[1,0] CHRONICON HIEROSOLYMITANUM. LIBER PRIMUS. 
 
[1,1] CAP. I.  Prooemium.
Incipit liber primus Expeditionis Hierosolymitanae urbis, ubi clarissimi ducis Godefridi inclita gesta narrantur, cuius labore et studio ciuitas sancta ab infidelibus liberata, sanctae Ecclesiae filiis est restituta. 
Diu multumque his usque diebus, ob inaudita et plurimum admiranda, saepius accensus sum desiderio eiusdem expeditionis et faciendae orationis illic, dum feruerem. Sed cum minime, ob diuersa impedimenta, intentioni meae effectus daretur, temerario ausu decreui saltem ex his aliqua memoriae commendare, quae auditu et reuelatione nota fierent ab his qui praesentes adfuissent, ut uel sic non in otio, sed quasi in uia, si non corpore, at tota mente et animo consocius essem, elaborare. Quapropter de labore et miseriis, de firmata fide, de robustorum principum caeterorumque hominum conspiratione bona in amore Christi quomodo scilicet relinquerint patriam, cognatos, uxores, filios, filiasque, urbes, castella, agros, regna et omnem huius mundi dulcedinem, certa pro incertis, et in nomine Iesu exsilia quaesierint, quomodo in manu forti et exercitu robusto iter Hierosolymam fecerint, et mille millies Turcorum Sarracenorumque legiones audaci assultu triumphantes occiderint, quomodo introitum et accessum sacri sepulcri Domini nostri Iesu Christi patefecerint, census et tributa peregrinorum, huc intrare cupientium, ex toto remiserint, pro uiribus nostris exiguis, puerili et incauto stylo scribere praesumpsi. 

[1,2] CAP. II. 
Sacerdos quidam, Petrus nomine, quondam eremita, ortus de ciuitate Amiens, quae est in occidente de regno Francorum, omni instinctu, quo potuit, huius uiae constantiam primum adhortatus est, in Beru regione praefati regni factus praedicator, in omni admonitione et sermone. Huius admonitione assidua et uocatione, episcopi, abbates, clerici et monachi, deinde laici nobilissimi, diuersorum regnorum principes; totumque uulgus, tam casti quam incesti, adulteri, homicidae, fures, periuri, praedones, uniuersum scilicet genus Christianae professionis, quin et sexus femineus, poenitentia ducti ad hanc laetanter concurrunt uiam. Qua occasione et intentione hanc uiam idem eremita praedicauerit, et eius primus ductor exstiterit, praesens pagina declarabit. 

[1,3] CAP. III.  
Hic sacerdos, aliquot annis ante huius uiae initium causa orationis, Hierosolymam profectus est, ubi in oratorio Dominici sepulcri (proh dolor!) uisa quaedam illicita et nefanda tristi animo accepit, et infremuit spiritu; ipsumque Dominum iudicem super istis iniuriis appellat. Tandem super nefariis operibus motus, patriarcham sanctae Hierosolymitanae Ecclesiae expetit, et, cur pateretur gentiles et impios sancta inquinare, et ab his fidelium oblationes asportare, item ecclesia uti pro prostibulis, Christianos colaphizari, peregrinos sanctos iniusta mercede spoliari et multis oppressionibus angustiari requirit. 

[1,4] CAP. IV. 
Patriarcha uero et uenerabilis sacerdos sepulcri Dominici, his auditis, pia et fidelia profert responsa: « O fidelissime Christianorum, quid super his compellas et inquietas paternitatem nostram, cum nostrae uires uel potentia non magis quam formica exigua aduersus tantorum superbiam computentur? Vita enim nostra aut assiduis redimitur tributis; aut mortiferis deputatur suppliciis. Et maiora asperamus de die in diem adfore pericula, nisi Christianorum adfuerint auxilia, quae tua legatione inuitamus. » Cui Petrus in hunc modum respondit: « Venerande Pater, satis comperimus, et nunc intelligimus ac uidemus quam inualida manus Christianorum sit tecum hic inhabitantium, et quantis subiacentis oppressionibus gentilium. Qua de causa, ob Domini gratiam, et uestram liberationem et sanctorum emundationem, Domino comite, uita sospite rediens imprimis dominum apostolicum requiram, deinde omnes primates Christianorum reges, duces, comites, et principatum regni tenentes, seruitutis uestrae miseriam, et angustiarum tolerantiam cunctis insinuans. Iam omnia inter se haec nuntia aeque uidentur ut fiant. » 

[1,5] CAP. V.  
Interim tenebris coelo circumquaque incumbentibus, Petrus orandi causa ad sanctum sepulcrum redit, ubi sub uigiliis et orationibus fatigatus, somno decipitur. Cui in uisu maiestas Domini Iesu oblata est, hominem mortalem et fragilem sic dignata alloqui: « Petre, dilectissime fili Christianorum, surgens uisitabis patriarcham nostrum, et ab eo sumes cum sigillo sanctae crucis litteras legationis nostrae, et in terram cognationis tuae iter quantocius accelerabis, calumnias et iniurias populo nostro et loco sancto illatas reserabis, et suscitabis corda fidelium ad purganda loca sancta Ierusalem, et ad restauranda officia sanctorum. Per pericula enim et tentationes uarias, paradisi portae nunc aperientur uocatis et electis. » 

[1,6] CAP. VI.  
Ad hanc itaque miram et dignam Domino reuelationem, subtracta uisione. Petrus somno expergefactus est. Qui in primo diei crepusculo processit a limine templi, patriarcham petiit, uisionem Domini sibi ex ordine, aperuit, litteras legationis diuinae cum signo sanctae crucis requirit. Quas ille dare non recusauit, sed cum gratiarum actione accommodauit. Accepta hinc licentia, in obedientia legationis ad natales oras regressus est. Non modica anxietate nauigio per mare regressus, ad ciuitatem Barum reuehitur. Ubi terris redditus, Romam sine mora proficiscitur. Ibi, reperto apostolico, quam audiuit et accepit a Deo et patriarcha legationem retulit super immunditiis gentilium et iniuriis sanctorum et peregrinorum. Haec autem apostolicus mente uoluntaria et intenta ut accepit, in omnibus se promisit mandatis parere sanctorum precibus. Qua de causa sollicitus uenit ad ciuitatem Vercellas transactisque Alpibus, conuentum totius occidentalis Franciae, et concilium apud Podium, ciuitatem sanctae Mariae fieri decreuit. Deinde ad Clarummontem in Aruernis proficiscitur. Ubi audita legatione diuina et admonitione apostolica, episcopi totius Franciae, duces ac comites, magnique principes cuiusque ordinis ac gradus, expeditionem ex proprio sumptu ad ipsum sepulcrum Domini annuerunt. Ipso etenim in regno amplissimo conspiratio et coniuratio sancta huius uiae, datis dextris, inter potentissimos exiuit. In quorum affirmatione terraemotus magnus factus est, nil aliud portendens quam diuersorum regnorum iter moturas legiones, tam ex regno Franciae quam Lotharingiae terrae, Teutonicorum simul et Anglorum et ex regione Danorum. 

