[0] RUSTICUS.

1 Ruris opes saturi, gnauoque agitanda colono 
munera, et omniferae sacrum telluris honorem 
ludere septena gestit mea fistula canna.
Fistula Mantoae quam nuper margine ripae 
ipse renidenti dum dat mihi Tityrus ore:
«hac, puer, Ascraeum repete, inquit, arundine carmen». 
Pan, ades; et curui mecum sub fornice saxi 
uersibus indulge, medio dum Phoebus in axe est, 
dum gemit erepta uiduatus compare turtur, 
10 dum sua torquati recinunt dictata palumbes. 
Hic resonat blando tibi pinus amata susurro;
hic uaga coniferis insibilat aura cupressis; 
hic scatebris salit et bullantibus incita uenis 
pura coloratos interstrepit unda lapillos; 
hic tua uicinis ludit lasciua sub umbris, 
iamdudum nostri captatrix carminis, Echo.
Felix ille animi diuisque simillimus ipsis, 
quem non mendaci resplendens gloria fuco 
sollicitat, non fastosi mala gaudia luxus, 
20 sed tacitos sinit ire dies, et paupere cultu
exigit innocuae tranquilla silentia uitae,
urbe procul, uoti exiguus; sortemque benignus 
ipse suam fouet, ac modico contentus aceruo 
non spes corde auidas, non curam pascit inanem; 
securus quo sceptra cadant, cui dira minentur 
astra et sanguinei iubar exitiale cometae. 
Non ilium fragilis fauor indocilisque potenti 
plebs seruare fidem, euectum popularibus auris, 
casuro imponit solio, nec ducit hiantem 
30 huc illuc uanos ostentans purpura fasces;
non mentem pauet ipse suam, nec conscius omnis 
exhorret strepitus, nec edaci pectora culpa 
carpitur occulte; non opportunus iniqui 
iudicio uulgi aut celsa conspectus in arce
degeneri patet inuidiae; non ipse uicissim 
obliquo liuore macet foetusque ueneno 
aestuat atque aliena oculis bona limat acutis. 
Rure agit in uacuo spatiisque indulget aperti 
aetheris, aut operi insudans aut ille supinos 
40 euadens cursu in montis; hinc scilicet omnes 
gratae epulae: nudis Acheloum in pocula palmis 
aduocat, excussaeque cibos dant brachia siluae, 
et fessa in duro renouantur membra cubili. 
Maior quippe uenit comitata labore uoluptas, 
nec satias dominam aut fastidia lenta secuntur. 
Ergo neque imbrifero pallens Autumnus hiatu, 
nec malus hunc afflat rabioso Sirius astro,
saeua ue Rhiphaeae labefactant frigora brumae: 
quippe hyemem excipere et uentos caelique ruinam 

[50] suetum atque octipedem nec opaco uertice Cancrum, 
et Ioue sub gelido nocturnos carpere somnos, 
et pede concretas nudo calcare pruinas,
et perferre sitim, et ieiunia soluere glande,
et lassare feras cursu, et superare natatu
torrentem, et uolucri fossam tramittere saltu, 
et quercum annosam ferro obturbare bipenni;
tum praedam extorquere lupo, fascique maligno 
subiecisse humeros, et iniqui pondera rastri 
praedura tractare manu, et domitore lacerto 
60 sub iuga cornigeri colla obluctantia tauri 
ducere, et iratis concurrere cominus ursis. 
Hinc agilis subit ora uigor, robustaque magno 
pectore uis habitat, fortesque animosa tuentur 
membra tori, et crudo tendunt se robore nerui; 
hinc facies procera, hinc fronti Martius horror.
Quod si bella uocent, quis ad aspera promptior arma? 
Aut quis equum sternacem artis fregisse lupatis 
acrior? Aut fortem mucrone haurire cruorem? 
Aut torquere sudem? Aut neruo exturbare sagittam? 
