydumeo descriptas vertice leges, illisas scopulo postquam conflatus Osyris; vulnera serpentum, serpentis et irrita visu, 120 et, canibus campis telis arcuque fugatis, agros post equa concessos sorte colonis. Pastorum veteres cantabat et inde palestras, serta ducum, baculos, sedes et frondea tecta cespite pre viridi, structum de marmore templum 125 et morbis assumpta malis armenta gregesque, pingue solum fuso grandi persepe cruore, aggere nudatas silvas et vellera rapta orbatumque ducem pecoris per compita Tygris; dispersosque greges septas complesse forenses, 130 orsa deûm sensu complexa et somnia vatum, sacra hominum polluta malis reducesque magistros, ac ulmis frustra cecinit post premia fixa. GLAUCUS. Substitit hic paulum sumpturus pectore vires 135 exhaustas cantu Glaucus; post: – O ! precor, – inquit – romulides, maiora canam; date carmina, nymphe. – AUCTOR. Inde satum Maia celo per nubila lapsum cepit, et in Danis tegulas penetrasse canoras; cumque patris iussu sacros narrasset amores, consensu primo Danis, mirabile dictu! 140 virginis in gremio verbum sine semine carnem factum cantabat, magnum super omnia! nec non virginis infractum decus inde fuisse pudoris virginei nascente Deo. Fides ista, precor, sit. Hinc pedibus pulsare solum cantusque movere 145 vidisses satyros festasque agitare choreas, et faunos nymphasque simul latiasque puellas floribus et minio sertisque virentibus omnes insignes, dextris et tangere cimbala doctis; et dulci quodam tinnitu psallere celum 150 ac fulgore novo totum splendescere, et ultro tum varios pratis circum diffundere odores atque novis radiis flavum fervescere solem et placidam Phebem fratri coniungere currus; rore polos humidos, et claro Iuppiter imbre 155 arentes quondam placide perfundere terras; ludere capreolos, cantu dulcesque volucres arbustis certare, ignes emittere montes, letari valles, grandes insorgere cautes; surgere tum dumis ramos bicoloris olive, 160 serpentes hederas, lauros et crescere palmas. Quid cedros Libani, crinitas dicere pinus litoris adriaci, quid vites usque Falerni, quarum antes gemmas effeti fundere visi, molliri sentes valide, iuncique palustres 165 extolli et salices vitree? quid cuncta repandam? Omnia letitia gaudent et carmine certant. Solus in absconso Plutarcus tristior antro flet misere, stauratque domos et limina sera firmat, ut in cassum temptet post vulnera Codrus 170 ingressum, sevasque iubet vigilare sorores. Ipse tamen Glaucus, dum cerneret omnia secum letari, faciles fundebat pectore voces; et sese ceptis referens, cantabat odoros pastores puero portantes thura sabeos 175 advenisse quidem celeri ad presepia passu, sydere dante viam montana per ardua claro. Huncque per exustas latum referebat harenas virginis in gremio genitricis ad usque canopos, et rabidum fugisse lupum, mestosque dolentum 180 balatus ovium cesos ob nequiter agnos; hincque globos legum solventem voce Ligurgum pastorum in medio puerum, gesta atque priorum. Inde Nathan fluvio lotum monstrasse futuris quo lavacro porcos mundaret sorde vetusta; 185 in bromiumque thetim versam, pulsosque carones, compositos ignes ventos fluctusque tumentes Asclepii iussu, manesque umbrasque sepultas ad superos remeasse iterum firmabat; et huius ostensum dudum quibus artibus usque dolentes 190 purgentur vicio pecudes, oleumque veternum quo lapse iuvenum firmentur robore vires. Inde Palem glandes, quas nusquam terrea quercus gesserit in vitam, posuisse labantibus egris in cenam pueris, et iussa extrema dedisse 195 Actheona pium, cecinitque hunc fraude Menalce post epulas, lotis pedibus precìbusve peractis, obiectum canibus, quos inter pessima passum plurima cantabat, mortique dedisse tropheum de se, iam nimiis laceratum morsibus, ob quod 200 conscissos lapides tractosque in viscera fontes, concussos motu montes lucosque revulsos, ethere et in terris sparsas in luce tenebras, territa per silvas pecora atque armenta ducesque, auditum mugire solum, veteresque parentum 205 surrexisse animas tumulis silvisque revisas. Herculis hinc durum monstrabat voce laborem, hostia dum scopulis firmata refringere Cachi est ausus, raptosque boves excerpere furi: necnon interea subdebat in ordine cantu, 210 post triduum laceros artus consurgere vivos Ypoliti, et silvis iterum gregibusque revisum insignem lauro et palmata veste triumphi: mirum grande nimis, sed quid non Iuppiter ingens, dum voluit, potuit? Post hec, ad sydera motu 215 ascendisse suo Phebum, clarosque relictis infusos ignes sociis quos traxerat ante; hosque per Arturum missos serosque britannos, ethiopas fuscos et Gangis fulgida rura. GLAUCUS. – O tibi, nympha decus, quot surgere leta per agros 220 purpureos flores et candida lilia cernes mixta simul croceis! quot surgere leta per agros templa deûm, sacras laudes et munera cernes, et quos pulchra coles campos replerier omnes elysios et dulce solum regionis avite! 225 Hinc Codrus veniet, postquam resoluta iacebit igne novo tellus, agnis seponere capros, atque dabit rebus finem requiemque bubulcis. Sed iam tempus adest rivos claudamus, Aminta. – AUCTOR. Dum cecinit Glaucus, tacuit sine murmure Tybris; 230 Mirtilis auratos frugum fluviique recentis immemores tenuit tauros, quos flumine vivo, iam Glauco reticente, simul se mergier undis spurciciem veterem tergentes, atque renatos misceri sese gregibus per pascua Glauci 235 vidisses, plausuque novo concedere carmen. Hesperus occeanum cantu detentus Olympo respuit et seras concessit montibus umbras. Ite domum, pueri, pastas revocate capellas; ipse legam lauros: vati vos plaudite, colles. Adnotatio 1. De hac ecloga pauca ipse Boccaccio in epistula XXIII fratri Martino de Signa inscripta explanavit. Retro