[9,0] IX. ORPHEUS, SIVE PHILOSOPHIA.

[9,1] FABULA de Orpheo uulgata, nec tamen interpretum 
fidum per omnia sortita, philosophiae uniuersae imaginem 
referre uidetur. Persona enim Orphei, uiri admirandi et 
plane diuini, et omnis harmoniae periti, et modis suauibus 
cuncta uincentis, et trahentis, ad philosophiae descriptionem 
facili transitu traducitur. Labores enim Orphei labores 
Herculis, quemadmodum opera sapientiae opera fortitudinis, 
dignitate et potentia superant. 

[9,2] Orpheus, ob amorem uxoris, morte immatura praereptae, fretus 
lyra, ad inferos descendere sibi in animum induxit, ut manes 
deprecaretur, neque spe sua decidit. Nam, placatis manibus 
et delinitis suauitate cantus, et modulationibus, tantum 
apud eos potuit, ut ei uxorem secum abducere indultum 
sit : ea tamen lege, ut illa eum a tergo sequeretur, ipse 
autem antequam ad luminis oras peruentum esset ne 
respiceret. Quod cum ille nihilominus, amoris et curae 
impatientia (postquam fere in tuto esset) fecisset, rupta 
sunt foedera : atque illa ad inferos gradu praecipiti relapsa 
est. Ab illo tempore Orpheus, moestus, et mulierum osor, 
in solitudines profectus est, ubi eadem cantus et lyrae 
dulcedine primo feras omnigenas ad se traxit, adeo ut, naturam 
suam exuentes, nec irarum aut ferocitatis memores, 
nec libidinis stimulis et furoribus praecipites actae, nec ingluuiem 
satiare, aut praedae inhiare amplius curantes, in 
morem theatri, illum circumstarent, benignae et mansuetae 
inter se factae, et tantum lyrae concentui aures praebentes. 
Neque is finis, sed tanta musicae uis et potentia fuit, 
ut etiam syluas moueret, et lapides ipsos, ut illa quoque 
se transferrent, et sedes suas circa eum, ordine et modo 
decenti, ponerent. Haec ei cum ad tempus feliciter et 
magna cum admiratione cessissent ; tandem Thraciae mulieres 
stimulis Bacchi percitae, primo cornu raucum et immane 
sonans inflarunt : ex eo, propter strepitum, musicae 
sonus amplius audiri non potuit : tum demum soluta uirtute, 
quae ordinis et societatis istius erat uinculum, turbari 
coeptum est, et ferae singulae ad naturam suam redierunt, 
et se inuicem ut prius persecutae sunt ; neque lapides aut 
syluae suis mansere locis : Orpheus autem ipse tandem a 
mulieribus furentibus discerptus est, et sparsus per agros ; 
ob cuius mortis moerorem Helicon (fluuius Musis sacer) 
aquas sub terram indignatus condidit, et per alia loca caput 
rursus extulit.

[9,3] Sententia fabulae ea uidetur esse. Duplex est Orphei 
cantio : altera ad placandos manes ; altera ad trahendas 
feras et syluas. Prior ad naturalem philosophiam, posterior 
ad moralem et ciuilem aptissime refertur. Opus 
enim naturalis philosophiae longe nobilissimum, est ipsa 
restitutio et instauratio rerum corruptibilium, et (huiusce 
rei tanquam gradus minores) corporum in statu suo conseruatio, 
et dissolutionis et putredinis retardatio. Hoc si 
omnino fieri detur, certe non aliter effici potest, quam per 
debita et exquisita naturae temperamenta, tanquam per 
harmoniam lyrae, et modos accuratos. Et tamen cum 
sit res omnium maxime ardua, effectu plerumque frustratur ; 
idque (ut uerisimile est) non magis aliam ob causam, 
quam per curiosam et intempestiuam sedulitatem et impatientiam. 
Itaque philosophia, tantae rei fere impar, atque 
idcirco merito moesta, uertit se ad res humanas, et 
in animos hominum, suasu et eloquentia, uirtutis, et aequitatis, 
et pacis amorem insinuans, populorum coetus in 
unum coire facit ; et iuga legum accipere, et imperiis se 
submittere, et affectuum indomitorum obliuisci, dum praeceptis 
et disciplinae auscultant, et obtemperant : unde 
paulo post aedificia exstruuntur, oppida conduntur, agri 
et horti arboribus conseruntur ; ut lapides et syluas non, 
abs re conuocari et transferri dictum sit. Atque ista rerum 
ciuilium cura rite atque ordine ponitur post experimentum 
corporis mortalis restituendi sedulo tentatum, et 
ad extremum frustratum : quia mortis necessitas ineuitabilis, 
euidentius proposita, hominibus ad aeternitatem meritis 
et nominis fama quaerendam animas addit. Etiam 
prudenter in fabula additur, Orpheum a mulieribus et 
nuptiis alieno anime fuisse, quia nuptiarum delinimenta, 
et liberorum charitates, homines plerumque a magnis et 
excelsis erga respublicas meritis auertunt, dum immortalitatem 
propagine, non factis, assequi satis habent. Verum 
et ipsa sapientiae opera, licet inter humana excellant, 
tamen et suis periodis clauduntur. Euenit enim ut postquam 
regna et respublicae ad tempus floruerint, subinde 
perturbationes, et seditiones, et bella oriantur ; inter quorum 
strepitus primo leges conticescunt, et homines ad naturae 
suae deprauationes redeunt; atque etiam in agris, 
atque oppidis uastitas conspicitur. Neque ita multo post 
(si huiusmodi furores continuentur) literae etiam, et philosophia 
certissime discerpitur : adeo ut fragmenta tantum 
eius, in paucis locis, tanquam naufragii tabulae, inueniantur, 
et barbara tempora ingruant ; Heliconis aquis sub 
terra mersis ; donec, debita rebus uicissitudine, non iisdem 
fortasse locis sed apud alias nationes erumpant et emanent.