70 Aut praepilatis aciem perrumpere contis?
Quis certet duro agricolae? Seu ducere uallum, 
seu sit opus celso praecingier aggere castra; 
seu fronte aduersa tormentum figere ahenum, 
quod tonitru horrifico magnas sternentia turres 
ardua fulmineo iaculetur saxa rotatu;
seu uigil insomnem peragat custodia noctem, 
seu tacitum rapiatur iter; seu parcere parto 
conueniat, si fors lenta obsidione premantur. 
Scilicet his Babylon dextris Nabathaeaque regna
80 creuerunt; hic Mopsopio delectus ab aruo
miles Achaemenium Marathonis in aequore Persen 
contudit; his adiuta uiris, se Romula tenus 
imposuit mundo et rerum tractauit habenas.
Nunc age, quae studia agricolis industria sollers 
extudit, atque operum quanta experientia, dicam. 
Protinus extremo cum iam Boreas autumno 
incubuit terris, primo cum frigore tactae 
labuntur frondes maternaque brachia linquunt, 
nec cariem caesae formidant robora siluae, 
90 ecce, sagax tacitam uenientis rusticus anni
curam corde coquit, qua bubus ab arbore plaustrum
dedolet, unde iuga et curuum fabricetur aratrum. 
Nec mora, quin ueteris truncata cacumina phagi 
Chaoniaeque cadant quercus, nudataque ramos 
ulmus et audaci laurus sonet icta securi;
quarum quaeque nouam, fumo explorata calenti, 
uertitur in faciem diuersaque munia tractant. 
Continuo auditus gruis inter nubila clangor 
agricolam citat, et crista spectabilis alta

[100] auroram gallus uocat applaudentibus alis. 
Excitat ille operum socios; simul horrida cautus 
terga rudi centone fouet, capitique galerum
induitur, crudusque operit uestigia pero. 
Hinc saturos iungens loris ad aratra iuuencos 
increpitat stimulo; et cantu minuente laborem, 
praelongis ferrata terit dentalia sulcis,
ac late elicibus collectos exprimit imbres, 
ieiunamque fimo tellurem et rudere pascit. 
Tum plenum farris laeua seruante canistrum, 
110 semina dispensat parca cerealia dextra;
quae ne iacta auidae populentur grana uolucres 
et praedam sublime ferant, it pone minutus
sarcula parua tenens puer, et frugem obruit aruo. 
At cum se Eois iam uespertinus ab undis 
extulit Arcturus, cum uersicoloribus ardet 
terra comis, rutilosque interuiret herba colores, 
Daulias et Getici tandem secura mariti
ales adest, plausuque larem cantuque salutat, 
rursum inuadit opus; stiuaeque innisus, adunco 
120 pone nigrescentes proscindit dente nouales,
quas rapidi soles urant gelidaeque pruinae. 
Mox ubi iam sapiens coepit frondescere morus 
(ante quidem sapiens, nunc ambitiosa, nec ullum 
quae pariat pomum, sed serica pensa ministret), 
ille aliam atque aliam culturam dulcis agelli 
pertentans, truncos plantariaque infodit aruo; 
nec pictas lugubre fabas, nec pabula partit 
ueruacto mandare putri, glebasque bicorni 
persequitur ferro, et secat insuperabile gramen, 
130 et montem caedit scrobibus, fortique bidente 
terga soli frangit, Bacchaeaque semina rectum
explicat in quincuncem et dissent ordine longo,
atque iterum atque iterum terra capita ima frequentat, 
et ramos tondet falce, atque impune fluentem 
compescit uitem fingens, et robore fulcit 
deciduam, caraeque haerentem in pectore matris 
acclinat subolem sulco iuxtaque propagat, 
aut ipso durus genetricis ab ubere flentis 
abscissam rapit atque alio traducit alendam. 
140 Quid dicam, externis cum se uernacula sucis 
robora nobilitant, peregrinaque segmine duri 
accipiunt trunci aut discreto germina libro? 