[1,7] CAP. VII.  
Anno Dominicae Incarnationis millesimo nonagesimo quinto, indictione quarta, Henrico, quarto rege ac tertio imperatore Romanorum Augusto, anno regni sui quadragesimo tertio, imperii uero decimo tertio, Urbano secundo qui et Odardus apostolico, octauo die mensis Martii, Walterus, cognomento Senzauehor, miles egregius, cum magna societate Francigenarum peditum, solummodo octo habens equites, ex admonitione praedicti Petri eremitae, in initio uiae Hierosolymitanae intrauit regnum Hungariae. Ubi cognita uirtute, et audita animi illius intentione et causa assumptae uiae, a domino Calomano, rege Christianissimo Hungarorum, benigne susceptus est, et concessus est sibi pacifice transitus per uniuersam terram regni sui, et emendi licentia. Hic itaque sine offensione, et aliquo aduerso incursu, usque ad Bellegrauam, ciuitatem Bulgarorum, profectus est, transiens Maleuillam, ubi terminantur fines regni Hungarorum. Illic pacifice fluuium Maroc nauigio traiecit. Sed in eodem loco Maleuillae sedecim de comitatu illius remorati sunt, ut emerent arma, ignorante Waltero qui iam diu fluuium transierat. Hungari uero quidam peruersae mentis uidentes procul Valteri absentiam et illius exercitus, manus sedecim illis iniecerunt; quos armis, uestibus, auro et argento spoliauerunt, et sic nudi et uacui abire permissi sunt. Hi uero dolentes, rebus et armis uacui, usque ad praedictam Belegrauam, quo Walterus cum omni manu sua extra muros ad hospitandum tentoria posuerat, iter accelerauerunt, omne infortunium quod eis acciderat sibi referentes. Sed Walterus aequo animo, quia reditus ad uindictam taedio erat, accepit. In ipsa denique nocte qua socii nudi et uacui recepti sunt, Walterus emendi uitae necessaria requisiuit a principe Bulgarorum et magistratu ciuitatis; qui, fraudes et exploratores terrae existimantes, omnia uenalia eis interdixerunt. Quapropter Walterus et omnis illius comitatus animo grauiter motus armenta, boues et oues illorum, quae per agros ad pabula herbarum emissae passim uagabantur, coeperunt ui rapere et abducere, quousque grauis seditio inter peregrinos, et Bulgaros, gregem suum excutientes, accrescere coepit et misceri armis. Dum tandem uirtute Bulgarorum inualescente usque ad centum et quadraginta millia, de peregrino exercitu a multitudine societatis quidam diuisi, in quoddam oratorium fugientes deuenerunt. Bulgari uero, accrescente suorum manu et Waltero deficiente ac cum tota societate diffugium faciente, oratorium obsidentes, sexaginta ex inclusis combusserunt; caeteros, uix ab hostibus et oratorio pro defensione uitae elabentes, plurimos graui uulnere percusserunt. Post hanc calamitatem et attritionem suorum. Walterus, relictis circumquaque sociis, fugitiuus siluas Bulgarorum per octo dies exsuperans, ad ciuitatem ditissimam, quae uocatur Niczh in medio Bulgarorum regno secessit. Ubi duci et principi terrae reperto iniuriam et damnum sibi illatum referens, iustitiam de omnibus clementer ab eo consecutus est, quin et arma et pecuniam illi in reconciliatione largitus est, ac ei conductum dominus terrae per ciuitates Bulgariae Sternitz, Phinopolim atque Adrianopolim pacifice dedit, et emendi licentiam, quousque ad imperatoriam urbem Constantinopolim, quae est caput totius regni Graecorum, cum omni manu sua descendit. Ut autem descendit, omni instantia humillimae petitionis, qua potuit, ab ipso domino imperatore exorauit, quatenus in regno suo pacifice moram obtineret, cum licentia emendi uitae necessaria, donec Petrus Eremita, cuius admonitione et instinctu uiam hanc inchoauerant, socius haberetur; et sic coniunctis millibus suis, brachium maris S. Georgii nauigio transmearent, et sic tutius Turcis, cunctisque gentilium cuneis resistere ualerent. Quod et actum est, et a domino imperatore, Alexio nomine, benigne de omnibus petenti responsum et concessum est. 

[1,8] CAP. VIII.  
Post haec, nec longi temporis interuallo, Petrus praedictus, et exercitus illius copiosus, ut arena maris innumerabilis, quia diuersis regnis illi coniunctus conuenerat, scilicet Francigenae, Sueui, Baioarii, Lotharingi, continuabat pariter uiam Ierusalem. Qui in itinere suo in Hungariae descendens regnum, ante portam Cyperon tabernacula sua fixit cum omni exercitu, quem eduxerat. His locatis, protinus regnatori Hungariae nuntios direxit, quatenus sibi suisque consociis pateret aditus et transitus per medium regni eius. Quod illi concessum est, ea conditione interposita ne in terra regis praedam contingeret, sed pacifice uiam teneret, omnia uero, quibus indigeret exercitus, sine iurgiis et lite pretio mutuarent. Petrus ergo, audita erga se suosque regis beneuolentia, gauisus est, et pacifice regnum Hungariae transiuit, dans et accipiens omnia usui necessaria in numero, iustitia et mensura, et sic sine turbine usque ad Maleuillam cum omni legione sua profectus est. Ut autem appropinquauit terminis loci praedicti, fama in auribus suis suorumque allata est, quomodo comes regionis illius, nomine Guz, unus de primatibus regis Hungariae, auaritia corruptus, adunationem armatorum contraxisset militum, et pessimum consilium iniisset cum praedicto duce, Nichita nomine, principe Bulgarorum et praeside ciuitatis Belegraue quatenus et ipse collecta uirtute satellitum, anteriores agminis Petri debellaret et occideret; ipse uero postremos insecutione suorum militum detruncaret, ut sic uniuersa spolia tanti exercitus in equis, auro et argento ac uestibus, diriperent et diuiderent. Petrus haec audiens, quia Christiani erant Hungari et Bulgari, omnino de illis tantum facinus credere noluit, quousque ad Maleuillam uenientes, consocii illius arma et spolia sedecim sociorum Walteri, in moenibus et muris pendentia, aspexerunt, quos paulo ante retardatos Hungari in dolo spoliare praesumpserant. Petrus autem, hac confratrum iniuria comperta, uisisque illorum armis et spoliis, socios ad uindictam admonet. Qui fortiter signis cornicinum intonant, erectis signis ad moenia conuolant, muros grandine sagittarum oppugnant, quos tam incessabili et incredibili densitate oculis in moenibus assistentium intorquebant, ut nequaquam uirtutem Gallorum impugnantium Hungari sufferre ualentes, a muro declinarent, si forte intra ciuitatem ante uires illorum remanere ualerent. Ad haec Godefridus quidam cognomen habens Burel, de Stampis ciuitate ortus, magister et signifer ducentorum peditum, qui et ipse pedes erat, fortis uiribus, intuens fugam aduersariorum procul a moenibus, muros scala, quam forte ibidem reperit, transuolat. Reinoldus de castro Breis, eques insignis, opertum habens caput galea, et lorica indutus, pariter moenia post Godefridum ascendit, donec uniuersi tam equites quam pedites intrare contendunt. Hungari uero uidentes animae suae angustias et imminens periculum, ad septem millia conglobantur ad defensionem, ac per aliam portam, quae respicit ad orientem, egressi super uerticem praecelsae silicis quam praeterfluit Danubius, et qua ex parte insuperabile erat munimentum, constiterunt. Quorum plurima pars, quae prae angusto aditu per portam uelociter effugere nequiuerant, ante ipsam ianuam in ore gladii ceciderunt. Alii, qui in uertice montis liberari sperabant, ab insequentibus peregrinis trucidati sunt, alii, a cacumine montis praecipitati, in ipsius Danubii undis absorpti sunt, sed plures nauigio elapsi sunt. Ceciderunt illic circiter quatuor millia Hungarorum; peregrinorum centum tantum, praeter uulneratos, ibidem occisi sunt. Hanc Petrus adeptus uictoriam, cum uniuersis suis in eodem castello Maleuillae diebus mansit quinque, propter abundantiam alimentorum quae ibi reperit in frumento, gregibus ouium et armentis, et poculorum plenitudine et infinito numero equorum. 

[1,9] CAP. IX.  
Comperta hac uictoria et Hungarorum caede cruenta, et uisis ferro caesis corporibus illorum, quae plurima exstincta atroci uulnere Danubius suis procellis aduexerat Belegraue, ubi reflexo alueo iter et cursum continuat, a Maleuilla distans milliari, dux praefatus Nichita, suos conuocat, et, consilio ab omnibus accepto, metu concussus, Belegraue Petrum ultra exspectare recusat, sed Niczh, spe defensionis aduersus uires Francigenarum, Romanorum et Teutonicorum, quia robore murorum ciuitas haec munita habebatur, migrare disposuit, secum asportatis uniuersis thesauris Belegraue; conciues uero illius, per siluas et montana ac deserta loca cum armentis suis in fugam misit, quousque accersito auxilio imperatoris Constantinopolitani, sociis Petri resisteret, et uindictam Hungarorum sumeret propter amicitiam et foedus, quod cum Guz, comite et principe Maleuillae, percussisset. Transactis abhinc sex diebus, nuntius quidam de uilla aduenarum Francorum Petro celeriter mittitur, qui hanc minarum certam legationem illi indicaret, dicens: « Rex Hungariae, collecto exercitu uniuersi regni sui, in ultionem suorum ad uos descensurus est, de quibus ne unum quidem certum est ab armis illius euadere; nam dolor occisorum et lamenta regem et uniuersos parentes et amicos illorum commouerunt. Quapropter quantocius fluuium Maroam superantes, uiam uestram hinc maturate. » Petrus, intelligens iram regis et illius grauissimam adunationem, cum uniuersis sociis Maleuillam deserens, sed cuncta spolia gregesque ac praedam equorum abducens, Maroam transire disposuit. Sed paucas naues, numero tantum centum quinquaginta in toto littore inuenit, quibus tanta multitudo subito posset transire et euadere, propter timorem regis in fortitudine graui superuenientis. Unde quamplurimi, quibus naues defecerant, iunctura lignorum et copulatione uiminum transire certabant. Sed a Pincenariis, qui Bulgariam inhabitabant, plurimi in ipsa lignorum et uiminum copulatione fluctuantes sine gubernaculo, et a societate interdum diuisi, sagittis confixi interierunt. Videns autem Petrus interitum et submersionem suorum quae fiebat, Baioariis, Alemannis caeterisque Teutonicis ex promissione obedientiae imperauit, ut Francigenis fratribus subuenirent. Qui illico septem ratibus inuecti, septem nauiculas Pincenariorum submerserunt cum inhabitantibus, septem tantum uiuos captiuantes, quos in praesentiam Petri adductos ex praecepto illius trucidauerunt. Hac ultione suorum facta, et Maroa fluuio transito, ingentia et spatiosissima nemora Bulgarorum Petrus ingreditur cum uehiculis cibariorum et omni apparatu, et spoliis Belegraue. Et septem diebus in saltu spatiosissimo expletis, ipse cum suis urbem Niczh muris munitissimam applicuit ubi flumen quoddam per lapideum pontem ante ciuitatem transeuntes, pratum, uiriditate et amplitudine uoluptuosum, et ripam fluminis fixis tentoriis occupauerunt. 

[1,10] CAP. X.  
Hospitatis itaque peregrinis legionibus, ex prouidentia Petri et maiorum consilio fit legatio ad ducem Nichitam, principem Bulgarorum, qui in eadem ciuitate praesens habebatur, quatenus licentiam emendi cibos acciperent. Quod benigne annuit, sub hac tamen conditione ut obsides ei darentur, ne aliqua iniuria aut uis, sicut Belegraue, a tanta multitudine fieret Walterus filius Waleramni de Bretoil castello, quod est iuxta Beluatium, et Godefridus Burel de Stampis, duci obsides constituti et dati sunt. His missis et a duce receptis, omnium rerum sufficientia ad emendum undique illis concessa est, et non habentibus unde emerent, plurima largitio eleemosynarum a ciuitate largita est. Hac igitur nocte cum omni tranquillitate peracta, et obsidibus Petro a principe fideliter restitutis, centum uiri Alemannorum propter contentionem uilissimam, cum quodam Bulgaro uespere habitam in uenditione et emptione, paulisper subtracti a tergo agminis Petri, septem molendinis, quae sub praedicto ponte in flumine degebant, ignem submiserunt, et in fauillam redegerunt, quin et domos quasdam, quae extra urbem erant, simili incendio in ultionem furoris sui succenderunt. Ciues autem uidentes aedificia suorum igne conflagrare, unanimi conuentu suum ducem Nichitam adeunt, Petrum et uniuersos sequaces illius falsos Christianos asserentes, raptores tantum esse et non homines pacificos, qui Pincenarios ducis Belegraue, et Maleuillae tot Hungaros occiderint; et nunc incendium hoc praesumpserint, nequaquam pro benefacto remunerationem restituentes. 

[1,11] CAP. XI.  
Dux, audita hac iniuria et querimonia suorum, praecepit ut uniuersi ad arma contenderent cum omni equitatu quem illic adunauerat, cognita inuasione Maleuillae, et absque mora ut peregrinos insequerentur, in caput eorum reddentes uniuersa mala quae sibi illata sint. Ad hoc denique ducis imperium Bulgari, Comanitae, Hungari plurimi cum Pincenariis, qui conuentione solidorum ad urbis defensionem conuenerant, arcus corneos et osseos arripiunt, loricas induunt; et, uexillis hastae innexis, Petrum cum exercitu suo secure gradientem insequuntur, ac tardos et extremos exercitus detruncare et transfigere non parcentes, currus et plaustra lente gressu subsequentia retinuerunt, matronas, puellas, pueros teneros abducentes, qui exsules et captiui in terra Bulgariae usque in praesentem diem cum uniuersis rebus et armentis inuenti sunt. Protinus in hac repentina peregrinorum disturbatione et occisione, quidam, Lambertus nomine, uelocitate equi elapsus, ad Petrum peruenit: cui rem hanc ignoranti et omnia quae acciderant retulit, et quomodo haec initia malorum et dolorum ab Alemannis exstiterint propter incendium quod fecerant. Petrus uero milliari remotus haec omnia ignorabat; qui, ad haec uerba nuntii grauiter turbatus, conuocat sapientiores et magis sensatos de exercitu, quibus sic loquitur, dicens: 

[1,12] CAP. XII.  
« Graue et durum nobis infortunium, ex furore insipientium Teutonicorum ortum, imminet. Nostri quam plurimi cum ipsis Alemannis, a duce Nichila et suo satellitio, in arcu et gladio ceciderunt in ultione incendii quod me prorsus latebat; nostra autem plaustra omnia, cum opibus et armentis retenta sunt Nihil aliud super his uideo utilius quam ut obuiam duci redeamus, pacem cum illo componamus, quia iniuste nostri cum eo egerunt, cum omnia nobis necessaria pacifice ciues sui subministrauerint. » Ad hanc uocem et sententiam Petri repetito itinere, exercitus reuersus est ad ipsam ciuitatem Niczh, et in prato praefato tentoria sua relocauerunt, ut excusaret se Petrus et uniuersam legionem quae praecesserat, ut sic, mitigato duce, captiuos suos et plaustra recuperarent. In hac itaque intentione et consilio Petrus cum prudentioribus dum satageret, et uerbis cautis excusationem suam ordinaret, mille insensatorum hominum iuuentus, nimiae leuitatis et durae ceruicis, gens indomita et effrenis, sine causa, sine ratione, trans praedictum pontem lapideum ad moenia et portam ciuitatis in graui assultu uadunt: quibus mille eiusdem leuitatis iuuentus, trans uada et ipsum pontem concurrentes, ingenti uociferatione et furore in auxilium iunguntur, Petrum, ductorem suum haec prohibentem et pacem fieri uolentem, cum omnibus sensatis audire recusantes. In hac igitur dissensione grauissima discordiantium legionum, totus cum Petro, hanc seditionem prohibente, praeter haec duo millia, remansit exercitus, qui nullo modo ad opem his se contulerunt. Bulgari, uidentes hoc schisma in populo et facile haec duo millia posse superari, e duabus eruperunt portis in sagittis, et lanceis et graui uulnere; et sic in uirtute magna oppressos uniuersos in fugam uerterunt. Quorum uiginti, a ponte corruentes, undis immersi ac suffocati sunt. Alii uero in latere pontis trecenti ad uada incognita fugam inierunt, quorum alii armis, alii undis perierunt. Tandem qui in altera parte fluuii ab hac insania reuocati cum Petro in uiridario remanserant, uidentes quia sui tam saeuo martyrio consumebantur, non ultra se potuerunt continere ab auxilio, sed induti loricis et galeis, nolente uolente Petro, ad ipsum pontem conuolant. In quo crudeliter hinc et hinc bellum exoritur, in sagittis, gladiis et lancois. Sed a Bulgaris uado et ponte praeuento, sequaquam transire potuerunt, sed fortiter in fugam remissi sunt. Petrus uisa hac suorum contritione et fuga, legationem per quemdam Bulgarum, qui sanctam uiam decreuerat in Ierusalem, duci praefato misit quatenus colloquium secum paulisper habere dignaretur, et pacem in Domini nomine utrinque componerent. Quod et actum est. 