Namque oculis oculos non blandi tempora ueris 
iungere, sed mediis gaudet feruoribus aestas;
aestas congestos Cereris tritura maniplos, 
aestas absconsum siliqua excussura legumen, 
aestas qua grandes expectant horrea messes, 
dum coaceruatas euentilet area fruges. 
Tum sola puluerei pinguescunt arida campi, 

[150] soluunturque putres glebae, ac peritura lupini 
germina parturiunt; tum cliuo rauca sonantes 
eliciuntur aquae, praecepsque recumbit agro fons. 
Post ubi iam medio uestigia librat in axe 
ensifer Orion, croceoque insignis amictu
aspicit Arcturum pulsa Pallantias umbra, 
sentibus horrentis aperit iam uinea sepes, 
aureolamque metit lentis de uitibus uuam 
uinitor, et foetos rubicundo nectare fructus,
quos coniunx, quos uirgo cornes, par uertice matri, 
160 aut cista exportant aut rasilibus calathiscis; 
nec sentitur onus studio, leuat ipsa laborem 
sedulitas: quin frugiferos curuantia ramos 
poma sinu baccasque ferunt ficumque nucemque. 
Nec nihil addit hyems: nigros tum laurea foetus 
exuitur, tum myrta legunt glandemque caducam,
glaucaque Palladiae destringunt brachia siluae. 
Nocte autem ad lychnos aut iunco texit acuto 
fiscellam, aut crates uirgis aut uimine qualos 
rusticus, infinditque faces et robora ualli, 
170 dolia quassa nouat, ferramentisque repellit 
scabritiem, tritaque docet splendescere cote.
Nam quid delitias memorem, quamque alta labori 
otia succedant? Iam primum obsessa pruinis 
cum iuga floriferi regelauerit aura Fauoni, 
suaue serenato rident uaga sidera caelo;
suaue ciet tardos per sudum luna iuuencos; 
ipsa quoque aetherii melius nitet orbita fratris; 
terque quaterque manu madidantes nectare crines 
exprimit, et glebas foecundis roribus implet 
180 uecta Medusaeo Titonia praepete coniunx. 
Alma nouum tellus uultu nitidissima germen 
fundit, et omnigenis ornat sua tempora gemmis: 
Idalio pudibunda sinus rosa sanguine tinguit;
nigraque non uno uiola est contenta colore 
(albet enim, rubet et pallorem ducit amantum); 
ut sunt orta, cadunt niue candidiora ligustra, 
nec longum durant calathos imitata patentis 
lilia, sed longum stant purpurei amaranthi; 
hic Salaminiaci scribunt sua nomina flores;
190 hic gratum Cereri plenumque sopore papauer 
oscitat; hic inhiat sibimet Narcissus; at illic 
Corycios alit aura crocos, notumque theatris 
aera per tenerum flatu dispergit odorem. 
Nec iam flammeolae conniuent lumina caltae, 
nec melilotos abest; Tyrium seges illa ruborem 
induit, hic uiuo cespes se iactat in auro; 
hae niueos, hae cyaneos superare lapillos 
contendunt herbae, uernantque micantia late 
gramina per tumulos perque umbriferas conualles 

[200] perque amnis taciti ripas; atque omnia rident, 
omnia luxuriant, et arnica luce coruscant. 
Parturiunt stipulae frugem, et genitalibus auris
peruia turgescunt lactentibus hordea culmis; 
palmes agit rupto lacrimantis cortice gemmas, 
seque rudes primis monstrant in uitibus uuae. 
Dulce uirent tenerae modo nata cacumina siluae, 
succrescuntque piae pullorum examina matri; 
ipsa sibi ignotas miratur adultera frondes 
arbor, et ascitis natiuas inserit umbras. 