[1,13] CAP. XIII.  
Pace hac diuulgata in populo Petri, et turbine sedato, quousque omnia redirent in concordiam, pedestre uulgus rebelle et incorrigibile, currus et plaustra reparans et onerans, uiam instabant. Quibus Petrus, Folckerus, Reinoldus interdicentes, donec uiderent, si colloquium procederet in concordiam, nequaquam insensatos et rebelles ab incoepto auertere poterant. Ciues autem, uidentes quia Petrus et maiores exercitus obstaculo uiae euntibus erant et plaustris ac curribus obstabant, arbitrati sunt quod cum uulgo fugam aptassent. Quapropter a porta urbis exsilientes cum militibus ducis, insecuti sunt eos in manu forti; et ad duo milliaria grauis occisio et captiuatio facta est ab his retardati exercitus. Plaustrum, super quod erat scrinium Petri plenum innumerabilis auri et argenti, captum et retentum est, et ad Niczh una cum captiuatis reductum, et in aerario ducis repositum; caetera spolia militibus diuisa sunt, uiri sine numero caesi sunt, pueri cum matribus abducti, mulieres nuptae et innuptae, quarum ignoratur numerus. Petrus uero et omnis manus illius, quae euadere potuit, per opacum et spatiosum nemus, pars per abrupta montium, pars per deserta noca dispersi, ut oues a lupis fugam maturabant. Tandem Petrus, Reinoldus de Breis, Walterus filius Waleramni de Bretoil, Godefridus Burel, Folckerus Aureliensis, omnes hi cum quingentis solummodo post hanc fugam in uertice cuiusdam montis casu conuenerunt. Nec enim de quadraginta millibus plures remansisse uisi sunt. Tunc uero Petrus considerans quia gens et exercitus eius grauiter imminutus est, anxie in diuersa meditatur, et uehementi suspirio dolet dissipatas legiones, et tot millia suorum cecidisse, Bulgarorum autem unum solummodo periisse, miratus, si adhuc quispiam de quadraginta millibus profugis ac dispersis uiueret. Unde ex ipsius sententia et uisione, hi qui secum in montis cacumine constiterant fugientes, signis et cornibus perstrepunt, ut peregrini, quacunque dispersi essent per montes et siluas ac loca deserta, audito signo Petri suorumque, in unum reuertentes coadunarentur, et iter quod coeperant iterarent. Nec primum dies inclinata fuit, quod audito signo ad septem millia collecta sunt. Sic adunati, et a dispersione reuersi, uiae iterato insistunt, et ad ciuitatem quamdam, rebus uacuam et ciuibus, applicuerunt; ubi castra figentes, socios profugos ac dispersos praestolati sunt. Sed minime alimenta in locis desertis reperire aut inuestigare potuerunt, nimiam ibi tolerantes penuriam, quia plaustra et currus, frumentum, hordeum, carnesque ferentes ad edendum, supra duo millia amiserant, neminem uidentem aut aliquid offerentem inuenientes. In mense itaque Iulio haec aduersa illis contigerant, quando hac in regione frumenta et segetes maturae iam ad messem flauescunt. Angustiato itaque fame populo, uisum est uiris consilio cautissimis, ut segetes maturas repertas in campestribus desertae et uacuae ciuitatis igne torrerent, et torrida grana excuterent, quibus populus ieiunus sustentari posset. Hoc etenim sustentaculo annonae tribus diebus uixit populus, quousque profugi et dispersi ad triginta millia readunati sunt, praeter decem millia quae perierant. 

[1,14] CAP. XIV.  
Interea nuntii ducis ad dominum imperatorem Constantinopolim praecesserunt, qui sibi uniuersa in malo de actibus et infortunio retulerunt, nempe qualiter exercitus Hungaros Maleuillae occiderit, et quomodo ad ciuitatem Niczh ueniens, pro benefactis mala ciuibus reddiderit, sed non tamen hoc impune praesumpserit. Imperator haec audiens, Petro legatos dirigit; qui Petrum, uacua et deserta ciuitate relicta, in urbem Sternitz cum omni comitatu suo profectum repererunt, ex edicto imperatori haec illi nuntia ferentes: « Petre, domino imperatori graues de te tuisque querimoniae allatae sunt, eo quod in regno ipsius praedam et seditionem tuus fecerit exercitus. Quapropter ex imperio ipsius interdicitur tibi ne ultra tres dies moram facias in aliqua regni sui ciuitate, donec urbem Constantinopolim ingrediaris. Ciuitatibus autem omnibus, per quas transiturus es, ex imperatoria iussione praecipimus ut pacifice tibi omnia tuisque uendant, et quia Christianus es, Christianique tui consocii, non ultra iter tuum impediant. Et quidquid in superbia et furore satellites tui aduersus ducem Nichitam deliquerunt, prorsus tibi remittit; scit enim quod pro hac iniuria grauiter poenas exsoluistis. » 
Petrus, hac audita domini imperatoris legatione pacifica, non modicum gauisus et prae gaudio lacrymatus, gratias Deo retulit, qui, post nimiam et seueram correptionem, nec immeritam, sibi suisque dedit gratiam in conspectu tam magnifici et nominatissimi imperatoris. 

[1,15] CAP. XV. 
Igitur mandatis illius obediens, a Sternitz ciuitate processit, et ad urbem Phinopolim cum omni populo suo secessit. Ubi uniuerso casu et infortunio suo recitato in audientia omnium Graecorum ciuium, plurima Byzantiorum, argenti, equorum et mulorum munera suscepit pro nomine Iesu et timore Dei, omnibus super eum misericordia motis. Deinde post tertiam lucem hilaris et laetus in largitate rerum necessariarium migrans, Adrianopolim secessit. Ubi duobus solummodo diebus hospitio remoratus extra muros urbis, tertia luce exorta inde recessit. Nam secunda legatio imperatoris sollicitabat eum, ut Constantinopolim maturaret iter, quia feruebat imperator desiderio uidendi eumdem Petrum, propter famam quam de illo audierat. Ut autem uentum est Constantinopolim, exercitus Petri iussus est procul a ciuitate hospitari, quibus emendi licentia pleniter concessa est. 

[1,16] CAP. XVI.  
Petrus uero statura pusillus, sed sermone et corde magnus, in praesentiam imperatoris cum solo Folkero introducitur a legatis ipsius imperatoris, uti uideret si esset sicut de illo fama erat. Petrus uero introiens ad imperatorem confidenter, in nomine Domini Iesu Christi, salutauit, et quia in ipsius Christi amore et gratia ad uisitandum sanctum eius sepulcrum ex patria sua secesserit, recitat per singula, et aduersitates quas iam in breui pertulerit commemorat, uiros potentissimos, comites et duces nobilissimos, se post modicum subsecuturos denuntiat, qui causa uisendi Dominicum sepulcrum, ardentissimo desiderio pariter uiam insistere Ierusalem decreuerint. Imperator autem, uiso Petro et animi illius intentione ex ipsius uerbis cognita, quid uelit aut quid de suo cupiat requirit. Qui ut misericorditer accipiat precatur, unde sustentationem uitae cum suis habeat, asserens quanta et quam innumerabilia bona ex imprudentia et rebellione suorum amiserit. Imperator, hac Petri humilitate audita, motus misericordia, ducentos byzantios aureos sibi dari iussit; de moneta uero quae dicitur tartaron, modium unum exercitui illius erogauit. Post haec Petrus, a colloquio et palatio imperatoris regressus et benigne ab eo commendatus, solummodo quinque diebus requieuit in campis et praedio ad Constantinopolim, ubi simul Walterus Senzauehor sua locauit tentoria, socius factus ab ipso die et deinceps, admistis copiis, armis et uniuersis usui necessariis. Deinde diebus quinque completis, tentoria sua ameuentes, brachium maris S. Georgii nauigio et auxilio imperatoris superant, et terminos Cappadociae intrantes, per montana ingressi sunt Nicomediam, ibidem pernoctantes. Et post haec ad portum qui uocatur Ciuitot castrametati sunt. Illuc assidue mercatores admouebant naues onustas cibariis uini, frumenti, olei et hordei, caseorumque abundantia, uendentes omnia peregrinis in aequitate et mensura. In hac itaque necessariorum plenitudine gaudentibus et corpora fessa curantibus, adsunt nuntii Christianissimi imperatoris, qui Petro exercituique eius interdixerunt iter uersus montana Nicaeae urbis, propter insidias et incursus Turcorum, donec amplior numerus adfuturorum Christianorum illis accresceret. Petrus uero audiens, legationi et consilio imperatoris acquieuit, ut et uniuersus populus Christianorum. Et curriculo duorum mensium illic in pace et laetitia epulati, moram fecerunt, secure ab omni hostili impetu dormientes. 

[1,17] CAP. XVII.  
Post duos itaque menses, lasciui et effrenes facti prae otio et inaestimabili copia ciborum, uocem Petri non audientes, sed contra uoluntatem illius, in terram Nicaeae urbis et regni Solymani, ducis Turcorum, per montana ingressi sunt, depraedati armenta, boues, oues, hircos, greges Graecorum Turcis famulantium, et ad socios deferentes. Petrus haec intuens, tristi animo accepit, sciens quia non impune ferrent. Unde saepius admonuit ne ulterius praedam hanc iuxta consilium imperatoris contingerent; sed frustra insipienti et rebelli populo locutus est. His itaque prospere succedentibus et nullam adhuc praedarum excussionem metuentibus, uisum est animosis et uentosis iuuenibus, quatenus, assumpta manu de exercitu, praedam in pratis et pascuis ante mures ciuitatis Nicaeae in conspectu Turcorum raperent et abducerent. Quapropter ad septem millia peditum conglobati, cum equitibus tantum trecentis loricatis, in uexillorum suorum eleuatione et tumultu nimio profecti, septingentos boues cum caeteris pecoribus a pratis Nicaeae urbis abduxerunt; et ad tabernacula Petri remeantes, plenum et pingue fecerunt conuiuium; plurimum uero gregis uendiderunt Graecis et nautis imperatori subditis. Videntes autem Teutonici quia Romanis Francigenis res prospere successit, et quod sine impedimento toties cum praeda sua reuersi sunt, accensi et ipsi rapinarum auaritia, ad tria millia in unum conferuntur peditum, equites ducenti tantum, et in signis ostreis et purpureis semitam per eadem montana ingressi, ad castellum quoddam Solymani, uiri magnifici, ducis et principis Turcorum, peruenerunt, ubi montana terminantur et silua, distans a Nicaea spatio trium milliarium. Aggressi sunt autem omni uirtute armorum et fremitu bellico praefatum castellum, quousque habitatores illius expugnatos percusserunt in ore gladii, Graecis Christianis solummodo parcentes; caeteri omnes in ipso praesidio inuenti, aut caesi aut eiecti sunt. Expugnato itaque praesidio et habitatoribus eius expulsis, in abundantia alimentorum illic reperta laetati sunt. Et uictoria hac iucundati, consilium inuicem dederunt, ut in praesidio hoc remanentes, terras Solymani et principatum eius facile in uirtute sua obtinerent, praedas et escas undique comportarent, et secure Solymanum debilitarent, quousque magnorum principum promissus exercitus propinquaret. 

[1,18] CAP. XVIII.  
Solymanus autem, dux et princeps exercitus Turcorum, aduentu Christianorum audito, tum praeda et rapinis, suorum quindecim millia ab omni Romania et regno Corrozan contraxit, uiros peritissimos belli in arcu corneo et osseo, et sagittarios agillimos. Quibus congregatis, post duos dies Teutonicorum uictoriae, ad urbem Nicaeam reuertitur de terra longinqua cum adunatione ualidissima: ubi amplior ira et dolor illi auctus est ex fama Alemannorum et inuasione praesidii, quod amiserat, et strage ac eiectione uirorum suorum. Deinde tertiae diei sole orto, Solymanus cum omni comitatu suo castrametatus, a Nicaea, praesidio, quod Teutonici inuaserant, applicuit. Quod signiferi illius in uirtute sagittariorum fortiter assilientes, Teutonicos in moenibus atrociter resistentes sagittis crudeliter infigunt ac fatigant, quousque ad defensionem ultra stare non ualentes, a muro et moenibus immoderato grandine sagittarum retrusi sunt, infra praesidium protectionem a iaculis nudi et angustiati quaerentes. Turci uero uidentes quia Alemannos a muris et moenibus represserant, trans muros et moenia transcendere parant. Sed Alemanni, qui infra praesidium erant, uitae solliciti et studiosi, penetrare uolentibus lanceas opponebant; alii gladiis et bipennibus in faciem illis resistebant, quousque non ultra conscendere ausi sunt. Turci igitur, hac sagittarum impugnatione et nimio grandine Alemannos absterrere non ualentes, comportauerunt omnia lignorum genera ad ipsam ianuam praesidii. Quae igne submisso combusta est, et plurima aedificia, quae erant in arce, donec flamma et calore inualescente, alii exusti sunt, alii a muris salutem sperantes desiliunt. Sed Turci, qui foris erant, exeuntes et fugientes ense trucidabant; alios, uultu et corpore iuuenili uenustos, circiter ducentos abduxerunt captiuos; caeteri omnes gladio et sagitta consumpti sunt. 

[1,19] CAP. XIX.  
Ultione hac graui Solymano cum suis et cum Alemannis captiuis, regresso, fama tam crudelissimae necis Teutonicorum perlata est in castris Petri. Unde animi et corda cunctorum, uehementi consternata sunt dolore super interitu confratrum suorum. Hoc ergo infortunio suorum moti, saepius consiliis inter se utuntur, utrum recenter in ultionem illorum insurgerent, an Petrum operirentur. Ante hos enim dies Petrus Constantinopolim ad imperatorem migrauerat, pro exercitu suo rogaturus, ut illis uenditionem necessariorum alleuiaret. Consilium autem inter se habentibus, Walterus Senzauehor omnino se in ultionem fratrum ire contradixit, donec euentus rei planus innotesceret, et praesentia Petri adesset, cuius consilio omnia acturi essent. Hoc consilio Walteri sedatus est populus octo diebus, praestolans aduentum Petri. Sed nequaquam adhuc potuit ab imperatore redeundi licentiam habere. Octauo dehinc die Turci, uiri militares et arte belli illustres, surrexerunt ab urbe Nicaea, numero centum, regionem et urbes in montanis sitas perlustrantes, scire et intelligere uolentes de praeda et rapinis quas Galli abduxerant. Ibi ipsa die plurimos peregrinos, hac et illac uagantes, diuersis in locis, interdum decem, interdum quindecim, aut eo amplius, decollasse perhibentur. Hoc denique rumore in castris Petri rursus uentilato, scilicet Turcos adesse et suos circumuagos decollasse, omnino excusant credere tam longe eos a Nicaea descendisse. Sed tamen aliqui consilium dederunt ut eos persequerentur, si adhuc in finibus illis reperiri possent. 