210 Auricomae, iubare exorto, de nubibus adsunt
Horae, quae caeli portas atque atria seruant,
quas Ioue plena Themis nitido pulcherrima partu 
edidit, Ireneque Diceque et mixta parenti 
Eunomie, carpuntque recentis pollice foetus; 
quas inter, Stygio remeans Proserpina regno, 
comptior ad matrem properat. Cornes alma sorori 
it Venus, et Venerem parui comitantur Aurores,
Floraque lasciuo parat oscula grata marito; 
in mediis, resoluta comas, nudata papillas, 
220 ludit et alterno terram pede Gratia pulsat; 
uda choros agitat Nais, decurrit Oreas
monte suo, linquunt faciles iuga cella Napaeae, 
nec latitat sub fronde Dryas; non iubila Fauni 
fundere, non iunctis Satyri dare sibila cannis, 
nec querulae cessant tenerum tinnire uolucres. 
Fluctibus alcyone, densa Philomela sub umbra, 
canus olor ripis, tecto uaga plorat hirundo.
Lene susurrat apis, plenoque saporibus alueo 
candida multiforae solidat fundamina cerae. 
230 Colludunt per prata greges, atque omne beato 
flagrat amore nemus; iuuenem lasciua maritum 
fert equa, fert tergo salientem bucula taurum, 
setigeraeque subant matres, decertat amator 
fronte aries, auidos olidum pecus accipit hircos. 
Spectant innisi baculis gaudentque magistri. 
Inde ubi praegnantes partu Lucina recenti 
soluit, ut exaequet numero foetura parentes, 
ipse rudem nec adhuc uestigia certa prementem
fert subolem gremio, sed ouem gracilem ue capellam 
240 enisas humero subit, atque in stramine molli 
componit sensim pastor stabuloque recondit. 
Mox ut conualuere, rubos haec rupibus altis, 
illa recens campo gramen decerpit aprico, 
aut dulcis gelido delibant amne liquores, 
ut sua conclusis ne desint pocula natis, 
utque fluat plenis diues mulsura papillis. 
Subrumi expectant haedique agnique petulci, 
cornigerasque uocant tremulo clamore parentis. 
Bruta gregem plenum densis alit uberibus sus 

[250] exporrecta solo, et grunnitu allectat amico 
fellantis, turpique luto se immunda uolutat; 
radices eadem calloso auidissima rostro
eruit et bulbum, aut madida se pulte saginat. 
Flet uitulum moesta absentem mugitibus altis 
mater, et immensam raucis miseranda querelis 
siluam implet; boat omne nemus uallesque lacusque; 
illa nigros late lucos saltusque peragrat
crebra gemens, crebra ad montem stabulumque reuisit 
tabescens desiderio; non ulla dolorem 
260 pabula nec salicum frondes nec gramina rore 
sparsa leuant, non quae uiridi uaga flumina ripa 
perspicuam tenui deducunt murmure lympham. 
Prata tener persultat equus libatque uolucri
aequora summa fuga, auf alti subit aspera montis 
in iuga, saxosumque amnem pede plaudit inermi. 
Cui pulchro micat acre caput, luduntque decorae 
fronte comae, uibrant aures, atque orbe nigranti
praegrandes extant oculi; tum spiritus amplis 
naribus it feruens, stat ceruix ardua qualem 
270 praefert Marmaricis metuenda leonibus ales,
ales quae uigili lucem uocat ore morantem. 
Crescunt spissa toris lateque animosa patescunt
pectora, consurguntque humeri, et iam sessile tergum est, 
spinaque depressos gemino subit ordine lumbos, 
et castigatum cohibent crassa ilia uentrem. 
Fundunt se laetae clunes, subcrispaque densis 
cauda riget setis, et luxuriantia crebrae 
uelant colla iubae ac dextra ceruice uagantur; 
tum tereti substricta genu mollissima flectit 
280 crura ferox, celsum ingrediens, fremituque superbit; 
grande sonat tornata cauo breuis ungula cornu, 
ingenti referens Corybantia cymbala pulsu.
O dulces pastoris opes! O quanta beatum 
quam tenet hunc tranquilla quies! Ut pectore toto 
laetitiam totaque fouet bona gaudia mente! 