[1,20] CAP. XX.  
Interea ueritate comperta, exoritur tumultus in populo et unanimiter pedites conueniunt Reinoldum de Breis, Walterum Senzauehor, Walterum quoque de Bretoil et Folckerum Aureliensem, qui erant principes exercitus Petri, quatenus ad uindictam fratrum consurgerent aduersus Turcorum audaciam. Sed hi prorsus ituros se negant, donec Petri praesentiam et consilium haberent. Godefridus autem Burel, magister peditum, illorum responsis auditis timidos minime in bello ualere tam egregios milites asserens, saepius sermone aspero improperabat uiris his qui Turcos persequi in ultionem fratrum caeteros socios prohiberent. Econtra primores legionis contumelias et improperia illius suorumque sequacium ultra ferre non ualentes, ira et indignatione grauiter moti, ituros se pollicentur aduersus Turcorum uires et insidias, etiamsi mori contingat illos in praelio. Nec mora, surgente primo diluculo quartae diei, per uniuersa castra iubentur armari uniuersi equites et pedites, et signis cornicinum intonare, et bellum congregari. Soli inermes et infirmi cum femineo sexu innumerabiles in castris relicti sunt. Armati uero, et uniuersi congregati ad uiginti quinque millia peditum et quingentos equites toricatos, uiam insistunt ad urbem Nicaeam, ut ducem Solymanum et caeteros Turcos, bello lacessentes, in ultionem confratrum cum eis pralium committerent. In sex acies itaque diuisi et ordinati, et quibusque uexillis attitulati, in dextro et in sinistro incedebant. Vix tria milliaria a portu et statione Ciuitot processerant, absente et omnia ignorante Petro, per praedictam siluam et montana in uociferatione et tumultu uehementi gloriantes et intonantes, et ecce Solymanus cum omni comitatu suo intolerabili eamdem siluam ex fronte altera intrauerat, a Nicaea urbe descendens, ut repentino tumultu Gallos in castris incurreret, et nescios ac improuisos in ore gladii uniuersos consumeret atque deleret. Hic audito aduentu et uehementi strepitu Christianorum, miratur nimium quidnam tumultus is uoluerit; nam latebant eum uniuersa, quae Christiani decreuerant. Statimque peregrinos adesse intelligens, suos sic alloquitur: « Ecce Franci ad quos tendimus adsunt. Certum autem sit uobis quia aduersum nos pugnaturi ueniunt. Sed quantocius a silua et montanis recedamus in apertam camporum planitiem, ubi libere cum eis praelia conseramus, et nullum inuenire possins refugium. » Quod ita ad uocem Solymani actum est, et in silentio magno a siluis et montanis egressi sunt. 

[1,21] CAP. XXI.  
Francigenae autem, Solymani ignorantes aduentum, a siluis et montanis in clamore et alta uociferatione procedebant, tunc primum Solymani acies mediis campis intuentes et eos ad praelium operientes. Quibus uisis, inuicem se confortare in nomine Domini coeperunt, duasque acies praemittunt, quae quingentos equites habebant. Solymanus autem duas acies praemissas intuens, frena sine tardatione laxat equi, laxantque sui et inaudita atque intolerabili uociferatione reddunt attonitos et stupefactos milites catholicos. Dehinc sagittarum grandine per medias irruunt acies, quae, grauiter attritae et dissipatae, a subsequente sua multitudine diuisae sunt. Audita hac armorum concussione, et uociferantium Turcorum crudeli insecutione, postremi exercitus, qui nondum a silua processerant, in unum conglobantur in angusta semita, per quam uenerant, ad resistendum et prohibendum semitae angustiam et montana; praedictae uero acies, per quas Turci a societate diuisas irruperant, ad siluam et montana reditum non habentes, uersus Nicaeam iter arripiunt. De qua extemplo reuersi, fortiter inclamantes per medios Turcos reuolant, et sese tam equites quam pedites inuicem commonentes, ducentos milites Turcorum in momento peremerunt. Turci autem uidentes quia uirtus equitum praeualuisset in concertatione suorum, equos eorum transmissis sagittis uulnerant, et sic in pedibus fortissimos athletas Christi reddunt. 

[1,22] CAP. XXII.  
Ubi Walterus Senzauehor trans loricam et praecordia septem sagittis infixus occubuit, Reinoldus de Breis et Folcherus Carnutensis, uiri nominatissimi in terra sua, simili martyrio ab hostibus consumpti ceciderunt, sed non sine magna strage Turcorum. Walterus uero de Bretoil, filius Walramni, et Godefridus Burel, magister peditum, inter uepres et dumeta fuga elapsi, per angustam semitam, qua tota manus subtracta a praelio et in unum collecta habebatur, reuersi sunt. Quorum fuga ac desolatione cognita, uniuersi in fugam uersi sunt, accelerantes iter uersus Ciuitot, eadem uia qua uenerant, parum se defendentes ab hostibus, Turci itaque, gaudentes prospero successu uictoriae, detruncabant miseram manum peregrinorum, quos spatio trium milliarium caedendo usque ad tentoria Petri persecuti sunt. Tentoria uero intrantes, quotquot repererunt languidos ac debiles, clericos, monachos, mulieres grandaeuas, pueros sugentes, omnemque aetatem gladio exstinxerunt, solummodo puellas teneras et moniales, quarum facies et forma oculis eorum placere uidebatur, iuuenesque imberbes et uultu uenustos abduxerunt; pecuniam, uestes, mulos, equos et omnia pretiosiora cum ipsis tentoriis Nicaeam asportarunt. 
Est autem supra littus maris, iuxta praedictum Ciuitot, praesidium quoddam antiquum et desertum, ad quod, tria millia peregrinorum, fugam arripientes, ingressi sunt dirutum praesidium pro spe defensionis. Sed portas et obstacula nulla reperientes, clypeos pro porta, sic ut anxii et auxilio destituti, cum ingenti mole saxorum ostio aduoluerunt, lanceis tantum et arcu ligneo et missilibus saxis uiriliter pro uitae necessitate se defendentes ab hostibus. Turci uero, uidentes se parum proficere in caede inclusorum, undique cinxerunt praesidium, quod erat sine tecto, sagittas in altum intorquentes, ut ab aethere reuertentes in uerticem et in corpora inclusorum corruentes, misellos exstinguerent caeterique hoc uiso in deditionem cogerentur. Plurimi sic laesi et exstincti illic fuisse referuntur, sed crudeliorem ab impiis poenam metuentes, non armis, non ui exire coacti sunt. 

[1,23] CAP. XXIII.  
Iam sol mediam diem peregerat, quando haec tria millia praesidium ingressa a Turcis obsessi sunt. Sed fortiter pro uitae necessitate se defendentes, nullo tamen ingenio, aut in ipsius noctis umbra ab hoc praesidio potuerunt diuelli, donec nuntius quidam Graecus fidelis et catholicus, noctu nauigio mare transiens, Petro in ciuitate regia reperto, omnia pericula eorum retulit, et caeterorum casum et consumptionem. Petrus agnito periculo suorum et infortunio consumptorum, lugens ac dolens, imperatorem humiliter deprecatur, quatenus misellis peregrinis paucis, tot millium reliquiis, in nomine Iesu Christi subueniat, et non a tantis carnificibus desolatos et anxiatos consumi patiatur. Imperator audito Petro de casu et obsidione suorum, motus est misericordia, et undique Turcopolis accitis, et cunctis nationibus regni sui, praecepit sub omni festinatione trans brachium maris fugitiuis et obsessis Christianis subuenire, et Turcos ab obsidione expugnatos effugare. Turci autem imperatoris edicto comperto, media nocte cum captiuis Christianis et spoliis plurimis a praesidio se mouerunt, et sic inclusi et obsessi peregrini milites ab impiis liberati sunt. 

[1,24] CAP. XXIV.  
Non multo temporis interuallo post Petri transitum, quidam presbyter Godescalcus nomine, Teutonicus natione, incola fluminis Rheni, eiusdem uiae in Ierusalem amore et desiderio succensus ex Petri admonitione, plurimorum corda ex diuersis nationibus ad instandum pariter uiam suo excitauit sermone, et ex diuersis regionibus Lotharingiae, orientalis Franciae, Bauariae, Alemanniae supra quindecim millia contraxit, tam militaris quam pedestris uulgi, qui pecunia ineffabili cum caeteris rebus necessariis collecta, iter suum pacifice usque in regnum Hungariae continuasse perhibentur. Ad portam uero Meseburg et eius praesidium, gratia regis Calomani uenientes, honorifice introducti sunt. Quibus etiam concessa est licentia emendi uitae necessaria; et pax utrinque indicta ex praecepto regis, ne qua seditio a tanto exercitu oriretur. Sed dum per aliquot dies moram illic facerent, et uagari coepissent, Bauari uero et Sueui, gens animosa, et caeteri fatui modum potandi excederent, pacem indictam uiolant, Hungaris uinum, hordeum et caetera necessaria paulatim auferentes, ad ultimum oues et boues per agros rapientes occiderunt, resistentes quoque et excutere uolentes peremerunt; caeteraque plurima flagitia, quae omnia referre nequimus, perpetrarunt sicut gens rusticano more insulsa, indisciplinata et indomita. Iuuenem quemdam Hungarum, ut aiunt qui praesentes fuerunt, pro uilissima contentione paro per secreta naturae transfixerunt in fori platea. Cuius rei, et caeterarum iniuriarum querimonia, usque ad aures regis suorumque principum perlata est. 

[1,25] CAP. XXV.  
Rex, hac inquietatus infamia, totaque illius domo turbata, praecepit satellitibus suis se armare et signo totam Hungariam in ultionem huius facinoris caeterarumque contumeliarum commoueri, et nulli peregrinorum parcere, eo quod foedam rem perpetrassent. Mox exercitus Godescalci tam crudele mandatum regis ad internecionem eorum intelligentes, signis intonuerunt per uniuersas societates, et in campo Belegraue secus oratorium S. Martini conglobati sunt. Nec mora, regia uirtus totius regni Hungariae in armis adfuit, ut populum conglobatum disturbaret. Sed fortiter resistentes, sicut anxios et uitae sollicitos, in gladiis et lanceis et sagittis Teutonicos repererunt. Quapropter et ipsi minus eos aggredi ausi sunt. Ut ergo uiderunt quia illis res erat pro anima, et non sine inaestimabili damno cum Gallis committere possent, blande eis in dolo locuti sunt in hunc modum: « Peruenit querimonia ad dominum nostrum regem de iniuriis, quas regno suo intulistis. Sed arbitratur uos non omnes huius facinoris reos, eo quod plurimi inter uos sensati habeantur, et non minus uos molestauerit pax uiolata, quam ipsum regem et suos. Unde, si domino regi satisfacere uultis, et principes terrae placare, oportet et necesse est ut omnia arma uestra in manum domini regis reddatis, et ex consilio nostro pacificos uos exhibeatis, in ditionem uero regis cum omni pecunia, quam habetis, intrantes, iram eius mitigetis, et sic gratiam in oculis eius inueniatis. Sin autem aliud egeritis, nec unus quidem uestrum ante faciem eius suorumque uiuere poterit, quia contumeliam et iniuriam nimiam in regno eius exercuistis. » Godescalcus igitur et caeteri uiri sensati hoc audientes, et puram fidem ex his credentes uerbis, et quia Hungari Christianae erant professionis, uniuerso coetui consilium dederunt quatenus iuxta hunc sermonem, ad satisfaciendum regi arma redderent, et sic omnia in pacem et concordiam redirent. Acquieuerunt uniuersi huic consilio, et loricas, galeas et omnia arma totamque pecuniam (stipendium uitae suae scilicet in Ierusalem) in manus magistratus regis reddiderunt, ac humiles et tremefacti colla sua regi subdiderunt, totius misericordiae et humanitatis certi erga regem consequendae. Ministri uero regis et milites uniuersa arma palatio regis intulerunt in conclaui, pecuniam et caetera pretiosiora, quae tantus congesserat exercitus, in aerarium regis deputauerunt. Sic armis uniuersorum in conclaui repositis, omnem clementiam, quam polliciti sunt regem in populo habiturum, mentiti sunt, quin potius crudeli strage irruentes in eos, inermes ac nudos detruncabant ac caedem immanissimam in eos exercebant, adeo ut, sicut hi pro uero affirmant qui praesentes uix euaserunt, exstinctis et occisis corporibus et sanguine tota planities Belegraue occuparetur, et pauci ab hoc martyrio liberarentur. 

[1,26] CAP. XXVI.  
Eodem anno, aestatis tempore inchoante quo Petrus et Godescalcus congregato exercitu praecesserant, postmodum ex diuersis regnis et terris scilicet e regno Franciae, Angliae, Flandriae, Lotharingiae gens eopiosa et innumerabilis Christianorum, igne diuini amoris flagrans, et crucis signo suscepto, undique incessanter per turmas suas confluebant cum omni supellectile et substantia rerum et instrumentis armorum, quibus Ierusalem profiscentes indigebant. His itaque per turmas ex diuersis regnis et ciuitatibus in unum collectis, sed nequaquam ab illicitis et fornicariis commistionibus auersis, immoderata erat commessatio, cum mulieribus et cum puellis sub eiusdem leuitatis intentione egressis assidua delectatio et in omni temeritate sub huius uiae occasione gloriatio. 

[1,27] CAP. XXVII.  
Unde, nescio si uel Domini iudicio, aut aliquo animi errore, spiritu crudelitatis aduersus Iudaeorum populum surrexerunt per quascunque ciuitates dispersum; et crudelissimam in eos exercuerunt necem, et praecipue in regno Lotharingiae, asserentes adesse principium expeditionis suae et obsequii contra hostes fidei Christianae. Haec stages Iudaeorum primum in ciuitate Coloniensi a ciuibus acta est; qui subito irruentes in modicam manum illorum, plurimos graui uulnere detruncauerunt, domos et synagogas eorum subuerterunt, plurimum pecuniae inter se diuidentes. Hac ergo crudelitate uisa, circiter ducenti in silentio noctis Nussiam nauigio fugam inierunt, quos peregrini et cruce signati comperientes, nec unum quidem uiuum reliquerunt, sed simili multatos strage rebus omnibus spolia uerunt. 

[1,28] CAP. XXVIII.  
Nec mora, post haec uiam insistentes, sicut deuouerant, in multitudine graui Moguntiam peruenerunt. Ubi comes Emicho, uir nobilissimus et in hac regione potentissimus, cum nimia Teutonicorum manu praestolabatur aduentum peregrinorum, de diuersis locis regia uia illic confluentium. Iudaei uero ciuitatis illius intelligentes necem confratrum suorum, nec manus tantorum se posse euadere, ad episcopum Rothardum spe salutis confugiunt, thesauros infinitos in custodiam et fidem illius reponentes, multumque de protectione eius, quia ciuitatis eiusdem erat episcopus confidentes. Hic autem summus sacerdos ciuitatis pecuniam inauditam ab eis receptam caute reposuit, Iudaeos in spatiosissimo domus suae solaerio a specie comitis Emichonis et eius sequacium constituit, ut illic in tutissimo ac firmissimo habitaculo salui et sani remanerent. Verum Emicho et caetera manus habito consilio, orto sole diei in sagittis et lanceis in solaerio Iudaeos assiliunt, quos, fractis seris et ianuis, expugnatos ad septingentos peremerunt, frustra resistentes contra tot millium uires et assultus; mulieres pariter trucidauerunt, pueros teneros cuiusque aetatis et sexus in ore gladii percusserunt. Iudaei uero uidentes Christianos hostes in se suosque paruulos insurgere et nulli aetati parcere, ipsi quoque in se suosque confratres natosque, mulieres, matres et sorores irruerunt, et mutua caede peremerunt. Matres pueris lactentibus (quod dictu nefas est), guttura ferro secabant, alios transforabant uolentes sic potius manibus propriis perire quam incircumcisorum armis exstingui. 