Nempe odii fraudumque expers, exemptus inani 
ambitione uacansque metu, spe liber et insons, 
natiuo cultu et gaza praediues agresti,
ipse sibi uiuit nullo sub teste, suoque
290 pendet ab arbitrio, suus ipse est censor, et alto 
calcat opes animo ac regum deridet honores. 
Si non Taenareis illi staut fulta columnis 
robora, caelatumque alte laquearia subter 
ridet ebur, postem ue silex asaroticus ornat;
nec Maurusiacos pulchrae testudinis orbis 
Delphica sustentat, nec docto trita Myroni 
pocula multiplici florent radiantia gemma, 
aut bis in Herculea Milesia uellera concha 
uersantur, tenuique satur lanugine bombyx 

[300] luteolos follis pretiosaque fila relinquit; 
textile nec tenero subtemine fulgurat aurum 
spirantis referens uultus, quae Pergamos olim 
artifici descripsit acu, quae stamina Memphis,
quae Tyros et Babylon radio pinxere sonanti; 
at iacet in molli proiectus cespite membra, 
qua cauus exesum pumex testudinat antrum, 
qua ue susurranti crinem dat aquatica uento 
arbor; et aut calamos aut fixa hastilia iungit 
cortice, statque leui casa frondea nisa tigillo, 
310 quam metuant intrare pauor curaeque sequaces, 
sub qua iucundos tranquillo pectore sensus 
nutrit inabruptoque fouet sua corpora somno 
siluarum et pecoris dominus; stant sedula circum 
turba canes, audaxque Lacon acerque Molossus. 
Dant ignem extritum silices, dant flumina nectar 
hausta manu, dat ager Cererem; non caseus aut lac 
lucorum ue dapes absunt; stat rupibus ilex,
mella ferens trunco plenoque cacumine glandem. 
Illi sunt animo rupes frondosaque tesqua,
320 et specus, et gelidi fontes, et roscida tempe, 
uallesque, Zephyrique, et carmina densa uolucrum, 
et nymphae, et Fauni, et capripedes Satyrisci, 
Panque rubens, et fronte cupressifera Syluanus, 
Silenique senes, subdiualesque Ithyphalli,
et montana Pales, et quo pastore Pheraei 
gaudebant campi, et crinem resoluta Mimallon, 
et qui cornigera bicolores fronte corymbos 
pampineamque manu tenera quatit Euius hastam; 
semper amor, semper cantus et fistula cordi est, 
330 semper odorati Venerisque stipendia flores, 
uitarumque altrix urbi male nota uoluptas. 
Talibus in studiis pastor molle exigit aeuum.
Post ubi raucisonae pinna uibrante cicadae 
increpuere, ardensque metentibus ingruit aestus, 
paulisper tum cessat opus, saxique sub umbra 
prostrati indulgent genio: non mollia pleno 
desunt uina cado, non lacti mixta polenta, 
aut pinguis tergum uitulae, placidusque sonorae 
lapsus aquae, crinemque aurae frontemque lacessunt. 
340 Inde opus integrant, donec sub nocte coruscent 
flammigero paruae stellantes clune uolucres. 
Ecce, autem dulces labris pater ingerit uuas 
Autumnus, crebraeque elisus uerbere plantae
it per praela latex, puerique examine denso 
exultant lasciua cohors circumque supraque. 
Ille manu panda pronus bibit, alter ab ipso 
sugit musta lacu crepitantibus hausta labellis, 
hic sua suspensum resupinus in ora racemum 
exprimit, hic socii patulos irrorat hiatus 

[350] irriguumque mero sordet mentumque sinusque, 
ebriaque incertis titubant uestigia plantis. 
Postquam acris successit hyems et pendula tectis 
diriguit glaties, larga strue tollitur alte 
collucetque focus; coeunt uicinia simplex 
una omnes, iuuenesque probi materque seuera
coniuge cum duro et pueris et uirgine grandi, 
conuigilantque hilares, et primae tempora noctis 
decerpunt, molli curas abigente Lyaeo. 