[1,29] CAP. XXIX. 
Hac Iudaeorum caede tam crudeliter peracta, paucisque elapsis, et paucis timore potius mortis quam amore Christianae professionis baptizatis, cum plurimis illorum spoliis comes Emicho, Clareboldus de Vinduil, Thomas, et omnis illa intolerabilis societas uirorum ac mulierum uiam Ierusalem continuarunt, tendentes uersus regnum Hungariae, ubi transitus regia uia uniuersis peregrinis minime negari solebat. Sed his ad praesidium regis Meseburg uenientibus, quod fluuii, Danubius et Lintax, paludibus firmant, pons et porta praesidii clausa reperitur, ex praecepto regis Hungariae, quia timor magnus inuaserat uniuersos Hungaros pro caede quam exercuerant in confratres eorum, et adhuc fetebant corpora occisorum, cum tantus subsecutus est exercitus. Erant enim ducenta millia equitum et peditum, sed equitum uix ad tria millia computabatur numerus. Clausa itaque ianua, et uniuersis transitu per regnum negato, locauerunt castra per camporum planitiem, et nuntios regi dirigentes, pacemque quaerentes, minime in pace et promissione sua auditi sunt. Hinc Emicho, Thomas, Clareboldus, uiri militari actione illustres, cum cautioribus ineunt consilium, ut regis terras ex hac parte iacentes uastarent, nec hinc recederent, donec trans paludem et fluuium Lintax pons locaretur, per quem muro praesidii aliqua arte appropinquantes transforarent, ut uel sic transitus in uirtute sua pateret. Qui diebus multis a medio mensis Iunii ante praesidium residentes, et pontem componentes, saepius inclusos expugnabant, defensores uero praesidii fortiter resistentes hinc et hinc iacula intorquebant, et plurimam stragem utrinque faciebant. Interdum hi ex arce erumpentes in uirtute loricatorum, fortiter Gallos citra fluuium et pontem urgebant, interdum Galli praeualentes, Hungaros bello et uulnere aggrauatos usque in praesidium remittebant. Die autem quodam circa nonam, Thomas, Clareboldus et Willhelmus cum trecentis, lorica et galea indutis, et equo doctis militibus, descenderunt ad insidias, ubi transitus Hungarorum nauigio saepius fiebat ad tuendam terram, si forte cum illis confligere, et bellum committere opportunitas daretur, aut armenta illorum inuenta depraedari possent. Illis ergo hac in spe descendentibus, septingenti milites regis ad explorandum exercitum Christianorum occurrerunt in equis militaribus et armis. Qui uidentes, ab eis se nequaquam posse effugere, subito Gallorum turmas incurrerunt; et praelia committentes, superati et uulnerati grauiter attriti sunt, fugam per nota loca facientes, et suam in terram tristes et dolentes nauigio remeantes. In hac conflictione Willhelmus principem exercitus Hungarorum et collateralem regis aggressus, uirum illustrem et niueis crinibus renitentem, decollauit. Ex hac uictoria uniuersae legiones totam noctem illam in laetitia uigilem duxerunt, et multos Hungarorum captiuos habuerunt. 

[1,30] CAP. XXX.  
Postquam huiusmodi plurimas congressiones, et quotidianas strages per longum temporis spatium, exercitus taedio uictus, et escarum defectione attenuatus, die constituto in uirtute loricatorum trans pontem, quem firmauerant, alii conferuntur, alii per paludes diffusi praesidium Meseburg fortiter aggrediuntur. Et applicitis ingeniis, duobus in locis muros perforant, Hungaros non parce angustiant, donec fere omnibus, in crastino si persisterent, aperiretur. Rex autem Calomanus et omnis comitatus eius mature equos ascenderunt, parati ad fugam uersus regnum Russiae, si tantam uim Gallorum, superato praesidio, terram ingredi uiderent. Pontes enim longa uetustate dirutos reparauerant, per quos transire possent paludes et fluuios in terram Russiae, si necessitate cogerentur. Sed dum fere omnia prospere successissent Christianis, et muros grandi foramine penetrassent, nescio quo casu aut infortunio tantus timor uniuersum exercitum inuasit, ut in fugam pariter redderentur, ut quasi oues a lupis irruentibus dispersi et concussi, hac et illac diffugium quaerentes, sociorum obliuiscerentur, Hungari uero, uidentes tam subito athletas fortes deficere et fugam maturare, in uirtute magna e portis cum rege exsiliunt, sine tardatione fugientes persequuntur, plurimam caedem exercentes et plurimos captiuantes, ac plerumque noctis in persecutione consumentes. Pedestris uulgi utriusque sexus tanta facta est occisio ut aquae Danubii et Lintax in sanguineas mutarentur undas. Plurimi uero et numero incomparabiles per aquas liberari sperantes, prae timore imminentis occisionis Danubii undis caeco ausu inferuntur, et aquis uehementibus suffocantur. Mirabile dictu! tanta futigitiuorum submersio facta est ut tam spatiosi fluminis aquae prae tot millium corporibus per aliquantum tempus uideri non possent. Emicho autem, Thomas, Clareboldus, Willhelmus, et alii pauci, quorum equi cursu adhuc ualebant, incolumes euaserunt, et aliqui, qui in palustri herba frutetisque latuerunt, aut in opaca nocte fugere potuerunt. Emicho et quidam suorum, uia qua uenerant, reditum fugiendo tenuerunt; Thomas, Clareboldus et plures suorum uersus Carinthiam et Italiam fuga elapsi sunt. Sic manus Domini contra peregrinos esse creditur, qui nimis immunditiis et fornicario concubitu in conspectu eius peccauerant; et exsules Iudaeos, licet Christo contrarios, pecuniae auaritia magis quam pro iustitia Domini graui caede mactauerant, cum iustus iudex sit Dominus, et neminem inuitum aut coactum ad iugum fidei catholicae iubeat uenire. 

[1,31] CAP. XXXI.   
Fuit et aliud scelus detestabile in hac congregatione pedestris populi stulti et uesanae leuitatis, quod Domino odibile et omnibus fidelibus, incredibile non dubitatur. Anserem quemdam diuino Spiritu asserebant afflatum, et capellam non minus eodem repletam, et has sibi duces huius secundae uiae fecerant in Ierusalem, quas et nimium uenerabantur, ac bestiali more his intendebant ex tota animi intentione. Quod absit a fidelibus cordibus, ut Dominus Iesus a brutis animalibus et insensatis sepulcrum sui sanctissimi corporis uisitari uelit, et haec fieri duces Christianarum animarum, quas pretio sanguinis sui ab idolorum spurcitiis reuocatas redimere dignatus est, cum coelos ascensurus duces et rectores populi sui sanctissimos et Deo dignos praesules et abbates praeordinauerit, non bruta insensata animalia! Sed quid mirum, si modernis temporibus huiusmodi abominationes, et tam foeda scelera, inter aliquas societates tot millium inuenta sunt, quae Dominus in caput eorum reddiderit, cum temporibus Moysi et Iosue et caeterorum seruorum Domini in medio iustorum inuenta sit iniquitas, et ab eo, qui est Dominus ultionum, uirga suae maiestatis correpta et purificata?