Mutuaque inter se ludunt: tum tibia folle 
360 lasciuum sonat inflato; tum carmina cantant, 
carmina certatim cantant; tum tenta recusso
tympana supplodunt baculo, et caua cymbala pulsant, 
et laeti saltant, et tundunt aeribus aera, 
et graue conspirat cornu tuba flexilis unco, 
conclamantque altum unanimes, tolluntque cachinnos.
Porro autem, quanta est differtae copia uillae!
Quamque penu diues! Neque enim uel frugibus hornis 
horrea sufficiunt, uel odoro dolia musto, 
testaque Palladiis iam non uacat ulla trapetis. 
370 Terga suis pendent fumoso sordida tigno; 
pertica pensilibus oneratur longa racemis; 
non uuae arentes, non pruna et Carica desunt, 
sorbaque cum cerasis, duroque putamine clausa 
Persica nux, regumque alias imitata coronas 
mespila, cumque piris miserorum munus amantum
iam laxum in rugas malum, decoctaque ahenis 
defruta, et omphacinus liquor, et lacrimosa sinapis, 
et meditata nouos Sicyonia bacca sapores; 
tum sapa, melque recens, edulcatique lupini, 
380 et prunae increpitans balanus, contextaque cannis 
fiscina lacte madens, et durati sale fungi; 
annonam facilem uicinus suggerit hortus. 
Murmur apricantes niuea dant turre columbi;
expandunt alas, et amicam blanda rogantes 
oscula circumeunt insertantque oribus ora;
iam uicibus nido incubitant genetrixque paterque, 
iamque oua excudunt, natisque implumibus escam 
commansam alternant, rostellaque hiantia complent. 
Adde gregem cortis cristatarumque uolucrum 
390 induperatores, laterum qui sidera pulsu
explaudunt, uigilique citant Titana canore,
et regnum sibi Marte parant: quippe obuia rostris 
rostra ferunt, crebrisque acuunt assultibus iras; 
ignescunt animis, et calcem calce repulsant 
infesto, aduersumque affligunt pectore pectus.
Victor ouans cantu palmam testatur, et hosti 
insultans uicto, pauidum pede calcat iniquo.
Ille silet, latebrasque petit, dominumque superbum 
ferre gemit; cornes it merito plebs caetera regi, 

[400] formoso regi, cui uertice purpurat alto
fastigatus apex, dulcique errore coruscae 
splendescunt ceruice iubae, perque aurea colla
perque humeros it pulcher honos; palea ampla decenter 
albicat ex rutilo, atque torosa in pectora pendet 
barbarum in morem; stat adunca cuspide rostrum, 
exiguum spatii rostrum; flagrantque tremendum 
raui oculi; niueasque caput late explicat auris;
crura pilis hirsuta rigent, iuncturaque nodo 
uix distante sedet; durus uestigia mucro
410 armat; in immensum pinnaeque hirtique lacerti 
protenti excurrunt, duplicique horrentia uallo 
falcatae ad caelum tolluntur acumina caudae. 
Ipse salax totam foecundo semine gentem 
implet, et oblongo nunc terram scalpurit ungui 
rimaturque cibos, nunc edita nubila uisu 
explorat cauto. Non illum squamea tuto 
aggreditur serpens, non raptor ab aethere miluus. 
Vocibus interea crebrum singultat acutis 
parturiens coniunx: quae scilicet oua subinde 
420 tollit anus signatque dies, uigilemque lucernam 
consulit; et lunae crescentis tempora seruans, 
ut primum gallina glocit, numero impare subdit; 
uersatisque diu, sollers auscultat an intus
pipiat inuolucer pullus, tenerumque putamen 
pertuderit molli rostro atque erumpere tentet. 
Parte alia bifero plumosam corpore messem 
nutrit, et in crassa satur urinare lacuna
anser auet; stagnumque super pede remigat udo 
depictae ceruicis anas, prolemque natatum 
430 inuitans, nunc extat aquis, nunc mergitur alte. 
Erigit explicitae gemmata uolumina caudae 
ambitiosus amans. At ficu et polline gliscit, 
pellaci cantu deceptus ab aucupe, turdus. 
Insidit mutilo turtur, seseque saginans 
rauca gemit, dulcesque miser suspirat amores. 
Flet uiduus perdix, queritur peregrina coturnix,
inclusi caueis. Hic caeca cuniculus antra
excauat, hic septo praegnans lepus errat in amplo, 
capreolique, hinulique, et aduncis dentibus apri; 
440 hac stertunt glires, hac femina foetat echinus. 
Daedala somniferos peragunt examina bombos, 
plenaque captiuos seruant uiuaria pisces. 
Scilicet his opibus placide sua corpora curant, 
dulciaque inter se laeti tellure magistra 
officia exercent, ut quae neque ferre recuset 
imperium, neque non grandi mercede rependat, 
si qua laborifero debentur farra colono.
Ille autem et uolucri petit ardua sidera mente, 
scrutaturque sagax quae sit sententia diuum:

[450] quid quaeque emergens latitans ue oriens ue cadens ue
stella paret; quid quadruplici celer afferat annus 
cardine; quae sulcis, quae sint stata tempora messi; 
quidque pecus uehat Olenium; qua grandine collis 
trux Nepa dilapidet; quo turbine surgat Orion; 
quos glomerent imbris aut pressus Arione delphin, 
aut Pleas, Arcturusque senex, Hyadesque puellae; 
unde bibant herbae diuini pocula lactis;
cur rubigo satis uredoque uitibus obsit;
quid nebulas abigat tempestatesque repellat; 
460 quod uento ingenium; quae nubes causa serenet; 
quidque silens moneat, quidque intermenstrua Phoebe,
uel cum plena meat, uel cum decrescere rursum 
incipit. Ille etiam numeros legesque dierum 
prouidus obseruat. Scit enim quid septima portet, 
in qua nascentem excepit bona Delia fratrem;
scit quoque post decimam quid prima quid altera luces 
iniungant operum, quocirca aut uellera lanae 
demetit aut grauido maturas mergite aristas, 
aut telam locat uxoris: nam pendula in ortu 
470 posteriore suos etiam net aranea casses.
Quae sequitur, bona uirgultis, inimica serendis
frugibus; ergo cauet quod obest, quodque expedit urguet. 
Nouit enim quota connubiis, quota partubus obstet 
aspiret ue dies; quota pinguem emasculet haedum, 
septaque circundet pecori; quota iungat amantis, 
et clandestinos iubeat miscere susurros;
qua ponat canis hirritum, malesuadaque pectus
cura nimis laceret; qua tristis oberret Erynnis
nocte magis. Secat ille suo sibi tempore lignum,
480 dolia degustat, subigit iuga ferre iuuencum.
De flabris quoque, de pluuia dulcique sereno, 
aut lunae occasus aut idem consulit ortus: 
tractat opus, si pura micet; sin atra recedat, 
aut quinto directa die aut medio orbe retusa, 
nec gracili cornu, aut triplici sit cuita corona, 
tecta subit metuens hyemis; si rubra coruscet, 
tum uero expectat uentos, nec fallit eundem
quo Borean cornu, quo Cynthia prouocet Austrum. 
Consulit et Phoebi flammas: an grandinis augur
490 palleat; an radiis monstret discordibus imbrem; 
an prae se exoriens nubis agat; an niger orbem 
circulus extremum claudens, qua rumpitur, acres 
carceris Aeolii moneat consurgere flatus.
Adnotat et caeli faciem: num stella sereno
aethere lapsa cadat, rapidi praenuntia Cauri;
conscia num subita semet caligine obumbrent
astra, trahantque hyemem; gemino Thaumantias arcu 
quid ferat, aut curto cum uix secat aera gyro, 
et pene unicolor taurina fronte minatur;

[500] nunc Praesepe oculis, nunc Bacchi spectat asellos, 
quique Noton cernit quique est obuersus ad Arcton;
fulgores, tonitrus, inspersaque uellera caelo, 
brumalemque diem, et totum semel aspicit annum. 
Necnon et nautis ruiturum in carbasa nimbum 
augurat, undisonum si fors mare surrigit Aegon 
canaque conspergit sale saxa et litora frangit. 
Tunc et tristifico reboant montana fragore,
et repetunt siccum mergi, atque ex aequore clamant;
ipsa uolans sublime auras aethramque lacessit 
510 ardea; colludunt fulicae plauduntque gregatae; 
at lasciua lacus alis praestringit hirundo
et summas prope radit aquas, ranaeque coaxant. 
Fusca gradu cornix lento metitur harenas, 
aut fluuium capite et madida ceruice receptat, 
crocituque graui pluuiam increpat usque morantem; 
clangunt Naupliadae uolucres, et peruia pinnis 
nubila conscribunt; incertus in aequore delphin
difflat aquas; latrant corui uocemque resorbent; 
progerit oua cauis patiens formica laborum; 
520 blanda canis terram pedibus scabit; ore lapillos 
tardigradus prendit cancer, seseque saburrat,
atque haeret ripae; densum occinit improbulus mus, 
straminaque exculcat; quin centipedes scolopendrae 
parietibus reptant; aures pigra motat asella; 
dependent bullae lychno; sitiensque cruoris
musca redit, summosque proboscide mordicat artus; 
nec longe a tectis apis ingeniosa recedit;
prunaque concretusque ima cinis haeret in olla, 
carboque pellucet. Neque non praenuntiat Euros 
530 pluma natans, folium ue errans, pappique uolantes, 
flammaque cum flectit, cum sese elidit et ipsis 
uix sedet in stuppis scintillamque excutit udam. 
Vos quoque, pastores, uentos horretis et imbres, 
cum temere excursans pecus ampla in pascua fertur,
cumque alacres ludunt agni calcisque proteruos 
subsultim incutiunt inter se et cornibus haerent, 
aut cum se e pastu ui uix aegreque reuellunt; 
cumque boues liquidi suspectant lumina caeli, 
olfactantque auras, et sucos naribus udos
540 crebra trahunt, dextrumque latus consternere gaudent, 
aut lingunt aduersa pilos, aut uespere sero 
mugitu ingenti redeunt caulasque fatigant; 
cum sibi non factos sus dissipat ore maniplos; 
cumque antro lupus exululat, cumque improbus idem 
nec metuens hominum propius consistit, et offert 
se mendicanti similem ac loca cuita pererrat. 
Ergo in consilium maria aduocat aethera terras 
naturamque omnem, uiuitque auctoribus astris, 
cura deum, agricola, atque animo praescita recenset, 

[550] et rerum euentus sensu praesagit acuto.
Hanc, o caelicolae magni, concedite uitam! 
Sic mihi delitias, sic blandimenta laborum,
sic faciles date semper opes; hac improba sunto 
uota tenus. Nunquam certe, nunquam illa precabor, 
splendeat ut rutilo frons inuidiosa galero, 
tergeminaque grauis surgat mihi mitra corona.
Talia Faesuleo lentus meditabar in antro
rure suburbano Medicum, qua mons sacer urbem 
Maeoniam longique uolumina despicit Arni,
560 qua bonus hospitium felix placidamque quietem 
indulget Laurens, Laurens haut ultima Phoebi 
gloria, iactatis Laurens fida ancora Musis. 
Qui si certa magis permiserit otia nobis, 
afflabor maiore deo: nec iam ardua tantum 
silua meas uoces montanaque saxa loquentur, 
sed tu (si qua fides), tu nostrum forsitan olim, 
o mea blanda altrix, non aspernabere carmen, 
quamuis magnorum genetrix, Florentia, uatum; 
569 doctaque me triplici recinet facundia lingua.